“Au sa Tiko Vata kei Kemudou”

“Sa qai vosa . . . nai talatala i Jiova . . . ka kaya, Au sa tiko vata kei kemudou, sa kaya ko Jiova.”​—AKEAI 1:13.

1. Na gauna cava e vakatauvatana o Jisu kei na noda gauna?

EDA bula tu oqo ena gauna vakairogorogo. E vakadinadinataka na parofisai ena iVolatabu nida sa bula tiko ena “siga ni Turaga” a tekivu ena yabaki 1914. (Vakatakila 1:​10) O na rairai kila tiko na nona vakatauvatana o Jisu “na gauna ni Luve ni Tamata,” nona sa veiliutaki ena Matanitu ni Kalou, ina “gauna i Noa” kei “na gauna i Loti.” (Luke 17:​26, 28) E vakaraitaka na iVolatabu ni veika e yaco ena gauna oya e dusia tiko na noda gauna. Ia e tiko e dua tale na ivakaraitaki e dodonu meda vakasamataka.

2. Na itavi cava e lesia o Jiova vei rau o Akeai kei Sakaraia?

² Meda raica mada na veika e yaco ena nodrau gauna na parofita Iperiu o Akeai kei Sakaraia. Na itukutuku cava erau vola na rua na parofita yalodina oqori e ganiti keda na tamata i Jiova ena gauna oqo? Rau ‘italatala se italai i Jiova’ vei ira na Jiu era suka mai Papiloni o Akeai kei Sakaraia. Rau a lesi me rau vakadeitaka vei ira na Isireli era tara tale tiko na valenisoro ni tokoni ira tiko na Kalou. (Akeai 1:​13; Sakaraia 4:​8, 9) Dina ni rau ivola leleka ga na ivola i Akeai kei Sakaraia, ia erau tiki ni ‘iVolatabu kece ga e yaga me ivakavuvuli, me vunauca na ca, me ia kina na vakadodonutaki, me ia kina na vakatavuvuli ena ka e dodonu.’​​—2 Timoci 3:​16.

Meda Kauaitaka Tale Ga

3, 4. Ena vuku ni cava meda kauaitaka kina na nodrau itukutuku o Akeai kei Sakaraia?

³ E yaga vei ira na Jiu ena gauna oya na nodrau itukutuku o Akeai kei Sakaraia. E vakayacori tale ga na nodrau parofisai ena gauna oya. Ia, eda vakadeitaka vakacava ni dodonu meda kauaitaka tale ga ena gauna oqo na ivola e rua oqori? E vukei keda na Iperiu 12:​26-​29. E vakayagataka e keri na yapositolo o Paula na Akeai 2:​6, e tukuni kina ni na ‘vakayavalati lomalagi kei vuravura’ na Kalou. Na veivakayavalati oqori ena tini “vukica [kina] nai tikotiko vakaturaga ni veimatanitu, ka vakarusa na kaukauwa ni veimatanitu e na veivanua.”​​—Akeai 2:​22.

⁴ Ena nona lavelave ena ivola i Akeai, e vakaraitaka kina o Paula na ka ena yacovi ira na “veimatanitu e na veivanua” qai vakaraitaka tale ga na uasivi ni Matanitu ni Kalou e sega ni vakayavalati rawa ena soli vei ira na lotu Vakarisito lumuti. (Iperiu 12:28) Eda raica e ke ni nodrau parofisai o Akeai kei Sakaraia e dusia tiko e dua na gauna e se bera sara mai na gauna e volai kina na ivola na Iperiu ena imatai ni senitiuri S.K. Era se bula tiko oqo na kena vo ni lotu Vakarisito lumuti era na lai veiliutaki vata kei Jisu ena Matanitu i koya na Mesaia. E dodonu gona meda kauaitaka ena gauna oqo na ivola na Akeai kei na Sakaraia.

5, 6. Na cava e vakavuna na nodrau parofisai o Akeai kei Sakaraia?

