Na Sala ga e Rawa ni Muduki Kina na Veicati

“Ena sega na veicati ke sega na rere. . . . Eda cata na ka eda rerevaka, o koya gona ke tiko na veicati, e dau tiko tale ga kina na rere.”​—Cyril Connolly, E Dua Na Edita, E Kenadau Tale Ga Ni Dikevi Ni Veika E Dauvolatukutukutaki.

ERA vakabauta e vuqa na kenadau ni bula veimaliwai ni kadre vinaka tu ena loma ni tamata na yalo ni veicati. “E dua beka na kena iwase levu e vaka eda sa sucukaya mai,” e kaya e dua na saenitisi vakapolitiki.

E macala nira na kaya oqori na dau dikeva na bula ni tamata. Na vuna nira dikevi ga ena vakadidike na tagane kei na yalewa era sucukaya mai “na ca” kei “nai valavala ca,” ni sa vakamatatataki tu oqori ena iVolatabu ceguvi vakalou. (Same 51:5) Na Dauveibuli sara mada ga ena nona raica lesu na tamata ivalavala ca ena vica na udolu na yabaki sa oti, e raica “ni sa ka levu nai valavala ca ni tamata e vuravura, io sa ca walega e na veisiga kecega nai naki kecega kei na nanuma ni lomana.”​—Vakatekivu 6:5.

Na veitovaki kei na veivakaduiduitaki erau vakavurea na veicati, erau vu ga mai ena ivalavala ca kei na yalokocokoco eda sucukaya mai na tamata. (Vakarua 32:5) E ka ni rarawa ni sega ni dua na isoqosoqo vakatamata se matanitu, se yavu cava ga e cicivaki kina, me rawa ni vakalawataka na kena veisautaki na rai cala ni tamata ena ka oqo. E kaya o Johanna McGeary, e dua na dauvolaitukutuku ni vanuatani: “E sega ni dua na dauniveisaututaki e vuravura, se mani kaukaua sara vakacava me rawa ni vakaotia na veicati e vakadavea tiko na dra e Bosnia, Somalia, Liberia, Kashmir, kei na Caucasus.”

Ni se bera ni vakasaqarai na kena iwali, de na vinaka me laurai vinaka mada na yavu ni veika e vakavuna tiko na veicati.

Na Veicati e Bukani Mai na Rere

E vuqa na veimataqali veicati. E umana vinaka sara na dauvolaivola o Andrew Sullivan: “E tiko na veicati e vakavurere, kei na veicati e veibeci ga; e tiko na veicati e vakaraitaki qaqa, kei na veicati e vu mai na noda malumalumu; e tiko na veisausaumitaka na ca, kei na kena e vu mai na vuvu. . . . E tiko na veicati nei koya na dauveivakasaurarataki, kei na veicati i koya e vakasaurarataki. E tiko na veicati e kakana vakamalua, kei na kena e totolo wale ga na kena seavu yani. E tiko na veicati ena rawa ni kacabote, kei na veicati e koto welewelei ga.”

Eda kila deivaki ni vuqa na veicati ni gauna oqo era vu mai na tadre ni bula veimaliwai kei na leqa ni bula vakailavo. Na levu ni veitovaki kei na veicati kaukaua era dau vu vakalevu ga mai na kena sega ni wasei vakatautauvata na veika e taukeni. E dau yaco sara tale ga vakalevu na veicati ke ra na mai vakaleqa na ivakatagedegede ni bula o ira na vulagi mai na veivanua tani.

E so era nanuma nira na mai veiqatitaka na vulagi na cakacaka, nira na mai cakacaka ena isau e lailai, se era na vakavuna me mai lutusobu kina na isau ni vale kei na iyau. E sega ni macala e dina se sega na ivakarau ni rai vaka oya. Ia, e dau vakavuna vakalevu na veiqati kei na veicati na lomaleqataki ni kena rawa ni leqa na bula vakailavo kei na lomaleqataki ni rawa ni lutu na ivakatagedegede ni bula ni dua na vanua.

