O Jiova—“Na Kalou ni Vakacegu”
“Me tiko vata mada ga kei kemuni kece na Kalou ni vakacegu.”—ROMA 15:33.
1, 2. Na ituvaki dredre cava e tukuni ena Vakatekivu wase 32 kei na wase e 33, na cava e qai yaco?
O PENUELI e toka volekata na yasa ni uciwai o Japoki, qo na tokalau ni uciwai na Joritani. Qori na vanua erau na sota kina o Iso kei Jekope. E sa sivi e 20 na yabaki na nona volitaka o Iso na nona itutu vakaulumatua vei Jekope. Ia e leqataka ga o Jekope ni na vakamatei koya o Iso ena nona yaloca. E gole o Iso me lai sotavi tacina erau se sega ni sota tu ena dua na gauna balavu, ra qai tomani koya e 400 na tagane. A namaka tiko o Jekope ni na sega ni tini vinaka na sota qo, e mani vakauta e levu na iloloma vei tuakana, e sivia e 550 na manumanu yavaiva. Na gauna kece era kauta kina na manumanu na dauveiqaravi i Jekope, era tukuna vei Iso ni qori e nona iloloma na tacina o Jekope.
2 E yaco na gauna me rau sota na veitacini qo. E cuva o Jekope ni gole yani vei Iso—e sega ni cakava ga vakadua, e cakava vakavitu. Sa cakava oti o Jekope na ikalawa bibi duadua me vakamalumutaka kina na cudru i tuakana. Qori na nona masuti Jiova me vakabulai koya. Vakacava, e sauma na nona masu o Jiova? Io. E tukuna vei keda na iVolatabu: “A sa cici ko Iso me veitata kaya, a sa mokota, ka baleta na domona, ka reguca: a rau sa tagi.”—Vkte. 32:11-20; 33:1-4.
3. Na cava eda vulica ena kedrau itukutuku o Jekope kei Iso?
3 Na ka erau cakava o Jekope kei Iso e vakaraitaka ni bibi meda saga vagumatua meda dau veivakameautaki ni basika eso na leqa e rawa ni vakaleqa na duavata eda marautaka tiko ena ivavakoso vaKarisito. A saga o Jekope me veiyaloni kei Iso, qori e sega ni kena ibalebale ni tiko na nona cala se dodonu me kere veivosoti. O Iso ga a beca na nona itutu vakaulumatua ena nona volitaka me isosomi ni dua na veleti rourou. (Vkte. 25:31-34; Iper. 12:16) Na ka e cakava o Jekope ena nodrau sota kei Iso, e vakaraitaka na sasaga e dodonu meda cakava meda veiyaloni kina kei ira na tacida vaKarisito. E vakaraitaka tale ga ni dau vakalougatataka o Jiova na noda masulaka kei na noda guta na veiyaloni. E volai ena iVolatabu e levu tale na ivakaraitaki e vakavulici keda meda guta na veiyaloni.
iVakaraitaki Vinaka Duadua Meda Muria
4. Na cava e vakarautaka na Kalou meda vakabulai kina mai na ivalavala ca kei na mate?
4 E ivakaraitaki vakasakiti duadua ni veiyaloni o Jiova—“na Kalou ni vakacegu.” (Roma 15:33) Vakasamataka mada na levu ni ka e cakava o Jiova me rawa nida veiyaloni tiko ga kina kei koya. Nida kawa ivalavala ca i Atama kei Ivi, e ganiti keda ga na “isau ni ivalavala ca.” (Roma 6:23) Ia ena vuku ni loloma levu i Jiova, e vakarautaka na sala meda vakabulai kina ena nona talai Luvena lomani e vuravura me sucu vakatamata, me uasivi tale ga. A yalorawarawa na Luvena me muria na ivakaro i Tamana. A bolea mera vakamatei koya na meca ni Kalou. (Joni 10:17, 18) A vakaturi Luvena lomani o Jiova, e muri sa qai cabora vei Tamana na yaga ni nona dra a vakadavei, qo na ivoli mera vakabulai kina o ira na veivutunitaka na nodra ivalavala ca, mera kua ni rusa tawamudu.—Wilika Iperiu 9:14, 24.
5, 6. E yaga vakacava na vakadavei ni dra i Jisu me vinaka tale kina na noda veiwekani kei na Kalou?
5 E yaga vakacava na isoro ni veivoli i Jisu me vinaka tale kina na noda veiwekani kei na Kalou? E tukuna na Aisea 53:5: “Sa tau vua na cudruvi sa vu ni noda veivinakati tale; ia e na we ni kena kuita eda sa vakabulai kina.” O ira na talairawarawa era sa sega tale ni meca ni Kalou, nira sa marautaka na nodra veiyaloni kei koya. “Ena vuku i [Jisu] ga eda sereki kina ena ivoli, ya na nona dra e vosoti kina na noda cala me salavata kei na loloma levu e solia wale mai na Kalou.”—Efeso 1:7.
