Na Rai ni Kalou Me Baleta na iValavala Savasava

“Koi au ko Jiova na nomu Kalou, ka’u sa vakavulici iko mo vinaka kina, ka’u sa tuberi iko e na sala mo lakova.”​—AISEA 48:17.

1, 2. (a) Sa ra raica vakacava e levu nikua na veiyacovi? (b) Na cava na nodra rai na lotu Vakarisito?

E LEVU na vanua e vuravura nikua e sa vakatau sara tu ga vua na tamata yadua na ka e okata me ivalavala savasava. E levu nikua era sa raica na veiyacovi me sala e vakaraitaka kina e dua na nona veikauaitaki ena gauna cava ga e vinakata kina, qai sega ni dodonu me yalani ga ena lomanibai ni vakawati. Era nanuma ni sega ni cala na nona lewa ga e dua se me vakacava na nona ivalavala, ke sega ni lai vakaleqa tale e dua. Era nanuma ni sega ni dodonu me lewai na nona ivalavala e dua na tamata, vakauasivi ena ka e baleta na veiyacovi.

² O ira era sa mai kilai Jiova e duatani na nodra rai. Era muria ena marau na idusidusi vakaivolatabu baleta nira lomani Jiova, era via vakamarautaki koya tale ga. Era kila ni lomani ira o Jiova, e solia vei ira na lawa mera vinaka ga kina o ira, na idusidusi e yaga dina vei ira, ena vakamarautaki ira tale ga. (Aisea 48:17) E iVurevure ni bula na Kalou, e kilikili ga kina mera rai ga vua me lewa mai na ivakavakayagataki ni yagodra, vakauasivi ena ka e vauca vakavoleka sara na vakadewai ni bula.

Nona iSolisoli na Dauveibuli Dau Loloma

3. Na cava era vakavulica e levu ena lotu ni Veivanua Vakarisito me baleta na veiyacovi, ia na cava e laurai ni veidutaitaki vata oqo kei na ka e vakavuvulitaka na iVolatabu?

³ E duatani tale ga na nodra rai e so na lewenilotu ni Veivanua Vakarisito mai na rai e takalevu tu ena gauna oqo, nira vakavulica ni veiyacovi e ka vakamadua, e ivalavala ca, ni “imatai ni ivalavala ca” ena were o Iteni oya na nona temaki Atama o Ivi me rau veiyacovi. Na rai vaka oqo e veicalati kei na ka e kaya na iVolatabu. Na iVolatabu e vakatokai rau na imatai ni tamata “na tagane kei na watina.” (Vakatekivu 2:25) E kaya vei rau na Kalou me rau vakaluveni: “Drau vakaluveni, ka tubu me lewe vuqa, ka vakatawai vuravura.” (Vakatekivu 1:28) Ena ka vakalialia meda kaya ni vakaroti rau o Atama kei Ivi na Kalou me rau vakaluveni, oti me qai totogitaki rau tale ni rau sa cakava na ka e vinakata vei rau.​—Same 19:8.

4. Na cava e solia kina na Kalou na isolisoli ni veiyacovi vua na tamata?

⁴ Ena ivakaro a cavuti vei rau na vuda, a tokaruataki tale vei Noa kei ira na luvena, eda raica kina na inaki levu ni veiyacovi: oya me tubu kina na kawa. (Vakatekivu 9:1) Ia, e vakaraitaka na Vosa ni Kalou ni sega ni inaki ga ni nodra veiyacovi na tamata ni Kalou era vakawati mera vakatubukawa. E macala mai na Vosa ni Kalou ni sega ni inaki duadua ga era veiyacovi kina na tamata ni Kalou vakawati na vakatubukawa. E rawa nira vakaceguya tale ga kina na vakawati na ka e gadreva na lomadra, na yagodra, me ivurevure tale ga ni marau vei ira. Oqo e dua na sala erau vakaraitaka kina na veiwatini na nodrau veidomoni.​—Vakatekivu 26:​8, 9, NW; Vosa Vakaibalebale 5:​18, 19; 1 Korinica 7:​3-5.

