“Cava Eda na kania?”

E DAU veivosakitaki vakalevu ena gauna i Jisu na ulutaga me baleta na kana kei na gunu. Na imatai ni nona cakamana oya nona vukica na wai me waini, kei na rua tale na gauna a vakania kina e lewe vuqa ena vica wale ga na ibuli madrai kei na ika. (Maciu16:7-10; Joni 2:3-11) A sega wale ga ni kilai o Jisu ni dau kana kei ira na dravudravua, e dau tiko tale ga nodra kana magiti na vutuniyau. Era beitaki Jisu gona nona meca ni dau kanavoro qai daumateni. (Maciu 11:18, 19) Ia e sega ni dina qori. A kila vinaka tu ni yaga vei ira na tamata na kakana kei na gunu, a vakayagataka gona o Jisu e rua na ka qo ena nona vosa vakatautauvata me vakavulica na veika titobu vakayalo.​—Luke 22:14-20; Joni 6:35-40.

Na kakana kei na gunu cava e dau vakayagataki vakalevu ena gauna i Jisu? E vakarautaki vakacava na kakana? E vakacava na balavu ni gauna e taura? Na saunitaro qori, o na kila vinaka na ka a yaco ena Kosipeli kei na matavosa ra cavuti kina.

Solia Mai Vei “Keimami e na Siga Oqo na Kakana”

Ni vakavulici ratou nona tisaipeli o Jisu ena masu, e vakaraitaka ni veiganiti meda kerea vua na Kalou me vakarautaka na veika eda gadreva ena noda bula—⁠na ‘kakana ni siga qo.’ (Maciu 6:11) Ena vosa taumada, ni cavuti na “kakana” e dusia na “madrai.” Ena gauna i Jisu e bibi na madrai ena kedra kakana na Iperiu kei ira na kai Kirisi. Ni tukuni gona “mo kana” e kena ibalebale mo “kana madrai.” E dau vakayagataki na covuata me buli kina na madrai, me vaka na witi kei na parile, vaka kina na oat, spelt, kei na millet, qo e dau okati vakalevu ena kedra kakana na Jiu ena imatai ni senitiuri. Era tukuna vakacaca na dauvakadidike ni dua na tamata e rawa ni kania e rauta ni 200 na kilo na covuata ena dua na yabaki, qo e veimama na calories e vinakati vua e dua.

E rawa ni voli na madrai ena makete. Ia, levu na vuvale ra dau vavia ga na kedra, qo e dua na itavi e levu kina na cakacaka. E vakamacalataka na ivola Bread, Wine, Walls and Scrolls: “E sega ni vinaka me dau maroroi ena dua na gauna balavu na falawa, e nona cakacaka gona na radinivale me qaqia na falawa e veisiga.” E vakacava na balavu ni cakacaka qo? Tomana o koya e vola na ivola “Na dua na aua e vakayagataki kina na vatu ni iqaqi, e rawa ga kina e 0.8 na kilo na falawa mai na dua na kilo na witi. Me vaka ni rauta e veimama na kilo witi e kania e dua na tamata ena dua na siga, ia me qai vakarautaki qo me vakani kina e dua na vuvale era lewe lima se ono, ena vinakati kina vei radinivale me qaqaqi me rauta e tolu na aua.”

Vakasamataki Meri mada na tinai Jisu. Me ikuri ni nona cakacaka ni vale, ena vakarautaka tale ga na madrai me vakania kina na watina, lima na luvenatagane, kei na rua na luvenayalewa. (Maciu 13:55, 56) Me vakataki ira ga na yalewa Jiu, e dau cakacaka vakaukaua me vakarautaka na “kakana [madrai] ni siga” ya.

“Dou Mai Katalau”

Ni vakaturi oti o Jisu a rairai sara vei ratou nona tisaipeli ena mataka. Eratou a qoli tiko ena bogi taucoko, ia a sega ni dua na ka ratou rawata. A kacivi ratou nona itokani sa oca tu o Jisu, “dou mai katalau.” E solia sara vei ratou na ika bulabula kei na madrai. (Joni 21:9-13) Dina ni vakamacalataki ga vakadua ena Kosipeli na katalau qo, ia sa ivakarau tu ni nodra bula me tekivu nodra siga ena kana madrai, vuanikau kei na olive se na vuanivaini sigani (raisins).

Vakacava na ivakasigalevu? Na cava era na kania na daucakacaka? E kaya na ivola Life in Biblical Israel: “E dau mamada tu ga na ivakasigalevu, e okati kina na madrai, sila, olive, kei na lolo.” Qori na veika eratou a rairai kauta tiko mai na tisaipeli i Jisu ena gauna ratou raici koya kina ni vosa tiko vua na marama ni Samaria ena toevu volekati Saika. A sa “voleka na kena ikaono” ni aua ni ivakasigalevu, ni ratou “lako yani” na nona tisaipeli ina ‘koro mera voli kakana.’​—Joni 4:5-8.

