Era Sucu Mera Lewe ni Matanitu Digitaki ni Kalou

“Sa digitaki kemuni ko Jiova na nomuni Kalou mo ni sa nona.”​—VAKARUA 7:6.

1, 2. Na ka levu cava soti a cakava o Jiova ena vukudra nona tamata, ia na veiwekani cava e tauyavutaka kei ira na Isireli?

ENA 1513 B.S.K., a tauyavutaka kina o Jiova e dua na veiwekani vou kei ira nona dauveiqaravi e vuravura. A vakamalumalumutaka e dua na matanitu qaqa ena yabaki oya, qai sereki ira na Isireli mai na nodra tu vakabobula. Yaco kina o Jiova me nodra iVakabula me kedra iTaukei tale ga. Ia, ni bera ni vakayacora oya na Kalou, a kaya vei Mosese: “Mo kaya . . . vei ira na Isireli, Sai au ko Jiova, ia ka’u na kauti kemuni tani mai na nodrai lesilesi-bibi na kai Ijipita, ia ka’u na sereki kemuni mai na nodra veivakabobulataki, ka vakabulai kemuni e na ligaqu sa dodo tu, kei na cudru levu: ia ka’u na kauti kemuni mai mo ni noqu tamata, ia ka’u na nomuni Kalou.”​​—Lako Yani 6:​6, 7, ivakamacala e ra ni NW; 15:​1-7, 11.

² Ni oti toka ga nodra biuti Ijipita na Isireli, sa tekivutaki sara na veiwekani vou oya ena nodra veiyalayalati kei na nodra Kalou o Jiova. E vou na veiwekani oqo, baleta ni na sega tale ni vakayagataka o Jiova e dua ga na vuvale se yavusa, sa na tekivu vakayagataka na matanitu taucoko o Isireli me nona matanitu e vuravura. (Lako Yani 19:​5, 6; 24:7) E vakarautaka o Jiova vei ira nona tamata e dua na lawa me nodra idusidusi ena ka e baleta na nodra bula e veisiga, vakabibi ena ka e vauca na nodra sokalou. E kaya vei ira o Mosese: “Ko cei na matanitu levu, sa dua na nodra kalou sa tiko voleka vei ira, me vakataki Jiova na noda Kalou e na ka kecega eda sa masuti koya kina? Ia ko cei na matanitu levu, sa dodonu na kenai lesilesi kei na kena lewa, e tautauvata kei na vunau kecega oqo, ka’u sa tauca vei kemuni edaidai?”​​—Vakarua 4:​7, 8.

Sucu ena Matanitu e Digitaki Mera iVakadinadina

3, 4. Na cava na inaki bibi ni nona vakarautaki o Isireli me dua na matanitu?

³ Ni oti e vica na drau na yabaki, e qai vakabibitaka tale o Jiova vei ira na Isireli ena gusu i Aisea na parofita na vuna bibi e tauyavutaki ira kina mera dua na matanitu. E kaya o Aisea: “Oqo sa qai vaka ko Jiova, ko koya ka cakavi iko, Jekope, ka buli iko, Isireli: Kakua ni ko rere; ni’u a voli iko, au a kacivi iko e na yacamu: ko sa noqu. Ni sai au ko Jiova, na nomu Kalou, na Yalosavasava ni Isireli, na nomui Vakabula. . . . Kauti ira mai na luvequ tagane mai na vanua yawa, kei ira na luvequ yalewa mai nai yalayala kei vuravura; ko ira yadua era sa vakayacani e na yacaqu; ia ka’u a cakavi koya me’u vakarokorokotaki kina; ka’u a buli koya; io, ka’u a cakavi koya. Sa kaya ko Jiova, Sai kemudou na noqu dauvakadinadina, kei na noqu tamata ka’u sa digitaka: . . . Ko ira na tamata oqo ka’u sa bulia me noqu; era na tukuna na noqu vinaka sara.”​​—Aisea 43:​1, 3, 6, 7, 10, 21.

⁴ Nira vakatokai na Isireli ena yaca i Jiova, era na vakadinadinataka vei ira na matanitu kece ga ni o koya na Kalou cecere duadua. A ‘cakava na matanitu oqo o Jiova me vakarokorokotaki kina.’ E nodra itavi mera ‘tukuna na vinaka sara i Jiova,’ na vakasakiti ni nona veivakabulai, mera vakalagilagia kina na yacana tabu. O koya gona, na matanitu taucoko sara ga e dodonu me ivakadinadina i Jiova.