Ka e Vakatabuya na Kalou

5. Na cava e sa vakatabuya tu na Kalou me baleta na veiyacovi?

⁵ E isolisoli ni Kalou na veiyacovi, ia e tiko na ka e vakatabuya. Na vakatatabu oqo erau wiliki tale ga kina na vakawati. (Efeso 5:​28-30; 1 Pita 3:​1, 7) Sega tale ni dua e vakatarai vua na veiyacovi, o ira ga na vakawati. E matata na ka e tukuna na iVolatabu ena tikina oqo. E tukuni ena Lawa a solia na Kalou vei ira na Isireli: “Mo kakua ni ia na veibutakoci.” (Lako Yani 20:14) E muri, e qai cavuta tale ga o Jisu na “dauyalewa” kei na “veibutakoci” vata kei na “veivakanananu ca” koya e vu mai na loma ni tamata qai rawa ni vakadukadukalitaki koya. (Marika 7:​21, 22, VV) A uqeti vakalou na yapositolo o Paula me vakamasuti ira na lotu Vakarisito mai Korinica: “Ni dro tani mai na veidauci.” (1 Korinica 6:​18, NW) E vola tale ga o Paula ena nona ivola vei ira na Iperiu: “Sa dodonu mo ni doka taucoko na tiko vakawati, ka me rau sa dau veidinadinati na tagane kei na yalewa, ni na lewai ira na dauyalewa kei na dautagane [se, “dauveidauci,” NW] kei ira na dauveibutakoci na Kalou.”​—Iperiu 13:​4, VV.

6. Ena iVolatabu, na cava soti e okati ena vosa “veidauci”?

⁶ Na cava na ibalebale ni “veidauci”? Na vosa oqo e vakadewataki mai na vosa vakirisi na por·neiʹa, e dau vakaibalebaletaki ena so na gauna ina nodra veiyacovi na sega ni vakamau. (1 Korinica 6:9) E rabailevu na ibalebale ni vosa oqo ni raici e so tale na tikinivolatabu me vaka na Maciu 5:32 kei na Maciu 19:​9, ni vakaibalebaletaki tale tiko ga ena veibutakoci, veiyacovi vakaveiwekani voleka sara, kei na veiyacovi kei na manumanu. E okati tale ga me por·neiʹa e so tale na ivalavala era vakayacora na sega ni vakamau​—me vaka na vakayagataki ni gusu ena yago tabu, veiyacovi ni vakayagataki na yago tabu vakatagane ena sala ni valelailai, kei na nodrau veiyamoci yago tabu e rua. Na ivalavala kece oqo era vakatabui ena Vosa ni Kalou​—e so era cavuti sara ga vakadodonu e so e sega.​—Vunau ni Soro 20:​10, 13, 15, 16; Roma 1:​24, 26, 27, 32.a

Yaga ni Lawa ni Kalou me Baleta na iValavala Savasava

7. E yaga vakacava vei keda na noda taqomaki keda me savasava tiko ga na noda ivalavala?

⁷ Vua na tamata ivalavala ca, ena ka ni sasaga toka vua na nona muria na ivakasala i Jiova me baleta na veiyacovi. E vola na Jiu vuku rogo ni ika12 ni senitiuri, o Maimonides: “Na vakatatabu dredre duadua ena Torah [se, Lawa i Mosese] na vakatabui ni veiyacovi tawakilikili.” Ia, eda na vakila ga o keda na vinaka ni noda talairawarawa ina veidusimaki ni Kalou. (Aisea 48:18) Me kena ivakaraitaki, na noda talairawarawa ena tikina oqo ena taqomaki keda mai na matedewa ni veiyacovi, e so vei ira na matedewa oqo e sega sara tu ga na kena wai, ra qai rawa ni lai mudu ga ena ibulubulu.b Eda na taqomaki mai na bukete e sala. Na noda taurivaka na vuku vakalou ena savasava tale ga kina na noda lewaeloma. Eda na sega ni beci keda kina, era na dokai keda tale ga na tani, wili kina o ira na wekada, na watida, o ira na luveda, kei ira na tacida kei na ganeda lotu Vakarisito. Ena savasava qai dodonu tale ga kina na noda raica na veiyacovi, oqo ena vakavuna meda marautaka na noda bula vakawati. E vola e dua na marama lotu Vakarisito: “E itataqomaki vinaka duadua na ka dina mai na Vosa ni Kalou. Au se bera ni vakawati, ia niu sa na vakawati, au na marau sara meu tukuna vei koya na tagane lotu Vakarisito keirau na vakamau niu a maroroi au vinaka tu ga.”

