‘Laki Tavoi ena iSilisili o Sailoama’
A BOROYA na soso ena matana e dua na turaga mataboko o Jisu qai kaya vua: “Laki tavoi e nai silisili ko Sailoama.” E cakava vaka kina na turaga oya qai “tale mai ka rai rawa.” (Joni 9:6, 7) E tiko sara mada e vei na iSilisili o Sailoama? Kune ena dua na vakadidike e se qai caka wale ga oqo, e so na itukutuku vou me baleta na vanua e tiko kina.
Levu na dau saravanua era sa lesu mai na vanua e vakatokai na iSilisili o Sailoama e Jerusalemi, ra vakabauta tale ga ni isilisili oqo a cavuti ena Joni 9:7. E tiko na vanua oqori ena mua ni tanala ni wai a kelia o Esekaia ena ikawalu ni senitiuri B.S.K., qai 530 na mita na kena balavu. Ia, a se tiko sara na isilisili oqo ena ikava ni senitiuri S.K. Era a kelia na kai Byzantine era kaya nira “lotu Vakarisito” ia era nanuma cala ni isilisili e tiko ena mua ni tanala oqo a cavuti ena Kosipeli i Joni.
Ena 2004 era kunea na dauvakekeli na ka era vakadeitaka me iSilisili o Sailoama, a se tu sara mai na gauna a bula voli kina e vuravura o Jisu. E mai kune na isilisili oqori ena rauta na 100 na mita ena cevaicake ni vanua a nanumi cala taumada ni tiko kina. Era kunea vakacava? Era vinakata na vakailesilesi ni korolevu e kea me vakavinakataki e dua na paipo e dau vakadrodroi kina na wai ca, ra qai lesia e so mera kelikeli ena kena vakayagataki na misini lelevu. Ia, a vakaraici ira toka e dua na dauvakekeli e cakacaka voleka tiko e kea, qai raica rawa e rua na ikabakaba. Tarovi kina na cakacaka, qai vakadonuya na tabana e qarava na maroroi ni iyaya makawa na Israeli Antiquities Authority me caka ena vanua oya na vakekeli. A sa keli oti tu e dua na yasa ni isilisili, e 70 na mita na kena balavu, vaka kina e rua na tutuna.
So na sede era kune ena gauna e keli tiko kina era se vakayagataki sara ena ikarua, ikatolu kei na ikava ni yabaki era saqata tiko kina na matanitu o Roma na Jiu. A yaco na veitusaqati oqo mai na 66 ina 70 S.K. Vakadinadinataki ena sede e kune ni a se vakayagataki tiko mai na isilisili oya me yacova sara na 70 S.K., na gauna era vakarusai Jerusalemi kina na kai Roma. E tinia na ivola na Biblical Archaeology Review: “A vakayagataki tiko na isilisili oqo me yacova sara ni sa oti na veitusaqati, sa qai mai lala tu. E tiko ena vanua lolovira duadua e Jerusalemi, qai sega ni tawani tale me yacova nodra gauna na Byzantine. Na kena dau tau na uca ena veiyabaki donuya na vulaililiwa, e dau sisi sobu ina buca na qele qai buluta yani na isilisili. Nira vakarusa oti ga na koro na kai Roma sa mai tini tale ga na kena dau samaki. Na vavaku gona ni qele e delana sa sega kina ni laurai. Ena so na yasa ni isilisili e rauta ni 3 na mita na vavaku ni qele era kelia na daunivakekeli.”
Na cava beka era kauaitaka kina na gonevuli ni iVolatabu na vanua a tiko kina na iSilisili o Sailoama? Ni na vukei ira ena nodra kila vakavinaka na veivanua e Jerusalemi ena imatai ni senitiuri me vaka e cavuti tiko vakalevu ena itukutuku ena Kosipeli, me baleta na bula i Jisu kei na nona cakacaka vakaitalatala.
[iYaloyalo ena tabana e 7]
Na iSilisili e Sailoama e se qai kune ga
[Credit Line]
© 2003 BiblePlaces.com