A Vakavulica Beka na Karisito na iNuinui ni Bula Tawamudu e Vuravura?
“Na Kalou ena tavoya tani kecega na wai-ni-mata mai na matadra; ia ena sega tale na ciba.”—VKTA. 21:4.
1, 2. Eda kila vakacava ni levu vei ira na Jiu ena imatai ni senitiuri era nuitaka na bula tawamudu e vuravura?
A CICIVI Jisu yani e dua na cauravou rogo qai vutuniyau, a tekiduru vua qai taroga: “Vakavuvuli vinaka, a cava me’u kitaka me’u rawata kina na bula tawa mudu?” (Mari. 10:17) A taroga tiko na cauravou qo na sala me rawata kina na bula tawamudu—ia e vakaibalebaletaka tiko beka na bula i lomalagi se e vuravura? Me vaka a veivosakitaki ena ulutaga sa oti, a vakarautaka na Kalou vei ira na Jiu ena vica na senitiuri eliu na inuinui ni veivakaturi kei na bula tawamudu e vuravura. Se toka ga na inuinui qori vei ira e levu na Jiu ena imatai ni senitiuri.
2 A vakasamataka tiko na itokani i Jisu o Marica na veivakaturi e vuravura ena gauna a tukuni ganena tiko kina, sa qai leqa oti ga: “Au sa kila ena tu cake tale ko koya e na siga maimuri era na tu cake tale kina na mate.” (Joni 11:24) Era sega ni vakabauta na Setoki ena gauna ya na veivakaturi. (Mari. 12:18) Ia, e vola o George Foot Moore ena nona ivola Judaism in the First Centuries of the Christian Era: “Na veika a volai . . . ena ikarua se imatai ni senitiuri ni bera na noda veitabayabaki, e vakadinadinataka ni levu era a vakabauta ni na yaco ena dua na gauna ena volaitukutuku ni kawatamata mera na vakabulai tale o ira na mate e vuravura.” Na cauravou vutuniyau e torovi Jisu ya a vinakata me bula tawamudu e vuravura.
3. Na taro cava ena veivosakitaki ena ulutaga qo?
3 E levu na matalotu nikua kei ira na vuku ni iVolatabu era kaya ni sega ni ivakavuvuli vaKarisito na inuinui ni bula tawamudu e vuravura. Era nanuma e levu nira na bula vakayalo ena gauna ra mate kina. Koya gona nira raica na dauwiliwili ni iVolatabu vaKirisi na vosa “bula tawa mudu,” era nanuma ni vakaibalebaletaki ena bula i lomalagi. E dina beka na nanuma qori? Na cava na ibalebale ni bula tawamudu e tukuna o Jisu? Na cava era vakabauta na nona tisaipeli? E vakavuvulitaka beka na iVolatabu vaKirisi vaKarisito na inuinui ni bula tawamudu e vuravura?
Bula Tawamudu ena Gauna sa “Vakavoui” Kina na Vuravura
4. Na cava ena yaco ni sa “vakavoui na ka kece”?
4 E tukuna na iVolatabu nira na vakaturi e lomalagi na lotu vaKarisito lumuti mera na liutaka na vuravura. (Luke 12:32; Vkta. 5:9, 10; 14:1-3) Ni dau cavuta o Jisu na bula tawamudu, e sega ni vakaibalebaletaka tiko ga na ilawalawa lailai ya. Vakasamataka na ka a tukuna vei ratou na nona tisaipeli, ena gauna a sega ni ciqoma kina na cauravou ya na nona veisureti me biuta na nona iyau me muri Karisito. (Wilika Maciu 19:28, 29.) A tukuna o Jisu vei ratou nona tisaipeli ni ratou na okati ena ilawalawa era na veiliutaki vakatui, era na qai lewai ira “na mataqali nei Isireli e tinikarua,” qori o ira na kawatamata era sega ni lai bula i lomalagi. (1 Kor. 6:2) E tukuna tale ga na icovi ena rawata o “koya yadua” e muri koya. Era na “rawata kina na bula tawa mudu.” Ena yaco qo ena gauna ni “veivakadodonutaki [“sa vakavoui na ka kece,” NW].”
5. O na vakamacalataka vakacava na ‘vakavoui ni ka kece’?
5 Na cava e vakaibalebaletaka o Jisu ni tukuna sa “vakavoui na ka kece”? E vakadewataka na Veiyalayalati Vou me “vuravura vou.” Ena Jerusalem Bible e tukuni kina “ni ka kece e vakavoui” kei na Holy Bible—New International Version me “vakavoui na ka kece.” A sega tale ni vakamacalataka o Jisu na vosa qo, ni a vakaibalebaletaka na ka era dau vakanuinui kina na Jiu ena veisenitiuri sa sivi. A dodonu me vakavoui na ituvaki kei vuravura, me rawa ni tautauvata tale kei na ituvaki ni were o Iteni ni bera ni rau ivalavala ca o Atama kei Ivi. Ni vakavoui na ka kece sa na qai vakayacori kina na yalayala ni Kalou me baleta na “lomalagi vou kei na vuravura vou.”—Aisea 65:17.