5. Sala cava e okati kina o Isireli me dua na matanitu yalayala?

⁵ Ena ika11 ni senitiuri B.S.K., e vakaraitaka kina o Tui Solomoni na nona tawasei Isireli o Jiova mai vei ira na vo ni veimatanitu. E kaya o koya ena nona masu vei Jiova: “Ni kemuni a tawasei ira me ra nomuni, me ra nomuni votavota, maivei ira kecega na veimatanitu e vuravura.” (1 Tui 8:53) Ena nona cakava oqo o Jiova, era wili kece kina na lewe ni matanitu mera tamata yalataki vua. A kaya vei ira o Mosese ena dua na gauna yani i liu: “Oi kemuni sa luve i Jiova na nomuni Kalou: . . . Ni kemuni sa matanitu savasava vei Jiova na nomuni Kalou.” (Vakarua 14:​1, 2) O koya gona, a sega ni gadrevi vei ira na itabagone e Isireli ena gauna oya mera yalataka nodra bula vei Jiova. Baleta nira qai sucu mai, era sa lewe tu ni matanitu e yalataki vei Jiova. (Same 79:13; 95:7) Na itabatamata kece era sucu mai e Isireli era dau vakavulici ena lawa i Jiova qai dodonu mera muria baleta nira vauci kece ena veiyalayalati era cakava taumada nodra qase kei Jiova.​​—Vakarua 11:​18, 19.

Rawa Nira Vakatulewa na Isireli Yadua

6. Na cava mera na dui digitaka na Isireli?

⁶ E dina nira sucu na Isireli ena matanitu sa yalayala oti vei Jiova, ia vei ira na Isireli yadua, na nodra qarava na Kalou e vakatau sara ga vei ira. Ni bera nira curu ina Vanua Yalataki, a kaya vei ira o Mosese: “Au sa cavuti lomalagi kei vuravura edaidai me kila, ni’u sa tauca e matamuni na bula kei na mate, na veivakalougatataki kei na veicudruvi: ia mo ni digitaka mada na bula, mo ni bula kina, koi kemuni kei na nomuni kawa: mo ni lomani Jiova na nomuni Kalou, mo ni vakarorogo ki na nona vosa, mo ni kabiti koya talega: ni sa nomuni vu-ni-bula ko koya, kei koya sa vakabalavutaka na nomuni bula: mo ni tiko kina e na vanua sa bubului kina ko Jiova vei iratou na nomuni qase, vei Eparaama, vei Aisake, vei Jekope, me solia vei iratou.” (Vakarua 30:​19, 20) O koya gona, mera na qai digia sara ga na Isireli yadua se ra na lomani Jiova, ra vakarorogo ina domona, ra qai kabiti koya. Ni nodra na galala ni vakatulewa, era na dui tauca ga na vua ni nodra vakatulewa.​​—Vakarua 30:​16-​18.

7. Na cava e yaco nira sa takali na itabatamata era bula donui Josua?

⁷ Ke da raica na itabagauna era veiliutaki kina na Dauveilewai, eda na raica votu na itinitini ni ka e yaco nira yalodina se tawayalodina na Isireli. Ni se bera toka ni tekivu na itabagauna oya, era muria na Isireli na ivakaraitaki vinaka i Josua ra qai vakalougatataki kina. “A ra sa qaravi Jiova ko ira na tamata e na gauna kecega sa bula kina ko Josua, kei na nodra gauna kecega na qase era sa bula tiko ni sa mate ko Josua, era sa raica oti na cakacaka levu kecega sa kitaka ko Jiova e na vukudra na Isireli.” Ia oti toka e vica na yabaki mai na mate i Josua, “sa tubu cake e dua tani nai tabatamata emuri, era sa sega ni kilai Jiova, se na cakacaka ka kitaka ko koya e na vukudra na Isireli. A ra sa kitaka na ka ca e na mata i Jiova ko ira na Isireli.” (Dauveilewai 2:​7, 10, 11) Kena irairai ni itabatamata vou era cadra mai oqo era sega ni vakamareqeta na nodra itutu talei mera lewe ni umatamata era yalataki vei Jiova, na Kalou a cakava na cakacaka veivakurabuitaki lelevu ena vukudra.​​—Same 78:​3-7, 10, 11.

Ka Mera Cakava Mera Dina Kina ena Nodra Yalayala

8, 9. (a) Na ituvatuva cava e rawa kina vei ira na Isireli mera vakaraitaka vei Jiova na dina ni nodra yalayala? (b) Na vinaka cava era vakila o ira era saga mera vakacaboisoro mai vu ni lomadra?