8. Ena sala cava ena rawa ni vakatetei kina na sokalou savasava ena noda ivalavala savasava?

⁸ Ena noda saga me savasava tiko ga na noda ivalavala, sa da na rawa ni sabaya kina na rai cala me baleta na sokalou savasava, eda rawa tale ga mai na yalodra na tamata vua na Kalou eda qarava. E vola na yapositolo o Pita: “Me vinaka tiko ga na nomuni i vakarau e na kedra maliwa na tawa lotu, ke mani yaco me ra beitaki kemuni me vaka na tamata caka cala, me ra raica na nomuni cakacaka vinaka ka vakalagilagia na Kalou e na siga e na lesu mai kina.” (1 Pita 2:​12, VV) Ke ra sega mada ga ni raica se vakadonuya na noda ivalavala savasava o ira era sega ni qaravi Jiova, meda nuidei ni Tamada vakalomalagi e raica, e vakadonuya, e marautaka sara mada ga na noda saga meda muria na nona ivakaro.​—Vosa Vakaibalebale 27:11; Iperiu 4:13.

9. Na cava meda dau nuitaka kina na ivakasala ni Kalou, kevaka mada ga eda sega ni kila vinaka sara na vu ni nona ivakasala? Vakatauvatana.

⁹ Na noda vakabauta na Kalou e okati kina na noda nuitaki koya ni kila na ka e vinaka duadua vei keda, kevaka mada ga eda sega ni kila vinaka sara na vu ni dua na nona ivakasala. Raica mada e dua na kena ivakaraitaki mai na Lawa i Mosese. Dua na lawa ena keba ni mataivalu e vakasalataki kina me bulu na valelailai ena taudaku ni keba. (Vakarua 23:​13, 14) De ra veinanuyaka na Isireli se cava na yaga ni ivakasala oqo; era na nanuma beka e so ni sega na betena. Ia, me yacova mai oqo, sa ra raica rawa na dauvakadidike ni lawa oqo e taqomaka na wai me savasava tu ga, e tarova tale ga na dewa ni mate e so era dau vakadewa na manumanu lalai. E tiko tale ga na yaga ni nona yalana ga o Jiova na veiyacovi ina imocemoce ni vakawati. Meda raica sara mada oqo na kedra itukutuku e vica ena iVolatabu era a taqomaki ira tiko ga mera savasava.

Josefa​—Vakacaucautaki Ena Vuku ni Nona iValavala Savasava

10. O cei a via temaki Josefa, ia na cava e qai cakava?

¹⁰ O sa na rairai kila na ivakaraitaki i Josefa na luve i Jekope ena iVolatabu. Ni sa yabaki 17, a bobula voli vei Potifa, na nodra iliuliu na yadra nei Fero mai Ijipita. E vakalougatataki Josefa o Jiova, yaco sara me lai liutaka na cicivaki ni vale i Potifa. Ni yabaki 20 o Josefa, sa yaco me “yagovinaka ka matavinaka.” Tini me sa lai vinakati koya na wati Potifa, saga sara me vecei koya. E vakamacalataki koya vinaka o Josefa, e kaya ni kevaka ena vakaio vua, e sa na sega ni yalodina kina vua na nona turaga, vaka kina ni sa na “valavala ca vua na Kalou.” Na cava e vaka kina oqo na rai i Josefa?​—Vakatekivu 39:​1-9.

