E Bula na Vosa i Jiova

Veitikina Bibi Mai na iVola na Isikeli​—II

OQO na Tiseba 609 B.S.K. A bukudruadruataka na koro o Jerusalemi na tui kei Papiloni. Sa vakatabakidua tiko ga na itukutuku nei Isikeli vei ira na tu vakavesu mai Papiloni ena nona: bale kei na vakarusai ni nodra koro lomani o Jerusalemi. Ia, ena gauna oqo sa vakamuai tale na parofisai nei Isikeli ena nodra itinitini ca na matanitu era qaravi kalou lasu nira rekitaka na nodra leqa na tamata ni Kalou. Ni bale o Jerusalemi ena 18 tale na vula e muri, sa mai gole na itukutuku nei Isikeli ena dua tale na usutu vou: na vakalesui mai ni sokalou dina.

E parofisaitaki ena Isikeli 25:1–​48:35 na matanitu era tu wavoliti Isireli kei na nodra vakabulai na tamata ni Kalou.a Na veika kece e yaco e tuvai vakaveitaravi, vakayabaki tale ga vakavo wale ga na Isikeli 29:​17-​20. Eratou wili vakaparofisai na va na tikina oqo. Me vaka ni vosa uqeti vakaivolatabu, e lewena nai ivola nei Isikeli na itukutuku e ‘bula qai kaukaua.’​—Iperiu 4:​12.

‘NA VANUA OYA ME VAKA NA WERE O ITENI’

(Isikeli 25:1–​39:29)

Ni raica rawa tu o Jiova na ivakarau ni yalodra ena kena vakarusai o Jerusalemi, e kaya kina o Jiova vei Isikeli me parofisaitaka na leqa ena yacovi Amoni, Moapi, Itomi, Filisitia, Taia, kei Saitoni. Me na butakoci o Ijipita. ‘O Fero na tui kei ira na nona ito’ era na vaka na vunisitari ena musuki laivi ena “seleiwau i tui Papiloni.”​—Isikeli 31:​2, 3, 12; 32:​11, 12.

Oti e ono na vula nona vakarusai o Jerusalemi ena 607 B.S.K., a mai tukutuku vei Isikeli e dua na tagane a dro mai: ‘Sa samu na koro!’ ‘Sa qai sega ni galu tale tiko’ na parofita vei ira na vakabobulataki. (Isikeli 33:​21, 22) Me na parofisaitaka na veivakatikori tale i Jiova ni na ‘lesia e dua me nodrai vakatawa, na nona tamata o Tevita.’ (Isikeli 34:23) Me na vakalalai o Itomi, ia na vanua o Juta me na “vaka na were ko Iteni.” (Isikeli 36:35) Yalataka o Jiova ni na taqomaki ira na nona tamata era vakalesui mai ni ravuravu o “Koki.”​—Isikeli 38:2.

Saumi na Taro Vakaivolatabu:

29:​8-​12​—Na gauna cava a lala tu kina o Ijipita me 40 na yabaki? Ni vakarusai o Jerusalemi ena 607 B.S.K., era qai dro i Ijipita na kena vo ni Juta, dina ga ni sa vakaroti ira oti na parofita o Jeremaia. (Jeremaia 24:​1, 8-10; 42:​7-​22) Sega ni vanua vinaka mera dro kina ni a mai ravuti Ijipita o Nepukanesa qai vakamalumalumutaka. Na 40 na yabaki e vakalalai tu kina o Ijipita a rairai muria ga yani na ravuravu oya. E sega ni tiko na ivakadinadina ena itukutuku ni veigauna ni kena vakalalai, eda kila ga ni yaco dina baleta na parofisai i Jiova e sega ni lasu rawa.​—Aisea 55:11.

29:18​—E yaco vakacava mera ‘ulu cou kece ga qai drakulu kece na tabadra’? Ni rui kaukaua qai veivakaocai na bukudruadruataki ni lomanivanua o Taia, era tini cou na sotia i Nepukanesa ena veimasi ni nodra isala kei na uludra. E drakulu tale ga na tabadra nira colata na iyaya me tara kina na valececere kei na nodra viria wavoki e so na bai.​—Isikeli 26:​7-​12.

