“Vorata na Tevoro”

“Vorata na tevoro, ena dro tani kina vei kemudou.”​—JEMESA 4:7.

1. Na cava e rawa ni kainaki me baleta na vuravura oqo? Na cava mera qaqarauni kina na lumuti kei ira na nodra itokani?

“SA YALI na Kalou, ia e tu ga na Tevoro.” Na vosa e tauca na dauvola ivola ni Varanise o André Malraux e vakilai na kena dina ena gauna oqo. Na veika e cakava na tamata e vaka e kune vakalevu ga kina na ivadi ca ni Tevoro, sega ni ka e vinakata na Kalou. E vakacalai ira tiko na tamata o Setani ena nona “cakava na veimataqali i vakatakilakila lelevu kece ga kei na veika veivakurabuitaki vakailasu kece ga; kei na veivakacalai ca kece ga vei ira na rusa.” (2 Cesalonaika 2:​9, 10, VV) Ena “iotioti ni veisiga” oqo, o Setani e sa sagai ira sara tiko ga vakaukaua na tamata yalayala ni Kalou. E valuti ira tiko na lotu Vakarisito lumuti, “o ira sa vakabauta na vosa ni Kalou, ka taura tikoga nai tukutuku kei Jisu.” (2 Timoci 3:​1, NW; Vakatakila 12:​9, 17) E dodonu gona mera qaqarauni o ira na iVakadinadina oqo kei ira na nodra itokani e nodra inuinui na bula e vuravura.

2. E vakacalai Ivi vakacava o Setani? Na cava e rivarivabitaka na yapositolo o Paula?

² E dauveivakacalai dina o Setani. Ni waqawaqa gata, e lawakitaki Ivi me vakabauta ni na marau cake ke sega ni vakarorogo vua na Kalou. (Vakatekivu 3:​1-6) Ni oti e vanaudolu na yabaki, e rivarivabitaka o Paula de ra rawai ena veivakaisini i Setani o ira na lotu Vakarisito lumuti e Korinica. E vola o Paula: “Au leqataka . . . nona a vakacalai Ivi na gata e na nona qaseqase; de na qai vakacalai tale ga na lomamuni mai na kena savasava kei na kena yalodina vei Karisito.” (2 Korinica 11:3, VV) O Setani e vakadukadukalitaka nodra vakasama na tamata qai vukica vakatani na nodra vakanananu. Me vaka nona vakacalai Ivi, e rawa ni vakacala nodra vakasama na lotu Vakarisito mera nanuma ni nodra rawata na marau e vakatau ena ka erau sega ni vakadonuya o Jiova kei Luvena.

3. Na itataqomaki cava e vakarautaka o Jiova? Me baleti cei?

³ E rawa ni vakatauvatani o Setani kei na dau tobo manumanu e viria na dai era tacori vakidacala kina na manumanu. Eda na qarauni keda mai na dai nei Setani kevaka eda ‘tiko ena yasana vuni nei koya sa Cecere Sara,’ na itataqomaki vakaivakatakarakara e vakarautaka o Jiova mera taqomaki kina o ira na vakaliuca nona veiliutaki cecere ena veika kece era cakava. (Same 91:​1-3) Ena yaga vei keda na itataqomaki e vakarautaka o Jiova ena vuku ni nona Vosa, na yalona tabu, kei na nona isoqosoqo me ‘rawa kina nida vorata na ilawaki ni Tevoro.’ (Efeso 6:​11) Sega ni vakatitiqataki ni dau vakayagataka na Tevoro na ilawaki me coriti ira kina na tamata i Jiova.

Kedra Dai na Lotu Vakarisito Taumada e Viria o Setani

4. Na ivakarau ni bula cava era bula donuya na lotu Vakarisito taumada?

⁴ Era bula voli na lotu Vakarisito ni imatai kei na ikarua ni senitiuri S.K. ena gauna e kaukaua sara tu ga kina na veiliutaki ni matanitu o Roma. Na Pax Romana (Sautu Vakaroma) e vakavuna me bulabula na veivoli ena gauna oya. Na bula sautu oya e solia vei ira na vetaicake na bula vakacegu kei na marau, era raica tale ga na veiliutaki mera vakalasai vakalevu na tauvanua mera kua kina ni veivorati. So na gauna sa tautauvata ga na levu ni olodei kei na siga ni cakacaka. Era vakayagataka na veiliutaki na ilavo ni matanitu mera vakani ra qai vakalasai kina na tamata me rawa kina nira mamau ra qai wele tu kina.