11, 12. E se sega ni vakarautaki ena gauna i Josefa e dua na lawa volai me vakatabui kina na veidauci kei na veibutakoci, ia a yavutaka ga mai vei o Josefa na nona vakatulewa?

¹¹ E macala ni sega ni vakuakua o Josefa ni rerevaka na tamata. E yawa sara na vanua eratou tiko kina na nona vuvale, o tamana mada ga e nanuma ni sa mate. Ke mani vakadonuya o Josefa me veidauci, eratou na sega ni kila na lewe ni nona vuvale. Kena irairai ni na sega ni kila tale ga o Potifa kei ira na nona lewenivale, baleta nira dau sega ni tu e vale ena so na gauna. (Vakatekivu 39:11) Ia, e kila o Josefa ni ivalavala vaka oya e sega ni vunitaki ena mata ni Kalou.

¹² E rairai yavutaki na vakatulewa i Josefa ena ka e sa kila rawa tu me baleti Jiova. E sega ni vakabekataki ni kila tu na ka a cavuta o Jiova mai na were o Iteni: “O koya oqo sa na biuta kina na tamana kei tinana na tagane, ka kabita na watina: a rau na lewe dua ga.” (Vakatekivu 2:24) E rairai kila tale ga o Josefa na ka a kaya o Jiova vua e dua na tui ni Filisitia a via vecei buna vakarua o Sera. E tukuna vua na tui oya o Jiova: “Raica, ko sa vaka na tamata sa mate, e na vuku ni yalewa ko sa kauta; ni sa watina na tamata tani ko koya. . . . Au a tarovi iko talega koi au mo kakua ni valavala ca vei au: o koya ka’u sega ni laivi iko kina mo tarai koya.” (Vakatekivu 20:​3, 6, neitou na matanivola kala.) O koya gona, e dina ni se bera ni vakarautaka o Jiova e dua na lawa volai, sa matata tu na nona rai me baleta na vakamau. Nona siqema rawa o Josefa na ka e dodonu, lako vata kei na nona vinakata me vakamarautaki Jiova, a sega ni vinakata kina me veidauci.

13. Na cava ena dredre kina me saga o Josefa me rau kua ni sota kei na wati Potifa?

¹³ Ia, e sega ni cegu “e na veisiga kecega” na wati Potifa ena nona marici Josefa tiko ga me rau moce vata. Na cava a sega ni saga ga kina o Josefa me rau kua ni sota? Nanuma tiko ni bobula o Josefa, e tu na nona itavi me qarava, e lewai tu na nona bula. E laurai ena vakekeli ni itaratara ni nodra vale na kai Ijipita ena vakavuna me takosova na loqi e dua ni bera ni yacova yani na rumu ni maroroi iyaya. O koya gona, erau na dau sota ga ena veigauna o Josefa kei na wati Potifa.​—Vakatekivu 39:10.

14. (a) Na cava e qai yacovi Josefa nona dro laivi mai vua na wati Potifa? (b) E vakalougatataki Josefa vakacava o Jiova ena vuku ni nona yalodina?