6. Na cava eda vulica me baleta na inuinui ni bula tawamudu ena ivakatautauvata ni sipi kei na me?
6 A kauta cake tale ga mai na bula tawamudu o Jisu ena nona ivunau me baleta na ivakataotioti kei vuravura. (Maciu 24:1-3) “E na siga ena lako mai kina na Luve ni tamata e na nonai ukuuku, kei ira vata kaya na agilose yalosavasava kecega,” e kaya, “ena qai tiko e na nonai tikotiko vakaturaga sa vakaiukuuku: ena qai soqoni vata e matana na lewe ni veivanua kecega: ena qai tawasei ira rua ko koya, me vaka nai vakatawa ni sipi sa tawasei ira na sipi maivei ira na me.” O ira na tau vei ira na lewa ‘era na cudruvi tawamudu; ia era na bula tawamudu na yalododonu.’ Era na rawata na bula tawamudu o “ira na yalododonu” nira tokona tiko na ‘taci’ Karisito lumuti. (Maciu 25:31-34, 40, 41, 45, 46) Me vaka nira digitaki na lumuti mera lai veiliutaki ena Matanitu vakalomalagi, kena ibalebale ni “o ira na yalododonu” era na vakarurugi ena veiliutaki ni Matanitu qori. Sa tukuna oti tu na iVolatabu: “Ena lewa talega [na Tui digitaki i Jiova] mai na dua na wasawasa ka yacova na wasawasa ka dua, mai na Uciwai talega, ka yacova nai yalayala kei vuravura.” (Same 72:8) Era na marautaka o ira qo na bula tawamudu e vuravura.
Na Ka e Tukuna na Kosipeli i Joni
7, 8. Na rua na inuinui cava a tukuna o Jisu vei Nikotimo?
7 Me vaka e volaitukutukutaki ena Kosipeli i Maciu, Marika, kei Luke, e vakayagataka o Jisu na vosa ‘bula tawamudu’ ena tikinivolatabu sa tukuni oti mai. Na Kosipeli i Joni e lavetaka vaka17 na vosa i Jisu me baleta na bula tawamudu. Meda dikeva mada eso na ituvaki qori a tukuna kina o Jisu na inuinui ni bula tawamudu e vuravura.
8 E vola o Joni ni a cavuta taumada o Jisu na bula tawamudu vua e dua na Farisi o Nikotimo. A kaya vei Nikotimo: “Kevaka sa sega ni sucu e dua e na wai kei na Yalo Tabu, e na sega ni curu rawa ki na matanitu ni Kalou.” E dodonu mera “sucu tale” o ira na curu ina Matanitu vakalomalagi. (Joni 3:3-5) A sega ni yaco ga e kea na ka e tukuna o Jisu. E tukuna tale ga na inuinui e soli tu vua na kawatamata kece. (Wilika Joni 3:16.) E vakaibalebaletaka o Jisu na inuinui ni bula tawamudu e lomalagi vei ira na nona imuri lumuti, kei na bula tawamudu e vuravura vei ira tale eso.
9. Na inuinui cava a tukuna o Jisu vua na yalewa ni Samaria?
9 Ni vosa oti vei Nikotimo e Jerusalemi, a gole sara o Jisu ena vualiku kei Kalili. A sotava e dua na yalewa ena ikeliwai i Jekope volekata na siti o Saika e Samaria. E kaya vua: “Ko koya sa gunuva na wai ka’u na solia vua, ena sega sara ni viagunu ka tawa mudu: ia na wai ka’u na solia vua, ena tu e na lomana me mata-ni-wai sa tovure ki na bula tawa mudu.” (Joni 4:5, 6, 14) Na wai qo e dusia na veika ena vakarautaka o Jiova me vakalesui vua na kawatamata na bula tawamudu, oka kina o ira na bula e vuravura. Ena ivola na Vakatakila, e tukuna sara ga na Kalou: “Au na solia walega vua sa viagunu, mai nai vurevure ni wai ni bula.” (Vkta. 21:5, 6; 22:17) Koya gona, na nona cavuta o Jisu na bula tawamudu vua na yalewa ni Samaria, a sega wale ga ni vakaibalebaletaka vei ira na lumuti lewe ni matanitu vakalomalagi, ia vei ira tale ga era vakabauta na inuinui ni bula e vuravura.
10. Na cava a tukuna o Jisu vei ira na dauveitusaqati me baleta na bula tawamudu ena gauna a vakabula kina e dua na tauvimate ena isilisili o Peceseita?
