Ra iTubutubu kei na Gone ni Veivosaki ena Loloma

1, 2. Na cava era dau vinakata na itubutubu kei ira na gone, ia na ituvaki dredre cava era dau sotava?

“KE O kila ni rau sa na mate ni mataka na nomu itubutubu, na cava o na via tukuna sara ga vei rau nikua?” Qori na ka a tarogi vei ira na vica na drau na gone e Merika. E rauta ni 95 na pasede vei ira na gone qori era sega ni kauaitaka na leqa se duidui e yaco tiko, ia era kaya nira na tukuna vei ira na nodra itubutubu: “Vosoti au niu dau vakararawataki kemudrau” kei na “Au sa rui nanumi kemudrau vakalevu.”—For Parents Only, rau vola o Shaunti Feldhahn kei Lisa Rice.

² Era dau lomani nodra itubutubu na gone, o ira tale ga na itubutubu era dau lomani luvedra. E dina qori ena vuvale lotu vaKarisito. Era dau vinakata na itubutubu kei na gone mera veivolekati, ia eso na gauna e dredre mera veivosaki. Ke rawarawa mada ga qai caka vakadodonu na veivosaki, na cava e sega sara ga ni dau veivosakitaki kina eso na ka? Na cava e dau vakadredretaka na veivosaki vinaka? Ena wali vakacava?

“VOLIA” NA GAUNA NI VEIVOSAKI

3. (a) Na cava e dredre kina ena levu na vuvale na veivosaki vinaka? (b) Na cava e sega ni dredre kina vei ira na vuvale e Isireli makawa mera dau veivosaki vinaka?

³ Era raica e levu na vuvale ni sega ni levu na gauna mera veivosaki vinaka kina. Ia e sega ni dau va qori e liu. O Mosese a vakaroti ira na tama e Isireli: “Mo ni gumatua ni vakavulica [na vosa ni Kalou] vei ira na luvemuni, ka dauvosataka ni kemuni sa tiko e na nomuni vale, ni kemuni sa lako voli talega e na sala, ka ni kemuni sa koto sobu, ni kemuni sa duri cake talega.” (Vkru. 6:6, 7) Ena loma ni dua na siga, era dau tiko kei tinadra e vale na gone se ra na tiko kei tamadra ena iteitei se vanua ni nona cakacaka. Ena levu kina na gauna mera vakayagataka vata na gone kei na itubutubu, mera veivosaki tale ga. Sa rawa sara ga vei itubutubu me kila na ka e taleitaka o luvena, na ka e gadreva kei na nona itovo. Ena levu tale ga na gauna me kilai rau vinaka kina nona itubutubu o gone.

4. Na cava e sa rui dredre kina ena levu na vuvale nikua na veivosaki?

⁴ E duidui sara vakalevu nikua! Ena so na vanua, era sa tekivu vuli na gone nira se lalai, eso na gauna era se qai yabaki rua ga. Levu na tama kei na tina era dau biuta na nodra vale mera cakacaka saumi. Na gauna lailai mera vakayagataka vata kei luvedra ena veivosaki, sa lai vakayagataki ena kompiuta, tivi kei na so tale na sala ni itukutuku livaliva. Ena levu na gauna, erau na dui lewa ga na nodrau bula o gone kei itubutubu; e vaka ga me rau sega ni veikilai. De dua ena sega sara ga na veivosaki vinaka.

5, 6. Era “volia” vakacava na gauna eso na itubutubu mera vakayagataka vei luvedra?

⁵ Vakacava o rawa ni “volia” na gauna o dau vakayagataka ena so tale na ka me levu kina na nomu gauna vei ratou e vale? (Wilika Efeso 5:15, 16.) Era vakatulewataka eso na vuvale mera vakalailaitaka na sara tivi se vakayagataki ni kompiuta. Eso era saga mera kana vata mada ga vakadua e veisiga. Na sokalou vakavuvale e gauna vinaka tale ga me veivolekati kina o itubutubu kei gone, me veivosakitaki kina vakavinaka na veika vakayalo! E totoka sara ke vakayagataki toka e dua na aua se sivia ena veimacawa ena sokalou vakavuvale, ia e levu tale na ka ena vinakati me rawa kina na veivosaki vinaka. Me rawati qori, e dodonu me wasoma na veivosaki. Ni bera ni lai vuli o luvemu, tukuna na ka ena vakayaloqaqataki koya, drau dikeva vata na tikinivolatabu ni veisiga, se drau masu vata. Qori ena rawa ni vukei koya sara vakalevu ena siga ya.

