E Bula na Vosa i Jiova

Veitikina Bibi Mai na iVola na Vosa Vakaibalebale

E RAWA ni “cavuta” o Tui Solomoni e Isireli makawa “e tolu na udolu na vosa vakaibalebale.” (1 Tui 4:​32) Eda rawa beka ni wilika na nona vosa vuku oqori? Io. Na ivola vakaivolatabu na Vosa Vakaibalebale e volaitukutukutaki tu kina e levu sara na vosa vakaibalebale e vola o Solomoni, a vakaoti na kena volai ena rauta na 717 B.S.K. Na rua ga na iotioti ni wase erau vola e rua tale​​—o Akuri na luve i Jake kei Lemueli na tui. Ia, era vakabauta e so ni o Lemueli e dua tale na yaca i Solomoni.

E rua tiko na inaki ni itukutuku uqeti vakalou era volai tu ena ivola na Vosa Vakaibalebale​—“me kilai kina na vuku kei nai vakavuvuli.” (Vosa Vakaibalebale 1:2) Ena vukei keda na itukutuku oqori meda rawata kina na vuku, da kila vakavinaka na ka, da qai vakayagataka na kila oqori meda walia kina na leqa. Ena vukea tale ga oqori na noda tuberi kei na noda vakavulici. Nida rogoca na ivakasala ena vosa vakaibalebale oqo da qai bulataka, ena tara na lomada, eda na marau kina, da qai rawaka.​—Iperiu 4:​12.

“MO RAWATA MADA NA VUKU, TAURA MATUA NAI VAKAVUVULI”

(Vosa Vakaibalebale 1:1–​9:​18)

E kaya o Solomoni: “Sa dauvunau etautuba ko Vuku.” (Vosa Vakaibalebale 1:​20) Na cava meda rogoca kina na ka e kaya na vuku? E vakaraitaki ena wase 2 ni yaga vakalevu na rawati ni vuku. E vakamacalataka na wase 3 na sala meda na veivolekati kina kei Jiova. Sa qai kaya o Solomoni: “Sa ka levu duaduaga na vuku; mo rawata mada na vuku: ia e na ka kece ko sa rawata mo rawata vata kei na yalomatua. Taura matua nai vakavuvuli; kakua ni laiva.”​​—Vosa Vakaibalebale 4:​7, 13.

Na cava ena vukei keda meda vorata na itovo tawakilikili kei vuravura? E sauma na ika5 ni wase ni Vosa Vakaibalebale. Mo yalomatua, qai kila na sala e veitemaki kina o vuravura. Nanuma tale ga na leqa ena sotavi ena vuku ni bula tawakilikili. Na wase e tarava e veivakaroti ena vuku ni ivalavala kei na itovo e rawa ni vakacacana na noda veiwekani kei Jiova. Na ika7 ni wase e vakamatatataki kina na nona itovo e dua e tawakilikili nona bula. E vakatubuqoroqoro na sala e vakamacalataka kina na wase 8 na yaga ni vuku kei na kena talei. Sa qai mai tini vakavinaka ena ika9 ni wase na veika a veivosakitaki tiko mai ena veiwase yani e liu, e okati tale ga kina na ivakatautauvata vakasakiti e uqeti keda meda vakasaqara na vuku.

Saumi na Taro Vakaivolatabu:

1:7; 9:​10​​—Na sala cava e “sa vu ni lomavuku” kina na rerevaki Jiova qai “vu ni vuku”? Ke sega na rerevaki Jiova ena sega na lomavuku, ni o koya e bulia na veika kece, e vakavuna tale ga na volai ni iVolatabu. (Roma 1:​20; 2 Timoci 3:​16, 17) E iVurevure ni lomavuku kece. O koya gona na rerevaki Jiova sa itekitekivu sara tiko ga ni lomavuku. Na rere vakalou tale ga sa itekitekivu ni vuku, ni na sega ni rawati na vuku kevaka e sega na lomavuku. Kena ikuri, na tamata e sega ni rerevaki Jiova ena sega vua na lomavuku me dokai koya kina na Dauveibuli.

5:3​​—Na cava e tukuni kina vua na yalewa dautagane ni “yalewa dua tani”? E vakamacalataka na Vosa Vakaibalebale 2:​16, 17 ni “yalewa dua tani” e vakaibalebaletaki vua e dua “sa guilecava na nona veiyalayalati kaya na nona Kalou.” O koya e dau qarava na kalou lasu qai sega ni muria na Lawa a soli vei Mosese, ena tukuni ni duatani, ra wili tale tiko ga kina na yalewa dautagane.​​—Jeremaia 2:​25; 3:​13.

