Amaketoni​—Na iValu ni Kalou ena Vakaotia na iValu Kece

“E ka vakadomobula vei ira mera vakamatea e dua; koya gona, ni cavuti na ivalu era sega ni kila ni sega na kena vosa ena nodra vanua qai vakasisila vei ira.”​—IVAKAMACALA I FRIDTJOF NANSEN E DUA NA DAUBUTUVANUA NI NORWAY ENA 1888 ME BALETI IRA NA KAWA INUIT E GREENLAND.

EDA na taleitaka kece na bula ena vanua e ‘sega ni kilai qai vakasisila’ kina na ivalu, e sega ni dau vakayacori kina, e sega tale ga na kena vosa. E dredre me vakabauti qori vakauasivi ke da nuitaka ni na rawata na tamata.

Ia a yalataka sara ga na Kalou ena parofisai i Aisea ni na dua dina na vuravura va ya: “Ra na tukitukia na nodrai seleiwau mei bati ni siviyara, kei na nodra moto mei sele ni samaki: ena sega ni lavei seleiwau e dua na matanitu ki na dua na matanitu, a ra na sega ni vulica tale nai valu.”​—Aisea 2:4.

Me qai vakayacori na vosa ni yalayala i Jiova, ena gadrevi me dua na veisau levu e caka e vuravura, ni rauta e 20 na milioni na sotia era vakaitavi sara tiko ga ena buca ni ivalu qai rauta ni 20 na ivalu e vakayacori tiko ena gauna qo. Meda kua gona ni kurabui ni na cakava kina e dua na ka na Kalou kaukaua duadua o Jiova. Ena vakayacora qori ena Amaketoni me vaka e vakatoka na iVolatabu.​—Vakatakila 16:​14, 16.

E sa dau vakayagataki na vosa ‘Amaketoni’ ena vica na yabaki sa sivi me vakaibalebaletaka na veivakarusai vakaniukilia, ia e dua na ivolavosa e vakamacalataka na ibalebale ni vosa ya: “Na vanua era na veiraravui kina ena iotioti ni gauna na vinaka kei na ca.” Ena qaqa dina na vinaka mai na ca, se ivalu qo e tadra wale ga?

E veivakacegui ni cavuti wasoma ena iVolatabu na nodra vakarusai na daucaka ca. E parofisaitaka na daunisame: “Me qeavu laivi e vuravura na daucaka cala, io me kakua ni vo tiko nai valavala ca.” (Same 104:35) E kaya na Vosa Vakaibalebale: “Ni ra na tiko ga e na vanua na yalododonu, ka ra na tiko dei kina na yalodina. Ia ko ira na tamata ca era na muduki tani e vuravura, kei ira na dautalaidredre era na cavu laivi maikina.”​—Vosa Vakaibalebale 2:​21, 22.

E vakadeitaka tale ga na iVolatabu nira na sega ni via vakamalumalumu na daucaka ca, koya gona ena gadrevi na ivalu ni Kalou me vakarusa na ca kece, okati kina na ivalu. (Same 2:2) E bibi dina na kena vakatoka na iVolatabu na ivalu qo me Amaketoni.

Veiraravui e Mekito

Na ‘Amaketoni’ e kena ibalebale “Ulunivanua o Mekito.” E dau vakayacori vakalevu na veiraravui vakairogorogo ena koro makawa o Mekito kei na buca o Jesirieli. Ena ivola The Battles of Armageddon (Na Veiraravui ni Amaketoni), a vola kina na daunitukutuku makawa o Eric H. Cline: “Ena veigauna makawa, dau vakayacori sara ga e Mekito kei na buca o Jesirieli na veiraravui me macala kina na itosotoso ni kawatamata.”

