Na Cava e Rawa ni Vakainaki Kina na Bula?
ATAROGI o Jesse, e dua na gonevuli ni sekeneri, e yabaki 17, se cava e nanuma ni inaki ni bula, e kena isau mai, “Meu qara lasa ena kena levu au rawata, ena noqu bula taucoko.” Duatani sara na nanuma i Suzie. “Noqu vakabauta ni inaki ni bula e vakatau ga ina ka au lewa me inaki ni noqu bula,” e kaya.
O dau vaqaqa beka se cava na inaki ni bula? E tiko beka na inaki raraba ni bula ni kawatamata? Se dina beka o Suzie—ni vakatau ga ina ka eda lewa yadua me inaki ni noda bula? Ke mani vakacava na toso totolo ni vuku, e sega ni tarova na kena dau vure mai lomada na noda via kila na inaki ni bula. Ena yaco ga na gauna meda veinanuyaka, ‘Na cava sara mada eda mai bula tu kina?’
E saga na kila vakasaenisi nikua me sauma na taro oqo. Sa kunea beka na kena isau? “Ena bula vakaidewadewa, e sega kina na inaki ni bula,” kaya o David P. Barash, e dua na parofesa ni psychology kei na zoology. Vei ira na kenadau ni bula vakaidewadewa, e duabulu na inaki e bula kina na veikabula: mera vaqara bula, ra vakawa. Vakatura gona o Parofesa Barash: “Ena maliwalala vakaitamera e sowiri tu kina oqo na vuravura, e sega kina na ibalebale ni bula, qai sega ni okati keda tu na tamata meda dua na ka. Sa noda itavi gona meda qara me vakainaki na noda bula, ena noda vakayagataka na galala e tu vei keda meda lewa ga kina na kosi meda muria.”
Na iVurevure ni Bula Vakainaki
O koya beka ga oya na ka e vauca na bula—meda dui lewa ga se cava meda cakava? Dua na ka totoka nida sega ni biu meda mai veilecayaki tu ena maliwalala vakaitamera e sowiri tu kina oqo na vuravura, e tukuni ni sega kina na ibalebale ni bula. Na vuna ni sa vakaraitaka makawa na iVolatabu ni tiko na inaki ni noda mai bula e ke. E sega tale ga ni itekitekivu ni noda bula na nodra sota vakacalaka e so na veika ni lomalagi. Ni tukuni vakamatata vei keda ni o koya na Dauveibuli, a vakayagataka e dua na gauna balavu me vakarautaka kina na vuravura vua na tamata, ni se bera sara ni yaco mai. A sega ni dua na ka e yaco vakacalaka. E vakadeitaka me “vinaka sara” na veika kece. (Vakatekivu 1:31; Aisea 45:18) Na cava na vuna? Ni tiko na inaki ni Kalou vua na tamata.
Ia, e vakavure vakasama ni sega ni lewa oti tu mai na Kalou na bula ni tamata yadua, me curu takoso beka ina ka e yaco ena noda bula, se me bucina rawa tu ena gauna eda kunekunetaki kina. E dina ni cakayaco ina noda bula na itovo e dewavi keda mai vei rau na noda itubutubu, ia, vakararaba e vakatau ga vei keda na ka meda cakava. E tu vei keda na galala meda digia na ikalawa meda muria ena noda bula.
E dina ni vakatau vei keda yadua na ka meda cakava ena noda bula, ia e vakadinati nida na leqa ke sega nida okata na Dauveibuli ena noda lalawa. Levu gona era sa vakadinata, me vakainaki qai vakaibalebale na bula, me semati kei na veiwekani kei na Kalou. Na bibi ni kena vinakati meda veiwekani kei na Kalou me vakainaki kina na noda bula, e votu ena yaca ni Kalou, o Jiova, e kena ibalebale, “O Koya e Vakavuna me Yaco.” (Lako Yani 6:3; Same 83:18) Laurai e ke, ni dau vakayacora vakaveitaravi na ka kece e yalataka, ena cakava dina ga na ka e nakita. (Lako Yani 3:14; Aisea 55:10, 11) Vakasamataka mada oya. Na yaca, Jiova, e ivakadei vei keda kece ni o koya duadua ga na iVurevure tawamudu ni ka kece e vakainaki.
