Vakadonui Josaia o Jiova ena Vuku ni Nona Yalomalumalumu

E RAIRAI tuburi Josaia, na ravouvou yabaki lima kei Juta na rere. E lolosi tiko na tinana o Jitita. E lolosi o Jitita ni sa mate na tukai Josaia, o Tui Manasa.​—2 Tui 21:18.

Ia oqo sa na Tui Juta na tama i Josaia o Emoni. (2 Veigauna 33:20) Ni oti e rua na yabaki (659 B.S.K.) era qai vakamatei Emoni na nona dauveiqaravi. Era mani vakamatei kece tale ga o ira na bukia na kena vere o Tui Emoni qai buli me tui o Josaia. (2 Tui 21:24; 2 Veigauna 33:25) Donuya nona veiliutaki o Emoni, sa matau vei Josaia me boica na kubou ni ka boi vinaka era kuvuraki mai na icabocabonisoro ena veidelavuvu ni vale e Jerusalemi mera qaravi kalou lasu. Era rawa ni laurai na bete ni lotu butobuto nira veilakoyaki voli kei ira na nodra imuri. Era rawa tale ga ni laurai o ira era kaya voli nira sokaloutaki Jiova mera sa bubului tiko vua na kalou o Malikami.​—Sefanaia 1:​1, 5.

E kila o Josaia ni a cala na ka a cakava o Emoni ena nona sokaloutaka na veikalou lasu. E mai kila vinaka tale ga na tui gone oqo kei Juta na veika e kacivaka tiko na parofita ni Kalou o Sefanaia. Ni sa yabaki 15 (652 B.S.K.) o Josaia, oya ena ikawalu ni yabaki ni nona veiliutaki, e sa vakadeitaka me muria na ivakasala i Sefanaia. Ni se gone sa tekivu me vakasaqarai Jiova.​—2 Veigauna 33:​21, 22; 34:3.

Yavala o Josaia!

Ni oti tale e va na yabaki (648 B.S.K.) sa tekivu vakasavasavataki Juta kei Jerusalemi mai na lotu lasu o Josaia. E vakarusa na veimatakau, taya sobu na veikau tabu, kei na icabocabonisoro e vakayagataki me qaravi kina o Peali. E vakavurumemeataka na matakau ni veikalou lasu qai vakamiraki ira ena nodra ibulubulu o ira era sokaloutaka. E basuraka sobu tale ga na icabocabonisoro e caka kina na sokalou vakasisila.​—2 Tui 23:​8-14.

E yaco yani e Jerusalemi (647 B.S.K.) o Jeremaia, na luve ni bete, ni se vakasavasavataki Jerusalemi tiko o Josaia. A digitaki Jeremaia na Kalou o Jiova me nona parofita me kacivaka ena doudou na cauravou oqo na itukutuku i Jiova vei ira na lotu lasu! E rairai rau yabaki vata kei Jeremaia na tui. E dina ni a doudou o Josaia ena nona veivakasavasavataki qai kacikacivaki ena yaloqaqa o Jeremaia, ia era lesu tiko ga ina lotu lasu na tamata.​—Jeremaia 1:​1-10.

Kune na iYau Talei!

Sa sivi e lima na yabaki. Sa 18 na yabaki na nona veiliutaki na cauravou yabaki 25 oqo o Josaia. E kacivi Safani na vunivola; o Meesea na turaganikoro; kei Joa e dauvola na itukutuku ni matanitu. Sa qai vakaroti Safani: ‘Tukuna vei Ilikaia na bete levu, me kauta na ilavo sa ra kumuna na ivakatawa ni katuba ni valenisoro maivei ira na tamata, me qai soli vei ira na tamata cakacaka mera vakavinakataka na vale i Jiova.’​—2 Tui 22:​3-6; 2 Veigauna 34:8.

Ni qai kida na mataka sa tekivu vakavinakataki na valenisoro. E vakavinavinakataki Jiova o Josaia ni sa vakavinakataki tiko na vale ni Kalou era vakacacana na tukana ca. Ni toso tiko na cakacaka, sa kauta yani vua e dua na itukutuku o Safani. Na cava e taura tu e ligana? A taura tu e dua na ivolavivigi! E kaya ni kunea o Ilikaia na Bete Levu ‘na ivola ni vunau i Jiova a solia o Mosese.’ (2 Veigauna 34:​12-18) Sa dua na iyau talei​—e sega ni vakabekataki ni ilavelave taumada sara ga ni Lawa!

