Bula Tawamudu e Vuravura​—na Inuinui Soli Vakalou

‘Sa vakamalumalumutaki o vuravura me ca . . . ia e tiko na inuinui.’​—ROMA 8:20.

1, 2. (a) Na cava e bibi kina vei keda na inuinui ni bula tawamudu e vuravura? (b) Na cava era vakatitiqataka kina e levu na bula tawamudu e vuravura?

O NA rairai nanuma lesu na nomu marau ni o vulica ena imatai ni gauna na inuinui ni veisiga nimataka, oya ni na sega na bula vaqase kei na mate, eda na bula tawamudu tu ga e vuravura. (Joni 17:3; Vkta. 21:3, 4) De dua o marautaka na tukuna na inuinui vakaivolatabu qo vei ira tale eso. Na inuinui ni bula tawamudu e tiki bibi ni itukutuku vinaka eda vunautaka. E veisautaka sara ga na ivakarau ni noda raica na bula.

² E sega ni via vakavuvulitaka o lotu ni Veivanua vaKarisito na inuinui ni bula tawamudu e vuravura. Na iVolatabu e vakavulica ni sega tale ni dua na ka e bula tiko vua na tamata ena gauna e mate kina, ia e levu na matalotu era vakatavulica ni bula tale tiko e dua na ka ena gauna e mate kina na tamata qai lai bula ena vuravura ni yalo. (Dauv. 9:5) Koya gona, e levu era vakatitiqataka na bula tawamudu e vuravura. Eda na rairai taroga: E tokona dina na iVolatabu na inuinui qori? Ke vaka kina, na gauna cava a vakatakila taumada kina vei keda na kawatamata na Kalou?

‘Sa Vakamalumalumutaki . . . ia e Tiko na iNuinui’

3. A matata vakacava na inaki ni Kalou ena itekitekivu ni bula ni kawatamata?

³ E matata vakasigalevu na inaki i Jiova me baleta na kawatamata mai na ivakatekivu. A tukuna na Kalou ni na bula tawamudu o Atama ke talairawarawa. (Vkte. 2:9, 17; 3:22) Sega ni vakabekataki nira kila na kawa i Atama ena ivakatekivu na nona vakayalia na bula uasivi, ni vakadinadinataki qori ena veika era raica. A sogoti na sala ina were o Iteni, ra qase na tamata qai mate. (Vkte. 3:23, 24) Ni toso tiko na gauna, e lailai tiko ga na yabaki ni bula ni tamata. E 930 na yabaki ni nona bula o Atama. O Semi, a bula donuya na waluvu, a bula ga me 600 na yabaki. Na luvena o Afakisati a bula me 438 na yabaki. Na tamai Eparama, o Tira a bula me 205 na yabaki. O Eparama e 175 na yabaki ni nona bula, o Aisake na luvena e 180 nona yabaki kei Jekope e 147 na yabaki ni nona bula. (Vkte. 5:5; 11:10-13, 32; 25:7; 35:28; 47:28) Levu era sa liaca na ibalebale ni kena sa lailai tiko ga na yabaki ni bula​—sa yali na inuinui ni bula tawamudu! A tiko beka na yavu mera nuitaka ni na rawati tale na bula tawamudu?

4. Na yavu cava era vakabauta na dauveiqaravi yalodina ena gauna makawa ni na vakalesuya na Kalou na veivakalougatataki a vakayalia o Atama?

⁴ E kaya na Vosa ni Kalou: ‘Sa vakamalumalumutaki o vuravura [kawatamata] me ca . . . ia e tiko na inuinui.’ (Roma 8:​20) Na inuinui cava qo? Na imatai ni parofisai ena iVolatabu e kaya ni na basika e dua na “kawa” ena ‘butuqaqia na ulu ni gata.’ (Wilika Vakatekivu 3:1-5, 15.) Na Kawa yalataki qo e yavu ni nodra inuinui o ira na yalodina ni na sega ni guilecava na Kalou nona inaki me baleta na kawatamata. E tiko gona na yavu vei ira na dauveiqaravi me vakataki Epeli kei Noa, mera vakabauta ni Kalou ena vakalesuya na veivakalougatataki a vakayalia o Atama. Rau rairai kila na turaga qo ni kena ‘qaqi na bukubukuniyava ni kawa’ ena okati kina na vakadave dra.​—Vkte. 4:4; 8:20; Iper. 11:4.