10 Ena yabaki tarava a gole tale e Jerusalemi o Jisu. A vakabula e dua na tauvimate ena isilisili o Peceseita. Era a vakalewa eso na Jiu na ka a cakava, mani vakamacalataka o koya ni “sega ni rawata vakai koya ga e dua na ka na Luvena, na ka ga sa raica ni kitaka ko Tamana.” Ni tukuna oti vei ira ni o Tamana ‘a lesia na Luvena me na lewa na ka kece ga,’ e kaya o Jisu: “O koya sa rogoca na noqu vosa, ka vakabauti koya sa talai au mai, sa rawata na bula tawa mudu.” E kaya tale ga: “Sa lako mai na gauna era na rogoca kina na domona ko ira kecega e nai bulubulu, a ra na lako maikina; ko ira sai valavala vinaka, era na tu cake tale me ra bula; ia ko ira sai valavala ca, era na tu cake tale me ra cudruvi.” (Joni 5:1-9, 19, 22, 24-29) A tukuna tiko o Jisu vei ira na Jiu dauveibeitaki ni a lesi koya sara ga na Kalou me rawa nira rawata nodra inuinui ni bula tawamudu e vuravura. Ena vakaraitaka qori ena nona vakaturi ira na mate.
11. Eda kila vakacava ni inuinui ni bula tawamudu e vuravura e okati ena ka e tukuna o Jisu ena Joni 6:48-51?
11 E udolu vakacaca e Kalili era a vinakata na madrai, a qai vakarautaka vakacakamana vei ira o Jisu, era muri koya sara. A tukuna vei ira o Jisu e dua tale na mataqali madrai—“na madrai ni bula.” (Wilika Joni 6:40, 48-51.) E kaya: “Na madrai ka’u na solia sa lewequ.” Sega wale ga ni solia o Jisu nona bula ena vukudra na lai veiliutaki kei koya ena Matanitu vakalomalagi, ia ena vukudra tale ga na “kai vuravura” talairawarawa. “Kevaka sa dua e kania na madrai oqo,” oya me vakabauta na kaukaua ni veisereki ni dra i Jisu, ena qai nuitaka na bula tawamudu. Na kena cavuti na ‘bula tawamudu,’ e okati kina na nodra inuinui na Jiu era vakabauta dede tu mai me baleta na bula tawamudu e vuravura ena gauna ena veiliutaki kina na Mesaia.
12. Na inuinui cava a tukuna tiko o Jisu vei ira na dauveitusaqati ni tukuna ni na ‘solia na bula tawamudu vei ira nona sipi’?
12 E muri, ena gauna ni Solevu ni Vakatabui ni valenisoro e Jerusalemi, a tukuna o Jisu vei ira na dau tusaqati koya: “Dou sa sega ni vakadinata, ni dou sa sega ni noqu sipi. Sa rogoca na noqu vosa ko ira na noqu sipi, ia ka’u sa kilai ira, ka ra sa muri au: ia ka’u sa solia vei ira na bula tawa mudu.” (Joni 10:26-28) A tukuna tiko beka ga o Jisu na bula i lomalagi, se a vakaibalebaletaka tale ga na bula tawamudu ena vuravura parataisi? A se qai vakayaloqaqataki ratou ga nona imuri o Jisu ena nona kaya: “Kakua ni rere, na qele-ni-sipi lailai; ni sa vinakata sara na Tamamudou me solia vei kemudou na matanitu.” (Luke 12:32) Ia, ena gauna ni Solevu ni Vakatabui ni valenisoro, e kaya o Jisu: “Eso tani tale na noqu sipi, era sa sega ni tiko e na bai oqo: sa kilikili me’u kauti ira talega mai.” (Joni 10:16) Koya gona, ni vosa o Jisu vei ira na dauveitusaqati, e okati ira na “qele-ni-sipi lailai” era nuitaka na bula i lomalagi kei ira na milioni na ‘so tani tale na sipi’ era nuitaka na bula e vuravura.
Na iNuinui e Matata Vinaka Tu
13. Na cava e vakaibalebaletaka o Jisu ni tukuna: ‘Daru na tiko vata mai Parataisi’?
13 Na gauna a rarawa tu kina o Jisu ena kaunirarawa, a vakadeitaka o koya na inuinui ni kawatamata. A kaya e dua na daucaka ca a rube tu e yasana: “Kemuni na Turaga [Jisu], nanumi au ni kemuni sa lako mai e na nomuni matanitu.” E yalataka vua o Jisu: ‘Au sa kaya vakaidina vei iko edaidai, daru na tiko vata mai Parataisi.’ (Luke 23:42, 43) Kena irairai, ni dua na Jiu na turaga qo, a sega kina ni vinakati me vakamatatataki vua na ibalebale ni parataisi. E kila vinaka na inuinui ni bula tawamudu ena vuravura se bera mai.