⁵ E vakaraitaki ena ivola i Esera e so na ka e yaco ena gauna oya. Nira sa sereki mai Papiloni na Jiu ena 537 B.S.K., rau liutaka sara na kovana o Serupapeli kei na Bete Levu o Josua se Jesua ena 536 B.S.K. na vakadavori ni yavu ni valenisoro vou. (Esera 3:​8-​13; 5:1) E marautaki dina na cakacaka oya, ia sega ni dede sa tuburi ira na Jiu na rere. E kaya na Esera 4:4 ni o ira na “lewe ni vanua” oya era “qai vakamalumalumutaki ira na tamata ni Juta” nira “vakararawataki ira ni ra tara vale.” O ira na meca oqo, vakauasivi o ira na kai Samaria, era beitaki ira vakailasu na Jiu. Era qai cikevi Tui Perisia o ira na dauveitusaqati oqo me tarova na kena tara na valenisoro.​​—Esera 4:​10-​21.

⁶ E mai seavu yani na nodra lomakatakata na Jiu ena nodra tara na valenisoro. Era sa dui goleva ga na veika e baleti ira. Ia, ena 520 B.S.K., ni oti e 16 na yabaki na kena vakadavori na yavu, e qai lesi Akeai kei Sakaraia o Jiova me rau vakauqeti ira na Jiu mera tomana na nodra tara na valenisoro. (Akeai 1:1; Sakaraia 1:1) Ena nodrau veivakauqeti na italai ni Kalou oqo kei na kena vakilai na veitokoni i Jiova, era tomana ra qai vakaotia na Jiu na tara ni valenisoro ena 515 B.S.K.​​—Esera 6:​14, 15.

7. E tautauvata vakacava kei na noda gauna na veika e yaco ena nodrau gauna na parofita?

⁷ E yaga vakacava vei keda na itukutuku oqo? E noda cakacaka na vunautaki ni ‘itukutuku vinaka ni Matanitu ni Kalou.’ (Maciu 24:​14, VV) E vakabibitaki na cakacaka oqo ni oti na iMatai ni iValu Levu. Me vaka ga na nodra sereki na Jiu mai na veivakabobulataki e Papiloni, era sereki tale ga na tamata i Jiova ena gauna oqo ena nodra vesu tu vei Papiloni na Ka Levu, na lotu lasu kece e vuravura. Era vakaogai ira sara na lumuti ni Kalou ena cakacaka vakavunau kei na veivakavulici, vaka kina na nodra vakamuai ira mai na tamata ina sokalou dina. Sa qai rabailevu ga na cakacaka oqo ena noda gauna, o sa rairai vakaitavi tale tiko ga kina. Oqo sara ga na gauna ni vunau, ni sa voleka sara na ivakataotioti! Ena vakayacori tiko na cakacaka lesi vakalou oqo me yacova na gauna e lewa o Jiova me yaco kina na “veivakararawataki levu.” (Maciu 24:​21, NW) Oya na gauna ena kau laivi kina na ca me rawa kina ni roboti vuravura na sokalou dina.

8. Na cava eda rawa ni vakadeitaka kina ni tokona na Kalou na noda cakacaka?

⁸ Me vaka e vakaraitaka na nodrau parofisai o Akeai kei Sakaraia, meda vakabauta dei ni na tokoni keda qai vakalougatataki keda o Jiova nida gumatua ena cakacaka oqo. Era saga e so mera tarova na nodra cakacaka na tamata ni Kalou, ia e se sega ni dua na matanitu e sa tarova rawa na nodra cakacaka vakavunau. Vakasamataka na nona vakalougatataka o Jiova na kena vunautaki na Matanitu ni Kalou me tekivu mai na gauna e cava kina na iMatai ni iValu Levu me yacova mai oqo. Ia, e se vo tu na cakacaka me vakayacori.

9. Na cava e yaco ena gauna makawa meda vakasamataka, ena vuku ni cava?

⁹ Ena uqeti keda vakacava na veika eda vulica vei Akeai kei Sakaraia meda talairawarawa ina ivakaro ni Kalou me baleta noda vunau kei na noda veivakavulici? Meda dikeva mada e so na ka eda rawa ni vulica ena rua na ivola ena iVolatabu oqo. Vakasamataka mada e so na ka e yaco ena nodra tara na valenisoro o ira na Jiu era lesu ina nodra vanua. Me vaka sa tukuni oti, era sega ni tomana tiko ga na nodra tara na valenisoro o ira na Jiu era biuti Papiloni mai era lesu i Jerusalemi. Ni oti ga na kena davo na yavu, sa via malumu tale na nodra cakacaka. Na rai cala cava e laurai vei ira? Na cava eda vulica kina?