5. Na cava e vakaraitaka ni vakabauta na veivakaturi o Eparama?

⁵ Vakasamataka mada na ivakaraitaki i Eparama. Ena gauna a vakatovolei kina, a tu vakarau o Eparama me “vakacabori Aisake, . . . na le dua bauga o koya ka vakatubura.” (Iper. 11:17) Na cava a tu vakarau kina? (Wilika Iperiu 11:19.) A vakabauta na veivakaturi! E tiko na yavu e vakabauta kina qo o Eparama. A vakalesuya o Jiova na kaukaua ni vakatubukawa vei Eparama kei na watina o Sera ni rau sa qase, qai dua kina na luvedrau tagane. (Vkte. 18:10-14; 21:1-3; Roma 4:19-21) A nanuma tale ga o Eparama na vosa i Jiova. A tukuna vua na Kalou: “Ni na vakatokai me nomu na kawa i Aisake ga.” (Vkte. 21:12) A tu gona na yavu vinaka me namaka kina o Eparama ni na vakaturi Aisake na Kalou.

6, 7. (a) Na veiyalayalati cava a cakava o Jiova kei Eparama? (b) E vakaraitaka vakacava na vosa ni yalayala i Jiova vei Eparama na inuinui ni kawatamata?

⁶ Ni vakasakiti na vakabauta i Eparama, a cakava kina o Jiova e dua na veiyalayalati kei koya me baleta na luvena, se “kawa.” (Wilika Vakatekivu 22:18.) Na imatai ni wase ni “kawa” o Jisu Karisito. (Kala. 3:16) A tukuna o Jiova vei Eparama ni nona “kawa” ena vakalevutaki “me ra vaka na kalokalo ni lomalagi, kei na nuku mai matasawa”—a sega ni kila o Eparama na kena iwiliwili. (Vkte. 22:17) Ia, a qai vakatakilai e muri na iwiliwili qori. E okati ena “kawa” qori o Jisu Karisito kei ira na 144,000 era na veiliutaki kei koya. (Kala. 3:29; Vkta. 7:4; 14:1) E vakayagataki na matanitu vakaMesaia me ‘vakalougatataki kina na veimatanitu kece ga e vuravura.’

⁷ A sega ni kila taucoko o Eparama na ibalebale ni veiyalayalati a cakava o Jiova. Ia, e kaya na iVolatabu “sa nuitaka ko koya na koro sa tauyavutaki.” (Iper. 11:10) Na koro qori na Matanitu ni Kalou. Ena vinakati me bula tale o Eparama me rawa ni vakalougatataki ena veiliutaki ni Matanitu qori. Ena rawa ga ni bula tawamudu e vuravura ke vakaturi mai na mate. Era na bula tawamudu tale ga o ira na bula yani ena Amaketoni, se o ira na vakaturi mai na mate.​—Vkta. 7:9, 14; 20:12-14.

“Sa Uqeti Au na Yalo”

8, 9. Na cava e sega kina ni lewe ni ivola duadua ga i Jope na ka rarawa e sotava e dua?

⁸ A bula o Jope ena gauna se bula tiko kina o Josefa, na makubui Eparama vakarua, me yacova na gauna i Mosese na parofita. Na ivola na Jope, a rairai vola o Mosese, e vakamacalataka na vuna e vakatara kina o Jiova me vakatovolei o Jope, kei na ka a qai sotava. Ia, na ivola qo e sega ni kena itukutuku ga ni dua na turaga a sotava na veika dredre; e vakabibitaka tale ga eso na usutu bibi era vauci kece kina na tamata kei na agilosi. E vakaraitaka na ivola qo ni dau veiliutaki ena yalododonu o Jiova. E vakaraitaka ni veivakalewai a basika mai Iteni e okati tale ga kina na nodra yalodina na dauveiqaravi ni Kalou e vuravura, kei na nodra inuinui ni bula. Dina ni sega ni kila o Jope na veivakalewai qori, ia a sega ni vakayalolailaitaki koya na tolu nona itokani me tini nanuma kina ni a tawayalodina. (Jope 27:5) Qo ena vaqaqacotaka noda vakabauta, ni rawa tale ga nida yalodina qai tokona na veiliutaki cecere i Jiova.

⁹ Ni ratou vosa oti na tolu na dauveivakacegui vakailasu i Jope, “a sa qai vosa ko Ilaiu na luve i Parakeli na luve i Pusa.” Na cava a uqeti koya me vosa? “Sa levu na vosa vei au,” e kaya. “Sa uqeti au na yalo sa tiko e lomaqu.” (Jope 32:5, 6, 18) A uqeti vakalou na vosa a cavuta o Ilaiu qai vakayacori ena gauna a cava kina na veivakatovolei i Jope, ia e vakaibalebale tale ga vei ira eso tale. Qo e yavu ni inuinui vei ira kece na yalodina vua na Kalou.