E dau bibi na vakayakavi nira dau vakayagataka vata vakavuvale. E vakamacalataka qo na ivola Poverty and Charity in Roman Palestine, First Three Centuries C.E.: “E levu era dau kana madrai se poreti e caka mai na parile, veimataqali covuata kei na so na mataqali bini, se ena so na gauna, na witi. E dau biu kina na masima, waiwai se olive, na sauce me kena isaluaki, na oni, se wainigunu kamikamica vakavuanikau.” E rairai kedra kakana tale ga na sucu, jisi, kakana draudrau, kei na vuanikau bulabula se sigani. Rauta ni 30 na mataqali kakana draudrau era tu ena gauna ya me vakataka na varasa, qaliki, radish, kareti, kei na kaveti, qai sivia e 25 na veimataqali kauvuata, me vaka na (1) lolo, (2) niusawa, kei na (3) pomekaraneti era tubu ena vanua ya.

Raitayaloyalotaka mada ni sa tuvani tu ena taveli na veika qori ena gauna ratou vakayakavi vata kina o Jisu, Lasarusa, kei rau na ganei Lasarusa o Maca kei Meri. Vakasamataka mada na iboi vinaka ni rumu ni sa lumuta o Meri na yavai Jisu ena “narita dina”—⁠na boi vinaka ni kakana e veisola kei na iboi ni waiwai isaulevu.​—Joni 12:1-3.

‘Ni o Caka Magiti’

Ena dua na gauna, ni kana tiko ena “nona vale e dua sa turaga vei ira na Farisi,” a vakavulici ira na tiko e kea o Jisu ena dua na lesoni bibi. E tukuna: “Ni ko sa caka magiti, sureti ira na dravudravua, na lokiloki, na gera, na mataboko: ko na qai kalougata kina: ni ra sa sega ni sauma rawa vei iko: ia ko na saumi ni ra na tu cake tale mai na mate ko ira na yalododonu.” (Luke 14:1-14) Ke muria na ivakasala i Jisu na Farisi, na kakana vakacava ena vakarautaka o koya ena magiti?

Na turaga vutuniyau ena rairai vakarautaka na madrai kana vinaka duadua, e duidui na kedra ibulibuli qai wakivata kei na waini, oni, sucu, kei na kenai isaluaki. Ena rairai tu tale ga ena dela ni teveli na bata kei na jisi. Ena sega ni yali na olive bulabula, na kena e maroroi vinaka se kena waiwai. E kaya na ivola Food in Antiquity, “e dua na tamata ena rawa ni kania e 20 na kilo na waiwai ni olive ena dua na yabaki ena kakana kei na kena e vakayagataki ena iyaya ni isasauni kei na cina.”

Ke tiko volekata na waitui na Farisi, ena kania kei ratou nona vulagi na ika bulabula. O ira na tiko e lomanivanua era dau kania na ika e maroroi tu ina vinika se na kena e biu tu ena masima me kua ni ca kina. Ena rairai vakarautaka tale ga na itaukei ni soqo na lewenimanumanu—⁠tutuyadua qai vakarautaki vei ira na vulagi dravudravua. Ia na kakana e dau laurai vakalevu na yaloka. (Luke 11:12) Na kena ikanakana e rairai biu kina eso na draunikau kei na kena isaluaki, me vaka na midi, dili, kumuni, kei na masitati (e kilai tale ga me sore ni musita). (Maciu 13:31; 23:23; Luke 11:42) Ni oti na kana ena rairai soli na ivakalomavinaka—⁠na witi e vavi ena ovani qai biu yani kina na amodi, oni, kei na draunikau.

A rairai soli vei ira na tiko ena kana magiti na vuanivaini bulabula, na kena e sigani, se na kena e caka me waini. A laurai e udolu vakacaca na ikeliniwaini e Palesitaina, e vakadinadinataki ni levu era dau taleitaka na gunu waini. Ena dua na vanua e Kipioni, era kunea na dauvakekeli e 63 na tabavale e loma ni qele, e ta ena vatu era maroroi tu kina e 100,000 na lita na waini.

“Kakua ni Lomaocaoca”

Ni o wilika na Kosipeli, vakasamataka mada a vakavica nona tukuna o Jisu na kakana se gunu ena nona vosa vakatautauvata se na sala e vakavulica kina e dua na tikina bibi ena gauna ni kana. Eratou dau taleitaka dina na kana kei na gunu o Jisu kei ratou nona tisaipeli ni ratou veimaliwai tiko kei nodratou itokani vinaka, ia eratou sega ni vakaliuca qo ena nodratou bula.

A vukei ratou nona tisaipeli o Jisu me veiraurau nodratou rai me baleta na kakana kei na gunu, e kaya: “Mo dou qai kakua ni lomaocaoca, ka kaya, A cava eda na kania? se, A cava eda na gunuva? se, A cava eda na vakaisulu kina? ni sa dauvakasaqara na ka kecega oqo ko ira na lewe ni veivanua: ni sa kila na Tamamudou vakalomalagi sa yaga vei kemudou na ka kecega oqo.” (Maciu 6:31, 32) Eratou muria vinaka na tisaipeli na ivakasala qo, qai vakarautaka na Kalou na veika eratou gadreva. (2 Korinica 9:8) Io, ena via duidui na ka o kania ni vakatauvatani kei ira ena imatai ni senitiuri. Ia o na vakadeitaka ni kauaitaki iko na Kalou ke o vakaliuci koya ena nomu bula.​—Maciu 6:33, 34.