5, 6. (a) Na cava e sega kina ni dodonu mera curu na lotu Vakarisito ina nodra raraniqito na kai Roma? (b) Na ilawaki cava e vakayagataka o Setani, ia na cava mera cakava na lotu Vakarisito mera kua ni coko kina?

⁵ E rerevaki beka vei ira na lotu Vakarisito taumada na ivakarau ni bula oya? Era vola na dauvola ivola me vakataki Tertullian era bula ni oti ga nodra gauna na yapositolo, ni levu ga na veivakamarautaki era cakava ena gauna oya e veicalati kei na nodra itovo kei na nodra bula vakayalo na lotu Vakarisito dina. E levu mada ga na soqo ni marau kei na qito era vakananumi kina na kalou ni lotu butobuto. (2 Korinica 6:​14-​18) E levu na ka ni veivakamarautaki ena raraniqito e vakasisila se dave kina na dra. Ni toso na gauna, sa madra mai na veivakamarautaki vaka oya qai sosomitaka na vakatasuasua e caka galugalu qai vakasisila cake sara. Ena nona ivola Daily Life in Ancient Rome, e kaya kina na dauvolaitukutuku o Jérôme Carcopino: “Ena vakatasuasua vaka oya, e vakatarai vei ira na yalewa mera luvata kece na nodra isulu . . . E dave vakalevu kina na dra. . . . Sa lai torosobu sara [na vakatasuasua era caka galugalu] oya, ra qai rawai kina e dua na iwase levu ni lewenivanua. Sa sega ni vakasisila vei ira na vakatasuasua baleta ni sa vakaukauataka na lomadra na nodra dau sarava na veivakamavoataki ena raraniqito.”​—Maciu 5:​27, 28.

⁶ Ena veiraraniqito oya, erau dau vala kina e rua na sotia me yacova ni mate e dua vei rau, se vala kei na manumanu kila me yacova tale ga ni mate e dua vei rau. Era bala kina vei ira na manumanu kila na daubasulawa kei ira tale ga e levu na lotu Vakarisito. Sa lawakitaki ira rawa tu na tamata ena gauna oya o Setani mera kua ni raica me ca na itovo vakasisila kei na itovo voravora, ia mera raica ga me sega ni dua na ka, qai ka tale ga era lakova vakalevu na lewenivanua. Era na sega ni coko ina dai oya kevaka era sega ni curu ina raraniqito.​—1 Korinica 15:​32, 33.

7, 8. (a) Na cava e sega ni ka vakayalomatua kina me tiko na lotu Vakarisito ena rara ni veitau kareti? (b) E rawa ni vakayagataka vakacava o Setani nodra vanua ni sili na kai Roma me coriti ira kina na lotu Vakarisito?

⁷ E dau taleitaki sara vakalevu na veitau kareti ena rara lelevu, ia era sega ni taleitaka na lotu Vakarisito baleta nira dau tini vala na sarasara. E vola e dua na dauvolavola ni ika3 ni senitiuri nira dau vala na sarasara, qai kaya o Carcopino ni “tu nodra vanua ni caka bisinisi na dauraikalokalo kei na saqamua” e ruku ni vale ni sarasara. Io, e sega ni dodonu mera tiko ena raraniqito ni Roma o ira na lotu Vakarisito.​—1 Korinica 6:​9, 10.

⁸ Vakacava na nodra vanua ni sili na kai Roma? E sega ni cala na sili nida savasava kina. Ia e levu na nodra vanua ni sili na kai Roma e vale lelevu e tiko kina na rumu ni veimasi, vanua ni vakaukauayago, vanua ni veimauilavo, kei na vanua ni kana kei na gunu. Dina ni dau tiko na gauna mera dui silisili kina na marama kei ira na turaga, ia e dau vakatarai tale ga mera sili vata. E vola o Clement mai Alexandria: “E dau dola raraba na vanua ni sili mera sili luvawale vata na tagane kei na yalewa qai yaco kina na ka velavela sara.” O koya gona, a rawa ni vakayagataka o Setani e dua na vale ga ni sisili mera tini coko kina na lotu Vakarisito. Era sega ni lako e kea na yalomatua.

