Na Cava mo Cakava ke o Vakacudrui?

ERA nanuma e levu ni dau cegu na lomada ke da sauma na ca. Nida vakacudrui se caka vei keda e dua na ka ca, e kena ivakarau ga meda dau cudru. Nida sucukaya mai na kila me baleta na vinaka kei na ca, eda na vinakata kina me vakadodonutaki na ka tawadodonu. Ena sala cava?

E duidui na sala eda na vakacudrui kina, lausaba, biliraki, se tau na vosa mosimosi, vakamavoataki, butakoci, kei na levu tale. Vakacava ke vakayacori vei iko e dua na ka qori? Kena irairai e levu nikua e dau totolo mera tukuna, ‘Waraka, au na sauma lesu vei iko na ka o cakava!’

Ena nodra via sauma lesu na gonevuli ni so na sekeniri mai Merika nodra dau vakadodonutaki vei qasenivuli, era beitaki ira kina vakailasu na qasenivuli nira dau vakasagai ira. “Na ka e yaco,” e kaya o Brenda Mitchell na peresitedi ni iSoqosoqo ni Qasenivuli mai New Orleans, “na veibeitaki ya era rogoca kina na qasenivuli.” Dina sa vakadinadinataki ni lasu, ia se tu ga na irogorogo ca.

Sa qai levu ga na tamata cakacaka era saga mera sauma lesu vei nodra boso nodra vakacegui, ena nodra vakacacana se bokoca eso na itukutuku bibi ni kabani mai na kompiuta. Eso tale era butakoca na itukutuku vuni ni kabani ra qai volitaka se solia vei ira na so. Me ikuri ni kena butakoci na itukutuku maroroi ni kabani ena kompiuta, e tukuna na New York Times, “e ivalavala takalevu mera sauma kina na tamata cakacaka na ka e caka vei ira, mera butakoca na iyaya ni kabani.” Me valuti na leqa ya, era vakayagataka kina e levu na kabani na sikiuriti [security] me lako sara ga kei koya e vakacegui ina nona desi, waraka me taura kece nona iyaya, qai kauti koya yani ina taudaku ni lomanibai.

Na iwalewale takalevu duadua ni veisausaumi era dau cakava noda itokani voleka, ira eda lala vata kei ira na wekada. Na vosa mosimosi se na ivalavala tawaveinanumi e dau tini ena veisausaumitaki ni ca. Kaya mada ke vosa vakaukaua vei iko na nomu itokani, o na sauma beka ena vosa kaukaua? O dau nakita beka mo sauma na ca vua na lewe ni nomu vuvale e vakacudrui iko? E dau rawarawa meda cakava ya vua eda veikilai vinaka!

Ca ni Veisausaumi

O ira na saga mera veisausaumitaka na ca, era cakava ya mera vakaseavutaka kina nodra rarawa. Kena ivakaraitaki, e tukuni ena iVolatabu nodratou ‘rarawa kei na nodratou cudru’ na luvei Jekope na peteriaki, ni ratou rogoca na nona kucuvi Taina o Sikemi. (Vakatekivu 34:1-7) Rau mani nakicataki Sikemi kei na nona vuvale e rua na luvei Jekope me rau sauma kina na ca a caka. Erau curumi Kenani o Simioni kei Livai, rau qai vakamatei ira kece na tagane, wili kina o Sikemi.​—Vakatekivu 34:13-27.

A wali beka na leqa ena vakadavedra ya? Sega. E vosataki rau na luvena o Jekope ni rogoca na ka rau cakava, e kaya: “Drau sa vakararawataki au, ni drau sa vakaboicataki au vei ira na lewe ni vanua, . . . ka ra na soqoni vata, ka mai vakamatei au; ia ka’u na rusa vata kei na noqu mataqali.” (Vakatekivu 34:30) Io, a sega ni wali na leqa ena nodrau sauma na ca. Sa na tekivu me ratou qaqarauni na vuvale i Jekope ni rawa vei ira na tu e kea mera ravuti ratou ena levu ni nodra cudru. Me kua ni yaco ya, a tukuna kina na Kalou vei Jekope me ratou toki vakavuvale i Peceli.​—Vakatekivu 35:1, 5.

