Kila na iVakayagataki Dodonu ni Gunu

“A dauveivakalialiai na waini, a daucudru na yaqona: ia ko ira kece era vakacalai kina era sa sega ni vuku.”​—VOSA VAKAIBALEBALE 20:1.

1. A vakavinavinakataka vakacava na daunisame na isolisoli vinaka e so i Jiova?

“SA LAKO maicake nai solisoli vinaka kecega kei nai solisoli kecega e yaga sara, a sa lako sobu mai vua na Tama ni rarama,” a vola na tisaipeli o Jemesa. (Jemesa 1:​17) A lagata na daunisame ni vakavinavinakataka na levu ni isolisoli vinaka ni Kalou: “Sa vakatubura ko koya na co me kedra na manumanu, kei na co eso me yaga vei ira na tamata: me vakatubura na kakana mai na qele; kei na waini, sa vakamarautaka na loma ni tamata, kei na waiwai sa lumilumisa kina na matana, kei na kakana sa kaukauwa kina na loma ni tamata.” (Same 104:​14, 15) Me vaka na co, na madrai, kei na waiwai, na waini kei na gunu tale e so era isolisoli vinaka mai vua na Kalou. Eda na vakayagataki ira vakacava?

2. Na taro cava eda na dikeva me baleta na gunu?

² Na isolisoli vinaka ena vinaka ga ke vakayagataki vakadodonu. Kena ivakaraitaki, na oni e “vinaka,” ia e ‘sega ni vinaka me laukana vakalevu.’ (Vosa Vakaibalebale 24:13; 25:27) E vinaka me gunuvi “vakalailai na waini,” ia ke gunuvi vakasivia, ena vakavuna vakalevu sara na leqa. (1 Timoci 5:​23) E vakasalataka na iVolatabu ni “dauveivakalialiai na waini, a daucudru na yaqona: ia ko ira kece era vakacalai kina era sa sega ni vuku.” (Vosa Vakaibalebale 20:⁠1) Ia, e rawa vakacava ni dua e vakacalai ena gunu?a Na ivakarau ni gunu cava e sa na vakatokai me sivia? Na cava na kena ivakavakayagataki dodonu?

Rawa Nida “Vakacalai” Vakacava ena Gunu?

3, 4. (a) Na cava e vakaraitaka ni vakacala na iVolatabu na gunu e lai tini ena mateni? (b) Na cava na ivakatakilakila ni dua e sa mateni?

³ E Isireli makawa, na gonetagane e sega ni veivutunitaka nona daukana kei na nona daumateni ena vakaviriki mate. (Vakarua 21:​18-​21) A vakadreti ira na lotu Vakarisito na yapositolo o Paula: “Dou kakua ni dautiko vata kei na dua sa vakatokai me wekada, o koya sa dauyalewa tiko, se daukocokoco, se dausoro ki na matakau, se dauveivakasewasewani, se daumateni, se daukovekove: mo dou kakua ni kana vata kaya sa vakakina.” Macala gona ni gunu e lai tini ena mateni e vakacala na iVolatabu.​​—⁠1 Korinica 5:​11; 6:​9, 10.

⁴ E vakamacalataka na iVolatabu na ivakatakilakila ni dua e sa mateni: “Kakua ni ko qoroya na waini ni sa damudamu, ni sa roka vinaka mai e na bilo, ka vinaka na kena gunuvi. Sa oti, sa kata me vaka na gata, ka sa kata me vaka na gata dauveikata. A matamu ena kunei ira na yalewa tani, ia na lomamu ena cavuta na ka vakatani.” (Vosa Vakaibalebale 23:​31-​33) Na gunu vakasivia e kata me vaka na gata batigaga dau kata, e vakavuna na tauvimate, veilecayaki ni vakasama, kei na nona sega ni vakilai koya e dua. O koya e mateni ena rairai tatadrataki ira na “yalewa tani.” Ena rawarawa me tukuna na ka ca kei na gagadre e dau tabonaki.

