‘Qo Oni sa Tamata ni Kalou’

1, 2. Na veisau cava e yaco ena Penitiko 33 G.V., o cei era qai tamata vou ni Kalou? (Raica na imatai ni iyaloyalo.)

E VAKAIROGOROGO na Penitiko 33 G.V. ena kedra itukutuku na tamata i Jiova e vuravura. E yaco kina e dua na veisau levu. Ena siga oya e vakatubura o Jiova e dua na matanitu vou ni vakayagataka na yalona tabu, oya na Isireli vakayalo, “na Isireli ni Kalou.” (Kala. 6:16) Tekivu mai na gauna i Eparama, se qai vakadua mera sega tale ni vakatakilakilataki na tamata ni Kalou ni cilivi nodra tagane. E vola o Paula me baleti ira yadua na lewe ni matanitu vou qori: ‘Na lomana ga e cilivi vakayalo.’—Roma 2:29.

² Era isevu ni matanitu vou ni Kalou na yapositolo kei na duanadrau vakacaca na tisaipeli i Karisito era soqoni vata ena rumu ni vale e cake mai Jerusalemi. (Caka. 1:12-15) E sobuti ira na yalo tabu, era ciqomi kina mera luve vakayalo ni Kalou. (Roma 8:15, 16; 2 Kor. 1:21) Qori na ivakadinadina ni sa tekivu na veiyalayalati vou e kena mata kina o Karisito qai vakadeitaki ena nona dra. (Luke 22:20; wilika Iperiu 9:15.) Era lewena gona na tisaipeli qori na matanitu vou i Jiova mera nona tamata vou. Na yalo tabu e vukei ira mera vunau ena nodra vosa na Jiu kei ira na tavuki ina lotu vakaJiu era gole mai na veivanua e lewa o Roma era tiko e Jerusalemi mera soqova na nodra Solevu ni Veiwiki na Jiu, se Penitiko. Era rogoca ena nodra vosa ra qai kila “na veika vakatubuqoroqoro me baleti koya na Kalou” era vunautaka na lotu vaKarisito e sobuti ira na yalo tabu.—Caka. 2:1-11.

MATANITU VOU NI KALOU

3-5. (a) Na cava e kaya o Pita vei ira na Jiu ena siga ni Penitiko? (b) E tubu vakacava na matanitu vou i Jiova ena gauna e tauyavu kina?

³ O Jiova e lesia na yapositolo o Pita me liutaka na nodra sureti na Jiu kei ira na tavuki ina lotu vakaJiu mera lewe ni matanitu vou qo, na ivavakoso vaKarisito. Ena siga ni Penitiko, e doudou me tukuna vei ira na Jiu ni dodonu mera vakabauti Jisu era “vakota ena kau,” ni “lesi koya na Kalou me Turaga, me Karisito tale ga.” Nira taroga na ilala levu na ka mera cakava, e kaya o Pita: “Ni veivutuni, ni papitaiso kece ena yaca i Jisu Karisito me vosoti kina nomuni ivalavala ca, ena qai soli vei kemuni na iloloma soli wale, na yalo tabu.” (Caka. 2:22, 23, 36-38) Ena siga oya, e rauta ni 3,000 tale era lewe ni matanitu vou ni Isireli vakayalo. (Caka. 2:41) E qai vuavuaivinaka tiko ga nodra vunau na yapositolo. (Caka. 6:7) E tubu kina na matanitu vou.

⁴ Toso na gauna era vunau tale ga vei ira na kai Samaria qai vuavuaivinaka. Levu e papitaisotaki ira o Filipi na dauvunau, ia e sega ni sobuti ira na yalo tabu ena gauna vata qori. Na ilawalawa dauvakatulewa mai Jerusalemi e talai rau na yapositolo o Pita kei Joni vei ira na kai Samaria era tavuki, “erau tabaki ira, e qai sobuti ira na yalo tabu.” (Caka. 8:5, 6, 14-17) Kena ibalebale nira lumuti tale ga na kai Samaria qori mera lewe ni Isireli vakayalo.