⁶ Eso na itubutubu era cakava eso na veisau ena nodra bula me levu kina na gauna mera vakayagataka vei luvedra. Kena ivakaraitaki, a biuta sara ga na nona cakacaka o Lauraa e dua na tina e rua na luvena. E kaya: “Keitou na vakusakusa ena mataka me keitou lai cakacaka se vuli. Niu suka mai vale ena yakavi, rau sa moce tu na luvequ, sa vakamoceri rau na daumeimei. Niu sa biuta na cakacaka, sa na lailai kina na neitou ilavo, ia qo au sa kila rawa na nodrau rai na luvequ kei na leqa erau sotava. Au rogoca na ka erau cavuta ena nodrau masu, au rawa kina ni dusimaki rau, veivakayaloqaqataki qai vakavulici rau.”

MONI “TOTOLO NI VAKAROROGO”

7. Na cava era dau kudruvaka vakalevu na gone kei na itubutubu?

⁷ Ena nodra vakatarogi e levu na itabagone, rau raica o rau na vola na ivola na For Parents Only ni tiko e dua tale na ka e vakadredretaka na veivosaki. Erau kaya: “Na ka era dau kudruvaka vakalevu na gone me baleti nodra itubutubu oya, ‘Era sega ni dau vakarorogo.’” E laurai na leqa qori ena yasana ruarua. Qori tale ga na ka era dau kudruvaka na itubutubu me baleti luvedra. Me rawa ni tadola tu ga na wa ni veivosaki, e dodonu mera dau vakarorogo na lewenivuvale, mera veirogorogoci vinaka.—Wilika Jemesa 1:19.

8. Era na rogoci ira vinaka vakacava na luvedra na itubutubu?

⁸ Ra itubutubu, vakacava oni dau rogoci ira vinaka na luvemuni? Ena rairai dredre qori ke oni wawale se oni nanuma ni sega soti ni bibi na ka e veivosakitaki. Ia na ka e sega soti ni bibi vei kemuni, ena rairai bibi sara ga vei luvemuni. Na “totolo ni vakarorogo” e kena ibalebale na nomuni rogoca na ka e tukuna na luvemuni, moni kauaitaka tale ga na kena itukutukuni. Na rorogo ni domona kei na nona ivukivuki e dua na gone ena vakaraitaka na nona nanuma. E bibi tale ga na taro. E tukuni ena iVolatabu: “Na loma ni tamata e vaka na wai ena toevu titobu, ia na tamata vuku ena takiva mai.” (Vkai. 20:5; Today’s English Version) Ni o veivosakitaka eso na ka bibi kei luvemu, ena vinakati na yalomatua kei na vuku mo kila kina na ka e tu e lomana.

9. Na cava mera vakarorogo kina na gone vei ira na nodra itubutubu?

⁹ Ra gone, oni dau talairawarawa vei ira na nomuni itubutubu? E tukuni ena Vosa ni Kalou: “Na luvequ, mo vakarorogo ki nai vakavuvuli i tamamu, ka mo kakua ni biuta na vunau i tinamu.” (Vkai. 1:8) Nanuma tiko, era lomani kemuni na nomuni itubutubu ra qai vinakata me vinaka na nomuni bula, e ka vakayalomatua gona moni vakarorogo qai talairawarawa vei ira. (Efeso 6:1) Ena rawarawa na talairawarawa ke vinaka na veivosaki, oni kila tale ga ni oni lomani. Tukuna vei ira na nomuni itubutubu na nomuni nanuma. Qori ena rawa kina nira kilai kemuni. Moni saga tale ga moni kilai ira nomuni itubutubu.

10. Na cava eda vulica ena italanoa vakaivolatabu kei Riopoami?

¹⁰ E dodonu moni qarauna na nodra ivakasala na nomuni icaba. De dua era na tukuna vei kemuni na ka oni via rogoca, ia ena rairai sega sara ga ni yaga vei kemuni na nodra ivakasala. Ena rawa sara ga ni vakaleqai kemuni. E sega vei ira na itabagone na vuku kei na kila me vakataki ira na uabula, e levu gona era sega ni dau raiyawa, era na rairai sega ni kila na leqa e rawa ni yaco ena ka era cakava. Nanuma tiko na ka e cakava o Riopoami na luvena tagane o Tui Solomoni. Na gauna sa tui kina e Isireli, a dodonu me rogoca na nodra ivakasala na qase. A rogoca ga na nodra ivakasala lialia na cauravou era itabavata. Era sega ni tokoni koya kina e levu na lewenivanua. (1 Tui 12:1-17) Kua ni vakatotomuria na ivakaraitaki ca i Riopoami, moni saga me tadola tiko ga na wa ni veivosaki kei na nomuni itubutubu. Talaucaka vei ira na nomuni nanuma. Moni muria na nodra ivakasala, me yaga tale ga vei iko na nodra vuku.—Vkai. 13:20.