Me vaka a tukuna o Cline, e dau lewa na itosotoso ni bula ena so na vanua na veiraravui e vakayacori e Mekito. Se qai imatai ni gauna me druka kina ena buca qo na mataivalu ni Mongolia, a dau lewa tu e levu na vanua e Esia ena ika13 ni senitiuri. Sega ni yawa mai Mekito, era ravuta kina na mataivalu ni Taki ena iMatai ni iValu Levu na mataivalu ni Peritania a liutaka o Jenerali Edmund Allenby. A tukuna e dua na daunitukutuku ni mataivalu, ni qaqa ni mataivalu a liutaka o Allenby e “ivalu vakairogorogo duadua ena itukutuku ni veigauna.”

Ena gauna vakaivolatabu, dau vakayacori tale ga volekati Mekito na ivalu lelevu. A ravuta e kea na dauveilewai o Peraki na mataivalu kaukaua ni Kenani e liutaka o Sisira. (Dauveilewai 4:​14-​16; 5:​19-​21) Na vanua tale ga qo a ravuta kina na mataivalu levu ni Mitia o Kitioni kei ira na nona tamata le 300. (Dauveilewai 7:​19-​22) Rau a mate o Tui Saula kei na luvena o Jonacani ena ulu i Kilipoa, voleka toka ga e Mekito, ena gauna a ravuti ira kina na Isireli na mataivalu ni Filisitia.​—1 Samuela 31:​1-7.

Ni vanua vinaka ni veivaluvaluti, e vakayacori kina e Mekito kei na buca volekata e levu na ivalu ena loma ni 4,000 na yabaki sa oti. Dua na daunitukutuku makawa a tukuna ni a vakayacori e kea e rauta ni 34 na ivalu!

Sega ni vakabekataki ni veisemati vinaka kei na ‘Amaketoni’ na itukutuku makawa kei Mekito kei na vanua e koto kina. Dina ni basika ga vakadua ena iVolatabu na vosa Amaketoni, ia na ivakamacala ena Vakatakila e vakadeitaka ni na tarai keda kece.

Ka e Kaya na iVolatabu me Baleta na Amaketoni

E vakairogorogo na ivalu e Mekito, e sega ga ni dua e vakaotia na ca. Sega ni dua tale ga me rau vakasota vinaka kina na vinaka kei na ca. Na ivalu ga ni Kalou ena cakava qori. Me vaka ga a tukuna o Jisu, ‘sa sega e dua e vinaka, na Kalou duaduaga.’ (Luke 18:19) E vakamatatataka tale ga na iVolatabu ni ivalu ni Kalou na Amaketoni.

E kaya na Vakatakila nira na soqoni vata na “tui ni veivanua kei vuravura taucoko” ina ‘ivalu ni siga ni Kalou Kaukaua.’ (Vakatakila 16:14) Tomana na parofisai ya: ‘Ratou sa vakasoqoni ira vata ena vanua na yacana ena vosa vakaIperiu o Amaketoni.’a (Vakatakila 16:16) Emuri, sa qai vakamacalataka na Vakatakila ni o ‘ira na tui kei vuravura, kei na nodra mataivalu, era soqoni vata mai mera veivala kei koya sa vodo ose, kei ira na nona mataivalu.’ (Vakatakila 19:19) O koya e vodo ose o Jisu Karisito.​—1 Timoci 6:​14, 15; Vakatakila 19:​11, 12, 16.

Na cava eda rawa ni kaya me baleta na rua na tikinivolatabu ya? Na Kalou ena valuti ira na talaidredre ena Amaketoni. Cava me rau vala kina o Jiova kei na Luvena o Jisu Karisito? Me rau “vakawabokotaki ira era sa vakawabokotaki vuravura.” (Vakatakila 11:18) Ena qai veisautaki na vuravura qo me vuravura sautu, “me vaka na nona vosa ni yalayala [na Kalou], eda sa waraka na lomalagi vou kei na vuravura vou, sa tiko kina nai valavala dodonu.”​—2 Pita 3:​13.

Cava e Gadrevi kina na Amaketoni?