¹⁴ Dua na siga erau sa tiko taurua ga e vale. E qai qumia o wati Potifa na liga i Josefa qai vakamasuti koya: “Me daru moce vata”! E qai dro o Josefa. E veilecayaki ena ka e cakava o Josefa, sa qai beitaki Josefa ni via kucuvi koya. Na cava e qai yaco? E vakaicovitaki koya beka ena gauna sara ga oya o Jiova ena vuku ni nona yalodina? Sega. E vesulaki o Josefa qai bala i valeniveivesu. (Vakatekivu 39:​12-20; Same 105:18) E raica o Jiova na lewa cala e sa tau, sa qai vakalevulevui Josefa mai na valeniveivesu lolovira e tu kina me yaco sara ina vale vakatui. E ikarua sara ni turaga ena matanitu qaqa kei Ijipita, e vakalougatataki tale ga ena dua na watina kei ira na luvena. (Vakatekivu 41:​14, 15, 39-45, 50-52) Kena ikuri ni a maroroi voli mai na itukutuku ni yalodina i Josefa a volai ena 3,500 na yabaki sa dromu mera vuli kina na tamata ni Kalou. E vakalougatataki o koya ena nona kabita dei tiko ga na lawa dodonu ni Kalou! Eda na sega tale beka ga ni vakalougatataki totolo sara o keda ena gauna oqo ena noda yalodina tiko ga ena ivalavala savasava, ia meda nuidei ni raici keda tiko o Jiova, ena vakalougatataki keda tale ga ena nona gauna lokuci.​—2 Veigauna 16:9.

‘Veiyalayalati i Jope Kei na Matana’

15. Na cava a ‘veiyalayalatitaka o Jope kei na matana’?

¹⁵ E dua tale na tamata yalodina o Jope. Ena nona vakacacani koya voli na Tevoro, sa qai railesuva na nona bula o Jope qai kaya ni sa tu vakarau me ciqoma na itotogi ke a beca e dua na ivakaro i Jiova, wili kina na ivakaro me baleta na dokai ni veiyacovi. E kaya o Jope: “Au sa ia oti na veiyalayalati kei na mataqu; me’u qai via nanuma vakacava e dua na goneyalewa?” (Jope 31:1) E vakaibalebaletaka tiko i ke o Jope ni nona segata me yalodina tiko ga vua na Kalou e sa vakataudeitaka kina me kakua mada ga ni garova na matana e dua tale na yalewa. E macala ni na dau raici ira na yalewa e veisiga, rairai dau vukei ira tale ga nira leqa. Ia, na nona dau veikauaitaki e sega sara ga ni kena inaki me siwati ira kina. Ni bera ni vakacacani, a tamata vutuniyau sara o koya, e “uasivi cake . . . vei ira kecega na lewe ni vanua mai na tu-i-cake.” (Jope 1:3) Ia, e sega ni vakayagataka na nona iyau me bacani ira kina na yalewa. E macala ni sega ni vure vakadua e lomana me vakaitavi ena veiyacovi tawadodonu kei ira na yalewa gone.

16. (a) Na cava e ivakaraitaki vinaka kina o Jope vei ira na lotu Vakarisito vakawati? (b) E duidui vakacava na nodra ivalavala na tagane ena gauna i Malakai mai na ivalavala i Jope, vakacava ena gauna oqo?

¹⁶ O koya gona, ena gauna vinaka kei na gauna ca, e vakaraitaka kina o Jope na nona yalodina tu ga ena ivalavala savasava. E raica tu o Jiova na yalodina i Jope, mani vakalougatataki koya sara vakalevu. (Jope 1:10; 42:12) Sa ivakaraitaki vinaka dina o Jope vei ira na lotu Vakarisito vakawati, se ra tagane se ra yalewa! Sa rauta me taleitaki koya o Jiova! Kena veibasai e levu nikua, ni nodra ivalavala e tautauvata kei na ka e yaco ena gauna i Malakai. E vakamacalataka na parofita na ka era cakava e levu na tagane vakawati ena nodra biuta na watidra ra qai lai vakawatitaki ira na yalewa gone. E luvuci na icabocabonisoro i Jiova ena wai ni matadra na yalewa vakawati sa ra biu, qai cata vakalevu sara na Kalou na nodra “cakacaka vakailasu” na dui watidra.​—Malakai 2:​13-16.