E tu vakarau o Josaia me rogoca na veika kece e volai tu ena ivola. Ni wiliwili tiko o Safani, e vakananuma sara tiko na tui se na yaga vakacava vua kei ira na tamata na ivakaro kece oqo. E lauti koya dina na kena vakabibitaka na ivola na sokalou dina, qai tukuna vakailiu na itotogi era na sotava kei na nodra na kau vakavesu na Isireli kevaka era vakaitavi ena lotu lasu. Ni sa mai kila oqo nira se bera ni vakayacora kece na ivakaro ni Kalou, sa qai dresulaka na nona isulu o Josaia qai vakaroti Ilikaia, o Safani, kei ira tale na so: ‘Dou taroga vei Jiova na vosa ni ivola oqo, ni sa ka levu na cudru i Jiova sa waqa mai vei keda, nira sa sega ni vakarorogo ina vosa ni ivola oqo o ira na noda qase.’​—2 Tui 22:​11-13; 2 Veigauna 34:​19-21.

Kilai na iBalebale ni Vosa i Jiova

Era a lako vei Ulita na parofita yalewa e Jerusalemi na tamata i Josaia ra qai kauta lesu mai e dua na itukutuku. Sa tukuna na ibalebale ni vosa i Jiova qai vakaraitaka na itotogi era volatukutukutaki tu ena ivola era na sotava na matanitu talaidredre o Juta. Ena vuku ni nona vakamalumalumutaki koya ena mata i Jiova na Kalou, ena sega ni sotava kina o Josaia na ca. Ena kau vei ira na nona qase qai kau ena vakacegu ina nona ibulubulu.​—2 Tui 22:​14-20; 2 Veigauna 34:​22-28.

E dina beka na parofisai i Ulita ni mate o Josaia ena ivalu? (2 Tui 23:​28-30) Io, na nona kau ena “vakacegu” ina nona ibulubulu e veibasai kei “na ca” ena yacovi Juta. (2 Tui 22:20; 2 Veigauna 34:28) E mate o Josaia ni bera na rarawa levu ena 609-607 B.S.K., ni bukudruadruataki qai vakarusai kina o Jerusalemi mai na matanitu o Papiloni. Na nona ‘kau vei ira na nona qase’ e sega ni kauta laivi na vakasama ni mate vakararawa. Na vosavosa oqo e via tautauvata na kena ibalebale e vakayagataki me baleta na mate vakararawa kei na mate ena vakacegu.​—Vakarua 31:16; 1 Tui 2:10; 22:​34, 40.

Toso ga na Sokalou Dina

Sa kumuni ira vata kece mai na lewenivanua o Josaia ena valenisoro e Jerusalemi qai “wilika . . . na vosa kecega ni vola ni veiyalayalati” e kune ena vale i Jiova. E cakava na veiyalayalati mera “na muri Jiova, ka vakabauta na nonai vakaro, na nona vunau, kei na nonai lesilesi, e na lomadra taucoko, kei na yalodra taucoko, ni ra na vakataudeitaka talega na vosa ni veiyalayalati oqo, sa volai e nai vola oqo.” Era mani vakadonuya na veiyalayalati o ira kece ga na tamata.​—2 Tui 23:​1-3.

Sa baci saga tale o Tui Josaia me caka e dua na ka baleta na qaravi matakau. Era kau tani kece na bete ni veikalou tani e Juta. Era sivo ena veiqaravi ena icabocabonisoro i Jiova na bete era vakaitavi ena sokalou vakasisila, ra qai basuraki na veivanua ni sokalou lasu ena veitikina cecere e tara ena gauna ni nona veiliutaki o Tui Solomoni. Na veivakasavasavataki oqo e suka tale mai kina na nodra vanua na tini na yavusa ni matanitu makawa o Isireli era taura tu na kai Asiria (740 B.S.K.).