9. Na dai cava e vinakati mera qarauni ira kina na lotu Vakarisito taumada?

⁹ E dau marautaki na veimauilavo ena gauna e veiliutaki tu kina na matanitu o Roma. Era na sega ni beti na lotu Vakarisito taumada kevaka era sega ni lako ina rara ni veitau kareti. E dau caka lo tale ga na veimauilavo lalai ena bure ni vulagi kei na vanua ni gunu yaqona. Era beti o ira na qito ena veimauilavo ena iwiliwili ni vatu se dua tale na ka vaka oya ena qumia toka e dua tale. A raici na veimauilavo me isaluaki ni bula, baleta e raici tale ga me sala ni nodra rawailavo totolo. (Efeso 5:5) E levu na yalewa era dau talo yaqona ni valagi ena vanua ni gunu oya era yalewa ca, e rerevaki kina na kena rawa ni vakayacori na itovo vakasisila. Oqo e so na dai i Setani e coriti ira kina na lotu Vakarisito era vakaitikotiko ena veikoro ni matanitu o Roma. Vakaevei nikua?

Dai Nei Setani Nikua

10. E tautauvata vakacava na veika e yaco tiko nikua kei na ka e yaco ena matanitu o Roma?

¹⁰ E se sega ni veisau na ilawaki i Setani me yacova mai oqo. Mera kua ni rawai mai vei Setani na lotu Vakarisito era tiko voli mai na koro torosobu o Korinica, e mani vakaroti ira vakaukaua na yapositolo o Paula. E kaya: “Ni da sa sega ni lecava na nona daulawaki [o Setani].” (2 Korinica 2:​11) Na ka vata ga e yaco ena gauna e kaukaua tu kina na veiliutaki ni matanitu o Roma e yaco tale tiko ga ena so na vanua sa vakatorocaketaki oti. Sa qai levu ga na nodra gauna ni marau e levu na tamata. Era bau vakanuinui tale ga na dravudravua ina voli tikite se veimauilavo e cicivaka na matanitu. Levu na tamata era vakaogai ira ena levu na ka ni veivakamarautaki isau rawarawa e tu. E sisinai na raraniqito, era veimauilavo, era vakayacora na itovo voravora na sarasara, vaka kina o ira na dau qito. E rogoci vakalevu na ivakatagi torosobu, e laurai na ivukivuki vakasisila ena buturara ni vakatasuasua, ena iyaloyalo yavala kei na retioyaloyalo. Ena so na vanua, e lakovi vakalevu na vanua ni sili waikatakata, kei na so na baravi e caka kina na sili luvaiwale. Me vaka ga ena gauna e tekivu kina na lotu Vakarisito, e saga tiko ga o Setani me bacani ira na dauveiqaravi ni Kalou ena marau.

11. Na icori cava e tiko ena noda via vakacegu kei na gade?

¹¹ Ena vuravura ni lomaocaoca oqo, e dau vinakati vakalevu kina na gauna ni vakacegu kei na gade. Me vaka ga ni rerevaki vei ira na lotu Vakarisito taumada na veika e dau caka ena nodra vanua ni sili na kai Roma, e so na vanua ni gade ena gauna oqo sa vaka e dai nei Setani me coriti ira na lotu Vakarisito ena nodra cakava na itovo vakasisila se mera gunu yaqona ni valagi vakasivia. E vola o Paula vei ira na lotu Vakarisito mai Korinica: “Dou kakua ni vakaisini kemudou vakataki kemudou: sa vakacala nai valavala vinaka na dautiko vata kei ira era sa ca. Dou yadra mai me vaka sa dodonu, ka mo dou kakua ni valavala ca; ni sa tiko eso era sa sega ni kila na Kalou.”​—1 Korinica 15:​33, 34.

12. Na cava e so na ilawaki i Setani me coriti ira kina na tamata ni Kalou ena gauna oqo?

¹² Eda sa raica oti nona lawakitaki Ivi o Setani ni vakacala nona vakasama. (2 Korinica 11:3) E dua na dai e vakayagataka o Setani nikua oya nona bucina ena nodra vakasama na lotu Vakarisito ni rawa nira dreti ira na tamata ina ka dina ke ra bau cakava toka e so na ka me vakaraitaka nira sega ni duidui soti na iVakadinadina i Jiova mai vei ira na kena vo. Ia e so na gauna sa rui sivia tale nodra lai kabiti ira na kai vuravura, qai dau tini yaco tale na kena veibasai. (Akeai 2:​12-​14) O Setani e lawakitaki ira tale ga na lotu Vakarisito qase kei na gone mera bulataka e rua na ivakarau ni bula ra qai ‘vakararawataka na yalo tabu.’ (Efeso 4:​30) E so era coriti ena dai oqo nira sega ni vakayagataka vakayalomatua na Internet.