6 E tukuna na iVolatabu: “[E] raica na Kalou ni vinaka me tu vua [na Karisito] na ka kece.” Kena ibalebale qori ni vakayagataki Karisito o Jiova me vakayacori kina na nona inaki. Na cava gona na inaki i Jiova? Qori me ‘vakaduavatataki tale vua na Kalou na ka kece tale eso, ena nona vakarautaka na veivinakati ena dra vakadavei’ i Jisu Karisito. “Na ka kece tale eso” e veivinakati se veiyaloni kei na Kalou, qori na “ka e vuravura” kei na “ka mai lomalagi.” Na cava oya?—Wilika Kolosa 1:19, 20.
7. Na cava na “ka mai lomalagi” kei na “ka e vuravura” e veiyaloni kei na Kalou?
7 Ena vuku ni ivoli e vakarautaki, e rawa kina mera “okati” na lotu vaKarisito lumuti mera “yalododonu,” mera luve ni Kalou ra qai “veiyaloni tiko ga kei na Kalou.” (Wilika Roma 5:1.) Era wili mera “ka mai lomalagi” baleta ni nodra inuinui mera lai bula e lomalagi ra qai “tui, mera liutaka na vuravura” ra qai veiqaravi vakabete vua na Kalou. (Vkta. 5:10) Ena yasana adua, na “ka e vuravura” e dusi ira na kawatamata era veivutuni, nira na bula tawamudu e vuravura.—Same 37:29.
8. E yaga vakacava na nomu vakasamataka na levu ni ka e cakava o Jiova me veiyaloni kina kei ira na kawatamata?
8 E vakavinavinakataka o Paula na isoro e vakarautaka o Jiova, e vola kina vei ira na lotu vaKarisito lumuti e Efeso: “Na levu ni nona kauaitaki keda na Kalou, . . . e vakabulai keda meda duavata kina kei Karisito, e dina nida mate tu ena noda cala—oni vakabulai ena nona loloma soli wale.” (Efeso 2:4, 5) Ke da nuitaka na bula e lomalagi se vuravura, eda vakavinavinakataka dina na nona kauaitaki keda na Kalou kei na nona loloma soli wale. Eda marautaka dina nida dikeva na levu ni ka e cakava o Jiova me rawa nida veiyaloni kei koya. Ni basika eso na ituvaki ena vakaleqa na veiyaloni ena ivavakoso, na noda vakananuma na ivakaraitaki i Jiova ena uqeti keda meda veiyaloni tiko ga.
Vulica na iVakaraitaki i Eparama kei Aisake
9, 10. Ni yaco na veileti, e vakaraitaka vakacava o Eparama ni dau guta na veiyaloni?
9 E tukuna na iVolatabu me baleta na peteriaki o Eparama: “‘E vakabauti Jiova o Eparama, e okati kina me yalododonu,’ e mani vakatokai me ‘itokani i Jiova.’” (Jeme. 2:23) E laurai na vakabauta i Eparama ena nona loloma kei na nona dau veiyaloni. Kena ivakaraitaki, ena gauna e levu kina na manumanu i Eparama, era veileti na nona ivakatawa ni manumanu kei ira na ivakatawa ni manumanu i Loti na vugona. (Vkte. 12:5; 13:7) Na iwali ga ni leqa me rau dui gole o Eparama kei Loti. Na cava e cakava o Eparama ena ituvaki qori? E qase vei rau o Eparama qai veivolekati sara kei na Kalou, ia e sega ni vakayagataka qori me tukuna kina vei vugona na ka me cakava. Io, e dau guta na veiyaloni o Eparama.
10 E tukuna o Eparama vei Loti: “Me kakua mada na veileti vei kedaru, se vei ira na noqui vakatawa ni manumanu kei ira na nomui vakatawa ni manumanu; ni daru sa veiwekani.” E tomana na peteriaki: “Sa sega li ni tiko e matamu na vanua taucoko? Me daru tawase mada ne? Kevaka ko lako ki nai mawi, ka’u na qai lako ki nai matau; se ko lako ki nai matau, ka’u na qai lako ki nai mawi.” A digia o Loti na vanua bulabula duadua, ia e sega ni bau lomacataki koya o Eparama. (Vkte. 13:8-11) Ena gauna mada ga era vesuki Loti kina eso na sotia ena dua na gauna e muri, a sega ni tu suka o Eparama me lai sereki vugona.—Vkte. 14:14-16.