E dredre beka mo vakabauta ni na lesia na ‘Kalou loloma’ o Jiova, na Luvena e “Tui ni Sautu” me vala? (2 Korinica 13:11; Aisea 9:6) Ena matata na vuna ke o kila na kena inaki. E vakamacalataki Jisu na Same me dua e dauvala. Na cava e vala kina? E kaya na daunisame ni vala na Karisito ena “vuku ni dina kei na yalomalumalumu, kei nai valavala dodonu.” E vala ni taleitaka na yalododonu qai cata na ca.​—Same 45:​4, 7.

Na iVolatabu e vakamacalataka tale ga na rai i Jiova me baleta na veika tawadodonu e yaco tu e vuravura nikua. “Sa raica na TURAGA sa ca vua ni sega na lewadodonu. Ena sulumaka na lewa dodonu me vaka na isasabai, ena vakaisala ena isala ni veivakabulai. Ena vakaisulu ena isulu ni veisausaumi qai sauma na ca era cakava na tamata.”​—Aisea 59:​15, 17, Today’s English Version.

Ke ra veiliutaki tiko ga na tamata ivalavala ca, era na sega ni lomavakacegu qai bula sautu na yalododonu. (Vosa Vakaibalebale 29:2; Dauvunau 8:9) Eda na sega ni rawa ni kauta laivi na itovo ca mai vei ira na vakaitovotaka, ena vinakati gona mera vakarusai na tamata ca me qai rawa na sautu tawamudu kei na lewadodonu. A vola o Solomoni: “Ena kenai voli kei koya na yalododonu na tamata ca.”​—Vosa Vakaibalebale 21:18.

Ni Turaganilewa na Kalou, eda nuidei ni na dodonu na nona lewa me baleti ira na tamata ca. A taroga o Eparama, “ena sega li ni caka dodonu Ko Koya sa lewai vuravura kecega?” A qai kila o Eparama ni dau donu tu ga o Jiova! (Vakatekivu 18:25) E vakadeitaka tale ga vei keda na iVolatabu ni sega ni vinakata o Jiova me mate na tamata ca; era na mate ga ke ra sega ni veivutuni.​—Isikeli 18:32; 2 Pita 3:​9.

Meda Raica Vakabibi na Amaketoni

Eda na to vei cei ena ivalu qo? De dua eda nanuma nida to ena yasana vinaka. Ia eda na vakadeitaka vakacava? E uqeti keda na parofita o Sefanaia meda “qara mada na yalododonu, vakasaqara na yalomalumalumu.” (Sefanaia 2:3) Kaya na yapositolo o Paula ni vinakata na Kalou “me bula na tamata kecega, ka mai kila sara nai vakavuvuli dina.”​—1 Timoci 2:4.

iMatai ni kalawa meda rawata kina na bula, noda vulica na veika dina me baleti Jiova kei na nona inaki me vakarusa na veika ca e vuravura. iKarua, noda vakaitovotaka na yalododonu me vakadonui keda kina na Kalou, taqomaki keda tale ga.

Ke da vakayacora na veika qo, eda na vakanamata ina Amaketoni, na ivalu ena vakaotia na ivalu kece. Ni oti na ivalu ya, eda na sega ni kila na ivalu, ena vakasisila tale ga vei keda. “[E]ra na sega ni vulica tale nai valu.”​—Aisea 2:4.

[iVakamacala e ra]

[Tikina bibi ena tabana e 5]

Nona curu takoso na Kalou ena veika vakatamata e vakatoka na iVolatabu me Amaketoni

[iYaloyalo ena tabana e 6]

MEKITO

[iYaloyalo ena tabana e 6]

Ratou qaqa o Kitioni kei na nona tamata ena vanua voleka e Mekito

[iYaloyalo ena tabana e 7]

Ni oti na Amaketoni eda na sega ni kila na ivalu, ena vakasisila tale ga vei keda

[iYaloyalo ena tabana e 8]

iMatai ni kalawa meda rawata kina na bula, noda vulica na veika dina me baleti Jiova kei na nona inaki