11. Na cava e rawa ni yaco ke ra sega ni dau torovi rawarawa na itubutubu?

¹¹ Ra itubutubu, ke oni vinakata mera kua ni qara ivakasala na luvemuni vei ira na nodra icaba, e bibi moni torovi rawarawa, me rawarawa na nodra vosa vei kemuni. E vola e dua na tacida yalewa itabagone: “Ke’u cavuta wale ga na yaca ni dua na tagane, erau dau lomaleqa sara ga na noqu itubutubu. Qori e dau vakavuna tale ga meu lomaleqa, au dau bese sara ga kina ni vosa tale.” E vola e dua tale na tacida yalewa itabagone: “Levu na itabagone era via rogoca na nodra ivakasala na itubutubu, ia ke ra sega ni kauai na itubutubu, era na gole vua e dua ena rawa ni rogoci ira, de dua vei ira mada ga era sega ni matua.” Ke oni dau tu vakarau moni rogoci ira vakayalololoma na luvemuni ena ulutaga cava ga era talaucaka, oni na raica ni na rawarawa nodra vosa vei kemuni, era na ciqoma tale ga na nomuni veidusimaki.

MONI “BERABERA NI VOSA”

12. E rawa ni vakaleqa vakacava na itubutubu na nodra veivosaki kei luvedra?

¹² E dau vakadredretaka tale ga na veivosaki na nodra rarawataka se vosabeca na itubutubu na ka era tukuna na luvedra. Macala ga nira via taqomaki luvedra na itubutubu lotu vaKarisito. Ena “iotioti ni veisiga” qo e levu na ka e rawa ni veivakaleqai vakayalo, vakayago tale ga. (2 Tim. 3:1-5) Koya gona, ena rairai nanuma o gone ni sa rui sivia tale na ka era okata na itubutubu me itataqomaki.

13. Na cava mera qarauna kina na itubutubu na nodra tukuna vakatotolo na nodra nanuma?

¹³ E ka vakayalomatua mera kua ni tukuna vakatotolo na itubutubu na nodra nanuma. Io, e sega ni rawarawa meda galu toka ga nira talaucaka na luveda eso na ka eda rarawataka. Ia e bibi meda vakarorogo vinaka ni bera nida vosa. E vola na tui vuku o Solomoni: “O koya sa vosa e na ka ni sa bera ni rogoca, sa ka lialia vua ka sa ka me madua kina.” (Vkai. 18:13) Ke o lewai iko vinaka, ena levu tale na ka ena talaucaka o luvemu. E dodonu mo kila na itukutuku taucoko mo rawa kina ni vukei koya. E rawa ni “vosa vakariri” e dua e vusolo tu na lomana. (Jope 6:1-3) Na itubutubu dauloloma ena vakayagataka na daligana me kila kina na ka, kei na yamena me veivakabulai.

14. Na cava mera berabera kina ni vosa na gone?

¹⁴ Ra gone, ena vinakati tale ga moni “berabera ni vosa,” moni kua ni saqata totolo na ka era tukuna na nomuni itubutubu, nira lesi vakalou mera vakavulici kemuni. (Vkai. 22:6) Era rairai sotava tale ga na ituvaki oni sotava tiko nikua. Era veivutunitaka na cala era cakava nira se gone, era saga gona vagumatua mera taqomaki kemuni moni kua ni cakava na cala vata ga ya. Moni raici ira gona na nomuni itubutubu mera itokani, era daunivakasala, era sega ni kemuni meca. (Wilika Vosa Vakaibalebale 1:5.) “Mo dokai tamamu kei tinamu,” mo vakaraitaka tale ga ni o lomani rau me vaka ga nodrau lomani iko. Qori ena vakarawarawataka na nodrau ‘tuberi iko ena ivakavuvuli kei na ivakasala i Jiova.’—Efeso 6:2, 4.