⁵ Ena 36 G.V., e lesi tale o Pita me dolava vei ira eso na katuba ni matanitu vou na Isireli vakayalo. Oya ni vunau vua na turaganivalu ni Roma o Konilio, ira na wekana, kei na itokani. (Caka. 10:22, 24, 34, 35) E kaya na iVolatabu: ‘Ni se vosa tiko ga o Pita, sa sobuti ira kece [na sega ni Jiu] era vakarorogo tiko na yalo tabu. Eratou kurabui na yalodina eratou cili eratou salavata mai kei Pita ni ratou raica ni sa sovaraki tale ga vei ira na kai veimatanitu na isolisoli ni yalo tabu.’ (Caka. 10:44, 45) Sa ra okati gona na kai veimatanitu era vakabauta mera lewe ni matanitu vou na Isireli vakayalo.

‘ILAWALAWA E VAKATOKAI ENA YACANA’

6, 7. Na itavi cava me qarava na matanitu vou e lewe ni ‘ilawalawa e vakatokai ena yaca i Jiova’? E vakacava na kena rabailevu?

⁶ Ena 49 G.V., ena bose ni ilawalawa dauvakatulewa ni lotu vaKarisito ena imatai senitiuri, e kaya o Jemesa: “Sa vakamacalataka vinaka o Simioni [Pita] na imatai ni gauna e golevi ira kina na veimatanitu na Kalou me digitaka e dua na ilawalawa me vakatokai ena yacana.” (Caka. 15:14) Na ilawalawa vou e vakatokai qo ena yaca i Jiova era wili kina na Jiu kei ira na sega ni Jiu vakabauta. (Roma 11:25, 26a) E qai vola o Pita: “Oni a sega ni tamata ni Kalou e liu, ia qo oni sa nona tamata.” E vakamacalataka na nodra itavi, ni kaya: “O kemuni na ‘matatamata digitaki, na matabete vakatui, na matanitu savasava, na matatamata e taukena sara ga na Kalou, moni tukuna yani na lagilagi’ i koya e kacivi kemuni mai na butobuto ina nona rarama uasivi.” (1 Pita 2:9, 10) Nodra itavi mera vakacaucautaki koya era matataka ra qai vakalagilagia na yacana. E dodonu mera doudou ni vakadinadinataki Jiova, na Turaga Cecere Duadua ni lomalagi kei vuravura.

⁷ Me vakataki ira ga na Isireli vakayago, o Jiova e vakatokai ira na lewe ni Isireli vakayalo, ‘mera tamata au sa bulia me noqu, era na tukuna na noqu vinaka.’ (Aisea 43:21) Era doudou ni tukuna na lotu vaKarisito taumada ni o Jiova ga na Kalou dina ra qai tukuna ni lasu na vo ni kalou e sokaloutaki ena gauna ya. (1 Ces. 1:9) Era tukuni Jiova kei Jisu “e Jerusalemi, e Jutia, e Samaria, kei na veivanua yawa sara kei vuravura.”—Caka. 1:8; Kolo. 1:23.

8. Na cava e vakasalataki ira kina na tamata ni Kalou ena imatai ni senitiuri na yapositolo o Paula?

⁸ Na yapositolo yaloqaqa o Paula a lewe ni ‘ilawalawa e vakatokai ena yaca i Jiova’ ena imatai ni senitiuri. Ena gauna e tucake tu kina e matadra na daunivuku ni lotu butobuto, e doudou ni tukuna na veiliutaki cecere i Jiova, “na Kalou e buli vuravura kei na ka kece e tu kina, o koya qo na Turaga ni lomalagi kei na vuravura.” (Caka. 17:18, 23-25) Ni vakarau cava na ikatolu ni nona ilakolako vakaulotu, e vakasalataki ira na lewe ni ilawalawa e vakatokai ena yaca ni Kalou: “Au kila niu sa na lako era na basika ena kemuni maliwa eso na olifa dau veivakasaurarataki era na sega ni lomana na qelenisipi. Eso sara mada ga vei kemuni era na vakatanitaka na ivakavuvuli dina mera vakacalai ira kina na tisaipeli mera muri ira.” (Caka. 20:29, 30) E yaco dina na vukitani e parofisaitaki qo ena icavacava ni imatai ni senitiuri.—1 Joni 2:18, 19.

