Na Sala Meda iValavala Vinaka Kina

ERA vakatoka na ivolavosa ni gauna oqo na “ivalavala vinaka” me “itovo uasivi; rakorako.” E vauci ena itovo e rakorako na “caka vakadodonu ni ka kei na vakasama vinaka.” E kaya na daunivolavosa o Marvin R. Vincent ni ibalebale dina ni vosa vakirisi e vu mai kina na “ivalavala vinaka” e dusimaka “na ka kece ga e uasivi.” E sega ni kurabuitaki ni itovo ni yalomatua, yaloqaqa, lewamatau, lewadodonu, yalololoma, yalovosovoso, daudina, yalomalumalumu, kei na yalodina era wili mera ivalavala vinaka. E ibalebale tale ga ni ivalavala vinaka na “duavata kei na ivakatagedegede e dodonu.”

Na ivakatagedegede uasivi, rakorako, qai dodonu i cei meda muria? “Me salavata kei na vakasama e vakadonui raraba,” e kaya na ivola na Newsweek, “na vakatitiqa e vakavurea na Veivakararamataki e sa vakatau ga ina tamata yadua na nona vakatulewataka na ka e dodonu kei na ka e cala, na digidigi ni lomana se ena itovo ni nona vanua.” E dodonu li me vakatulewataki ga na ka e dodonu se na ka e cala mai na noda digidigi yadua? E sega. Meda bucina na ivalavala vinaka, eda na via yavutaka ena dua na ivakatagedegede e dei e kilai kina na vinaka mai na ca​—na ivakatagedegede ena vakatulewataki vinaka kina na dodonu se na cala ni ka e caka, na ivakarau, se itovo.

Na iVakatagedegede Dodonu Duadua ni iTovo Savasava

E dua ga na iVurevure dina ni ivakatagedegede dodonu ni ka vinaka​—na Dauveibuli, na Kalou o Jiova. Ni se qai buli oti ga na imatai ni tamata o Atama, sa vakadavora sara na nona ivakaro na Kalou o Jiova vua na tamata: “E tara mo kana mai na kau kecega sa tu e na were: ia mai na kau sa kilai kina na ka vinaka kei na ka ca, mo kakua ga ni kana kina: ni ko na mate vakaidina e na siga ko sa kana kina.” (Vakatekivu 2:​16, 17) A vakayacana na kau kilai tani oya na Kalou o Jiova me vakadeitaka vei ira na nona ibulibuli ni o koya duadua ga e tu vua na dodonu ni vakatulewataki ni ka vinaka mai na ka ca. Na ivakatagedegede ni Kalou me baleta na ka vinaka kei na ka ca e sa yaco me idusidusi ni vakatulewa, se ni dikevi e dua na ka, na ivalavala ni tamata, na nona rai, kei na ivakarau ni nona bula. Kevaka mera sega na ivakatagedegede oya, ena dredre kina ni kilai na ka e dodonu mai na ka e cala.

Na ivakaro e baleta na kau me ivakatagedegede ni kena kilai na ka vinaka mai na kena e ca e sa kotora kina e dua na digidigi vei rau o Atama kei Ivi​—me rau talairawarawa se talaidredre. Erau na ivalavala vinaka ke rau talairawarawa ina ivakaro oya. E muri sa qai tuvanaka o Jiova na veika e vinaka vua kei na veika e cata, e qai vakavuna mera volai ena iVolatabu. Nida bucina na ivalavala vinaka, e kena ibalebale nida muria na ivakatagedegede dodonu i Jiova me vaka e tu ena iVolatabu.

Mo Kila Sara na iVakatagedegede Vakalou

Ni sa vakadeitaka na Kalou o Jiova ena iVolatabu na ivakatagedegede e vinaka kei na kena e ca, e sega li ni dodonu meda kilai ira vakavinaka? E vola na yapositolo o Paula: “Sai koya na Kalou sa vakavuna nai Vola Tabu kecega, a sa yaga oqo mei vakavuvuli, me vunauca na ca, me ia kina na vakadodonutaki, me ia kina na vakatavuvuli e na ka e dodonu: me yaco kina na tamata ni Kalou me vakarau tu, ni sa vakarautaki ki nai valavala vinaka kecega.”​—2 Timoci 3:​16, 17.