Na vakabauti mada ga ni bula tiko na Dauveibuli, e rawa ni cakayaco ina ivakarau ni nona rai e dua na tamata. Me kena ivakaraitaki o Linet, e yabaki 19, e kaya: “Niu raica na veika totoka e bulia o Jiova kei na kedra inaki, e vakavotuya vei au ni tiko tale ga na inaki ni noqu a buli.” Tomana o Amber: “Nira lomatarotaro e so na tamata ‘ena nodra sega ni kila e bula tiko na Kalou se sega,’ au vakavinavinaka ni matata tu vei au. Au raica ga na veika e bulia o Jiova, meu vakadinata kina ni bula tiko.” (Roma 1:20) Ia, e sega ni rauta meda vakabauta ga ni tiko na Dauveibuli, e vinakati meda taracake na noda veiwekani kei koya.
Veitokani kei na Kalou
Rawa ni veivuke e ke na iVolatabu. E dusia na imatai ni vica na kena wase, ni Kalou o Jiova, e Tama dau loloma dina. Kena ivakaraitaki, ena nona buli rau o Atama kei Ivi, a sega ni laivi rau me rau qai vakilakilai koya. Ia, a veitaratara wasoma kei rau. A sega ni vakatikori rau e Iteni me rau qara ga na nodrau bula, qai lai vakaogai koya ena qaravi ni so tale na ka. Ia, a dusimaki rau vakamatata ena ka me rau cakava me vinaka kina na nodrau bula. A lesia vei rau na cakacaka e veivakacegui, e tuvanaka tale ga me na toso tiko ga na nodrau kilaka. (Vakatekivu 1:26-30; 2:7-9) Sega li ni ka oqo o namaka vua e dua na itubutubu gugumatua qai dau loloma? Na cava o siqema rawa e ke? “Na noqu kila ni o Jiova e bulia na vuravura, qai buli keda ena sala e rawa nida marautaka kina na maweniligana,” e kaya o Denielle, “e vakavotuya vei au ni vinakata o koya meda marau.”
Kuria oya, me vaka ga na ka e vinakata e dua na tama vinaka, e vinakata o Jiova mera veiwekani voleka kei koya na luvena kece. Sa rauta me vakadeitaki keda na Cakacaka 17:27: “Sa sega ga ni yawa ko koya vei keda yadua.” E vukei keda vakacava oqo? Kaya o Amber: “Na noqu mai kilai Jiova, au lomanuidei kina niu sega ni tu taudua. Se mani cava e yaco, e tiko e dua au rawa ni ravita.” Ni toso tale ga na nomu kilai Jiova, o na vakila na nona loloma, dodonu kei na nona vinaka. O rawa ni nuitaki koya. “Ni keirau veitokani veivolekati kei Jiova,” e kaya o Jeff, “au kila ni sega tale ni dua e tauvata kaya ena nona tu vakarau me na tokoni au e veigauna kece.”
Ia, e ka ni rarawa ni levu na irogorogo ca e dau tukuni me baleti Jiova. E beitaki ni vakavuna e levu na veika rarawa e sotava na kawatamata, qai bale vua na nodra itovo torosobu na tamata lotu. Bau beitaki tale ga ena so na labakawa vakadomobula e yaco ena itukutuku ni bula ni kawatamata. Ia e vakamacalataka na Vakarua 32:4, 5: “Sa dodonu na nonai valavala kecega: . . . Era sa vakacacani ira vakai ira, era sa sega ni luvena, e na vuku ni nodra ca.” E noda itavi gona meda vakadidike, meda taura kina na kena dina.—Vakarua 30:19, 20.