Me Dodonu Noda Rai

10. Na rai cala cava e tiko vei ira na Jiu? Na cava e qai yaco kina?

¹⁰ Era kaya na Jiu era lesu ina nodra vanua: “E se bera na kena gauna.” (Akeai 1:​2, NW) Ia nira tekivu vakadavora na yavu ni valenisoro ena 536 B.S.K., era sega ni kaya “e se bera na kena gauna.” Ia e vakaleqai ira ga na nodra rerevaka na nodra veitusaqati na lewenivanua oya kei na nona tarova na cakacaka na matanitu. Oqo e vakavuna na nodra kauaitaka vakalevu na Jiu na nodra veivale kei na nodra bula vinaka. Ni vakatauvatani na nodra vale e tara ena kau vivinaka kei na valenisoro e tara tu vakavo, e taroga o Jiova: “Oqo beka na gauna mo ni tiko kina ena nomuni vale e tara ena kau vivinaka, ia me qai rusa koto na vale oqo?”​​—Akeai 1:​4, NW.

11. Na cava e vakasalataki ira kina na Jiu ena gauna i Akeai o Jiova?

¹¹ Io, sa veisau na ka era vakaliuca na Jiu. Era sa sega ni vakaliuca na tara ni valenisoro me vaka e vakarota o Jiova, ia era sa vakaliuca ga na veika era gadreva kei na veika e baleta nodra veivale. Sa sega ni tomani na kena tara na vale ni Kalou. E uqeti ira gona na Jiu na vosa i Jiova ena Akeai 1:5 mera ‘vakananuma mada na nodra ivalavala.’ E tukuna vei ira o Jiova mera vakananuma se vakasamataka mada na ka era sa vakayacora tiko kei na ka sa yacovi ira ena nodra sega ni vakaliuca na tara ni valenisoro.

12, 13. E vakamacalataka vakacava na Akeai 1:6 na veika era sotava na Jiu? Na cava na ibalebale ni tikinivolatabu oqori?

¹² E tarai ira sara ga na Jiu na nodra sa veisautaka na ka era vakaliuca. Dikeva na ka e tukuna na Kalou ena Akeai 1:6: “Sa ka levu dou sa kaburaka, ia sa ka lailai dou sa yauta mai; dou sa kana, ka sega ni mamau kina; dou sa gunu, ka sega ni vakacegu kina; dou sa vakaisulu, ka sa sega e dua e katakata kina; ia ko koya sa saumi e na nona cakacaka sa tugana ki na taga sa cicila.”

¹³ Era tiko na Jiu ena qele e solia vei ira na Kalou, ia e sega ni vuataka tiko na ka era namaka. E vu oqo ena nona sega ni vakalougatataki ira o Jiova me vaka ga sa tukuna vei ira. (Vakarua 28:​38-​48) Ni sega ni tokoni ira o Jiova, na itei kece era tea na Jiu e sega ni vua vinaka se vakalewe vinaka mera mamau kina. Era sega mada ga ni kunea na isulu mera tokara mera katakata kina baleta ni sega ni vakalougatataki ira o Jiova. E vakatale ga ni tawa ena taga e cicila na ilavo era rawata, e sega ni yaga vei ira. Na ivakamacala me baleta na waini e ivakaraitaki tale ga ni nona sega ni vakalougatataki ira na Jiu na Kalou. Ena lailai ga na waini era na rawata, ena sega mada ga ni rawa me mateni kina e dua.

14, 15. Na cava eda vulica ena Akeai 1:6?

¹⁴ Eda sega ni vulica e keri na itaratara kei na ukutaki ni vale. Ni bera nodra kau vakavesu i Papiloni, a vunauci ira mada na Isireli era vutuniyau na parofita o Emosi ena vuku ni nodra “veivale tabua” kei na nodra “[i]mocemoce tabua.” (Emosi 3:​15; 6:4) A sega ni tudei na nodra veivale totoka oya kei na kena iyayanivale. Na veika oqori era kauta laivi na meca era mai kabai ira. Ia ni oti e vica vata na yabaki, okati kina na 70 na yabaki era tiko vakabobula kina, e levu na tamata ni Kalou era se sega ga ni vuli mai na ka e yaco oya. Vakacava o keda? Meda tarogi keda mada vakadodonu: ‘E vakacava na levu ni noqu vakabibitaka na noqu vale kei na kena ukutaki? Vakacava na noqu via tosoya na ivakatagedegede ni noqu vuli meu rawata kina e dua na cakacaka vinaka cake ena taura e vica na yabaki, qai rawa tale ga ni vakaleqa na noqu bula vakayalo?’​​—Luke 12:​20, 21; 1 Timoci 6:​17-​19.