Me kena ivakaraitaki, taura mada na ituvaki dredre a sotava o Kunihito, ena imatai ni ulutaga, ni a via vakaraitaka na nona itovo ni yalomalua a susugi mai kina. E qai vukei koya na nona dikeva na ivakatagedegede vakaivolatabu me qai donu kina nona rai. E vakavulica na iVolatabu na yalomalua, e sega ni tokona na dokadoka kei na viavialevu. (Vosa Vakaibalebale 11:2; Maika 6:8) Ia, ena nona tuvanaka na yapositolo o Paula na ivakatagedegede e gadrevi “ena itavi vakaivakatawa,” e veiuqeti me “kakavaki yani” na itavi dokai oqori. (1 Timoci 3:​1, NW) Na kena “kakavaki yani” oqo ena sega ni vakayacori ena dokadoka se ena viavialevu, e sega tale ga ni kena ibalebale me lai vakalolovirataki koya kina.

Na cava na ivakavuvuli vakaivolatabu ni sala uasivi ni caka bisinisi? E sa ivalavala tudei ni vuravura ni bisinisi ni gauna oqo me levei na muri ni lawa ni matanitu vaka kina na lawa ni saumi ni ivakacavacava. Veitalia mada na veika era cakava na tani, na ivakatagedegede vakaivolatabu e kaya ni gadrevi kina ‘meda ivalavala dodonu ena ka kece ga.’ (Iperiu 13:18) Eda bucina na ivalavala vinaka ena noda daudina, eda raici ira vakatautauvata na itaukei ni cakacaka, na tamata cakacaka, na dau volivoli, kei ira na vakailesilesi ni matanitu. (Vakarua 25:​13-​16; Roma 13:1; Taito 2:​9, 10) E vakavurea na veivakabauti kei na veiyaloni nida daudina. Ni vakaivolataki na noda veiyalayalati, ena vukea me levei na veiletitaki e muri ni veika e veiyalayalatitaki, baleta ni dau yaco e so “na ka e tawanamaki.”​—Dauvunau 9:​11, NW; Jemesa 4:​13, 14.

E gadrevi tale ga na ivalavala vinaka ena isulusulu kei na sasauni. E rawa ni vakatau na noda isulusulu ena itovo ni vanua eda susugi kina, kei na veiveisau ni isulusulu e dau taka mai. Na cava meda muria kina na veiveisau era dau vakavurei mai? E vakasalataki keda na iVolatabu meda “kakua ni vakatauvatani [keda] kei ira era sa vakavuravura.” (Roma 12:​2, NW) E sega ni gadrevi me vakalawataki vei keda na noda digidigi, ia ena veiuqeti ni yalo tabu e vola kina na yapositolo o Paula: “Me ra vakaisulutaki ira vakavinaka e na i sulu matau ka rakorako na yalewa. Me kakua ni tali na drau ni uludra se tokara na i ukuuku koula, mataniciva se i sulu i sau dredre. Me ra vakaitovotaki ira e na vei i tovo vinaka kece ga me vaka sa kilikili kei ira na yalewa era kaya ni ra sa lotu.” (1 Timoci 2:​9, 10, VV) Na ivakatagedegede oqo e vauca ruarua na tagane kei na yalewa. Ia, e sega ni kena ibalebale qo me sa kua ni vakayagataki na isulusulu totoka se sasauni ni dui vanua se na noda digidigi yadua.

E vakamacalataki tale ga ena iVolatabu na ivalavala vakasisila e sega ni taleitaka na Kalou. Eda wilika ena 1 Korinica 6:​9, 10 na ivakasala: “Dou sa sega beka ni kila, ni na sega ni rawata na matanitu ni Kalou ko ira sa sega ni yalododonu? Dou kakua ni vakaisini kemudou: o ira na daudara, kei ira na dausoro ki na matakau, kei ira na dauyalewa, kei ira na viavia vaka na yalewa, kei ira na veimoceri vakatagane, kei ira na daubutako, kei ira na daukocokoco, kei ira na daumateni, kei ira na dauveivakasewasewani, kei ira na daukovekove, era na sega ni rawata na matanitu ni Kalou.” A vukei Maria na tikinivolatabu qo me liaca kina ni cala na nodrau veimaliwai kei Jiuta ena ivakatagedegede savasava e tuvanaka na Dauveibuli. Ena gadrevi vua me muduka me na qai vakadonui koya na Kalou. E matata ni veiganiti meda kila vinaka na ivakatagedegede i Jiova me rawa kina nida tamata ivalavala vinaka.