Na Goneyalewa Savasava

17. Ena sala cava e vaka kina na “were sa viribaiti tu” na yalewa ni Sulamaiti?

¹⁷ Na ikatolu ni ivakaraitaki ni yalodina na yalewa ni Sulamaiti. E se gone qai matavinaka, e vakavuna me domoni koya e dua na cauravou ivakatawa ni sipi, ia e bau lai domoni koya tale ga na tui vutuniyau kei Isireli, o Solomoni. Me lai tini na italanoa totoka e talanoataki ena Sere i Solomoni, se savasava voli ga na yalewa ni Sulamaiti, ra vosa vakacaucautaki koya kina na tani. E dina ni sega ni rawai koya rawa o Solomoni, a uqeti Solomoni ga na Kalou me volaitukutukutaka na kena italanoa. E doka tale ga na nona ivalavala savasava na ivakatawa ni sipi erau veivinakati voli. Ena dua na gauna, a kaya ni o koya na yalewa ni Sulamaiti e vaka na “were sa viribaiti tu.” (Sere i Solomoni 4:12) E Isireli makawa, na were totoka era dau bula kina na veimataqali kakana draudrau, na senikau boi vinaka, kei na veivunikau lelevu. Na were vaka oqo era dau qai viribaiti ena kau se ba, ra qai rawa ga ni curumi ena kena matamata e dau lokataki tu ga. (Aisea 5:5) Vua na ivakatawa ni sipi, na nona ivalavala savasava na yalewa ni Sulamaiti e vaka e dua na were vaka oya, e duatani na kena totoka. E yalewa savasava dina. E sega tale ni dua ena domona, ena qai domona ga na tagane ena watina.

18. E yaga vakacava vei keda na itukutuku kei Josefa, Jope, kei na yalewa ni Sulamaiti?

¹⁸ E ivakaraitaki vakasakiti dina vei ira na yalewa lotu Vakarisito ena gauna oqo na ivalavala savasava ni yalewa ni Sulamaiti. E raica o Jiova na ivalavala savasava ni yalewa ni Sulamaiti, e vakalougatataki koya kina me vaka ga na nona vakalougatataki Josefa kei Jope. E volai ena Vosa ni Kalou na kedratou itukutuku me ka ni vuli vei keda. E dina ni sega ni volai ena iVolatabu na noda itukutuku ni yalodina o keda ena gauna oqo, ia e tiko “nai vola ni veivakananumi” e volai kina na yacadra o ira era saga tiko ga mera cakava na loma i Jiova. Meda kua vakadua ni guilecava ni o Jiova e “vakarorogo” tiko, e marau tale ga ni raica noda saga voli meda savasava tiko ga.​—Malakai 3:16.

19. (a) Meda raica vakacava na ivalavala savasava? (b) Na cava ena vakamatatataki ena ulutaga e tarava?

¹⁹ De ra na dredrevaki keda o ira na tawavakabauta, ia eda marau nida talairawarawa tiko vua na Dauveibuli dau loloma. E cecere na noda ivakarau ni bula, na ivakarau ni bula vakalou. Oqo e dodonu meda dokadokataka, meda vakamareqeta. Ena vakalougatataki keda na Kalou ke da saga meda savasava tiko ga, ena makare tale ga kina na noda inuinui meda bula tawamudu ena gauna se bera mai. Ia, na cava meda cakava me savasava tiko ga kina na noda bula? Na ulutaga e tarava ena vakamatatataka na taro bibi oqo.

[iVakamacala e ra]

E Rawa Mo Vakamacalataka?

• Na cava e vakavuvulitaka na iVolatabu me baleta na veiyacovi?

• Na cava soti e okati ena vosa “veidauci” ena iVolatabu?

• E yaga vakacava vei keda na noda maroroi keda me savasava tiko ga na noda ivalavala?

• Na cava eratou ivakaraitaki vinaka kina vei keda na lotu Vakarisito ena gauna oqo o Josefa, Jope, kei na yalewa ni Sulamaiti?

[iYaloyalo ena tabana e 9]

E dro o Josefa me kua ni veidauci

[iYaloyalo ena tabana e 10]

Na yalewa ni Sulamaiti e vaka na “were sa viribaiti tu”

[iYaloyalo ena tabana e 11]

E sa ‘veiyalayalati kei na matana’ o Jope