Me vaka ga sa parofisaitaka oti mai e dua na “tamata ni Kalou” ena 300 na yabaki yani i liu, e vakama o Josaia na sui ni bete i Peali ena icabocabonisoro a vakaduria e Peceli o Tui Jeropoami I. Era kau tani tale ga na veitikina cecere e Peceli kei na so tale na veikoro ra qai vakamatei ena icabocabonisoro era sokalou kina na bete era qaravi matakau.​—1 Tui 13:​1-4; 2 Tui 23:​4-20.

Vakayacori na Soqo Levu ni Lakosivia

E tokoni Josaia na Kalou ni saga me vakalesuya mai na sokalou savasava. Me vaka na balavu ni nona bula ena vakavinavinaka vei Jiova na tui mera “kakua ni lako tani mera kakua ni muri Jiova, na Kalou ni nodra qase.” (2 Veigauna 34:33) Ena guiguilecavi dredre tale ga ena vakasama i Josaia na soqo levu a vakayacori ena ika18 ni yabaki ni nona veiliutaki.

E vakaroti ira na nona tamata na tui: “Dou ia na kana vata ni lako-sivia vei Jiova na nomudou Kalou, me vaka sa volai e nai vola ni veiyalayalati oqo.” (2 Tui 23:21) E marau o Josaia me raica na nodra veitauriligataka na soqo. Ena tikina oqo sa qai cautaka kina o koya e 30,000 na sipi kei na me ni Lakosivia kei na 3,000 na bulumakau. Sa dua dina na Lakosivia vakairogorogo! Na isoro e vakayagataki, na kena tuvai vakavinaka, kei na iwiliwili levu ni dausokalou era tiko kina, e sivia kece na Lakosivia era solevutaki mai na gauna sara i Samuela.​—2 Tui 23:​22, 23; 2 Veigauna 35:​1-19.

Rarawataki Vakalevu na Nona Mate

Mai na gauna oqo me yacova na icavacava ni 31 na yabaki ni nona veiliutaki (659-629 B.S.K.), a vakadinadinataki koya tiko ga o Josaia ni dua na tui vinaka. Volekata na iotioti ni gauna ni nona veiliutaki, e rogoca ni via takosovi Juta o Fero Niko me lai tarova na mataivalu ni Papiloni qai vukei tui Asiria e Kakimisi ena bati ni uciwai na Uferetisi. E sega ni tukuni na vuna, ia e mani lako o Josaia me lai valuti koya na tui Ijipita. E mani tala e so na nona italai o Niko vei Josaia qai kaya: “Mo kakua ni vorata na Kalou, o koya sa tiko vata kei au, me kua ni vakarusai iko ko koya.” Ia e vakalecalecai koya ga o Josaia qai saga me vakalesui ira tale na kai Ijipita e Mikito.​—2 Veigauna 35:​20-22.

E lako vakaca sara ga vua na tui Juta! E mani kaya vei ira na nona dauveiqaravi ni lauti koya na gasau: “Dou kauti au tani, ni’u sa vuetaki vakaca.” Eratou kauti Josaia laivi mai na nona qiqinivalu, kotori koya ena dua tale na qiqi qai kau i Jerusalemi. Ena ilakolako lesu oya a mate kina o Josaia. E tukuna na iVolatabu, “sa ciba ko koya, ka sa bulu e na dua nai bulubulu ni nona qase. A ra sa tagicaki Josaia ko ira kecega na Juta kei Jerusalemi.” E lelevaki koya o Jeremaia qai tiko na gauna era dau lagata kina na sere ni lolosi vua na tui.​—2 Veigauna 35:​23-25.

E sega ni vakabekataki ni cala na nona lai vala tu kei ira na kai Ijipita o Tui Josaia. (Same 130:3) Ia e vakadonui koya ga na Kalou ena vuku ni nona yalomalumalumu kei na nona tutaka na sokalou dina. Na veika a sotava o Josaia e vakaraitaka na nona vakadonui ira na nona dauveiqaravi yalomalumalumu o Jiova!​—Vosa Vakaibalebale 3:34; Jemesa 4:6.

[iYaloyalo ena tabana e 29]

E vakasaqarai Jiova vagumatua na tui gone o Josaia

[iYaloyalo ena tabana e 31]

E vakarusa na veitikina cecere qai tutaka na sokalou dina o Josaia