O sa Tovolea na Madrai ni Bula?

ERA sarasara na dausaravanua ena koro makawa o Peceliema. Toso na gauna era viakana, ia era via kania na kakana ni vanua ya. A mani raica e dua e saravanua yani na valenikana e volitaki kina na falafel, qori e dua na mataqali kakana e wakivata kina na bini, tomata, varasa, kei na so tale na kakana draudrau qai dau laukana kei na madrai. Na kakana qori e vakaukauataki ira mera tomana tale kina na nodra sarasara.

Ia era sega ni kila na dausaravanua ni daulakana tale ga e kea ena gauna makawa na madrai qori. Na yaca Peceliema e kena ibalebale ‘Vanua ni Madrai,’ qai tekivu e kea na vavi madrai ena vica na udolu na yabaki sa oti. (Ruci 1:22; 2:14) E dau buli tale ga e Peceliema e levu na mataqali madrai, ia na kena e kilai levu na pita.

Ena va na udolu na yabaki sa oti ena ceva kei Jerusalemi, a vavia o Sera na wati Eparama eso na “madrai” me kedratou na tolu na vulagi. (Vakatekivu 18:6) A vakayagataka o Sera na “falawa vinaka sara,” a rairai caka mai na varile se witi na emmer. A rairai vinakati vua me bulia totolo na madrai qai vavia ena vatu katakata.—1 Tui 19:6.

E laurai e keri ni ratou bulia qai vavia ga na kedratou madrai na vuvale i Eparama. Ni ratou dau veitokiyaki, a sega ni rawa kina vei Sera kei na nona dauveiqaravi me vavi madrai ena mataqali ovani e dau vakayagataki ena vanua a cavutu mai kina, o Uri. Ena vakayagataka tale ga na witi ni vanua e toki kina me vakarautaka na falawa. E cakacaka levu ni na vakayagataka kina na vatu ni qaqaqi se na tabili kei na kena ituki.

Ena va na senitiuri tarava, a vakarota na lawa a soli vei Mosese ni na sega ni tauri na vatu ni qaqaqi me ivakadei ni dinau baleta e “ka sa bula kina na tamata.” (Vakarua 24:6) E raica o Jiova me ka bibi na vatu ni qaqaqi, nira dau vakayagataka na vuvale me vakarautaki kina na kedra madrai e veisiga.—Raica na kato “Qaqaqi kei na Vavavi ena Gauna Vakaivolatabu.”

MADRAI E VAKAMAMAUTAKA NA LOMA NI TAMATA

E volai vaka350 ena iVolatabu na vosa madrai, era vakayagataka tale ga na dauvolaivolatabu me vakaibalebaletaki ina kakana. E tukuna o Jisu ni o ira na qaravi Kalou era rawa ni masuta ena nuidei: “Ni solia vei keimami nikua na kakana [se madrai] e rauti keimami ena siga nikua.” (Maciu 6:11) Na ‘madrai’ ena tikinivolatabu qori e vakaibalebaletaki ina kakana, qai tukuna o Jisu nida rawa ni vakararavi vua na Kalou me vakarautaka na veika meda kania e veisiga.—Same 37:25.

Ia e tiko e dua tale na ka e bibi sara mai na madrai se kakana. E kaya o Jisu: “E sega ni bula na tamata ena madrai wale ga, e bula ga ena vosa kece e lako mai na gusu i Jiova.” (Maciu 4:4) Na tikinivolatabu qori e dusia na gauna era biuti Ijipita kina na Isireli ra qai vakararavi vua na Kalou me vakarautaka na ka era gadreva. Ni oti e dua na vula na nodra lakova na vanua dravuisiga e Saineai, a lailai na kakana. Era lomaleqa nira na mate ena via kana ena vanua dravuisiga oya, ra mani kudruvaka: “Keimami a kana [madrai] ka marau” e Ijipita.—Lako Yani 16:1-3.