5. Na cava e veivakaleqai kina na gunu vakasivia?

⁵ Ena sega beka ni veivakaleqai ke dua e gunu ia e qarauna me kua ni laurai levu na nona mateni? E so era gunu vakalevu ia e sega ni laurai vei ira na mateni. Ke da nanuma ni donu na ka eda cakava, eda sa vakaisini keda tiko ga. (Jeremaia 17:⁠9) Ena toso vakamalua na nona yaco e dua me vakamatauni koya ena gunu me yacova sara ni sa lai okati me “daugunu waini.” (Taito 2:⁠3) E vakamacalataka vaka oqo na dauvolaivola o Caroline Knapp na nona yaco e dua me bobula ena gunu: “Ena toso vakamalua qai taura na gauna.” E dua dina na icori e veivakaleqai na gunu vakasivia!

6. Na cava me kua kina na gunu kei na kana vakasivia?

⁶ Dikeva tale mada ga na ivakasala i Jisu: “Dou qarauni kemudou vinaka, de dua na siga sa bibi kina na yalomudou e na daukana, kei na daumateni, kei na lomaocaoca e na veika ni bula oqo, ka yaco vakidacala kina vei kemudou na siga ko ya. Ni na vaka ga nai cori ni sa yaco vei ira kecega era sa tiko e dela i vuravura taucoko.” (Luke 21:​34, 35) E sega ni tukuni sara me dua e mateni me qai yacovi koya na via moce kei na vucesa vakayago vaka kina vakayalo. Vakacava ke cabolo na siga i Jiova ena gauna e vaka tu kina oqori e dua?

Ka ena Yaco ke Dua e Gunu Vakasivia

7. Na cava e veisaqasaqa kina na gunu vakasivia kei na ivakasala ena 2 Korinica 7:⁠1?

⁷ Na gunuvi vakasivia ni yaqona ni valagi se yaqona ni viti e dau tini ena levu na leqa vakayago vaka kina vakayalo. E vakavuna na mate ni yate, kei na veilecayaki ni vakasama. Ke sa dede na kena sega ni lewai vinaka na gunu e rawa ni tini ena kenisa, matenisuka, kei na so tale ga na mate ni uto kei na mate ni davuibuco. Na gunu vakasivia e veisaqasaqa sara ga kei na ivakasala ena iVolatabu: “Me da vakasavasavataki keda mai na dukadukali kecega ni yago kei na yalo, me da ia sara na ka savasava e na rere vua na Kalou.”​​—⁠2 Korinica 7:⁠1.

8. Na leqa cava e tukuni ena Vosa Vakaibalebale 23:​20, 21, era na sotava o ira era gunu vakasivia?

⁸ Na gunu vakasivia e vakamaumauilavo, rawa ni biu tani kina e dua mai na nona cakacaka. A veivakasalataki kina o Tui Solomoni e Isireli makawa: “Mo kakua ni tiko kei ira era daugunu waini, kei ira era daukusikusima.” Na vuna? E vakamacalataka: “Ni rau na vakadravudravuataki na daumateni kei na daukana: ia na tamata sa daumoce ena vakaisulu e nai sulu sa kadresudresu.”​​—⁠Vosa Vakaibalebale 23:​20, 21.

9. Na cava e ka vakavuku kina me kua ni gunu o koya e draiva?

⁹ Na ivola, The Encyclopedia of Alcoholism, e vakamacalataka e dua tale na leqa: “E vakaraitaka na vakadidike a vakayacori ni gunu e dau yali kina na nona maqosa o koya e draiva, wili kina na nona berabera ni kidava na ka, bera nona vakasama, kei na nona vakatulewa.” E vakarerevaki sara na gunu ena gauna ni draiva. E Mereke mada ga, e tini vakacaca na udolu era mate qai drau vakacaca na udolu era mavoa e veiyabaki ena coqa e vu mai na gunu. Era vakaleqai vakalevu kina na itabagone, nira sega ni qaseta na draiva ra qai sega ni lewa vinaka nodra gunu. O koya e draiva ni sivia nona gunu e sega ni doka na bula e solia na Kalou o Jiova. (Same 36:⁠9) Ke vakasamataki na bibi ni bula, e vinaka me sa kua sara ga ni gunu o koya ena draiva.