Vuli me Tara na Lomamu

E sega ni vauci wale ga ena ivalavala vinaka na levei ni ka ca. E bibi tale ga na igu ni lomada. E rakorako na itovo ni tamata ivalavala vinaka. E kaya e dua na parofesa ni “ivalavala vinaka e dodonu me vulici e lomada vaka kina ena noda mona.” E sega ni gadrevi wale ga kina na kilai ni Vosa ni Kalou. E dodonu me vakananumi vakatitobu na ka e volai tu kina me tara sara na lomada me qai rawa nida lomani Jiova me qai uqeti keda meda bulataka na ivakavuvuli vakaivolatabu.

“A ka vakaidina na noqu loloma ki na nomuni vunau!” e kaya na daunisame. “Au sa vakanananu kina e na siga taucoko ka bogi.” (Same 119:97) E vola o Tui Tevita: “Au sa nanuma na gauna makawa; au sa vakanananu ki na nomuni cakacaka kecega; au sa vakanananu vakalevu ki na cakacaka ni ligamuni [na Kalou].” (Same 143:5) E dodonu me tiki bibi ni noda vulica na iVolatabu kei na ivola yavutaki vakaivolatabu na noda dau vakanananu vakatitobu ena masu.

E ka ni bolebole dina na vuli vagumatua qai salavata kei na vakananumi vakatitobu ni ka e vulici. Ia na sagai ni ivalavala vinaka ena gadrevi kina meda volia na gauna. (Efeso 5:​15, 16) E cakava vaka kina ena veisiga o Eroni, e yabaki 24, ni dau yadra totolo ni se vo e 30 na miniti me dau yadra kina ena veimataka. E tukuna: “Niu se qai tekivu, au dau wilika na iVolatabu me 30 na miniti. Ia wale tiko ga oqo au sa qai vakila na yaga ni dau vakanananu vakatitobu. Au sa qai vakayagataka na veimama ni gauna oya meu dau vakananuma vakatitobu kina na ka au qai wilika ga. E vukei au sara vakalevu.” E rawa nida dau vakanananu vakatitobu ena so tale na gauna. E lagata kina vei Jiova o Tevita: “Ni’u sa nanumi kemuni e na noqui mocemoce, ka vakanananu vei kemuni e na veitiki ni bogi.” (Same 63:6) E tukuni ena iVolatabu: “A sa lako yani ko Aisake ki na veiwere e na yakavi me vakanananu.”​—Vakatekivu 24:63.

E sega ni rau veikalikali rawa na vakanananu vakatitobu kei na ivalavala vinaka, nida na vakila kina na loma i Jiova eda na kila tale ga na itovo ni nona rai. E kila vinaka tu o Maria ni vakatabuya na Kalou na veibutakoci. Kevaka me na ‘cata na ka ca, me qai kabita na ka vinaka’ ena gadrevi vua me vakananuma vakatitobu na veitikinivolatabu bibi. (Roma 12:9) E vukei koya me veisautaka na nona rai ni sa wilika oti na Kolosa 3:​5, ni uqeti keda ‘meda vakamatea na veitikida vakavuravura, na dauyalewa, na ivalavala tawasavasava, na garogaro ca, kei na kocokoco.’ Sa qai tarogi koya vakataki koya o Maria: ‘Na mataqali yalo cava ni veiyacovi meu vakamatea? Na cava meu levea meu kua kina ni garova na itovo vakasisila? E dodonu beka meu veisautaka na ivalavala ni noqu veimaliwai kei ira na tagane?’

E vauci ena vakanananu vakatitobu na noda dikeva se cava ena yaco nida cakava e dua na ka. E uqeti ira na lotu Vakarisito o Paula mera kakua ni veibutakoci, mera lewa vakamatau ga na ka “me kakua ni dua na tagane me caka cala se via la’ki siova na ka e nona na wekana.” (1 Cesalonaika 4:​3-7, VV) Oqo e so na taro vinaka mera vakasamataki: ‘Keu vakayacora na itovo tawakilikili oqo, na leqa cava ena kauta mai vei au, ina noqu vuvale, vaka kina vei ira na tani? Ena tara vakacava na noqu bula vakayalo, na ivalavala ni lomaqu, kei na noqu bula? Na cava e sa yacovi ira na voroka na lawa ni Kalou?’ E vakavinakataka na loma i Maria na nona vakananuma vakatitobu na veitaro oqori, ena rawa ni vakayacoka tale ga vei keda.