Vakayacori na iNaki ni Kalou
Se mani cava eda vakatulewataka meda cakava, e macala ni na sega ni dua e tarova na Kalou ena nona vakayacora vinaka na nona inaki me baleta na vuravura kei na kawatamata. Me nanumi deivaki, ni o koya na Dauveibuli. Na cava gona na inaki oya? A cavuta o Jisu Karisito ena nona iVunau ena Ulunivanua ni a kaya: “Sa kalougata ko ira sa yalomalua: ni ra na taukena na vanua.” E muri, a qai vakaraitaka vei Joni, na nona yapositolo ni sa dei tu na lewa ni Kalou me na “vakawabokotaki ira era sa vakawabokotaki vuravura.” (Maciu 5:5; Vakatakila 11:18) Ni a tiko sara ga o Jisu kei na Kalou ena gauna ni bulibuli, e kila vinaka tu kina na inaki ni Kalou mai na ivakatekivu, oya me tawamudu na nodra na tawana na vuravura parataisi na kawatamata uasivi. (Vakatekivu 1:26, 27; Joni 1:1-3) Sega tale ga ni dau veivukiyaki na Kalou. (Malakai 3:6) E yalataka gona vei keda: “Me vaka dina na ka ka’u sa nanuma, ena yaco vakakina; ka me vaka na ka ka’u sa nakita, ena tu ga vakakina.”—Aisea 14:24.
Ena noda gauna oqo, o Jiova sa tekivu umani ira tiko ena duavata e dua na ilawalawa, e sega ni yavutaki ena lomakocokoco kei na nanumi ira ga vakataki ira, ia ena nodra lomana na Kalou kei ira na wekadra. (Joni 13:35; Efeso 4:15, 16; Filipai 2:1-4) Era bole na lewe ni ilawalawa oqo mera vakarabailevutaka, ra qai tu vakarau mera colata vinaka sara na nodra itavi—oya na kena vunautaki na itukutuku vinaka e vauca na yaco mai ni Matanitu ni Kalou, ni bera na iotioti ni ituvaki oqo. (Maciu 24:14; 28:19, 20) Ena 230 vakacaca na matanitu, e sivia e ononamilioni na lotu Vakarisito, era duavata tiko ena sokalou vakamataveitacini e robota na vuravura raraba.
Saga me Vakainaki na Nomu Bula
Ke o vaqaqara tiko, ena nomu saga me vakainaki na nomu bula, mo kila ni sureti iko na Kalou o Jiova mo veimaliwai kei ira na nona tamata —nona “matanitu yalododonu”—ena gauna oqo. (Aisea 26:2) De o na lomatarotaro beka vaka oqo, ‘E vakacava sara tu mada na bula ena kedra maliwa na ilawalawa lotu Vakarisito oqo? Au via lewena beka?’ Rogoca mada na ka era kaya e so na itabagone:
Quentin: “E noqu ivakaruru mai na vuravura na ivavakoso. Noqu kila ni yavala tiko o Jiova ena vukuqu, au sega ni vakatitiqataka kina ni bula tiko o koya, qai vinakata meu marau.”
Jeff: “Na ivavakoso, e vanua vinaka duadua meu lai vakayaloqaqataki kina. Nira lewena tu na taciqu tagane kei na yalewa, era tu vakarau mera tokoni au, ra qai uqeti au. Au okati ira mera noqu vuvale.”
Linet: “Na marau au vakila niu raica e dua ni ciqoma na ka dina mai na iVolatabu, qai vakatulewataka me qaravi Jiova, au sega ni vakatauvatana rawa kei na dua tale na ka. E vu ni lomavakacegu ena noqu bula.”
Cody: “Ena tawayaga na noqu bula ke sega kina o Jiova. Me vakataki ira ga na lewe vuqa, au na veiciriyaki voli ga mai na dua na ka ina dua tale na ka, ena noqu vaqara na marau, ia au na sega ni kunea. Kena veibasai, na kalougata levu sa dulaka vei au o Jiova, oya me keirau bau veiwekani, sa yaco me vakainaki kina na noqu bula.”
Vakacava mo vakadikeva mada? O na vakila, ke o toro voleka vua na Dauveibuli, na Kalou o Jiova, ena vakainaki dina na nomu bula.
[iYaloyalo ena tabana e 29]
Ena vakainaki ga na noda bula ke da veiwekani kei na Kalou
[iTaba ni Credit Line ena tabana e 31]
NASA photo