Era Qarava e Dua Ga na Kalou na Lotu Kece?

“Sa rauti yau ga na noqu lotu, au na sega ni veisau. Se mani lotu cava o lewena e dua ga na Kalou eda qarava.”

OSA bau rogoca ni dua e kaya na vosa ya? Levu era nanuma se mani lotu cava o lewena e se rawa tiko ga ni o kila na Kalou kei na inaki ni bula. Era nanuma tale ga e levu ni tiko na vinaka kei na ca ni lotu kece, e sega ni dua na matalotu e rawa ni kaya ni lotu dina se me donu duadua ga na sala e qarava kina na Kalou.

E takalevu na mataqali vakasama vakaoqo vei ira era nanuma ni vakadonui na lotu kece. Ia o ira na sega ni va ya na nodra rai e tukuni ni qiqo nodra vakasama se ra veivakaduiduitaki. Na cava mada o nanuma? O nanuma ni lotu kece era qarava e dua ga na Kalou? E bibi beka na lotu eda lewena?

E Tiko Dina Beka na Duidui?

E kaya e dua na encyclopedia, ni rauta e 9,900 na matalotu era tu e vuravura ena gauna qo, eso na lotu qori era tu e veiyasai vuravura, era milioni tale ga na lewena. Na ivakatautauvata e vakaraitaka ni rauta e 70 na pasede na kawatamata era lewena na lima na matalotu lelevu​—na lotu Buda, Idu, vakaJiu, vaKarisito kei na lotu Musilimi. Ke ra qarava e dua ga na Kalou, e dodonu me levu na ka e tautauvata kina na nodra ivakavuvuli, nodra ivakamacala me baleta na Kalou, kei na nona inaki. Na cava e vakadinadinataki?

E kaya o Hans Küng na Daunicioloji ni lotu Katolika, ni via tautauvata na ka era vakavuvulitaka na veilotu lelevu me baleta na nodra ivalavala vei ira tale eso. Me kena ivakaraitaki, levu era duavata ni tabu na laba, lasu, butako, veiyacovi vakaveiwekani, ra qai vakavuvulitaka nodra dokai na itubutubu kei na nodra lomani na gone. So tale na ka era duidui sara kina vakalevu, me vaka na nodra ivakamacala me baleta na Kalou.

Me kena ivakaraitaki, o ira na Idu era qarava e vuqa na kalou, era sega mada ga ni kila na lotu Buda e tiko dina na Kalou se sega. Era vakavuvulitaka na Musilimi ni dua ga na Kalou. E vaka tale ga kina o ira na kaya nira lotu vaKarisito, ia e levu era vakabauta ni Kalou e tiki ni Letoluvakalou. E levu tale na ka era vakabauta e duidui. O ira na Katolika era sokaloutaki Meri na tinai Jisu, ia era sega ni vakabauta qori na lotu Tawase. Era vakatabuya na vakayagataki ni tatarovi ni vakaluveni na lotu Katolika, ia sega ni o ira kece na lotu Tawase. Era sega ni duavata kece na lotu Tawase ena kena vakatarai se sega na veimoceri vakamataqali vata.

O koya gona e dodonu beka meda kaya mai na duidui ivakavuvuli era vakatavulica na lotu, ni dua ga na Kalou e sokaloutaki? Sega. Kena veibasai ga, ni qo e rawa ni vakavuna na veilecayaki se o cei dina na Kalou kei na ka e namaka mera cakava na sokaloutaki koya.

Era Uqeta na Duavata Se Veisei?

Ke dua ga na Kalou era sokaloutaka na lotu kece, sega ni vakabekataki nira na cuqena na duavata. E vakadeitaka beka qo na ka sa vakadinadinataki? Na veika e yaco ena veitabagauna e vakaraitaka ni vakavuna o lotu na veisei, e sega ni kauta mai na duavata ina kawatamata. Meda raica mada eso na kena ivakaraitaki.

Ena loma ni 11 ina 13 ni senitiuri, era gole ena vica na ivalu vakalotu na lotu ni veivanua vaKarisito se o ira na matanitu era kaya nira lotu vaKarisito, mera veiraravui kei ira na Musilimi. E 30 na yabaki na nodrau veiraravui ena ika17 ni senitiuri mai Urope na lotu Katolika kei na lotu Tawase. Erau tekivu veiraravui ena 1947 na lotu Idu kei na Musilimi ena gauna ga e tu vakai koya kina mai Peritania na matanitu o Idia. Sa dede na nodra veivaluvaluti tiko na lotu Katolika kei na lotu Tawase mai Noca Ailadi. Ra sega ni veiyaloni na Jiu kei na Musilimi ena Tokalau e Loma. Na kena ivakaraitaki levu sara na iKarua ni iValu Levu, ena nodra vakaitavi na lima na veilotu lelevu mera veiraravui ena ito ruarua kei ira sara mada ga ra lotu vata.