Na Ka Eda Vulica:

29:​19, 20. Ni levu na nodra iyau era drovaka na kai Taia ina koro turaga ni nodra yanuyanu, e lailai gona na itoki ni ivalu e rawata mai kina o Tui Nepukanesa. Dina ni liuliu dokadoka qai dau nanumi koya ga o Nepukanesa, a soli Ijipita ga vua o Jiova ena nona veiqaravi me ‘kedra isau na nona mataivalu.’ Sega beka ni dodonu meda vakadamurimuria na Kalou dina meda saumi vakacavacava ina matanitu ena nodra veiqaravi? Meda talairawarawa tiko ga ena noda itavi oqo, dina ni sega ni vinaka na nodra itovo na veiliutaki se nodra vakayagataka na ivakacavacava.​—Roma 13:​4-7.

33:​7-9. Na ilawalawa e vaka e dua na ivakatawa​—na vo ni lumuti kei ira na nona itokani, mera kua sara ni tu vakasuka ena kacivaki ni itukutuku vinaka ni Matanitu ni Kalou kei na nodra vakasalataki ira na tamata me baleta na “veivakararawataki levu.”​—Maciu 24:​21, NW.

33:​10-​20. Noda vakabulai e vakatau ena noda lako tani mai na itovo ca da qai muria na veika e gadreva na Kalou. Io, e “dodonu” na ivalavala i Jiova.

36:​20, 21. Nodra sega ni bulataka na ka era kilai kina, oya nira “tamata i Jiova,” era vakarogocataka na yaca ni Kalou ena kedra maliwa na veimatanitu tani. Me kua ni yacana wale ga nida dau veiqaravi i Jiova.

36:​25, 37, 38. Na parataisi vakayalo eda marautaka ena gauna oqo era lewena “na qele ni sipi tabu.” Dodonu gona meda qarauna na kena savasava tiko ga.

38:​1-​23. Eda lomavakacegu nida kila ni o Jiova ena taqomaki ira na nona tamata ni ravuti ira o Koki na vanua nei Mekoki! O Koki e vakatokai vua “na tui ni vuravura oqo,” o Setani na Tevoro, ni sa kolotaki oti mai lomalagi. O Mekoki e vakaibalebaletaki tiko ena tikina e vuravura e tiko kina o Setani kei ira na nona timoni.​—Joni 12:​31, VV; Vakatakila 12:​7-​12.

“VAKASARA GA NA LOMAMU KI NA KA KECEGA KA’U NA VAKARAITAKA VEI IKO”

(Isikeli 40:1–​48:35)

Oqo sa kena ikatinikava ni yabaki ni samuti oti na koro o Jerusalemi. (Isikeli 40:1) Se vo e limasagavulu ka lima na yabaki ni tiko vakabobula. (Jeremaia 29:10) Sa voleka ni yabaki 50 o Isikeli. A raivotutaka ni kau yani e Isireli, qai tukuni vua: “Ko iko na luve ni tamata, mo vakaraica mada e na matamu, ka rogoca mada e na daligamu, ka vakasara ga na lomamu ki na ka kecega ka’u na vakaraitaka vei iko.” (Isikeli 40:​2-4) Sa wacava na marau i Isikeli ni raica e dua na valenisoro vou!

Na totoka ni valenisoro e raica o Isikeli e 6 na kena matamatanikoro, 30 na vale [“valenikana,” NW], na tikina tabu, na tikina tabu sara, na icabocabonisoro kau, kei na icabocabonisoro kama. E “dave yani” ena valenisoro e dua na uciwai e sega ni kosovi rawa. (Isikeli 47:1) E raivotutaka tale ga o Isikeli na vidavidai vakayavusa ni qele​—na kena iwasewase yadua me tekivu mai natuicake lai yala ina ra ena maliwa ni yalayala nei Juta kei Penijamini. “Na tikina tabu i Jiova” kei “na koro” e vakatokai me Jiova-sama e toka ena tadrua ni vanua oya.​—Isikeli 48:​9, 10, 15, 35.