Meda Vuli Mai na iVakaraitaki e So

E rawa li ni vulici e koronivuli na ivalavala vinaka? Oqo e dua na taro vakamosi ulu vei ira na vuku ena veitaba udolu na yabaki sa oti. E nanuma na vuku ni Kirisi o Plato ni rawa. Ia, o Aristotle e nanuma ni na rawati ga na ivalavala vinaka ke cakacakataki. E mai tinia vaka oqo e dua na dauvolaitukutuku: “Meu vakalekalekataka ga, e sega ni rawa ni na vulici ga vakataki koya na veika e vauca na ivalavala vinaka. Ena sega ni rawa ni vulici ena ivola. Ena rawati ga na itovo vinaka ena noda bula veimaliwai . . . ni na rawa ni taravaki ena kauaitaki tale ga kina na ivalavala vinaka.” E vei e rawa nida kunei ira kina na tamata ivalavala vinaka? Dina ni kune e so na ivakaraitaki ni ivalavala vinaka ena itukuni ni vuqa na vanua, e levu sara na ivakaraitaki dina ni ivalavala vinaka era volai tu ena iVolatabu.

Na ivakaraitaki levu taudua ni ivalavala vinaka o Jiova. E dau cakava ga o koya na veika vinaka, e vakayacora na veika e dodonu, e vinaka tale ga. E rawa nida taravaka cake na ivalavala vinaka kevaka eda “vakadamurimuria na Kalou.” (Efeso 5:1) Kuria ni Luve ni Kalou, o Jisu Karisito, ‘a sa laiva vei keda na ivakarau, meda muria na weniyavana.’ (1 Pita 2:​21) E vaka kina ni bini tu ena iVolatabu na kedra itukutuku e levu na tamata yalodina me vakataki Eparama, Sera, Josefa, Ruci, Jope, Taniela kei iratou na tolu na nona itokani Iperiu. Era wili tale ga kina o ira na ivakaraitaki vinaka ni dauveiqaravi i Jiova ni gauna qo.

E Rawa Nida Rawata

Ena rawa beka nida rawata meda ivalavala vinaka ena mata i Jiova? Nida tamata ivalavala ca, ena rawa ni rau veivala e lomada na noda vakasama kei na leweda​—na sagai me muri na ivalavala vinaka kei na noda muria na yagoda ivalavala ca. (Roma 5:​12; 7:​13-​23) Eda na qaqa ena ivalu oqo ena veivuke ga ni Kalou. (Roma 7:​24, 25) Sa vakarautaka tu o Jiova na nona Vosa kei na ivola era yavutaki vakaivolatabu. Ena rawa ni vakasavasavataka na lomada na noda vulica vagumatua na iVolatabu qai kuria na vakananumi vakatitobu ena masu na veika eda vulica. Mai na loma savasava oqori ena rawa ni vakavurea na vinaka ni vakasama, ni vosa, kei na ivalavala. (Luke 6:​45) Ni yavutaki ena nodrau ivakaraitaki na Kalou o Jiova kei Jisu Karisito, e rawa nida taravaka na itovo vakalou. Ena rawa nida vulica tale ga e vuqa na ka mai vei ira era yalodina ni qarava tiko na Kalou ena gauna oqo.

E veivakasalataki na yapositolo o Paula meda “vakayacora tiko ga” na ivalavala vinaka kei na ka kece ga e rogorogo vinaka. Ena sega tale ni vakataratututaki nida na rawata dina ga kina na veivakacegui ni Kalou. (Filipai 4:​8, 9, NW) Ena veivuke ga i Jiova, ena rawa nida vakaitovotaki keda ena ivalavala vinaka.

[iYaloyalo ena tabana e 6]

Me tiki ni nomu vulica na iVolatabu na nomu dau vakananuma vakatitobu na ka o wilika

[iYaloyalo ena tabana e 7]

Taravaka na itovo vakalou ena nomu vakatotomuri Karisito Jisu