Qo e vakadeitaka vei keda e dua na ka. E sega ni kauta mai o lotu na duavata kei na sautu e vuravura, se mera qarava vata e dua ga na Kalou. Kena veibasai, era tawasea na tamata ra qai vakavu veilecayaki ena kena kilai se o cei na Kalou kei na sala me qaravi kina. O koya e vinakata me sokaloutaka na Kalou dina, e dodonu me qarauna vinaka na nona ivalavala. Qo e salavata kei na ka e veiuqeti kina na iVolatabu, na ivola ni lotu makawa duadua.

Digitaka Se o Cei mo Qarava

E vakamatatataka na iVolatabu me kilai na Kalou dina e dodonu me vakasamataki vakavinaka, e nona vakatulewa sara ga e dua. O Josua e dua na dauveiqaravi ni Kalou o Jiova a kaya vei Isireli makawa: “Mo ni digitaki koya edaidai kemuni na qarava; se na veikalou ka ra qarava na nomuni qase mai tai kadua ni Uciwai, se na nodra veikalou na Amoraiti, kemuni sa tiko e na nodra vanua; ia koi au kei ira na noqu lewe-ni-vale, keitou na qaravi Jiova.” Ena vica tale na yabaki emuri a uqeti ira na tamata na parofita o Ilaija mera digidigi tale ga va ya ni kaya: “E bogi vica mada kemuni na lomalomarua tiko kina? kevaka sa Kalou ko Jiova, mo ni muri koya: ia kevaka ko Peali [dua na nodra kalou na kai Kenani], mo ni muri koya.”​—Josua 24:15, 16; 1 Tui 18:21.

Erau vakaraitaka na tikinivolatabu e rua qo kei na so tale mera digidigi sara vakayalomatua o ira na via qarava na Kalou dina. E tautauvata kei na gauna qo. Ke da via qarava na Kalou dina, e dodonu tale ga me donu na noda digidigi. Ia eda na digidigi vakacava ena veika e vauca na sokalou? Eda na kilai ira vakacava na dau sokalou dina?

Kilai ena Vuadra

Me kilai na sokalou e dina se lasu, e tukuna vei ira na nona imuri o Jisu Karisito: “Sa veti li na vua-ni-vaini mai na wa-vakavotona, se na lolo mai na soni? sa vakakina sa vuataka na vua vinaka na kau vinaka kecega, a sa vuataka na vua ca na kau ca. E sega na kau vinaka me vuataka rawa na vua ca, se na kau ca me vuataka rawa na vua vinaka. . . . E dina ga, dou na kilai ira e na vuadra.” Era va tale ga ya na dausokalou dina nira na kilai ga ena vuadra se na ka era cakava. Na cava soti era na vuataka?​—Maciu 7:16-20.

Na kena imatai, era na duavata na lewena ena nodra veilomani. E vakamacalataka o Jisu vei ira nona tisaipeli: “E dua na vunau vou ka’u sa solia vei kemudou, Mo dou veilomani; me vaka ka’u sa lomani kemudou, mo dou veilomani talega vakakina. A ka oqo era na kila kina na tamata kecega ni dou sa noqu tisaipeli, kevaka dou sa veilomani.” E dodonu mera dauloloma na imuri dina i Karisito, ni qo era kilai tani kina nira dausokalou dina vei ira na vakararai tu.​—Joni 13:34, 35.

Era na sega ni lave iyaragi kina mera lako ena ivalu na lotu vaKarisito dina. Era duavata beka ena ivakatagedegede oqo na lewenilotu? Na lotu duadua ga era dei ena nodra sega ni tokona na ivalu ena iKarua ni iValu Levu, na iVakadinadina i Jiova. E vola me baleti ira o Dr. Hanns Lilje, e dua a bisovi tu e liu ni lotu Tawase mai Hannover, Jamani: “E donu vinaka nodra tukuna ni o ira duadua ga era sega ni duavata kei na nona veiliutaki o Itala.” Ena gauna ni veiraravui ya, levu vei ira na iVakadinadina era digia mera vakararawataki mai na nodra veitokoni se vakaitavi ena ivalu.