9. Na cava e yacovi ira na lewe ni ‘ilawalawa e vakatokai ena yaca i Jiova,’ ni ratou sa takali na yapositolo?

⁹ Ni ratou takali na yapositolo, e takalevu na vukitani mani basika kina na Lotu ni Veivanua vaKarisito. Nira sega ni lewe ni ‘ilawalawa e vakatokai ena yaca i Jiova’ na lotu vaKarisito vukitani, era kauta tani kina na yaca ni Kalou ena levu nodra ivakadewa ni iVolatabu. Era vakabauta na ivakavuvuli butobuto ra qai beca na Kalou ena nodra ivakavuvuli sega ni vakaivolatabu, nodra “ivalu tabu,” kei na nodra ivalavala vakasisila. Koya gona, vica vata na senitiuri era se lewe lailai ga na dausokalou yalodina i Jiova era tiko e vuravura, ia era se sega ni tuvanaki mera lewe ni ‘ilawalawa e vakatokai ena yacana.’

ERA SUCU NA TAMATA NI KALOU

10, 11. (a) Na cava e parofisaitaka o Jisu ena nona vosa vakatautauvata me baleta na witi kei na co ca? (b) E vakayacori vakacava qori ni oti na 1914, na cava e yaco kina?

¹⁰ Ena vosa vakatautauvata i Jisu me baleta na witi kei na co ca e parofisaitaka kina na butobuto vakayalo e vu mai na vukitani. E kaya ‘nira moce tiko na tamata,’ ena kaburaka na Tevoro na co ca ena loganiwiti e kaburaka kina na Luve ni tamata na itei ni witi. Erau na tubu vata me yacova na “ivakataotioti ni veika vakavuravura.” E vakamacalataka o Jisu “na sorenikau vinaka” e dusi ira “na luve ni matanitu,” ia “na co ca” e dusi ira “na luve ni Vunica.” Ena gauna ni icavacava, na Luve ni tamata ena talai ira nona “dautatamusuki,” oya o ira na agilosi mera tawasea na witi mai na co ca. Era na kumuni na luve ni matanitu. (Maciu 13:24-30, 36-43) E yaco vakacava qo, e veisemati vakacava kei na nodra tiko na tamata i Jiova e vuravura?

¹¹ E tekivu ena 1914 na “ivakataotioti ni veika vakavuravura.” A yaco na ivalu ena yabaki oya, ra qai vesu vakayalo vei Papiloni na Ka Levu e vica na udolu na lotu vaKarisito lumuti, qori “o ira na luve ni matanitu.” Ena 1919 e sereki ira o Jiova me vakaduiduitaki ira mai na “co ca,” se o ira na lotu vaKarisito lasu. E kumuni “ira na luve ni matanitu” mera nona tamata, me vakayacori kina na parofisai i Aisea: “Me vakasucumi li e dua na vanua e na siga e dua bau? se me sucu vata li na lewe ni dua na matanitu? ia ni sa qai taratara ko Saioni, sa vakasucumi ira na luvena.” (Aisea 66:8) O Saioni, na isoqosoqo i Jiova era lewena na kabula vakayalo, e vakasucumi ira na luvena era lumuti ena yalo tabu qai tuvanaka mera dua na matanitu.

12. Era vakaraitaka vakacava nikua na lumuti nira lewe ni ‘ilawalawa e vakatokai ena yaca i Jiova’?

¹² Era vakadinadinataki Jiova na lumuti se “o ira na luve ni Matanitu” me vakataki ira ga na lotu vaKarisito taumada. (Wilika Aisea 43:1, 10, 11.) Era kilai tani ena nodra itovo vaKarisito ra qai vunautaka “na itukutuku vinaka ni matanitu ni Kalou . . . me ivakadinadina ina veimatanitu kece.” (Maciu 24:14; Fpai. 2:15) Ena sala qo era vukea kina e levu na milioni mera yalododonu ena mata i Jiova.—Wilika Taniela 12:3.

“KEITOU NA LAKO VATA KEI KEMUDOU”

13, 14. Na cava mera cakava o ira na sega ni Isireli vakayalo me vakadonuya o Jiova nodra sokalou? E parofisaitaki vakacava qori ena iVolatabu?

¹³ Eda raica ena ulutaga sa oti ni rawa ni vakadonuya o Jiova nodra sokalou na vulagi e Isireli makawa, ia e dodonu mera sosoqoni kei ira na veiyalayalati kei Jiova. (1 Tui 8:41-43) Nikua tale ga, o ira na sega ni Isireli vakayalo e dodonu mera sosoqoni vata kei ira na tamata i Jiova, “o ira na luve ni matanitu,” qo o ira na nona iVakadinadina lumuti.