10. Na cava e dusia ni itukutuku e vakarautaka o Jiova vua e dua e rawa ni vakaibalebale ina kawatamata?

¹⁰ Ena so na gauna, e dau vakarautaka o Jiova na itukutuku vua e dua, qai dau vakaibalebale tale ga ina vo ni kawatamata. E laurai qo ena parofisai i Taniela me baleta na tadra i Tui Nepukanesa mai Papiloni, a tadra o koya na kena musuki e dua na vunikau vakaitamera. (Tani. 4:10-27) Dina ni a vakayacori na tadra qori vei Nepukanesa, ia e vakaibalebaletaki ena dua na ka levu sara. E dusia ni na laurai tale na veiliutaki ni Kalou e vuravura ni vakayagataki e dua na matanitu, ena liutaka e dua mai na iyatukawa i Tui Tevita. Ena veiliutaki ni oti e 2,520 na yabaki, tekivu cakacakataki qo mai na 607 B.S.K.a A tekivu vakilai na veiliutaki cecere ni Kalou e vuravura ena gauna a buli kina o Jisu Karisito me Tui mai lomalagi ena yabaki 1914. Vakasamataka mada na kena sa na vakavatukanataki na inuinui ni kawatamata talairawarawa ena veiliutaki ni matanitu qo!

‘Me Kua ni Lako Sobu ina iBulubulu’!

11. Na cava e vakaraitaka na vosa i Ilaiu me baleta na Kalou?

¹¹ Ni vosa o Ilaiu vei Jope, a tukuna ni na “dua nai talaki [“italai,” NW], nai vakavuvuli, e le dua ga vei ira na lewe udolu, me tukuna vua na tamata na nona yalododonu.” Vakacava ke “masu [na italai] vua na Kalou, ka na yalololoma vua ko koya”? E kaya o Ilaiu: “Ena qai yalololoma vua ko koya, ka kaya, Me vakabulai mada ko koya, me kakua ni lako sobu ki nai bulubulu; au sa kunea na kenai soro [“ivoli,” NW]. Ena qai vinaka tale na lewena me vaka na lewe ni gone: ena vuki me cauravou tale.” (Jope 33:23-26) E vakaraitaka na vosa qo ni tu vakarau na Kalou me ciqoma na “ivoli,” ena vukudra na tamata era veivutuni.​—Jope 33:24.

12. Na vosa i Ilaiu e vakaraitaka na inuinui cava me baleta na kawatamata?

¹² A rairai sega ni kila o Ilaiu na bibi ni ivoli, me vaka ga nodra sega ni kila na parofita na ka taucoko era vola. (Tani. 12:8; 1 Pita 1:10-12) Ia, e vakaraitaka na vosa i Ilaiu na inuinui ni na yaco na gauna ena ciqoma na Kalou e dua na ivoli qai sereka na tamata mai na ivau ni qase kei na mate. Na vosa i Ilaiu e dusia na inuinui totoka ni bula tawamudu. E vakaraitaka tale ga na ivola i Jope ni na yaco na veivakaturi.​—Jope 14:14, 15.

13. Na cava era dikeva na lotu vaKarisito ena vosa i Ilaiu?

¹³ Nikua, e vakaibalebale tale ga na vosa i Ilaiu vei ira na vica na milioni na lotu vaKarisito era nuitaka mera bula ni sa vakarusai na ituvaki ca qo. O ira na itabaqase era na cauravou se goneyalewa tale. (Vkta. 7:9, 10, 14-17) Kena ikuri, era marautaka na dauveiqaravi yalodina ni Kalou na inuinui nira na raici ira na vakaturi mai mera veisau mera cauravou se goneyalewa tale. Na nodra bula tawamate na lotu vaKarisito lumuti kei na bula tawamudu e vuravura vei ira na ‘so tani tale na sipi’ i Jisu ena vakatau tiko ena nodra vakabauta na isoro ni veivoli i Karisito.​—Joni 10:16; Roma 6:23.

Vakaoti Vakadua na Mate e Vuravura

14. Na cava e vakaraitaka ni sega ni rawa ni vakarautaka na Lawa a soli vei Mosese na inuinui ni bula tawamudu vei ira na Isireli?

¹⁴ Era qai dua na matanitu na kawa i Eparama ena gauna era veiyalayalati kina kei na Kalou. Ni soli vei ira na Lawa, a kaya o Jiova: “O koya mo dou vakabauta kina na noqu vunau, kei na noqu lewa; o koya kevaka sa cakava ga na tamata, ena bula kina.” (Vunau 18:5) Nira sega ni vakaitovotaka na ivakatagedegede savasava ni Lawa, e vaka me cudruvi ira na Lawa qai vinakata mera sereki mai na veicudruvi qori.​—Kala. 3:13.