7:​1, 2​​—Na cava soti e okati tiko ena “noqu vosa” kei na “noqui vakaro”? Me ikuri ni veivakavulici ena iVolatabu, e okati tale tiko ga e ke na lawa kei na ivakaro era virikotora na itubutubu ena loma ni vuvale mera vinaka kina na lewenivuvale. Mera muria oqo na gone, ra muria tale ga na ivakavuvuli vakaivolatabu erau veivakavulici kina na itubutubu.

8:​30​​—O cei na “matai daucakacaka”? E tukuni koya na vatuka ni vuku me matai daucakacaka. E sega wale ga ni vakayagataki o koya me vakamacalataki kina na vuku, ia, vakaivakatakarakara, e dusia sara tiko ga na Luve ulumatua ni Kalou, o Jisu Karisito, ni se bera ni mai bula vakatamata. Ni se bera ni mai bula vakatamata e vuravura, a yaco o koya me ‘ivakatekivu ni nona cakacaka o Jiova.’ (Vosa Vakaibalebale 8:​22) Ni “matai daucakacaka,” a gumatua ni cakacaka vata kei Tamana ena kena buli na veika kece ga.​​—Kolosa 1:​15-​17.

9:​17​​—Na cava na “wai e butakoci,” qai cava e “kamikamica” kina? E vakatauvatana na iVolatabu na marautaki ni veiyacovi ena bula vakawati me vaka na gunu wai bulabula e takivi mai na dua na mata ni wai, ia na wai butakoci e vakaibalebaletaki ina veiyacovi lo ena taudaku ni vakawati. (Vosa Vakaibalebale 5:​15-​17) Baleta ni caka lo e vaka e kamikamica kina.

Na Ka Eda Vulica:

1:​10-​14. Meda taqomaki keda meda kua ni coko ena nodra sala ca na tamata ivalavala ca nira veitemaki ena iyau.

3:3. Meda dau vakamareqeta mada ga na itovo me vaka na yalololoma kei na dau dina, meda dau vakaraitaka me vaka ga noda taubena tiko e dua na itaube talei. E gadrevi tale ga me kabi dei e lomada na itovo oqori, me tiki bibi sara ga ni noda bula.

4:​18. E dau tubu tiko ga na vuku vakayalo. Ia, meda na dei ena rarama, e dodonu meda vakaraitaka tiko ga na yalomalumalumu da qai yalomalua.

5:8. Meda kua ni torova na ka ena uqeti keda ina itovo tawakilikili, me vaka na ivakatagi, na ka ni veivakamarautaki, na Internet, ivola kei na ivoladraudrau.

5:​21. Ni dua e lomana na Kalou qai marautaka e dua na veiwekani voleka kei koya, ena veisautaka beka oqori ena nona via marau ga vakalekaleka? Sega! Ena uqeti keda meda savasava tiko ga na noda kila ni o Jiova e raica vinaka sara tu ga na veika kece eda cakava tiko, ena tarogi keda tale ga kina.

6:​1-5. E ivakasala yaga dina na tikina oqo me baleta na noda coriti ena ‘yalayala,’ se ni sega ni vinaka na vakatulewa eda cakava ena vuku ni veika vakailavo! De dua eda na qai raica ni a sega ni caka tu vakadodonu, meda kusarawa ni ‘vakamasuti koya na kai noda’ da qai saga ena noda igu taucoko meda vakadodonutaka na ka eda cakava.

6:​16-​19. Voleka ni veika ca kece ga era okati tiko ena vitu na yavu era cavuti ena tikina oqo. Ia, meda cati ira sara ga.

6:​20-​24. Ni dua e tuberi ena ivakavuvuli vakaivolatabu ena taqomaki koya me kua ni sikalutu ina dai ni itovo vakasisila. Mera kua sara ga ni vakaweleweletaka na itubutubu na veituberi vaka oqo.

7:4. Meda taleitaka na vuku kei na kilaka.