¹⁵ Na veika eda wilika oya ena Akeai 1:6 e dodonu meda raica kina na bibi ni nona vakalougatataki keda na Kalou. Era sotava na leqa na Jiu ena gauna makawa baleta nira sega ni vakalougatataki. Se levu na noda iyau vakayago se sega, ke sega ni vakalougatataki keda o Jiova, eda na leqa vakayalo. (Maciu 25:​34-​40; 2 Korinica 9:​8-​12) E rawa gona vakacava meda vakalougatataki?

Vukei Keda o Jiova ena Yalona Tabu

16-18. Na cava a kena ibalebale na Sakaraia 4:6 ena dua na gauna makawa?

¹⁶ E vakamatatataka na itokani i Akeai, na parofita o Sakaraia, na ka e vakayagataka o Jiova me vakalougatataki ira kina na nona tamata ena gauna sa oti. Oqo tale ga na sala ena vakalougatataki iko kina. Eda wilika: “Sa segai e na qaqa, se na kaukauwa, e na Yaloqu ga, sa kaya ko Jiova ni lewe vuqa.” (Sakaraia 4:6) De o sa rogoca beka na tikinivolatabu oqori, ia na cava a kena ibalebale vei ira na Jiu ena gauna i Akeai kei Sakaraia? Na cava e kena ibalebale tale ga vei iko?

¹⁷ A yaga vakalevu na vosa e uqeti vakalou erau tauca ena gauna oya o Akeai kei Sakaraia. E uqeti ira dina na Jiu yalodina na nodrau vosa na parofita oqori. A tekivu parofisai o Akeai ena ikaono ni vula ni yabaki 520 B.S.K. E tekivu parofisai o Sakaraia ena ikawalu ni vula ni yabaki vata oya. (Sakaraia 1:1) Eda rawa ni raica ena Akeai 2:​18 ni qai tomani tale na kena vakadavori na yavu ni valenisoro ena ikaciwa ni vula. Era uqeti sara ga na Jiu mera talairawarawa vei Jiova ra qai nuidei tale ga ni na tokoni ira. Na veivosa ena Sakaraia 4:6 e vakaraitaka na nona veitokoni na Kalou.

¹⁸ A sega na nodra mataivalu na Jiu ena gauna era lesu kina ina nodra vanua ena 537 B.S.K. E taqomaki ira qai dusimaki ira voli o Jiova ena nodra ilakolako nira biuti Papiloni. E dusimaki ira tiko na yalona tabu ena gauna era tekivu tara kina na valenisoro. Ena gauna tale ga era na tomana tale kina na cakacaka, ena tokoni ira o Jiova ena yalona tabu.

19. E tarova vakacava na yalo tabu i Jiova e dua na sasaga kaukaua?

¹⁹ E qai vakaraitaki vei Sakaraia e walu na raivotu me vakadeitaka kina o Jiova ni na tiko vata kei ira na nona tamata era yalodina mera vakaotia na tara ni valenisoro. E vakaraitaka na ikava ni raivotu e volai ena wase 3 ni a saqata o Setani na nodra saga na Jiu mera tara vakaoti na valenisoro. (Sakaraia 3:1) A sega ni vinakata o Setani me raici Josua na Bete Levu ni vakayacora na nona itavi ena vukudra na tamata ena gauna e tara oti kina na valenisoro. A saga vakaukaua na Tevoro me tarovi ira na Jiu ena nodra tara na valenisoro, ia na yalo tabu i Jiova e kauta laivi kece na veika e vakalatilati tiko qai uqeti ira tale ga na Jiu mera vakaotia na tara ni valenisoro.

20. E vukei ira vakacava na Jiu na yalo tabu mera vakayacora na loma ni Kalou?

²⁰ E vaka sara ga e dua na ulunivanua na veitusaqati era cakava na vakailesilesi vakamatanitu ena nodra vakatulewataka me tarovi se vakatabui na cakacaka. Ia e yalataka o Jiova ni veitusaqati e vaka na “ulu-ni-vanua” oqo ena talaraki me “buca.” (Sakaraia 4:7) E yaco dina oqori! Ena nona vakadidike e kunea kina o Tui Taraiase I na ivola i Sairusi e vakatarai ira kina na Jiu mera lai tara vou na valenisoro. E bokoca na vakatatabu o Taraiase qai vakadonuya me tauri na ilavo ena nona iyau na tui me soli vei ira na Jiu me vukea na toso ni cakacaka. E veivakurabuitaki dina na veisau oqo! E veivakauqeti beka e keri na yalo ni Kalou? E vakadeitaki ni a veivakauqeti dina. E qai oti na kena tara na valenisoro ena 515 B.S.K., ena ikaono ni yabaki ni nona veiliutaki o Taraiase I.​​—Esera 6:​1, 15.