10. E vakacaraka vakacava na noda vakasama na gunu, na cava e rerevaki kina?

¹⁰ Na gunu vakasivia e sega wale ga ni vakaleqa na yago, e vakaleqa tale ga na veika vakayalo. E kaya na iVolatabu: “Na waini kei na waini vou sa kauta vakatani na loma ni tamata.” (Osea 4:​11) Na gunu e vakacaraka na vakasama. E kaya e dua na ivola mai na U.S. National Institute on Drug Abuse: “Ni dua e gunu, e curuma na nona gacagaca na ka e gunuva oya, e curuma tale ga na salanidra kei na mona. Sa qai vakaberaberataka na tiki ni mona e lewa na vakasama kei na ivakarau ni yalona. Sa na sega ni lewai koya vakavinaka.” Ena ituvaki vaka oqo, ena rawarawa noda “vakacalai,” meda cakava vakaveitalia na ka, qai vakavuna meda temaki rawarawa.​​—⁠Vosa Vakaibalebale 20:⁠1.

11, 12. E veivakaleqai vakayalo vakacava na gunu vakasivia?

¹¹ Kuria ni vakarota na iVolatabu: “Se dou kana, se dou gunu, se cava na ka dou sa kitaka, mo dou kitaka kecega me vakarokorokotaki kina na Kalou.” (1 Korinica 10:31) E vakalagilagi beka na Kalou ena levu ni gunu? Na lotu Vakarisito ena sega ni vinakata me cavuti vua ni dau gunu. Na icavuti vaka oqori e beci, qai sega ni vakalagilagi kina na yaca i Jiova.

¹² Vakacava ke dua na lotu Vakarisito e gunu vakasivia qai tarabe kina na tacina vakayalo, e dua beka na tisaipeli vou? (Roma 14:21) A vakarota o Jisu: “Ko koya sa vakacala e dua vei ira na lalai oqo era sa vakabauti au, sa vinaka vua kevaka ka vakarubeci e domona e dua na vatu i qaqi levu, ka vakadromutaki e na wasaliwa titobu.” (Maciu 18:⁠6) Na gunu vakasivia e rawa ni kau tani kina noda ilesilesi ena ivavakoso. (1 Timoci 3:​1-3, 8) Dua tale na leqa ni gunu vakasivia oya ni vakavuna na tiko yavavala ena vuvale.

Me Levei Vakacava na Kena Ca?

13. Na cava e bibi me caka me levei kina na gunu vakasivia?

¹³ Me levei na ca ni gunu vakasivia, e bibi meda gunu ga vakarauta, da qai saga me kua ni vakasivia, sega ni noda gunu tiko ga da qai saga tiko meda kua ni mateni. O cei ena tukuna vei iko na levu ni gunu e rauti iko kei na kena e sivia? Ni levu tale na ka e vauci kina, e sega gona ni dua na kena lawa tudei me vakaraitaka se ivakarau ni gunu cava sa sivia. Na tamata yadua me kila na nona iyalayala qai kua ni sivita. Na cava ena vukei iko mo kila ni sa sivia nomu gunu? E tiko beka e dua na ivakavuvuli me idusidusi?

14. Na ivakavuvuli cava ena dusimaki iko mo kila kina na gunu vakarauta kei na gunu vakasivia?

¹⁴ E kaya na iVolatabu: “Mo taura ga na vuku dina kei na lewa vinaka: ena qai kena bula ni yalomu, kei na kenai ukuuku ni domomu.” (Vosa Vakaibalebale 3:​21, 22) Oqo sara ga na ivakavuvuli me veidusimaki: Na levu ni gunu e sa lai vakaleqa nomu vakatulewa se vakaberaberataka nomu vakasama, e sa sivia vei iko. Ia, mo dina tiko ga ena kena iyalayala o sa vakatulewataka oti!

15. Na ituvaki cava ena vinaka ga kina me kua na gunu?

¹⁵ Ena so na ituvaki, sa na vinaka ga me kua na gunu. Na yalewa bukete e leqataka na gone e tiko i ketena ena rairai bolea me sa kua mada ga ni gunu. Ena vinaka tale ga me kua ni caka na gunu ke tiko e dua e dau nona leqa tu na gunu vakasivia se tiko o koya e dau vakacala nona lewaeloma na gunu. A vakarota o Jiova vei ira era qarava na itavi vakabete ena valeniveitavaki: “Dou kakua ni gunuva na waini, se na yaqona kaukauwa, ni dou sa curu ki na vale ni veitavaki . . . de dou mate.” (Vunau ni Soro 10:​8, 9) Koya gona, kua ni gunu ni o vakarau gole ina soqoni vakarisito, ena cakacaka vakavunau, kei na gauna e qaravi kina e so tale na itavi vakayalo. Ena vanua tale ga e vakatabui kina na gunu se vakatarai ga vei ira sa ra sivia toka e dua na itaba, me na muri ga na lawa ni vanua oya.​​—⁠Roma 13:⁠1.