ME TUBERI KEDA NA VOSA VAKAIBALEBALE YADUA

(Vosa Vakaibalebale 10:1–​29:27)

Na vo ni vosa vakaibalebale e vola o Solomoni era leleka. E vakayagataki kina na vosa vakatautauvata, e veidutaitaki kina na ka, da qai vulica kina na veika me baleta na itovo, vosa kei na itovo ni rai.

E vakabibitaki ena wase 10 ina 24 na yaga ni rerevaki Jiova. Na vosa vakaibalebale ena wase 25 ina 29 era vola na “na tamata nei Esekaia na tui Juta.” (Vosa Vakaibalebale 25:1) Eda vulica ena vosa vakaibalebale oqo meda dau vakararavi vei Jiova, qai tiko tale ga kina e so na lesoni bibi.

Saumi na Taro Vakaivolatabu:

10:6​​—E ‘tabonaki’ vakacava na ‘gusudra na tamata ca’ ena ‘ivalavala kaukaua’? E rawa ni yaco oqo ena nodra dau vosa kamica na tamata ca me kua kina ni kilai na nodra ilawaki nira via vakacacana e so. Se, me vaka ga nira sega ga ni dau taleitaki na tamata ca, e vagalui ira na nodra cati.

10:10​​—E veivakararawataki vakacava ‘o koya e katariva tiko na matana’? “A tamata wale” ena sega wale ga ni “gusu takelo” ena saga tale ga me tabonaka nona inaki ena nona imoimoi, me vaka ni “sauriva e na matana.” (Vosa Vakaibalebale 6:​12, 13) Na mataqali veivakaisini vaka oqo e rawa sara ga ni vakamosi ulu vei koya e caka tiko vua.

10:29​​—Na cava na “sala i Jiova”? Oqo e vakaibalebaletaki tiko ena sala e veitaratara kina o Jiova kei ira na kawatamata, sega ni ivakarau ni bula meda muria. Ni veitaratara na Kalou kei ira na tamata era na nuidei na yalododonu, ia era na rusa na dau caka ca.

11:31​​—Na cava me levu kina na kena isau o koya e dau talaidredre vei koya e yalododonu? Na isau oqo e vakaibalebaletaki tiko ena ivakatagedegede ni itotogi e soli vua e dua. Ke dua na yalododonu e cakacala ena kena itotogi me vakavulici. Ia, e dau nakita na nona ivalavala ca na tamata ca qai sega ni via veisau me caka vinaka. O koya gona ena ca sara vakalevu na itotogi e soli vua.

12:23​​—E “vunia” vakacava e dua na nona “vuku”? Ni dua e vunia na vuku e tiko vua, e sega ni kena ibalebale ni sega sara ga ni dau vakaraitaka ni tamata vuku. E kena ibalebale ga ni vakayagataka vakayalomatua, sega ni cakava tu vakarairai me dokadokataka.

14:17​​—Na sala cava e ‘cati kina na tamata daulawaki’? Na vosa vakaIperiu e vakadewataki me “daulawaki” e rawa ni vakaibalebaletaki vua e yalomatua se o koya e ca na nona vakanananu. Sega ni vakabekataki nira dau cati o ira na dau vakasamataka na ka ca. Era na cati tale ga na yalomatua nira vakatulewataka mera ‘kua ni vakavuravura.’​​—Joni 15:19.

18:19​​—E rawa vakacava ni ‘rawarawa na koro kaukaua qai dredre na veitacini erau veimecaki’? O koya e dauveileti e rairai cata na veisorosorovi e vaka kina na koro kaukaua e bukudruadruataki. Na nodrau veileti gona na veitacini e rawa sara ga ni yaco me leqa levu me vaka e dua na “[i]sogo ni vale kaukauwa.”

Na Ka Eda Vulica:

10:​11-​14. Me rawa ni veitaraicake na ka eda kaya, me tiko vei keda na kilaka dodonu, me uqeta na lomada na loloma, qai laurai ena ka eda kaya nida vuku.

10:19; 12:18; 13:3; 15:28; 17:28. Me kua ni levu na ka eda dau tukuna, me laurai tale ga ena ka eda kaya nida dau veinanumi.

11:1; 16:11; 20:​10, 23. E vinakata o Jiova meda dau dina ena noda cakacaka vakabisinisi.

11:4. E ka vakalialia na qarai ni iyau, da qai vakaweleweletaka tu na noda vulica vakataki keda na iVolatabu, lakova na soqoni, masu, kei na cakacaka vakavunau.