Na cava me imatai ni ikalawa ni kena muduki na veicati? Me veisau na itovo ni vakasama.

Veisautaki na iTovo ni Vakasama

“Ena rawa ga ni tudei na veisau e yaco ke vu sara ga mai lomadra na yasana ruarua,” e kaya o McGeary. Ena veisautaki rawa vakacava na loma ni tamata? Na Vosa ga ni Kalou, na iVolatabu, e sa vakadinadinataki ni iwali vinaka taudua ni veicati, ni veivakamuai dina sara ga, e kaukaua dina qai dei tale ga na kena vakayacoka. Oqo e baleta ni “bula na vosa ni Kalou, ka kaukauwa, ka gata vakalevu ka mucu ga nai seleiwau batirua, ka suaka me wasea rua kina na lomada kei na yaloda, kei na nodai sema kei na uto ni sui, a sa vakalewa sara na nanuma kei nai naki ni yaloda.”​—Iperiu 4:12.

E dina ni kena cavuraki laivi na veitovaki kei na veicati mai na loma ni tamata e sega ni dau yaco ga vakasauri, se me ka ni dua wale ga na siga. Ia ena rawa ga ni cavuraki. A rawata o Jisu Karisito, o koya na dau veivakamuai levu taudua ni loma ni tamata, o koya na dau ni vakavinakataki ni lewaeloma mera veisau na tamata. E vica vata na milioni era sa muria rawa na ivakasala momona i Jisu Karisito: “Dou lomani ira na nomudou meca, vosavinaka vei ira sa rukaki kemudou, caka vinaka vei ira sa cati kemudou, ka masulaki ira sa vakalialiai kemudou, ka vakacacani kemudou.”​—Maciu 5:44.

Ni dina o Jisu ena nona ivakavuvuli, a bau wiliki Maciu, e dua a dau kumuni ivakacavacava, na tamata cati vei ira na Jiu, me dua vei ira na nona itokani voleka sara. (Maciu 9:9; 11:19) Kuria, ni a tauyavutaka o Jisu e dua na ivakarau vou ni sokalou mera na qai mai lewena tale ga e udolu vakaudolu o ira na tamata cati taumada era kai Matanitu Tani nira a sega ni lewena tu e liu. (Kalatia 3:​28) Era sa mai imuri i Jisu Karisito e levu na lewe i vuravura era a bula wavolita tu na vuravura tawani ni gauna oya. (Cakacaka 10:​34, 35) Era mai kilai tani na matatamata oqo ena nodra dauveilomani. (Joni 13:35) Nira a vakamatei Sitiveni na tisaipeli i Jisu o ira na tamata dauveicati kaukaua, sa qai iotioti ni vosa i Sitiveni: “Turaga [“Jiova,” NW], kakua ni cudruvi ira e nai valavala ca oqo.” A gadreva o Sitiveni mera kakua sara ga ni vakaleqai ena dua na ka o ira a cati koya.​—Cakacaka 6:​8-​14; 7:​54-​60.

Era sa muria tale ga na lotu Vakarisito dina edaidai na ivakasala i Jisu mera caka vinaka, sega ni vei ira wale ga na tacidra lotu Vakarisito, vei ira tale ga era cati ira. (Kalatia 6:​10) Era sa saga sara tiko ga vakaukaua mera cavuivuvutaka na veicati gaga mai na nodra bula. Ena nodra vakila na igu kaukaua ni lomadra e dau vakavuna tu e liu na veicati, era sa saga sara ga vakaukaua me isosomi ni veicati na veilomani. Me vaka ga a kaya e dua na turaga vuku ni gauna makawa, na “veicati sa ka e tubu kina na veileti: ia sa ubia nai valavala ca kecega na loloma.”​—Vosa Vakaibalebale 10:12.

E kaya na yapositolo o Joni: “Na daulaba ko koya yadua sa cata na wekana: ia dou sa kila ni sa sega sara ni tiko e lomana na daulaba na bula tawa mudu.” (1 Joni 3:15) Era vakabauta oqori na iVakadinadina i Jiova. E mai vakavatukanataki oqo ena nodra sa mai duavata​—era cavutu mai na veimatatamata, duidui itovo, lotu, kei na vakabauta vakapolitiki​—ina dua na matatamata duavata e sega kina na veicati, ina dua ga na mataveitacini e vuravura raraba.​—Raica na kato veitomani e rua.