Saumi na Taro Vakaivolatabu:

40:3–​47:12​—Cava e vakatayaloyalotaka na valenisoro ena raivotu? A sega ni tara dina na valenisoro vakaitamera e raivotutaka o Isikeli. E vakatayaloyalotaka ga na valenisoro vakayalo ni Kalou​—oya na ituvatuva ni valenisoro ni sokalou savasava ena noda gauna oqo. (Isikeli 40:2; Maika 4:1; Iperiu 8:2; 9:​23, 24) Ena qai vakayacori na raivotu ni valenisoro ena “iotioti ni veisiga,” nira sa na vakasavasavataki na matabete. (2 Timoci 3:​1, NW; Isikeli 44:​10-​16; Malakai 3:​1-3) Ena qai vakayacori vakadua ena Parataisi. Ia, na valenisoro a raivotutaki e yalataki kina vei ira na Jiu era a kau vakavesu ni na vakalesui mai na sokalou savasava kei na nodra na vakaivotavota qele na lewenivuvale yadua ni Jiu.

40:3–​43:17​—Na cava e bibi kina na ivakarau ni valenisoro? E dusia ni na vakayacori dina na inaki i Jiova me baleta na sokalou savasava.

43:​2-4, 7, 9​—Cava “na yago mate ni nodra tui” me na biu tani mai na valenisoro? Na yago mate e rairai vakaibalebaletaki ina matakau. Era vakadukadukalitaka na valenisoro ni Kalou o ira na iliuliu kei Jerusalemi kei ira na lewena ena nodra matakau​—era vakayagataki me nodra tui.

43:​13-​20​—Cava na ibalebale ni icabocabonisoro e raivotutaka o Isikeli? Na icabocabonisoro e vakatayaloyalotaka na loma ni Kalou me baleta na isoro i Jisu Karisito. Oya na vuna era vakatokai kina mera yalododonu na lumuti kei ira “nai soqosoqo levu” era savasava ena mata ni Kalou. (Vakatakila 7:​9-​14; Roma 5:​1, 2) De rairai vakavuna tale ga oqo na kena sega ni laurai “na taqi levu,” ena valenisoro a tara o Solomoni. Oqo e dua na taqi levu ni wai mera dau sasavui kina na bete.​—1 Tui 7:​23-​26.

44:​10-​16​—E vakatayaloyalotaki cei na matabete? Na matabete e vakatayaloyalotaki ira na ilawalawa lumuti lotu Vakarisito ena noda gauna. Era vakasavasavataki ena 1918 ni sa “vakawaicalataka qai vakasavasavataka” o Jiova na nona valenisoro vakayalo. (Malakai 3:​1-5) O ira na savasava se o ira na veivutuni era tomana tiko ga na nodra veiqaravi tabu. Tekivu mai na gauna oya era na gumatua mera kua ni “vakadukadukalitaki e na veika vakavuravura,” mera qai ivakaraitaki vinaka vei ira “nai soqosoqo levu,” era vakatayaloyalotaki ira na veimataqali era sega ni bete.​—Jemesa 1:​27, VV; Vakatakila 7:​9, 10.

45:1; 47:13–​48:29​—Cava e vakatayaloyalotaka “na vanua” se na qele kei na kedra votai? Na vanua e vakatayaloyalotaka na veika e vauca na nodra cakacaka na tamata ni Kalou. Na vanua cava ga era tiko kina na dauveiqaravi i Jiova, era sa tiko ena vanua e tawani tale, ia mera na qacoya tiko ga na sokalou dina. Na wasewasei ni qele ena qai vakayacori sara ena vuravura vou ni na votai yadua vei ira na tamata yalodina na nodra tikiniqele.​—Aisea 65:​17, 21.

45:​7, 16​—Na cava e vakatayaloyalotaka na nodra solia na tamata na isevu [“cau,” NW] vei ira na bete kei na turaga? Na valenisoro vakayalo, e vakaibalebaletaki tiko oqo ina veitokoni vakayalo​—na veivuke kei na duavata.

47:​1-5​—Cava e vakatayaloyalotaka na wai ena uciwai a raivotutaka o Isikeli? Oya na isolisoli vakayalo e veivakabulai e vakarautaka o Jiova, okati kina na isoro ni veivoli i Jisu Karisito kei na kilai ni Kalou e kune ena iVolatabu. (Jeremaia 2:​13; Joni 4:​7-​26; Efeso 5:​25-​27) E titobu tiko ga na uciwai nira drodro vakayauyau mai kina o ira na ka vou nira mai sokalou dina. (Aisea 60:22) Sa na qai drodro ga mai vakalevu na wai ni bula ena uciwai oqo ena loma ni duanaudolu na yabaki, qai okati tiko kina na kilaka mai na ‘ivola’ ena tevuki ena gauna oya.​—Vakatakila 20:12; 22:​1, 2.