Na vua cava tale e vakasamataka o Jisu mera na vakatakilakilataki kina na tisaipeli dina? Ena masu kilai levu, na masu ni turaga, e tekivuna o Jisu ni kaya: “Tama i keimami mai lomalagi, Me vakarokorokotaki na yacamuni. Me yaco na nomuni lewa [“matanitu,” VV] Me caka na lomamuni e vuravura me vaka sa caka mai lomalagi.” E vakabibitaka o Jisu na vakarokorokotaki ni yaca ni Kalou o Jiova. E vinakata me caka na loma ni Kalou e vuravura ena vuku ni nona Matanitu. Na matalotu cava e dau kacivaka na yaca i Jiova, e vakatakila ni Matanitu ga ni Kalou e inuinui duadua ni kawatamata me kauta mai na sautu e vuravura? O ira ga na iVakadinadina i Jiova era kacivaka na itukutuku vinaka ni Matanitu ni Kalou ena 236 na vanua kei na yalava, era veisoliyaka na ivola vakaivolatabu ena sivia e 470 na vosa.​—Maciu 6:9, 10.

Era vakatotomuri Jisu na iVakadinadina i Jiova ena nodra sega ni vakaitavi ena veileti vakapolitiki se na veileti tale eso. “Ni ra sa sega ni vakavuravura, me vaka ka’u sa sega ni vakavuravura,” e kaya o Jisu vei ira na nona tisaipeli. Me kena ikuri, era ciqoma na iVakadinadina ni iVolatabu e Vosa ni Kalou ra qai vakadeitaka ni “Sai koya na Kalou sa vakavuna nai Vola Tabu kecega, a sa yaga oqo mei vakavuvuli, me vunauca na ca, me ia kina na vakadodonutaki, me ia kina na vakatavuvuli e na ka e dodonu: me yaco kina na tamata ni Kalou me vakarau tu, ni sa vakarautaki ki nai valavala vinaka kecega.”​—Joni 17:14, 17; 2 Timoci 3:16, 17.

E Duatani na Lotu Dina

Na vua kece me vaka na​—dau veinanumi, na vakarokorokotaki ni yaca i Jiova, kacivaki ni itukutuku vinaka ni Matanitu ni Kalou, sega ni vakavuravura, vakabauti ni iVolatabu⁠—era kilai tani kina na dausokalou dina. Qori e vakaduiduitaki ira mai na matalotu tale eso. E dua na marama a dau veitalanoa kei ira na iVakadinadina i Jiova e kaya: “Au kila e vuqa na lotu, era tautauvata kece ga. O kemuni ga e duatani duadua.”

Matata vakasigalevu eke, ni sega ni dua ga na Kalou era qarava na lotu kece. Ia e dua ga na ilawalawa e duatani duadua vei ira na kena vo​—na iVakadinadina i Jiova, ena gauna qo era sa le vitu na milioni vakacaca e vuravura raraba. Na nodra tukuna kei na nodra muria na Vosa ni Kalou na iVolatabu, era sa cakava kina na ka e sega ni cakava rawa e dua tale na ilawalawa se isoqosoqo, oya mera vakaduavatataki na matatamata, duivosavosa, duidui itovo vakavanua, mera sokaloutaki koya na Kalou dina duadua ga o Jiova. Era na marau tale ga mera vakavulici iko me baleta na Kalou dina, mo kila se cava e namaka vei iko, mo qai marautaka na sautu kei na tiko vinaka e salavata mai na nomu qarava na Kalou ena sala e vakadonuya. E sega beka ni inakinaki yaga qo?

[iYaloyalo ena tabana e 10]

Vosa vakalougatataki ira na sotia vou e Ukraine ena 2004 na italatala ni lotu Orthodox

[Credit Line]

GENIA SAVILOV/AFP/​Getty Images

[iYaloyalo ena tabana e 11]

Ra ogaoga na iVakadinadina i Jiova ena nodra vukei tale eso ena veivanua mera kila na Kalou kei na nona Matanitu

[iTaba ni Credit Line ena tabana e 8, 9]

tabana e 8: marama lotu Buda: © Yan Liao/Alamy; turaga lotu Idu: © imagebroker/Alamy; tabana e 9: turaga e wilika tiko na Koran: Mohamed Amin/Camerapix; turaga Jiu: Todd Bolen/Bible Places.com