MONI “BERABERA NI CUDRU”

15. Na cava ena vukei keda meda kua ni yalototolo meda cudruvi ira na noda lewenivuvale?

¹⁵ E dau dredre ena so na gauna meda vosoti ira na noda lewenivuvale. E vola na yapositolo o Paula: “Vei kemuni na yalosavasava kei kemuni na veitacini yalodina oni tisaipeli i Karisito e Kolosa . . . Kemuni na tagane vakawati, ni lomani ira tiko ga na watimuni, ni kua ni cudruvi ira vakaukaua. . . . Kemuni na tama, ni kua ni vakacudrui ira na luvemuni, de ra yalolailai kina.” (Kolo. 1:1, 2; 3:19, 21) A vakamasuti ira e Efeso o Paula: “Me kau tani vei kemuni na yaloca, na cudrucudru, na yalokatakata, na karakara, na vosavakacaca kei na ka ca kece va ya.” (Efeso 4:31) Nida bucina na vosota vakadede, yalomalua, kei na lewa vinaka—na itovo e umani ena vua ni yalo tabu ni Kalou—eda na sega ni yalototolo nida vakacudrui.—Kala. 5:22, 23.

16. A vakadodonutaki ratou vakacava na nona tisaipeli o Jisu, na cava e vakasakiti kina qori?

¹⁶ Dikeva mada na ivakaraitaki i Jisu. Vakasamataka mada na levu ni nona nuiqawaqawa ena iotioti ni nona vakayakavi kei ratou na nona yapositolo. E kila o Jisu sa vo ga e vica na aua me vakayacori vua na ka mosimosi qai vakamatei vakaloloma. Na vakacerecerei ni yaca i Tamana kei na nodra vakabulai na kawatamata e vakatau ena nona yalodina. Ia ena vakayakavi ya, ‘eratou veibataka na yapositolo se o cei vei iratou e levu duadua.’ A sega ni kailavaki ratou se cudruvi ratou tiko ga o Jisu, a vosa ga vakayalovinaka. A vakadreta tale o Jisu ni ratou a muri koya voli ga ena ituvaki dredre eratou sotava mai. A vinakata o Setani me tauvuloni ratou me vaka na witi, ia e nuidei tu o Jisu ni ratou na yalodina tu ga. A cakava mada ga e dua na veiyalayalati kei ratou.—Luke 22:24-32.

17. Na cava ena vukei ira na gone mera lewai ira vinaka?

¹⁷ E vinakati tale ga vei ira na gone mera dau lewai ira vinaka. E bibi sara qori nira sa itabagone, ni rawa nira nanuma ni nodra veidusimaki na itubutubu e vakaraitaka nira sega ni veinuitaki. Ena rairai dina qori ena so na gauna, ia moni nanuma tiko ra gone ni nodrau kauai na nomuni itubutubu e vakaraitaka nirau lomani kemuni. Ni o rogoci rau vinaka qai tokoni rau, erau na dokai kemuni, oni na rawa tale ga ni nuitaki. Na itovo va qori ena rawa ni soli tale kina vei kemuni eso na galala. E ka vukutaki na noda lewai keda vinaka. E tukuna e dua na vosa vakaibalebale: “Sa tukuna kece na lomana na yalolialia: Ia ko koya sa vuku sa galu mada, ka qai vosa emuri.”—Vkai. 29:11.

18. E uqeta vakacava na veivosaki vinaka na loloma?

¹⁸ Ra itubutubu kei kemuni ra gone, kua ni yalolailai ke sega ni rawarawa na veivosaki ena loma ni vuvale me vaka oni vinakata. Moni sasaga tiko ga, moni muria tiko ga na dina. (3 Joni 4) Ena vuravura vou, sa na rawa nira veivosaki vinaka na tamata uasivi, ena sega kina na nanuma cala kei na duiyaloyalo. Ena gauna mada ga qo, eda dau cakava kece na ka eda veivutunitaka e muri. Kua gona ni tusuka moni kere veivosoti. Moni veivosoti tale ga vakarawarawa. Moni “vakaduavatataki ena loloma.” (Kolo. 2:2) E kaukaua na loloma. ‘Na loloma e vosota vakadede qai yalovinaka. E sega ni cudrucudru. E sega ni katona na ca. E ubia na ka kece, e vakabauta na ka kece, e nuitaka na ka kece, e vosota na ka kece.’ (1 Kor. 13:4-7) Ke oni bucina tiko ga na loloma, ena vinaka tiko ga na veivosaki, oni na marau vakavuvale qai vakalagilagi kina o Jiova.