47:12​—Na cava e vakatayaloyalotaka na kau e vuavuaivinaka? Na kau e vakatayaloyalotaka na veika vakayalo e vakarautaka na Kalou meda na bula uasivi kina na tamata.

48:​15-​19, 30-​35​—E vakatayaloyalotaka na cava na koro e raivotutaki ena Isikeli? Ni mai tiko ena vanua sa “sega ni tabu” o “Jiova-sama” e dusia tiko oqo e dua na ka vakavuravura. E kena irairai ni vakatayaloyalotaka na koro na cicivaki ni veika e vuravura e yaga vei ira na lewena na “vuravura vou” ni yalododonu. (2 Pita 3:​13) Na matamata ena tutuna ruarua e vakaraitaka na kena curumi rawarawa. Mera dau torovi ira rawarawa na ivakatawa na tamata ni Kalou.

Na Ka Eda Vulica:

40:​14, 16, 22, 26. Na lalaga ni matamata ni valenisoro era duri tu kina na balabala era ceuti e dusia ni o ira ga e dodonu na nodra ivalavala era vakatarai mera na curu kina. (Same 92:12) Eda vulica kina ni na vakadonuya wale ga o Jiova na noda sokalou ke dodonu tiko na noda ivalavala.

44:23. Eda kalougata ena nodra veiqaravi na ilawalawa bete ena noda gauna! “Na dauveiqaravi yalo dina ka vuku” e liutaka na kena soli ena kena gauna dodonu na kakana vakayalo meda na kila kina na duidui ni ka tawasavasava kei na ka e savasava vei Jiova.​—Maciu 24:​45, VV.

47:​9, 11. Na kilaka e tiki bibi ena wai vakaivakatakarakara​—sa veivakabulai tiko ena noda gauna oqo. Na vanua cava ga e gunuvi kina, era vakabulai kina vakayalo na tamata. (Joni 17:3) Ena yasana adua, o ira na sega ni via ciqoma na wai ni bula era na ‘vakatuituinataki’​—vakarusai vakadua. Rui bibi dina meda ‘gumatua sara nida wasea vakadodonu na ivakavuvuli dina’!​—2 Timoci 2:​15.

“Ka’u na Vakatabuya na Yacaqu Levu”

Ni kau laivi na iotioti ni tui ni yatukawa i Tevita, a vakatara tu na Kalou dina e dua na gauna balavu ni bera ni yaco mai o Koya “sa dodonu me nona” na veiliutaki vakatui. Ia, a sega ni guilecava na Kalou na nona veiyalayalati kei Tevita. (Isikeli 21:27; 2 Samuela 7:​11-​16) Na parofisai nei Isikeli e kaya “na noqu tamata ko Tevita,” ena yaco me “[i]vakatawa” qai “tui.” (Isikeli 34:​23, 24; 37:​22, 24, 25) Oqo o Jisu Karisito ena nona sa veiliutaki ena Matanitu ni Kalou. (Vakatakila 11:15) Ena ‘vakatabuya na yacana levu’ o Jiova ni vakayagataka na Matanitu ena veiliutaki kina na Mesaia.​—Isikeli 36:23.

Ena dua na gauna lekaleka ga oqo era na vakarusai kina na beca na yaca tabu ni Kalou. Era na bula tawamudu o ira na vakalagilagia na yaca oya ena nodra bula, nira sokaloutaki Jiova ena sala e vakadonuya. Meda vakayagataka vinaka mada ga na wai ni bula e drodro vakayauyau tu mai ena gauna oqo, me qai tiki bibi ni noda bula na sokalou dina.

[iVakamacala e ra]

[iYaloyalo ena tabana e 9]

Na valenisoro totoka ena raivotu nei Isikeli

[iYaloyalo ena tabana e 10]

Na cava e vakatayaloyalotaka na uciwai ni bula ena raivotu nei Isikeli?

[Credit Line]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.