¹⁴ Rau parofisaitaka e rua na parofita ena gauna makawa, nira na tabili mai e levu mera sokaloutaki Jiova kei ira nona tamata ena icavacava qo. E parofisaitaka o Aisea: “A ra na lako na tamata e lewe vuqa, ka kaya, Me da mai la’ki cabe cake ki na ulu-ni-vanua i Jiova, ki na vale ni Kalou i Jekope; ena vakavulica vei keda ko koya na nonai valavala, ia eda na muria na nona sala: ni na lako yani mai Saioni na vunau, kei na vosa i Jiova mai Jerusalemi.” (Aisea 2:2, 3) E parofisaitaka tale ga na parofita o Sakaraia nira na “lako mai na veimataqali e vuqa kei na veimatanitu kaukauwa, me mai qaravi Jiova ni lewe vuqa e Jerusalemi, ka me kere loloma vei Jiova.” E vakamacalataki ira me “tini na tamata era duivosavosa mai na veivanua kecega,” era kaya nira na taura na nodra isulu na Isireli vakayalo, eratou kaya: “Keitou na lako vata kei kemudou: ni keitou sa rogoca sa tiko vata kei kemudou na Kalou.”—Saka. 8:20-23.

15. Na cakacaka cava era “lako vata” kina na ‘so tale na sipi’ kei ira na Isireli vakayalo?

¹⁵ Era “lako vata” kei ira na Isireli vakayalo na ‘so tale na sipi’ nira vunautaka na itukutuku vinaka ni Matanitu ni Kalou. (Mari. 13:10) Era wili mera tamata ni Kalou me “dua ga na qelenisipi” kei ira na lumuti ena veiliutaki i Karisito Jisu, “na ivakatawa vinaka.”—Wilika Joni 10:14-16.

TAQOMAKI KEI IRA NA TAMATA I JIOVA

16. Ena tekivuna vakacava o Jiova na icavacava ni “veivakararawataki levu”?

¹⁶ Ni vakarusai oti ga o Papiloni na Ka Levu eda na ravuti na tamata i Jiova. E bibi ena gauna qori meda taqomaki ena ivakaruru e vakarautaka o Jiova vei ira nona tamata. Na ravuravu qori ena tekivu kina na icavacava ni “veivakararawataki levu,” na gauna ena yavala kina o Jiova me ravuti ira na meca. (Maciu 24:21; Isik. 38:2-4) Ena gauna oya, o Koki ena ravuti ira “na lewe ni vanua sa ra vakasoqoni mai na veimatanitu,” qo o keda na tamata i Jiova. (Isik. 38:10-12) Na ravuravu qori ena vakatakilakilataka na lewa ena tauca o Jiova vei Koki kei na nona ito. Ena vakacerecerea o Jiova nona veiliutaki qai vakarokorokotaka na yacana, ni kaya: “Ka’u na . . . vakatakilai e matadra na veimatanitu e vuqa, ka ra na kila ni sai au ko Jiova.”—Isik. 38:18-23.

17, 18. (a) Ni ravuti ira na tamata i Jiova o Koki, na ivakaro cava ena tukuni vei ira? (b) Na cava meda cakava me taqomaki keda kina o Jiova?

¹⁷ Ni tekivu ravuravu o Koki, ena tukuna o Jiova vei ira nona tamata: “Kemudou na noqu tamata, dou lako mai ka curuma na nomudou yasana vuni, ka sogota na nomudou katuba; dou vunitaki kemudou vakalailai ga me takali mada na veicudruvi.” (Aisea 26:20) Ena gauna dredre qori ena tukuna vei keda o Jiova na ivakaro meda bula kina, na “yasana vuni” e rawa ni dusia na ivavakoso eda lewena.

¹⁸ Ke da vinakata me taqomaki keda o Jiova ena veivakararawataki levu, e bibi gona meda kila nira tiko e vuravura na nona tamata, era tuvanaki vakaivavakoso. Meda tokoni ira tiko ga da qai sosoqoni vata kei ira na lewe ni noda ivavakoso. Meda duavata mada ga kei na daunisame nida tukuna mai vu ni lomada: “Sa vu maivei Jiova na veivakabulai: Me tu vei ira na nomuni tamata na nomuni vosa ni veivakalougatataki.”—Same 3:8.