Ena Muduki na Veicati!

‘Ia,’ o na rairai kaya, ‘sa vinaka sara ga oqori vei ira era sotakaya. Ia, ena sega ga ni mai vakaotia vakadua na veicati ena noda vuravura.’ E dina oqori, ni kevaka mada ga e sega na yalo ni veicati e lomamu, o se rawa tiko ga ni sotava na veicati. E dodonu gona kina meda rai ga vua na Kalou me walia na leqa levu oqo ena vuravura taucoko.

Sa inaki ni Kalou me cavuraki laivi kece sara na veika era vakavuna tiko na veicati e vuravura. Ena qai vakayacori oqo ena ruku ni matanitu vakalomalagi o koya a vakavulici keda kina o Jisu meda masuta: “Tama i keimami mai lomalagi, me vakarokorokotaki na yacamuni, me yaco mai na nomuni matanitu, me caka na lomamuni e vuravura, me vaka sa caka tiko mai lomalagi.”​—Maciu 6:​9, 10, VV.

Ni sa na vakayacori na masu oqori, sa na qai oti kina vakadua na veituvaki era bukana tiko na yalo ni veicati. Era sa na qai vakaoti vakadua na veituvaki era tiko mai dakuna. Era na qai sosomitaki na vakauitukutuku lasu, na lecaika, kei na veitovaki ena veivakararamataki, na ka dina kei na ivalavala ni yalododonu. Na Kalou ena qai ‘tavoya tani kece ga na wainimata, ena sega tale na ciba, se na rarawa, se na tagi, ni sa na sega tale na vutugu.’​—Vakatakila 21:​1-4.

Oqo e dua na itukutuku rogo vinaka sara! Sa tu na ivakadinadina e sega ni vakacalai rawa nida sa bula donuya “na iotioti ni veisiga.” Sa dodonu gona kina meda lomadei ni sa voleka oqo na gauna me sa na oti kina vakadua ena vuravura oqo na veicati tawavakalou. (2 Timoci 3:​1-5, NW; Maciu 24:​3-​14) Ena vuravura vou ni Kalou e yalataki tu mai, sa na curu na yalo ni duavata vakamataveitacini ni sa na vakalesui tale mai ina kawatamata na bula uasivi.​—Luke 23:43; 2 Pita 3:​13.

E sega ni kena ibalebale oya mo waraka sara na gauna oqori mo qai marautaka kina na duavata vakamataveitacini dina. Me vaka e vakamacalataki ena rua na ulutaga e tarava, sa buroro na veilomani dina vakarisito ena lomadra e vica vata na milioni na tamata era a dauveicati tu e liu. O sa sureti tale ga mo mai lewena na mataveitacini dauveilomani oqo!

[Kato ena tabana e 5]

“Ena Walia Beka Vakacava o Jisu?”

Ena June 1998, eratou a buturaki James Byrd, Jr., e dua na yago loaloa, e le tolu na tagane yago vulavula ena tikina o Texas mai Mereke. Eratou kauti koya yani ina dua na vanua lala, eratou mokulaki koya qai vesuka vata a yavana ena sinucodo. Eratou sa qai tui koya ena dua na lori lailai ni usa iyaya me lima na kilomita me yacova ni sa lai tavutu na yagona ina dua na ikeli simede ni gaunisala. E sa kilai raraba tu ni oqo na ivalavala ni veicati vakadomobula taudua ni itaba tini na yabaki ni 1990.