E sega ni vakabekataki ni kana vinaka na madrai ni Ijipita. Ena gauna se tiko kina e Ijipita o Mosese, era dau vakarautaka na dauvavavi vei ira na lewenivanua e kea na veimataqali madrai se keke. A raica tale ga o Jiova mera kana madrai na nona tamata. E yalataka: “Raica, ka’u na vakatauca vei kemudou na kakana [se madrai] mai lomalagi.” E yaco dina na vosa qori, ena veimataka e lutu mai lomalagi “e dua na ka lailai . . . mokimokiti” e vaka na tegu cevata. Nira raica ena imatai ni gauna na Isireli, era taroga “a cava oqo?” A tukuna o Mosese: “Oqo na kakana [se madrai] sa solia vei kemuni ko Jiova mo ni kania.” Era vakatoka me mana,a ra qai kania voli ena loma ni 40 na yabaki.—Lako Yani 16:4, 13-15, 31.

E sega ni vakabekataki nira qoroya na Isireli na kena vakarautaki vakacakamana vei ira na mana. E vaka na ikanakana ni “madrai sa caka vata kei na oni,” qai veirauti vei ira kece. (Lako Yani 16:18) Ia ni toso na gauna, era vakasamataka lesu na veimataqali kakana era dau kania mai Ijipita. Era mani kudruvaka: “Sa sega tale na ka me da kania, na mana walega oqo.” (Tiko Voli Mai na Lekutu 11:6) E muri era tukuna ena cudru: “Sa vakavure lua e na loma i keimami na kakana [se madrai] vakasisila oqo.” (Tiko Voli Mai na Lekutu 21:5) Era sega ni taleitaka ra qai vakasisilataka na “madrai ni lomalagi” qori.—Same 105:40.

NA MADRAI NI BULA

Me vaka na madrai, e rawa nida sega ni raica vakabibi eso na ka. Ia e dua tale na madrai e tukuna na iVolatabu e sega ni dodonu meda raica vakamamada. E vakatauvatana o Jisu na madrai qori ina mana era didivaka na Isireli, ni na rawati kina na veivakalougatataki tawamudu.

E kaya o Jisu vei ira na vakarorogo: “O yau na madrai ni bula. Era kania na mana na tukamuni ena vanua talasiga, ia era sa mate tale. Qo na madrai e lako sobu mai lomalagi, o koya e kania ena sega ni mate. O yau na madrai bula e lako sobu mai lomalagi, ke dua e kania na madrai qo ena bula tawamudu; na madrai au na solia na lewequ ga, me bula kina o vuravura.”—Joni 6:48-51.

E levu vei ira na vakarorogo era sega ni kila na ibalebale ni nona cavuta o Jisu na “madrai” kei na “lewequ.” Ia e veiganiti dina na vosa vakatautauvata qori. E vakamamautaki ira na Jiu na madrai era kania e veisiga, me vaka na mana era kania voli na Isireli me 40 na yabaki ena vanua talasiga. E solisoli ni Kalou na mana, ia e sega ni rawati kina na bula tawamudu. Na isoro i Jisu e rawa kina vei ira na vakabauta mera rawata na icovi qori. O koya ga “na madrai ni bula.”

Ni o viakana, o na rairai kania e dua na tiki ni madrai. O na rairai vakavinavinakataka tale ga vua na Kalou na ‘madrai qori.’ (Maciu 6:11, The New English Bible) Nida marautaka na kakana qori, meda kua mada ga ni guilecava na yaga ni “madrai ni bula,” o Jisu Karisito.

Ena gauna i Mosese era didi na Isireli. Ia eda na vakaraitaka vakacava ena gauna qo, nida raica vakabibi na madrai ni bula? E kaya o Jisu: “Ke dou lomani au, dou na muria na noqu ivunau.” (Joni 14:15) Nida muria na ivakaro i Jisu, eda na marautaka ni kania na madrai me tawamudu.—Vakarua 12:7.