Na veika e yaco ena nona kucuvi o Taina e vakaraitaka e dua na tikina bibi. Ni saumi lesu na ca, e vakatubutaka ga na leqa qai sega ni oti rawa. E dina kina na ivosavosa vakaJamani qo: Nomu sauma na ca e caka vei iko, ena saumi tale ena dua ga na gauna lekaleka.

iKuri ni Leqa

Ena vakavu leqa noda vakasamataka kei na noda vinakata tiko ga meda totogitaka e dua a vakacudrui keda. E kaya na ivola Forgiveness—⁠How to Make Peace With Your Past and Get On With Your Life: “Na cudru katakata ena kani iko. E kania na gauna kei na igu ni o vakasamataka tiko ga na ka mosimosi a caka vei iko ena veigauna sa sivi, nomu rukaki koya lo e vakararawataki iko, o qai nakita lo mo sauma.” E vakamacalataka vinaka na iVolatabu ni “vakavuca ga ni sui na vuvu.”​—Vosa Vakaibalebale 14:30.

E rawa vakacava ni marau e dua e kubuta lo tu na yaloca kei na veicati? E kaya e dua na dauvakamacala: “Ke o nanuma ni ‘cegu na lomada meda sauma na ca,’ raici ira mada e nodra ivakarau tu ni bula qori ena vica vata na yabaki.”

Vakasamataka tale ga na veicati vakamatatamata kei na veicati vakalotu e yaco tu ena levu na vanua e vuravura. Ni dua e vakamatei, ena vakamatei e dua tale, qai sega ga ni oti na veicati kei na veivakamatei. Ena dua nodra vakacaca na batikadi me kena ivakaraitaki, era mate kina e 18 na itabagone ena kacabote ni bomu. A kailavaka e dua na marama ena levu ni nona rarawa, “meda sauma tale vei ira vakaduanaudolu!” Ni vakayacori ya, sa na qai torocake ga na ivalavala vakadomobula, ena uqeti ira tale e levu mera veivala.

“Mata Mei Sau ni Mata”

Era nanuma eso ni tokona na iVolatabu na nodra sauma na ca. Era kaya, “e sega li ni tukuni ena iVolatabu na ‘mata mei sau ni mata, na bati mei sau ni bati’?” (Vunau ni Soro 24:20) Nida wilika tu ga yani na lawa qo na “mata mei sau ni mata” e vaka ga e uqeta tiko na veisausaumitaki ni ca. Ia na inaki ni lawa ya me tarova se yalana na ivalavala tawayaga ni veisausaumi. Ena sala cava?

Ke dua na Isireli e vakamavoataka e dua tale qai lutu na yaloka ni matana, e vakatarai ena Lawa me veiraurau na itotogi e tau. Ia e sega ni itavi nei koya e mavoa se dua na wekana me totogitaki koya e cala. E tukuni ena Lawa ni dodonu me vakataulewa na dauveilewai era lesi mera walia na leqa. Na kena kilai ni na totogitaki tale ga o koya e basulawa se o koya e vakayacora na ivalavala voravora, ena tarova e dua e via sauma na ca e caka vua. Ia eso tale na ka e okati kina.

Ni bera ni cavuti na lawa ni vakatauitotogi qori, a tukuna o Mosese na vosa i Jiova ina matanitu o Isireli: “Mo kakua ni cata na wekamu e lomamu: . . . Mo kakua ni cudruva, se naki ca.” (Vunau ni Soro 19:17, 18) Io, na vakasama ni ‘mata mei sau ni mata, kei na bati mei sau ni bati,’ me laurai vata kei na Lawa ni veiyalayalati. A umana vata qori o Jisu ena rua na ivakaro: “Mo lomani Jiova na nomu Kalou e na lomamu taucoko kei na yalomu taucoko, kei na nomu nanuma kecega. . . . Mo lomana na kai nomu me vaka ko lomani iko.” (Maciu 22:37-40) Na cava me cakava na lotu vaKarisito ke caka vakatawadodonu vua e dua na ka?

Dau Veiyaloni

E tukuna na iVolatabu ni o Jiova “na Kalou ni veivakacegui,” e uqeti ira tale ga na sokalou vua mera ‘guta na veiyaloni, mera gumatua sara kina.’ (Iperiu 13:20; 1 Pita 3:11, NW) E yaga beka ke da guta na veiyaloni?