13. Na icori cava e biuta vaqaseqase o Setani? Na ivakasala veiganiti cava e tiko ena Vosa Vakaibalebale?

¹³ Na vakatevoro e dua tale na icori e biuta mai vaqaseqase o Setani. Eda sega ni dau vakatevoro na lotu Vakarisito dina. Ia, e so era sega ni qaqarauni nira sarava na iyaloyalo yavala, retioyaloyalo, vakayagataka na video game, vaka kina nodra ivola ni wilivola na gone kei na komiki e laurai kina na vakatevoro. E dodonu meda yawaka na veika vakatevoro kece sara. E kaya na vuku ena Vosa Vakaibalebale: “A kau karokaroa, kei nai cori sa no e nona sala na yaloveve: ko koya sa qarauna na yalona ena yawa kina.” (Vosa Vakaibalebale 22:5) Ni “kalou ni vuravura oqo” o Setani, e rawa ni vunitaka toka e dua nona dai ena ka e dau taleitaki vakalevu.​—2 Korinica 4:4; 1 Joni 2:​15, 16.

Saqata na Tevoro o Jisu

14. E vorata vakacava o Jisu na imatai ni veivakatovolei i Setani?

¹⁴ Na ivakaraitaki totoka vei keda o Jisu ena nona saqata na Tevoro. E vakatovolei Jisu o Setani ni oti nona papitaiso kei na nona lolo voli me 40 na siga. (Maciu 4:​1-​11) E vakayagataka na imatai ni veivakatovolei ena gauna sara ga e viakana tu kina o Jisu. E sureti Jisu o Setani me sevutaka nona cakacaka mana me rawata kina na kena. Ni cavuta na Vakarua 8:​3, e sega ni via vakayagataka ga vua o Jisu na kaukaua e tu vua, qai vakaliuca ga na kakana vakayalo mai na kakana vakayago.

15. (a) Na gagadre cava i Jisu e totolo ni vakayagataka o Setani me temaki Jisu kina? (b) Na cava na ilawaki qaseqase e vakayagataka tiko na Tevoro vei ira na tamata ni Kalou ena gauna oqo, ia e rawa nida saqati koya vakacava?

¹⁵ E talei na veivakatovolei oqo ni sega ni sagai Jisu na Tevoro me cakava na itovo vakasisila. Ena gauna oya e vakatovolei Jisu o Setani ena kakana ga baleta ni waloloi. Na veivakatovolei cava e vakayagataka na Tevoro vei ira na tamata ni Kalou nikua? E levu qai duidui na veivakatovolei e vakayagataka, ia e vakayagataka vakalevu ga na itovo vakasisila me vakaseva na nodra yalodina na tamata i Jiova. Nida vakatotomuri Jisu, eda na rawa ni saqata tale ga na veivakatovolei i Setani. Me vaka ga nona vakaseva na sasaga i Setani o Jisu ena nona nanuma lesu e so na tikinivolatabu veiganiti, e rawa tale ga meda nanuma na tikinivolatabu me vaka na Vakatekivu 39:9 kei na 1 Korinica 6:​18.

16. (a) E vakatovolei Jisu tale vakacava o Setani? (b) Ena saga vakacava o Setani meda vakatovolei Jiova?

¹⁶ Tarava oya nona bolei Jisu o Setani me lade sobu mai na bai ni valenisoro me vakatovolei kina na veitaqomaki ni Kalou ni vakayagataka nona agilosi. Ni vakayagataka na Vakarua 6:​16, e sega ni vakatovolei Tamana o Jisu. Ena sega beka ni vakatovolei keda o Setani meda lade mai na bai ni valenisoro, ia e rawa ni uqeti keda meda vakatovolei Jiova. Eda na temaki beka me via tautauvata na noda isulusulu kei na noda sasauni kei na kena e vakayagataki tu ena gauna oqo ke sega ni vunauci keda kina e dua? Eda temaki beka ena veivakamarautaki e sega ni veiganiti? De dua eda sa vakatovolei Jiova tiko nida galeleta tiko ga na veika oqori. Ke tu vei keda na gagadre vaka oya, ena sega ni dro tani vei keda o Setani, ia ena kabiti keda toka ga, qai sega ni cegu ena nona sasaga me rawai keda meda tovata kei koya.

17. (a) E vakatovolei Jisu vakacava o Setani ena ikatolu ni gauna? (b) E rawa ni vakayacori vakacava vei keda na Jemesa 4:7?