Eratou le tolu na taci James Byrd yalewa eratou iVakadinaina i Jiova. Na cava na ituvaki ni nodratou rai me baleti iratou na vakayacora na ivalavala vakadomobula oya? Eratou loma vata ena nodratou kaya ena dua na nodratou itukutuku: “E sega ni tukuni rawa na levu ni neitou rarawa kei na mosi ni keitou vakasamataka nona vakararawataki kei na nona buturaki e dua keitou lomana vakalevu. Me keitou sauma vakacava na ivalavala veivakalolomataki vaka oya? E sega ni keitou bau nanuma me keitou sauma lesu, me vakayagataki na vosa kauakua, se me keitou vakavurea na nodratou cati raraba. Keitou vakasamataka: ‘Ena walia beka vakacava o Jisu?’ Ena sauma lesu vakacava? Sa matata tu vakasigalevu na kena isau. Na iwali ena solia ena kauta ga mai na veisaututaki kei na inuinui.”

A vukei iratou na veitikinivolatabu me vaka na Roma 12:17-19, me kakua ni kadre e lomadratou na yalo ni veicati. A vola na yapositolo o Paula: “Kakua ni veisausaumitaka na nona ca e dua. . . . Kevaka sa rawa, mo dou vakatovolea me veilomani kei ira na tamata kecega. Oi kemudou sa lomani dou kakua ni sauma na ca sa caka vei kemudou, ia mo dou laiva vua na Kalou me sauma; ni sa volai; A noqui tavi me’u cudruvaka; au na sauma koi au, sa kaya na Turaga [“o Jiova,” NW].”

Eratou tomana: “Keitou nanuma lesu na ivakamacala veiganiti e so ena veivola ni iSoqosoqo me baleta na vakadomobula ni so na ivalavala ni veivakalolomataki ni na via dredre kina meda kaya, ‘Au vosoti iko,’ oti oya meda qai guilecava. Na veivosoti ena ituvaki vaka oya ena okati beka ga kina na noda sega ni laiva me kakana tiko e lomada na yaloca, na ka ena rawa ni vakavu tauvimate se me vakaleqa na noda vakasama. Noda sega ni katona tiko na cudru ena rawa ni da tomana tiko ga kina na noda bula.” Sa dua na ivakadinadina totoka ni kaukaua ni iVolatabu ena kena vorati na veicati me kua ni vakawakana rawa!

[Kato ena tabana e 6]

Mai na Veicati ina Veiwekani

E vica vata na udolu era curuvanua yani i Kirisi ena veiyabaki sa qai oti oqo ea nodra lai vaqara cakacaka. Ia, sa valailaitaka na cakacaka na lutusobu ni veika vakailavo, e sa qai vakalevutaka ga na leqa ni cakacaka. Sa qai vakavurea oqo na veicati levu vakamatatamata. E dua na kena ivakaraitaki na nodra dau veiqati o ira na curuvanua mai Albania kei ira mai Bulgaria. Ena levu na veiyasa i Kirisi, e sa kaukaua dina kina na nodra veiqati na iwase ni tamata e rua oqo.

Ena koro o Kiato, ena vuaicake kei Peloponnisos, eratou tekivu veikilai kina e dua na vuvale ni Bulgaria kei na dua na turaga ni Albania, eratou mai vuli iVolatabu vata kei ira na iVakadinadina i Jiova. E vakawaicalataka vakadua na veicati e dau koto ena kedrau maliwa na matatamata e rua oqo ni sa muri na veivakavuvuli vakaivolatabu. E vukea sara tale ga na nodrau mai veiwekani vinaka na ilala oqo me vaka ga e dua na veitacini. O Ivan, e dua na kai Bulgaria, e vukei Loulis sara ga, e dua na kai Albania, ena kena kunei na nona itikotiko volekata na vale nei Ivan. Dau vakavuqa me ratou veiwasei kakana kei na veika tale e so eratou dui taukena na vuvale e rua oqo. Erau sa mai papitaiso ruarua na tagane oqo me rau iVakadinadina i Jiova rau qai dau veitauriliga tale ga ena kena vunautaki na itukutuku vinaka. Era sa raica tale ga o ira era bula veitikivi tu na veiwekani vakarisito oqo

[iYaloyalo ena tabana e 7]

Ena ruku ni Matanitu ni Kalou era na cavuraki laivi kece sara na veika era vakavuna tiko na veicati e vuravura