A vakacacani, kasiviti, qai mokulaki o Jisu vei ira nona meca ena gauna a cakacaka voli kina vakaitalatala e vuravura. O ira sara mada ga nona imuri era biuti koya, qai liumuritaki koya e dua nona itokani. (Maciu 26:48-50; 27:27-31) Cava a cakava o Jisu? E vola na yapositolo o Pita: “Ni a vakasewasewani, . . . a sega ni veivakasewasewani lesu tale; ni a vakararawataki, . . . a sega ni yalataka me na sauma; ia e a laivi koya ga vei koya sa dau lewa vakadodonu.”​—1 Pita 2:23, VV.

“A vakararawataki tale ga na Karisito e na vukumuni,” e vakamacalataka o Pita, “sa laiva tu vei kemuni na kena i vakaraitaki, mo ni muria na we ni yavana.” (1 Pita 2:21, VV) Io, eda uqeti na lotu vaKarisito meda vakatotomuri Jisu, vaka kina na ka a cakava ni vakayacori vua na veika tawadodonu. A tukuna o Jisu na tikina qo ena nona iVunau ena Ulunivanua: “Lomani ira na nomudou meca ka masulaki ira era vakacacani kemudou, mo dou luvena kina na Tamamudou mai lomalagi.”​—Maciu 5:44, 45, VV.

Na cava era na cakava na vakatotomuria na loloma i Karisito ni caka vei ira e dua na ka ca se nanumi ni cala? E tukuna na Vosa Vakaibalebale 19:11: “A nona yalomatua na tamata sa vakaberabera kina na nona cudru; ka sa ka e rogo vinaka kina ni sa sega ni cudruvaka na cala.” Era muria tale ga na ivakasala qo: “Me kakua ni rawai iko na ca, mo rawa ga na ca e na vinaka.” (Roma 12:21) E veibasai qori kei na yalo ni veisausaumi e takalevu tu nikua! Ke tiko vei keda na loloma dina vaKarisito eda na sega ni totolo ni sauma na ca, eda na sega tale ga ni “cudrucudru,” baleta na loloma e “sega ni daulomaca [“katona na ca,” NW].”​—1 Korinica 13:5.

Kena ibalebale beka, meda sa ciqoma ga ena yalomalumalumu na itovo vakaloloma e caka vei keda se noda vakarerei? Sega! Nona tukuna o Paula, “mo rawa ga na ca e na vinaka,” e sega ni kena ibalebale me vakasamataka tiko ga me bolemate na lotu vaKarisito. Ni caka vei keda e dua na ka ca, e tu noda dodonu meda taqomaki keda. Ke caka vei iko e dua na ka ca se vakacacani nomu iyau, rairai o na vakatulewataka mo qirita na ovisa. Ke dua na leqa e vanua ni cakacaka se koronivuli, rawa mo kerea na nodra veivuke na veiliutaki.​—Roma 13:3, 4.

Ia meda vakasamataka ni dredre me dau tau na lewadodonu ena vuravura ca qo. Levu era vaqara tu qori ena nodra bula taucoko. Ni sega ni yaco na ka era vinakata, e vakavuna ga nodra rarawa kei na cudru.

Na ka sara ga e vinakata o Setani meda talawasewase ena noda veicati kei na noda veisausaumitaka na ca. (1 Joni 3:7, 8) E vinaka gona meda vakasamataka na vosa qo ena iVolatabu: “Ni kakua ni sauma na ca sa caka vei kemuni. Laiva vua na Kalou me sauma. Ni sa volai . . . : ‘Sa noqu i tavi me’u cudruvaka, au na sauma o i au, sa kaya na Turaga [o Jiova].’” (Roma 12:19, VV) Nida laiva vei Jiova me vakataulewa ena leqa eda sotava, eda na galala kina mai na veika mosimosi, cudru katakata, kei na itovo voravora.​—Vosa Vakaibalebale 3:3-6.

[Tikina bibi ena tabana e 22]

“Mo lomani Jiova na nomu Kalou e na lomamu taucoko, kei na yalomu taucoko, kei na nomu nanuma kecega. . . . Mo lomana na kai nomu me vaka ko lomani iko.”

[iYaloyalo ena tabana e 23]

Na loloma e “sega ni daulomaca [“katona na ca,” NW].”​—1 Korinica 13:5