21. (a) E ‘yavalata vakacava na veimatanitu’ ena gauna sa oti na Kalou, era lako mai vakacava na “ka sa domoni”? (b) E vakayacori vakacava ena gauna oqo?

²¹ Ena Akeai 2:​5, e tukuna kina na parofita mera nanuma na Jiu na veiyalayalati era cakava kei na Kalou ena ulunivanua o Saineai, ena gauna e ‘yavavala vakalevu kina na ulunivanua taucoko.’ (Lako Yani 19:18) Ena nodrau gauna o Akeai kei Sakaraia, a vakayacora tale kina o Jiova e dua na yavavala vakatakarakara e vakamacalataki ena Akeai 2:​6, 7. Ena tiko yavavala na matanitu o Perisia, ia ena toso tiko ga me yacova ni oti na tara ni valenisoro. Era na yaco na sega ni Jiu, o ira “na ka sa domoni e na veimatanitu kecega,” mera mai qarava na Kalou vata kei ira na Jiu ena vale ni sokalou oya. Ena ikarua ni kena vakayacori na parofisai oqori e ‘yavalata tale na veimatanitu’ na Kalou ena nona vakayagataka na noda cakacaka vakavunau me rawa kina vei ira na ka “domoni e na veimatanitu kecega” mera mai sokaloutaka na Kalou vata kei ira na kena vo ni lumuti. Ena gauna oqo era sa vakasinaita tiko na vale i Jiova o ira na so tani tale na sipi kei ira na lumuti. Era sa waraka tiko na dausokalou dina na gauna ena ‘yavalata kina na lomalagi kei vuravura’ o Jiova ena dua tale na sala. Oya ena nona vukica qai vakarusa na kaukaua ni veimatanitu ena veivanua.​​—Akeai 2:​22.

22. E ‘yavalati’ tiko vakacava na veimatanitu, na cava e laurai kina, na cava sa vo me yaco?

²² Ena yaco na yavavala ena “lomalagi, kei vuravura, kei na waitui, kei na vanua mamaca.” E yaco e dua na iwase ni yavavala se veiveisau oqo ena nodra biu tani mai lomalagi na Tevoro kei na nona timoni nira kolotaki mai i vuravura. (Vakatakila 12:​7-​12) E yavalata tale ga na vuravura kei na kena ituvaki na cakacaka vakavunau era liutaka tiko ena gauna oqo o ira na lumuti ni Kalou. (Vakatakila 11:18) Ni yaco tiko na veika oqori, sa dua “nai soqosoqo levu” ni veika domoni mai na veimatanitu kece sara era sa mai tomani ira tiko na Isireli vakayalo mera qaravi Jiova. (Vakatakila 7:​9, 10) Era tomani ira tiko na lotu Vakarisito lumuti o ira na ilawalawa levu oqo ena nodra vunautaka tiko na itukutuku vinaka ni nona sa vakarau yavalata na Kalou na veimatanitu ena Amaketoni. Ni oti oya ena qai roboti vuravura taucoko na sokalou dina.

O se Nanuma Tiko?

• Na cava e vu ni nodrau veiqaravi o Akeai kei Sakaraia, rau veiqaravi ena gauna cava?

• O rawa ni vakayagataka vakacava na itukutuku erau vakasavuya o Akeai kei Sakaraia?

• E uqeti iko vakacava na Sakaraia 4:6?

[iYaloyalo ena tabana e 20]

Na veika erau vola o Akeai kei Sakaraia e vakadeitaka na veitokoni ni Kalou

[iYaloyalo ena tabana e 23]

“Oqo beka na gauna mo ni tiko kina ena nomuni vale e tara ena kau vivinaka, ia me qai rusa koto na vale oqo?”

[iYaloyalo ena tabana e 24]

Era vakaitavi na tamata i Jiova ena nodra qarai ‘na ka domoni ena veimatanitu kece ga’