14. (a) Na cava e vakaraitaka ni dredre vei ratou na yapositolo me ratou kila na inuinui ni bula e lomalagi? (b) Gauna cava e qai matata kina vei ira na imuri i Jisu na inuinui ni bula i lomalagi?
14 Ia, a vinakati me kilai na ibalebale ni vosa i Jisu me baleta na inuinui ni bula i lomalagi. Ni tukuna vei ratou nona tisaipeli nona lako i lomalagi me lai vakarautaka e dua nodratou tikina, eratou a sega ni kila na ka e vakaibalebaletaka. (Wilika Joni 14:2-5.) “Sa vuqa na ka sa vo me’u tukuna vei kemudou,” e tukuna vei ratou, “ia dou sa sega ni rawata edaidai. Ia ni sa lako mai ko koya, na Yalo Tabu na vu ni ka dina, ena tuberi kemudou ki na ka kecega e dina.” (Joni 16:12, 13) Ni oti na Penitiko 33 S.K., nira sa lumuti ena yalo ni Kalou mera veiliutaki vakatui, sa ra qai kila kina na imuri i Jisu nira na lai veiliutaki mai lomalagi. (1 Kor. 15:49; Kolo. 1:5; 1 Pita 1:3, 4) A ka vou na inuinui ni bula i lomalagi, qai dau vakabibitaki qori ena ivola uqeti vakalou ena iVolatabu vaKirisi vaKarisito. Ia era vakadeitaka beka na ivola qo na inuinui ni bula tawamudu e vuravura?
Na Cava Era Tukuna na iVola Uqeti Vakalou?
15, 16. E dusia vakacava na inuinui ni bula tawamudu e vuravura na ivola vei ira e Iperiu kei na vosa i Pita?
15 Ni volavola na yapositolo o Paula vei ira na vakabauta vata e Iperiu, e kaya nira “veiwekani yalosavasava, sa kacivi mei taukei ni ka vakalomalagi.” Ia, e tukuna tale ga ni sa solia na Kalou vei Jisu me lewa “na vuravura ena muri mai.” (Iper. 2:3, 5; 3:1) Ena iVolatabu vaKirisi vaKarisito, na vosa taumada e vakadewataka na “vuravura” e kena ibalebale na vuravura era tawana na kawatamata. Koya gona, “na vuravura ena muri mai” oya na vuravura ena veiliutaki kina o Jisu Karisito. Sa na qai vakayacora kina o Jisu na yalayala ni Kalou: “Era na taukena na vanua ko ira na yalododonu, ka tiko kina ka sega ni mudu.”—Same 37:29.
16 A uqeti vakalou na yapositolo o Pita me vola tale ga na veika e baleta na kawatamata: “Na lomalagi kei na vuravura sa tu edaidai, sa maroroi ga e na vosa talega ko ya, sa maroroi ki na bukawaqa me yaco mada na siga ni lewa kei na veivakarusai ni tamata tawalotu.” (2 Pita 3:7) Na cava ena sosomitaka na lomalagi se na veiliutaki vakamatanitu kei na tamata ca ena gauna qo? (Wilika 2 Pita 3:13.) Ena sosomitaka na “lomalagi vou”—Matanitu vakaMesaia ni Kalou—kei na “vuravura vou”—ira na kawatamata yalododonu era dau sokalou dina.
17. E vakamacalataka vakacava na Vakatakila 21:1-4 na inuinui ni kawatamata?
17 E veiuqeti na iotioti ni ivola ena iVolatabu me baleta na raivotu ni kena vakalesui ina bula uasivi na kawatamata. (Wilika Vakatakila 21:1-4.) Qo na inuinui ni kawatamata me tekivu mai na gauna a vakayali kina na bula uasivi ena were o Iteni. Era na bula ena vuravura Parataisi na yalododonu, era na sega ni qase tale. E yavutaki dei na inuinui qo ena iVolatabu vakaIperiu vaka kina ena iVolatabu vaKirisi vaKarisito, qai vakayaloqaqataki ira tiko ga na dauveiqaravi yalodina i Jiova me yaco mai nikua.—Vkta. 22:1, 2.
O se Nanuma Tiko?
• Na cava e vakaibalebaletaka o Jisu ni tukuna ni na “vakavoui na ka kece”?
• Na cava a tukuna o Jisu vei Nikotimo?
• Na cava a yalataka o Jisu vua na daucaka ca a vako volekati koya?
• E vakadeitaka vakacava na inuinui ni bula tawamudu e vuravura na ivola vei ira na Iperiu kei na vosa i Pita?
[iYaloyalo ena tabana e 8]
Era na bula tawamudu e vuravura o ira e vaka na sipi
[iYaloyalo ena tabana e 10]
E vunautaka o Jisu na veika e baleta na bula tawamudu