16. Na cava mo cakava ke soli vei iko na gunu?

¹⁶ Oqo na imatai ni taro meda taroga ni soli vei keda na gunu se biu mai matada: ‘Dodonu beka meu gunu?’ Ke o sa nanuma mo gunu, nanuma matua tiko nomu iyalayala, qai kua sara ni sivita. Kua ni vakalaiva na nona yalovinaka e dua me rawai iko. Qai qarauna na gunu e soliwale ena gauna ni soqo me vaka na vakamau. Ena levu na vanua, era vakatarai na gone mera gunu. E itavi ni itubutubu me vakavulici ira na luvedra ena veika me baleta na gunu qai raica nodra vakayagataka.​​—⁠Vosa Vakaibalebale 22:⁠6.

O Rawa ni Walia na Leqa

17. Na cava ena vukei iko mo kila ni nomu leqa na gunu vakasivia?

¹⁷ E dau dredre beka mo lewa vinaka nomu gunu waini kei na yaqona kaukaua? Ke o nanuma ni sega ni dua e kila nomu dau gunu sivia tiko, kua ni kidacala ni o na leqa dina ga. Koya gona, dikevi iko sara vakavinaka. Tarogi iko mada: ‘E sa qai sivia beka ga noqu gunu? Sa toso cake beka na kena kaukaua se sosoko? Au dau gunu beka me vakaotia noqu lomaocaoca, rarawa, se leqa? E kauai beka e dua na lewe ni noqu vuvale se noqu itokani ena noqu dau gunu? E vakaleqa beka noqu vuvale? E dau dredre beka meu kua ni gunu me dua na macawa, dua na vula, se vica vata na vula? Au dau vunitaka beka vei ira tale e so na levu ni waini, yaqona ni viti se yaqona ni valagi au gunuva?’ Vakacava ke o vakaiotaka e so na taro oqori? Kua ni vakataki koya e ‘ilova na matana ena iloilo qai guilecava totolo tale na kena irairai.’ (Jemesa 1:​22-​24, VV) Walia vakatotolo sara. O na cakava vakacava?

18, 19. O na tinia vakacava nomu gunu vakasivia?

¹⁸ E vakadreti ira na lotu Vakarisito na yapositolo o Paula: “Dou kakua ni mateni e na waini, ni sa ia kina na ka vakasisila; dou vakasinaiti ga e na Yalo Tabu.” (Efeso 5:​18) Mo kila na levu ni gunu sa na sivia vei iko, qai biuta na nomu iyalayala. Vakadeitaka mo kua ni sivita; lewai iko vakavinaka. (Kalatia 5:​22, 23, VV) Era tiko beka nomu itokani era dau vakauqeti iko mo gunu vakasivia? Dau qaqarauni. E kaya na iVolatabu: “Ena vuku mai ko koya sa malele vata kei ira na vuku: ia ko koya era veitokani vata kei na lialia ena rusa.”​​—⁠Vosa Vakaibalebale 13:⁠20.

¹⁹ Ke o gunu tiko mo drovaka kina e so na leqa, kua ni cakava oya, e vinaka mo sotava sara ga na leqa ni tu vinaka nomu vakasama. E rawa ni wali na leqa ke bulataki na ivakasala ena Vosa ni Kalou. (Same 119:105) Kua ni tuvakasuka ni kerea na nona veivuke e dua na qase ni ivavakoso nuitaki. Vakayagataka vakavinaka na isolisoli i Jiova mo taracake nomu bula vakayalo. Vaqaqacotaka nomu veiwekani kei na Kalou. Masu wasoma vua, vakauasivi me baleta na nomu malumalumu. Masuta na Kalou me ‘vakatovolea na yalomu kei na nomu ivi.’ (Same 26:⁠2) Me vaka a veivosakitaki ena ulutaga sa oti, saga vagumatua mo muria na sala ni yalododonu.