13:4. Kevaka sa nona gagadre tiko e dua me lesi ena dua na itavi ena ivavakoso se vinakata me bula ena vuravura vou, e sega ni vinakati me tiko ga e “lomana.” E dodonu me cakacaka tale ga vakaukaua qai gumatua ni sauva na kena ivakatagedegede.

13:24; 29:​15, 21. Na itubutubu dau loloma ena sega ni vakamenemenea na luvena qai raibaleta na nona cala. Ia, rau na veivakanakuitataki ga na itubutubu me tinia kina o gone na nona daucaka ca ni bera ni vakawakana.

14:10. Ni dau dredre meda talaucaka taucoko na lomada ena veigauna se mera dau kila na tani, ena vakaiyalayala ga kina na nodra vakacegui keda. Ia, eda rawa ni vosota e so na ka rarawa nida vakararavi sara ga vakatabakidua vei Jiova.

15:7. Sega ni dodonu me totolo noda tukuna vua e dua na ka taucoko eda kila, me vaka ga na dauteitei ni na sega ni kaburaka na sorenikau kece ena dua ga na vanua. O koya e vuku ena dau wasea toka vakamalua na ka e kila ena gauna e veiganiti kina.

15:15; 18:14. Eda na dau marau tu ga ke tiko vei keda na rai dodonu, kevaka mada ga eda sotava tiko na ituvaki dredre.

17:24. Meda kua ni vakataki ira na “lialia” nira dau veiraiyaki qai ciriyawa nodra vakasama, ia meda dei mada ga ena veika bibi, meda vakasaqara na kilaka meda rawa ni cakacaka kina vakayalomatua.

23:​6-8. Me kua ni dau vakarairai tu ga na noda veikauaitaki.

27:21. Nira dokai keda e so tale ena rawa sara ga ni vakavotui kina se da tamata vakacava. Kevaka eda yalomalumalumu ena uqeti keda meda vakavinavinakataki Jiova ni o koya ga e vakavuna noda dokai, da qai qaravi koya tiko ga. Ia, ke da vakalevulevui keda nira dokai keda e so tale eda sa vakaraitaka sara tiko ga nida sega ni yalomalumalumu.

27:​23-​27. E tukuni tiko ena vosa vakaibalebale oqo na susu manumanu, qai vakabibitaki tiko ga kina na noda lomavakacegu ena bula rawarawa e rawati ena noda gugumatua. Me uqeti keda mada ga oqo meda dau vakararavi vua na Kalou.a

28:5. Kevaka eda “qaravi Jiova” ena noda dau masu kei na noda vulica nona Vosa, eda na ‘rawa ni kila na ka kece ga’ e gadrevi me vakadonui kina noda qaravi koya.

“ITUKUTUKU BIBI”

(Vosa Vakaibalebale 30:1–​31:31)

E mai tini na ivola vakaivolatabu na Vosa Vakaibalebale ena rua na “itukutuku bibi.” (Vosa Vakaibalebale 30:​1, NW; 31:​1, NW) Ena vosa vakatautauvata vakavure vakasama i Akuri e vakavotui kina na leqa ni kocokoco, kei na kena sega ni dau toboki rawa na sala era vakayagataka na dauveitemaki mera marica kina e dua na goneyalewa.b E veivakaroti tale ga ena qaciqacia kei na vosa cudrucudru.

E solia vei Lemueli o tinana e dua na itukutuku bibi, qai tiko kina na ivakasala yaga me baleta na vakayagataki ni waini kei na yaqona kaukaua, kei na lewadodonu. Sa qai tini ena dua na ivakamacala me baleta na yalewa vakawati vinaka: “Solia vei koya na vua ni ligana; ia me vakacaucautaki . . .  e na vuku ni nona cakacaka.”​​—Vosa Vakaibalebale 31:31.

Mo rawata na vuku, ciqoma na veivakavulici, bucina na rere vakalou qai nuitaki Jiova. Era yaga dina na itukutuku uqeti vakalou e veivakavulici kina na vosa vakaibalebale! O koya gona, meda qai muria mada ga na kena ivakasala da qai vakila na marau ni “tamata sa rerevaki Jiova.”​​—Same 112:1.

[iVakamacala e ra]

[iYaloyalo ena tabana e 16]

O Jiova e iVurevure ni lomavuku kece

[iYaloyalo ena tabana e 18]

Na cava na ibalebale ni ‘kaburaka na vuku’?