⁸ E vakarautaka o Jiova e so na sala vei ira nona tamata mera vakaraitaka kina na dina ni nodra yalayala vua. Me kena ivakaraitaki, e okati ena nona Lawa na ituvatuva ni kena cabori na isoro se imadrali, e so vei ira oqori e lavaki, e so tale ena qai vakatau sara ga vua na tamata yadua. (Iperiu 8:3) Na isoro vaka oya e wili kina na isoro kama, na imadrali laukana, kei na imadrali ni veivinakati​​—oqo era isolisoli era cabo vei Jiova me kerei kina na nona veivakadonui, mera idole tale ga ni vakavinavinaka.​​—Vunau ni Soro 7:​11-​13.

⁹ Na imadrali cabori vaka oya era vakamarautaki Jiova ni o koya e cabora e cakava mai vu ni lomana. A kainaki me baleta na isoro kama kei na imadrali laukana nira “ka boi vinaka vei Jiova.” (Vunau ni Soro 1:9; 2:2) Ena imadrali ni veivinakati, e cabo vei Jiova na dra kei na uro ni manumanu, ra qai wasea vata e so na tiki ni manumanu e cabori o koya e nona na isoro kei ira na bete. Na ka e caka oqo e vaka sara ga na nodrau dabe e rua me rau kanavata, qai dusia ni vinaka na nona veiwekani kei Jiova o koya e vakacaboisoro. E vakaraitaka na Lawa: “Kevaka dou sa vakacabora eso nai madrali ni veivinakati vei Jiova, dou vakacabora mo dou vinakati kina.” (Vunau ni Soro 19:5) E dina nira tamata yalayala kece i Jiova o ira era sucu mai mera Isireli, ia era vakalougatataki ga ra qai “vinakati” o ira era saga me vakaibalebale na nodra yalayala ena nodra dau vakacaboisoro mai vu ni lomadra.​​—Malakai 3:​10.

10. E vakaraitaka vakacava o Jiova nona cudru ena gauna i Aisea, vaka kina ena gauna i Malakai?

¹⁰ Ia vakalevu ga mera tawayalodina vei Jiova na lewe ni nona matanitu. E kaya vei ira o Jiova ena gusu i Aisea na parofita: “Ko sa sega ni kauta mai vei au na sipi me nomui soro kama; ko sa sega talega ni vakarokorokotaki au e na nomuni madrali. Au a sega ni lavaka vei iko mo ia na vakacaboi soro.” (Aisea 43:23) Kena ikuri e sega sara ga ni taleitaka o Jiova na imadrali e cabori vua ena voraki, kei na yalo vuturi. Me kena ivakaraitaki, oti e tolunadrau na yabaki mai na gauna i Aisea, donui Malakai na parofita, era dau cabora na manumanu tauvimate na Isireli. Mani kaya vei ira o Malakai: “Au sa sega sara ni vinakati kemudou, sa kaya ko Jiova ni lewe vuqa, ia ka’u na sega talega ni vakadonuya mai na ligamudou e dua nai madrali. . . . dou a kauta mai na ka e dresulaki, kei na lokiloki, kei na tauvi mate; io, na ka oqo dou a kauta mai mei madrali: me’u vakadonuya li na ka oqo mai na ligamudou? sa kaya ko Jiova.”​​—Malakai 1:​10, 13; Emosi 5:22.

Sega ni Wiliki Tale o Isireli me Matanitu e Yalataki vei Jiova

11. Na veisureti cava a caka taumada vei ira na Isireli?

¹¹ Ni sa mai yalataki vei Jiova o Isireli, a kaya vei ira: “Kevaka dou na vakarorogo vakaidina ki na domoqu, ka vakabauta na noqu vosa ni yalayala, dou na qai noqui yau talei, kai yau lailai na matanitu kecega; ni sa noqu ko vuravura taucoko: ia dou na matanitu bete vei au, kei na vanua tabu.” (Lako Yani 19:​5, 6) O koya na Mesaia yalataki ena basika ena kedra maliwa me sureti ira taumada mera lewena na Matanitu vakalomalagi ni Kalou. (Vakatekivu 22:​17, 18; 49:10; 2 Samuela 7:​12, 16; Luke 1:​31-​33; Roma 9:​4, 5) Ia era a sega ni dina ina nodra yalayala e dua na iwase levu ni matanitu o Isireli. (Maciu 22:14) Era cakitaka na Mesaia, ra tini vakamatei koya.​​—Cakacaka 7:​51-​53.