20. Na cava mo cakava ke o se tomana tiko ga nomu gunu vakasivia?

²⁰ Vakacava ke o se gunu vakasivia tiko ga dina ni o saga tiko mo muduka? Muria sara na ivakasala i Jisu: “Kevaka sa vakacalai iko na ligamu, muduka tani: sa vinaka vei iko mo curu ki na bula ka liga dua, ka ca me rua na ligamu ka mo lako ki eli.” (Marika 9:​43) Na kena isau: Kua ga ni gunu. Oqo na ka a nakita na yalewa eda na vakatoka me yacana o Irene. E kaya: “Ni oti e rauta ni rua veimama na yabaki noqu sa sega tu ni gunu, au mani nanuma meu tovolea mada ga e dua na bilo me qai laurai se na vakacava. Ia na gauna ga e vaka kina oya na noqu vakasama, au masulaka totolo sara vei Jiova. Au vakadeitaka meu kua tale ni qai gunu me yacova na ituvaki vou, se na sega tale beka ga ena gauna oqori.” E vinaka cake meda vakuai keda mai na gunu qai ca nida na sega ni bula ena vuravura vou ni Kalou e nodra na yalododonu.​​—⁠2 Pita 3:​13.

‘Dou Cici Vaka Kina, Mo Dou Tauca na Cere’

21, 22. Na cava e rawa ni tarova noda yacova na icavacava ni veitaucici ni bula? Na cava ena vukei keda meda kua ni coriti kina?

²¹ Ena nona vakatauvatana tiko na yapositolo o Paula na bula vakarisito kei na veitaucici, se veisisivi, e kaya kina: “Dou sa sega beka ni kila ni ra sa cici kecega ko ira sa ciciva na cere, ia sa dua bauga sa tauca na cere? Dou cici vakakina, mo dou tauca. Ia ko koya yadua sa via gumatua, sa tiko malua e na ka kecega; ia era kitaka ko ira oqori, me nodra e dua nai sala sa ca rawarawa; ia koi keda, me dua sa sega ni ca rawa. Au sa cici vakakina, ia sa sega ni vaka e dua e sega ni kila: au sa vacu vakakina, ia ka sega ni vaka e dua sa vacuka na cagi: ia ka’u sa vakamalumalumutaka na yagoqu, ka vakabobulataka, de dua na ka, ni’u sa vunau vei ira na tamata tani, au sa qai biu wale tu.”​​—⁠1 Korinica 9:​24-​27.

²² Na icovi ena soli ga vei ira era vakacavara vakavinaka na veitaucici. Ena veitaucici ni bula, na gunuvi vakasivia ni yaqona ni valagi se yaqona ni viti e rawa ni tarova noda yacova na icavacava. Meda lewai keda vakavinaka. Na noda cici ena yalodei e vinakati kina meda kua ni “daugunu” vakasivia. (1 Pita 4:⁠3) Kena veibasai, e dodonu meda lewai keda vinaka ena ka kece ga. Me baleta na gunu, e ka vakavuku “me da biuta tani na i tovo kece ga e sega ni i tovo vakalou kei na gagadre ca vakayago, ka me da yalomatua, yalosavasava ka i tovo vakalou e na vuravura oqo.”​​—⁠Taito 2:​12, VV.

[iVakamacala e ra]

O se Nanuma Tiko?

• Na cava e okati ena gunu vakasivia?

• Na leqa cava e basika ni sega ni lewai vinaka na gunu?

• Ena levei vakacava na ca ni gunu vakasivia?

• Ena walia vakacava e dua na leqa ni gunu vakasivia?

[iYaloyalo ena tabana e 19]

Na waini e “vakamarautaka na loma ni tamata”

[iYaloyalo ena tabana e 20]

Meda kila na noda iyalayala da qai kua ni sivita

[iYaloyalo ena tabana e 21]

Vakadeitaka vakailiu na nomu iyalayalar

[iYaloyalo ena tabana e 22]

Masulaka wasoma vei Jiova na nomu malumalumu

[iYaloyalo ena tabana e 23]

E nodra itavi na itubutubu mera vakavulici luvedra ena ivakavakayagataki ni gunu