¹⁷ Ni solia o Setani vei Jisu na matanitu kece ga e vuravura me isau ni nona sokalou ga vakadua vua, e saqati koya o Jisu ena nona vakayagataka na iVolatabu, qai dei tu ga ena nona sokalou vakatabakidua vei Tamana. (Vakarua 5:9; 6:​13; 10:20) Ena sega beka ni solia vei keda o Setani na matanitu kece ga e vuravura, ia ena temaki keda tiko ga ena veika vakayago, se me biuta ena noda vakasama ni yaga meda tamata rawaka. Ia ena ituvaki oqori, eda na muri Jisu beka ena noda vakaliuca duadua ga na noda sokalou vei Jiova? Ke vaka kina, na ka vata ga a sotava o Jisu eda na sotava tale ga. E kaya o Maciu: “Sa qai biuti koya na tevoro.” (Maciu 4:​11) Ena biuti keda o Setani kevaka eda saqati koya vakaukaua nida dau nanuma da qai bulataka na ivakavuvuli vakaivolatabu. E vola na tisaipeli o Jemesa: “Vorata na tevoro, ena dro tani kina vei kemudou ko koya.” (Jemesa 4:7) E vola e dua na lotu Vakarisito ina nodra valenivolavola ni tabana na iVakadinadina i Jiova e Varanise: “E lawaki ca dina o Setani. Dina ga niu saga vakaukaua, e dau dredre dina meu lewa na lomaqu kei na noqu gagadre. Ia, au dei rawa tiko ga ena ka dina ena vuku ni yalogu, yalovosovoso, kei na veivuke i Jiova.”

Vakaiyaragitaki Vinaka Meda Vorata na Tevoro

18. Na cava soti na iyaragi vakayalo meda vakayagataka meda vorata kina na Tevoro?

¹⁸ Sa vakarautaka vei keda o Jiova na iyaragi kece vakayalo meda ‘vorata kina na ilawaki ni Tevoro.’ (Efeso 6:​11-​18) Na noda lomana na ka dina ena vauci kina na toloda, se vakarautaki keda ina cakacaka vakarisito. Noda yalogu meda muria dei na ivalavala dodonu i Jiova ena vaka tiko na isasabai ni lomasereda me taqomaka na lomada. Ke da vakaivava ena itukutuku vinaka, ena kauti keda yani e veigauna na yavada ena cakacaka vakavunau, ia na ka oqori ena vakaukauataki keda qai taqomaki keda vakayalo. Na noda vakabauta kaukaua ena vaka tiko na isasabai levu e taqomaki keda mai “na gasau vidi kecega ni tevoro,” oqori na nona ivadi qaseqase kei na veika e temaki keda kina. Na noda inuinui dei ni na yaco dina na yalayala i Jiova ena vaka voli na ivakaruru se isala me taqomaka noda vakanananu qai vakaceguya noda vakasama. (Filipai 4:7) Kevaka eda maqosa ena kena vakayagataki na Vosa ni Kalou, oqori ena vaka na iseleiwau e ligada meda sereki ira kina era vesuki tu vakayalo vei Setani. Rawa tale ga nida taurivaka meda taqomaki keda kina, me vaka ga a cakava o Jisu ni sa temaki.

19. Na cava tale e gadrevi me ikuri ni noda ‘vorata na Tevoro’?

¹⁹ Nida tokara tiko ga “nai yaragi kecega ni Kalou” da qai masu ena veigauna kece ga, eda na qai nuidei ni o Jiova ena taqomaki keda ni sa via sagai keda o Setani. (Joni 17:15; 1 Korinica 10:13) Ia a vakaraitaka o Jemesa ni sega ni rauta wale ga meda ‘vorata na Tevoro.’ E uasivi qai dodonu cake meda ‘vakamalumalumutaki keda vua na Kalou’ ni dau nanumi keda o koya. (Jemesa 4:​7, 8) Ena qai veivosakitaki ena ulutaga e tarava na sala meda vakayacora kina oqori.

O na Sauma Vakacava?

• Na cava soti na icori i Setani a gadrevi mera qarauni ira mai kina na lotu Vakarisito taumada?

• Na cava soti na ivadi qaseqase i Setani nikua me coriti ira kina na tamata i Jiova?

• A vorata vakacava na Tevoro o Jisu ena nona sasaga me temaki koya?

• Na cava soti na iyaragi vakayalo meda na vorati koya rawa kina na Tevoro?

[iYaloyalo ena tabana e 8, 9]

A vorata na Tevoro o Jisu

[iYaloyalo ena tabana e 10]

O ira na lotu Vakarisito ena imatai ni senitiuri era cata na ka ni veivakamarautaki e saravi kina na itovo kaukaua kei na itovo vakasisila

[Credit Line]

The Complete Encyclopedia of Illustration/J. G. Heck