11. E guta vakacava na veiyaloni o Eparama kei ira na kai Filisitia era tiko veitikivi?
11 Vakasamataka tale ga na nona guta me veiyaloni o Eparama kei ira na kai Filisitia era tiko veitikivi e Kenani. Era “kovea” na kai Filisitia na ikeliwai se toevu a kelia na dauveiqaravi i Eparama e Pierisepa. Na cava ena cakava o Eparama ena ituvaki qo, ni a vakamalumalumutaka mada ga e va na tui era vakabobulataki vugona? A sega ni vorati ira se kovea lesu na nona toevu, a sega ga ni cakava e dua na ka. Ni toso na gauna, a sikovi Eparama na tui Filisitia me rau cakava e dua na bubului ni veiyaloni. Ena gauna a kerea kina na tui me lomani ira na kai Filisitia o Eparama, e qai talaucaka ena gauna qori vua na tui na kena butakoci na nona toevu. E kurabui na tui ni rogoca qori, a mani vakasuka na toevu i Eparama. E veiyaloni tiko ga o Eparama kei ira na tiko tikivi koya ena nona tiko vulagi ena vanua oya.—Vkte. 21:22-31, 34.
12, 13. (a) E vakatotomuri tamana vakacava o Aisake? (b) E vakalougatataki Aisake vakacava o Jiova ena nona dau guta na veiyaloni?
12 E vakatotomuri tamana o Aisake ena nona guta na veiyaloni. E vakadinadinataki qori ena ka e cakava vei ira na kai Filisitia. Ena vuku ni leqa ni kakana ena vanua oya, eratou biuti Leai-roi na vuvale i Aisake, qo na yasayasa vakaNikepi e vanua dravuisiga, me ratou toki e Kira na vualiku ni nodra vanua bulabula na kai Filisitia. Qo na vanua e vakalougatataki Aisake kina o Jiova, me levu na kena kakana kei na manumanu. Era mani vuvutaki koya na kai Filisitia. Era sega ni vinakata me rawaka o Aisake me vakataki tamana, ra qai bonota na toevu era kelia na dauveiqaravi i Eparama ena yasayasa oya. Sa qai vakaroti Aisake na tui Filisitia me ‘toki tani mai na yasayasa oya.’ E muria sara qori o Aisake na turaga dau veiyaloni.—Vkte. 24:62; 26:1, 12-17.
13 Ni oti na nodratou toki na vuvale i Aisake, era kelia tale e dua na toevu o ira na nona ivakatawa ni manumanu. Era kaya na kai Filisitia era dauvakatawa manumanu ni medra na wai. Me vakataki Eparama ga na tamana, a sega ni veibataka na toevu. Ia era kelia ga e dua tale na toevu na nona tamata. Era kaya na kai Filisitia ni nodra tale ga qori. Ni vinakata na veiyaloni o Aisake, era toki ena dua tale na vanua. Qori na vanua era kelia kina na nona dauveiqaravi e dua na toevu e vakatoka o Aisake me Riopoci. Ni toso na gauna, era toki ena vanua bulabula ena yasayasa o Pierisepa, qori na vanua a vakalougatataki koya kina o Jiova qai tukuna vua: “Kakua ni rere, ni’u sa tiko vata kei iko, ia ka’u na vakalougatataki iko, ka vakalewevuqataka na nomu kawa, e na vuku i Eparaama na noqu tamata.”—Vkte. 26:17-25.
14. E vakaraitaka vakacava o Aisake ni dau guta na veiyaloni ena gauna a vinakata kina na tui Filisitia me cakava e dua na bubului?
14 Macala ga ni rawa ni valataka o Aisake na nona dodonu me vakayagataka na toevu kece era kelia na nona dauveiqaravi. Ena gauna mada ga e sikovi koya e Pierisepa na tui Filisitia kei ira na nona vakailesilesi, era vinakata mera cakava e dua na bubului ni veiyaloni kei Aisake ena nodra tukuna: “Keitou a kunea vakaidina ni sa tiko kei kemuni ko Jiova.” Ia nona guta na veiyaloni o Aisake, e bolea kina me toki vakavica me kua ga ni veivala. E vakaraitaka tale e keri o Aisake ni dau guta na veiyaloni. E tukuni ena kena ivolatukutuku: “A sa caka magiti vei iratou ko koya, a ratou sa kana ka gunu. A ratou sa sou e na mataka, ka bubului vakai iratou: A sa talatala vei iratou ko Aisake, . . . e na vakacegu.”—Vkte. 26:26-31.