15. Na veivakalougatataki cava a uqeti kina o Tevita me vola?

¹⁵ A sega wale ga ni vakayagataki Mosese o Jiova, a vakayagataki ira tale eso na dauvola iVolatabu mera vola na inuinui ni bula tawamudu. (Same 21:4; 37:29) Kena ivakaraitaki, a tinia o Tevita ena dua na same na nodra dau duavata na dausokalou e Saioni: “Sa vosa ko Jiova me yaco maikina na ka ni veivakalougatataki, io na bula e sega ni mudu.”​—Same 133:3.

16. Na cava e yalataka o Jiova ena gusu i Aisea me baleta na ka ena cakava e “dela i vuravura taucoko”?

¹⁶ A uqeti Aisea o Jiova me parofisaitaka na bula tawamudu e vuravura. (Wilika Aisea 25:7, 8.) Na ivalavala ca kei na mate e vaka tiko na “[i]tutuvi,” e icolacola bibi vua na kawatamata. E vakadeitaka o Jiova vei ira nona tamata ni na vakaotia vakadua na ivalavala ca kei na mate, ena kau tani “mai na dela i vuravura taucoko.”

17. Na itavi cava ni Mesaia a parofisaitaki ni na rawati kina na bula tawamudu?

¹⁷ Dikeva mada na ituvatuva e volai koto ena Lawa a soli vei Mosese me baleta na ka me caka vua na me nei Asasela. Vakadua ena dua na yabaki ena Siga ni Veibuluti, ena “tabaka na ulu ni me” na bete levu “e na ligana ruarua, ka vakatusa kina na nodra caka ca kecega na Isireli, kei na nodra caka cala kecega, io na nodrai valavala ca kecega, ka tauca ki na ulu ni me, ka vakatala tani ki na vanua liwa.” (Vunau 16:7-10, 21, 22) A parofisaitaka o Aisea na nona tadu mai na Mesaia, ena tautauvata tale ga na ka ena cakava o koya, oya me kauta laivi na “rarawa” kei na “nodrai valavala ca na lewe vuqa,” e dolava kina na sala meda rawata na bula tawamudu.—Wilika Aisea 53:4-6, 12.

18, 19. Na inuinui cava e vakamacalataki ena Aisea 26:19 kei na Taniela 12:13?

¹⁸ Ena gusu i Aisea, a tukuna kina o Jiova vei ira nona tamata na Isireli: “Ena bula ko ira na nomu mate, ia ko ira na noqu mate era na tu cake tale. Dou yadra ka sere, koi kemudou ka tiko e na kuvu-ni-soso, ni sa vaka na tegu e na co na nomu tegu, ia na qele ena biuti ira tani na mate.” (Aisea 26:19) E vakamatatataka na iVolatabu vakaIperiu na inuinui ni veivakaturi kei na bula e vuravura. Kena ivakaraitaki, ni voleka ni yabaki 100 o Taniela, a vakadeitaka vua o Jiova: “Ko na vakacegu, ka tu e na nomui votavota ni sa yaco na kenai otioti ni veibogi.”​—Tani. 12:13.

¹⁹ Ena vuku ni inuinui ni veivakaturi, a rawa vei Marica me kaya vei Jisu me baleta na ganena sa mate: “Au sa kila ena tu cake tale ko koya e na siga maimuri.” (Joni 11:24) A veisautaka beka na inuinui qori na ivakavuvuli i Jisu kei na ka ratou uqeti kina nona tisaipeli me ratou vola? E se inuinui tiko beka e vakarautaka o Jiova vua na kawatamata na bula tawamudu e vuravura? Eda na veivosakitaka na isaunitaro qo ena ulutaga tarava.

[iVakamacala e ra]

Vakamacalataka Mada

• Na inuinui cava a ‘vakamalumalumutaki kina me ca’ na kawatamata?

• Na cava e vakaraitaka ni a vakabauta o Eparama na inuinui ni veivakaturi?

• Na inuinui cava ni kawatamata e laurai ena vosa a cavuta o Ilaiu?

• E vakabibitaka vakacava na iVolatabu vakaIperiu na inuinui ni veivakaturi kei na bula tawamudu e vuravura?

[iYaloyalo ena tabana e 5]

Na vosa i Ilaiu vei Jope e vakaraitaka na inuinui ni na sereki na tamata mai na ivau ni qase kei na mate

[iYaloyalo ena tabana e 6]

A vakadeitaki vei Taniela ni na ‘tu ena nona ivotavota ni sa yaco na iotioti ni veibogi’