Na Leqa Levu ni Veicati

“Era sega ni kilai ira era cata o ira na tamata dauveicati.”​—James Russell Lowell, Na Dauvolaivola, E Dau Veivakameautaki Tale Ga.

E SA tete sara vakalevu nikua na veicati. E sega ni dua e lecava na yaca e so me vakataki East Timor, Kosovo, Liberia, Littleton, kei Sarajevo​—vaka kina na nodra ivalavala o ira na ilawalawa era se tutaka tiko na ivakavuvuli vaka Nazi, o ira na dauvakacaca e tasi tu na uludra (skinhead), kei ira era cibitaki ira na tamata yago vulavula. E se kasa vinaka tale tu ga vei keda na iyaloyalo ni ivovo ni veivale kama, na ibulubulu vovou era bulu vakavudi kina na le vuqa.

Sa sega wale na betena na kena tatadrataki ni na qai oti vakadua na veicati, na veiqati, kei na vakacaca. E vakasamataka lesu na nona gauna ni gone o Danielle Mitterand, na yada ni peresitedi sa takali ni Varanise: “Era tatadrataka na tamata mera na bula ena dua na ituvaki ni veimaliwai vinaka e nuitaki, na kena ena kauta mai na lomavakacegu; era tatadrataka na bulabula vinaka ni yago kei na bula veisaututaki e rokovi kina na bula ena dua na vuravura dau veikauaitaki.” E a vakavatukana beka na ka era tatadrataka? E qai rarawataka o Mrs. Mitterand: “Oti tale e 50 na yabaki, e sa valuti sara vakaukaua na tatadra oqori.”

E sega ni caka rawa na levu ni veicati ena gauna oqo. E sa takalevu sara, e qai rerevaki tale ga. Sa oti na nodra dau lomavakacegu tu e liu e vica vata na milioni na tamata me baleta na nodra taqomaki ni sa qai takalevu ga na leqa ni veicati, sa ra qai vakadomobula cake tiko ga na veitovo kaukaua era sa yacoyaco tiko era vu mai na veicati. Dina ga nida na sega beka ni sotava na veicati ena noda vale se ena vanua eda vakaitikotiko kina, ia ena rawa nida na sotava ena veivanua tale e so. E rairai eda sa vakadinadinataka ena retioyaloyalo kei na veitukutuku kaburaki. E so era sa lai curu sara ena itukutuku ena Internet. Dikeva mada e vica na kena ivakaraitaki.

Eda raica ena loma ni tini na yabaki se qai sivi na vakadomobula ni yalo ni dui valataki nona vanua. Na “yalo ni dui valataki nona vanua,” e dikeva rawa o Joseph S. Nye, Jr., na dairekita ni Harvard Center for International Affairs, “e sa qai vaqaqacotaki cake ga ena vuqa na veitiki i vuravura, e sa sega ni qai malumu sobu. E sega ni rawati na duavata e vuravura, era sa qai dui tatawasewase ga na tamata era qai veiwanonovi vinaka toka. E sa qai vakavuna oqori mera veicati vakalevu cake sara kina.”

Ena loma ni so na vanua se ena veitikotiko yadudua sara mada ga, e sa vaka me vunitaki tiko na yalo ni veicati. Ena nodratou a labata e dua na turaga lotu Sikh e le lima na dauvakacaca e tasi tu na uludratou e Canada, e vakaraitaka na “ka era nanuma e so me sa kena vakabulai tale mai na ivakarau ni basulawa e yavutaki ena veicati ena dua na vanua e dau kilai levu tu kina na nodra bula veimaliwai vinaka na duikaikai.” Mai Jamani, e mai toso cake ina 27 na pasede ena 1997 na nodra valuti na matatamata vulagi e kea ni vakatauvatani na kena a sa lutu sobu tiko na kena iwiliwili ena veiyabaki yani i liu. “E veivakayalolailaitaki dina,” e kaya e dua na minisita ni matanitu o Manfred Kanther.

E vakaraitaka e dua na itukutuku mai na vualiku kei Albania ni sivia na le 6,000 na gone era sa vaka ga nira kaivesu tu e loma ni nodra vale nira sa rerevaka na curu e tautuba de ra qai lauvana mai vei ira na meca ni nodra vuvale. Era sa mai coko wale tu na gone oqo ena veicati vakaveiwekani sa yaco makawa tiko mai, na ka sa “mai vakaleqa na nodra bula e vica vata na udolu na vuvale.” Mai Mereke, me vaka na ka e kaya na Federal Bureau of Investigation (FBI), “mai na 7,755 na basulawa e yavutaki ena veicati e tukuni yani ina FBI ena 1998, e sivia na veimama era vu mai na veicati vakamatatamata.” Na kena vo ni basulawa e yavutaki ena veicati era wili kina e so e vu mai na veicati me baleta na duidui lotu, duidui vakamatatamata, se na leqa ni kedra ibulibuli na tamata e so.

Kuria oqo na ulu ni itukutuku ena niusiveva e veisiga e wiliki kina na kena takalevu na nodra cati na vulagi, e tarai ira vakalevu oqo na iwiliwili e sivia na 21 na milioni na tamata era sa mai tu vakatawadodonu ena nodra sa dro mai na nodra dui vanua. E ka ni rarawa ni vuqa ga vei ira era cati ira na vulagi era itabagone, e yavalati ira tiko mai dakudra e so na daunipolitiki sega ni dau kauai kei na so tale era vaqara ulubale mera beitaka. E so tale na vuna era sega ni kilai levu era wili kina na tawaveivakabauti, sega na veikauaitaki kei na nodra raici sobu na tamata era duidui mai vei ira.

Na cava sara mada e so na ka era vakavuna tiko na leqa levu ni veicati? Na cava sara mada e rawa ni caka me vakaotia na veicati? Era na saumi ena ulutaga e tarava na veitaro oqo.

[iTaba ni Credit Line ena tabana e 3]

Daud/Sipa Press