Vuli Vei Josefa E Lomana Vakalevu o Jekope
15. Na cava eratou sega ni vosa vakayalovinaka kina vei Josefa na tuakana?
15 A yaco me ‘tamata yalododonu’ o Jekope na luve i Aisake. (Vkte. 25:27) Me vaka e vakamacalataki ena itekitekivu ni ulutaga qo, a guta o Jekope me veiyaloni kei na tuakana o Iso. E sega ni vakabekataki ni yaga dina vei Jekope na ivakaraitaki i tamana o Aisake ena nona dau guta na veiyaloni. Vakacava, eratou vakatotomuri Jekope na luvena? Vei ira kece na 12 na luvena tagane, o Josefa duaduaga e dau lomana vakalevu o Jekope. E dau talairawarawa qai veidokai o Josefa, e dau kauaitaka na ka e vinakata o tamana. (Vkte. 37:2, 14) Ia na levu ni nodratou vuvutaki koya na tuakana, eratou sega sara ga kina ni vosa vakayalovinaka vua. E vakaloloma na ka eratou cakava, qo na nodratou volitaki koya me bobula ratou qai lawakitaki tamadratou ni vakamatei Josefa e dua na manumanu kila.—Vkte. 37:4, 28, 31-33.
16, 17. E vakaraitaka vakacava o Josefa vei ratou na tuakana ni dau guta na veiyaloni?
16 E tokoni Josefa dina na Kalou. Ni toso na gauna, a yaco me dua na paraiminisita e Ijipita—me taravi Fero ena veiliutaki. Ena vuku ni leqa ni kakana, eratou gole kina i Ijipita na tuakai Josefa, ratou sega ni kilai koya ni dara tu na isulu ni dua na iliuliu e Ijipita. (Vkte. 42:5-7) A rawarawa sara me sauma o Josefa na ka vakaloloma eratou cakava na tuakana vei koya kei tamana! E sega ni via veisausaumi o Josefa, ia e guta me veiyaloni kei ratou na tuakana. Na gauna e sa kila kina ni ratou sa veivutuni, sa qai vakatakilai koya vei ratou ena nona tukuna: “Mo dou kakua ni rarawa, se veicudruvi vakai kemudou, ni dou a volitaki au ki ke: ni sa talai au na Kalou me’u liutaki kemudou, me ia na veivakabulai.” Mani reguci ratou na tuakana kece, qai tagicaki ratou. —Vkte. 45:1, 5, 15.
17 Ni mate o Jekope, eratou nanuma na tuakai Josefa ni na sauma o koya na ka eratou cakava vua. Ni ratou tukuna vei Josefa na ka eratou nanuma, e “tagi” qai tukuna: “Dou kakua ni rere: koi au, ka’u na vakani kemudou.” E ‘vakacegui ratou qai vosa vakayalololoma vei ratou.’—Vkte. 50:15-21.
“E Volai Meda Vakavulici Kina”
18, 19. (a) E yaga vakacava vei iko na nodra ivakaraitaki o ira na guta na veiyaloni e veivosakitaki ena ulutaga qo? (b) Na cava eda na veivosakitaka ena ulutaga e tarava?
18 E vola o Paula: “Na ka kece e volai e liu e volai meda vakavulici kina, me noda na inuinui e rawati mai na noda vosota kei na noda vakacegui mai na veika e volai ena iVolatabu.” (Roma 15:4) E yaga vakacava na noda dikeva na ivakaraitaki uasivi i Jiova kei na ivakaraitaki ena iVolatabu me baleti Eparama, Aisake, Jekope kei Josefa?
19 Nida vulica na ka e cakava o Jiova ena vukuda me vinaka kina na noda veiwekani kei koya, vakacava ena uqeti keda qori meda saga ena noda vinaka kece meda veiyaloni kei ira eso tale? Na nodratou ivakaraitaki o Eparama, Aisake, Jekope kei Josefa, e dusia ni rawa ni uqeti ira na gone na nodra ivakaraitaki na itubutubu. E vakaraitaka tale ga ni o ira na guta na veiyaloni ena vakalougatataka o Jiova na nodra sasaga. Sa rauta me tukuna o Paula ni o Jiova e “Kalou ni vakacegu”! (Wilika Roma 15:33; 16:20.) Eda na veivosakitaka ena ulutaga e tarava na bibi ni noda guta na veiyaloni kei na sala meda veiyaloni kina.
Na Cava o Vulica?
• Na sala cava e guta kina na veiyaloni o Jekope ni vakarau sotavi Iso?
• E tarai iko vakacava na ka e cakava o Jiova me rawa nida veiyaloni kina kei koya?
• Na cava o vulica ena nodratou guta na veiyaloni o Eparama, Aisake, Jekope, kei Josefa?
[iYaloyalo ena tabana e 23]
Na ikalawa bibi cava a cakava o Jekope me veiyaloni kina kei Iso?