12. Na vosa cava soti i Jisu e dusia ni o Jiova e sa sega ni qai wiliki Isireli tale me nona matanitu?

¹² A kaya o Jisu vei ira na iliuliu ni lotu vakajiu ni vo e vica na siga me mate: “Dou sa sega beka ni wilika na i Vola Tabu? ‘Na vatu sara ga era sa cata na matai, sa qai yaco me kena i vakadei e na tutu ni vale. Oqo sa cakacaka ga ni Turaga, ka sa veivakurabuitaki e matada.’ O koya gona au sa kaya kina vei kemudou ni na kau tani mai vei kemudou na matanitu ni Kalou, ka me soli ki na dua na matanitu e vuataka mai na vuana.” (Maciu 21:​42, 43) Sa qai cavuta o Jisu na vosa oqo me vakaraitaka kina ni o Jiova e sa sega ni qai wiliki Isireli tale me nona matanitu: “Isa! Jerusalemi, Isa! Jerusalemi, ko iko sa vakamatei ira na parofita, ka vakaviriki ira sa talai yani vei iko, au a nanuma vakavica me’u vakasoqoni ira vata na nomu gone, me vaka na toa yalewa sa vakasoqoni ira na luvena e ruku ni tabana, ia dou a sega ni vinakata! Raica, sa qai biu vei kemudou na nomudou vale me lala didi.”​​—Maciu 23:​37, 38.

Veiyalayalati kei na Dua na Matanitu Vou

13. Na parofisai cava e cavuta o Jiova donuya na gauna i Jeremaia?

¹³ Donuya na gauna i Jeremaia na parofita, e dua na itukutuku vou e cavuta o Jiova me baleti ira nona tamata. Eda wilika: “Raica, sa kaya ko Jiova ena yaco na gauna, ka’u na cakava kina kei na mataqali ni Isireli kei na mataqali ni Juta e dua na veiyalayalati vou: ena sega ni vaka na veiyalayalati ka’u a cakava kei ira na nodra qase e na siga ka’u a taura kina na ligadra me’u tuberi ira mai na vanua ko Ijipita; ni ra sa vakacataka na noqu veiyalayalati ko ya, ia koi au ka’u sa watidra ga, sa kaya ko Jiova: ia sa vakaoqo na veiyalayalati ka’u na cakava kei ira na mataqali ni Isireli; Ni sa oti na gauna ko ya, sa kaya ko Jiova, ka’u na tugana na noqu vunau ki na lomadra, ka’u na vola talega ki na yalodra: ia ka’u na yaco me’u nodra Kalou, ka ra na yaco ko ira me ra noqu tamata.”​​—Jeremaia 31:​31-​33.

14. Ninaica, ena yavu cava tale ga e cadra mai kina na matanitu vou sa yalataki vei Jiova? Vakamacalataka na matanitu vou oya.

¹⁴ A virikotori na yavu ni veiyalayalati vou oqo ena gauna a mate kina o Jisu qai lai cabora e muri na yaga ni nona dra vakadavei vua na Tamana ena yabaki 33 S.K. (Luke 22:20; Iperiu 9:​15, 24-​26) Sa mai vakabau na veiyalayalati vou ena gauna e sovaraki kina na yalo tabu ena Penitiko 33 S.K. qai cadra kina na matanitu vou “na Isireli ni Kalou.” (Kalatia 6:​16; Roma 2:​28, 29; 9:6; 11:​25, 26) A volavola vei ira na lotu Vakarisito lumuti o Pita qai kaya: “Koi kemudou nai tabatamata digitaki, a matabete vakaturaga, a matanitu yalosavasava, a tamata sa taukena na Kalou, mo dou vakaraitaka kina na nona vinaka sara o koya ka kacivi kemudou mai na butobuto ki nona rarama e veivakurabuitaki: oi kemudou ka sega ni tamata taukeni eliu, ia dou sa qai tamata ni Kalou.” (1 Pita 2:​9, 10) Sa mai mudu ena 33 S.K. na veiwekani lavotaki ena kena maliwa o Jiova kei ira na Isireli vakayago. Sa gole na veivakadonui i Jiova vei ira na Isireli vakayalo, na ivavakoso Vakarisito, ‘e dua na matanitu e vuataka mai na vua’ ni Matanitu vakamesaia.​​—Maciu 21:43, VV.

Yalayala ni Tamata Yadua

15. Na cava e vauci ena papitaiso a veiuqeti kina o Pita ena Penitiko 33 S.K.?

¹⁵ Oti na Penitiko 33 S.K., sa vinakati vei ira na Jiu kei ira na kai matanitu tani kece ga mera dui yalataki ira vua na Kalou ra qai papitaiso “e na yaca ni Tamamudou, kei na Luvena, kei na Yalo Tabu.”a (Maciu 28:​19) Ena Penitiko, a kaya o Pita vei ira na Jiu kei ira na tavuki ina lotu Vakajiu era vakarorogo tu: “Dou veivutuni, ka papitaisotaki, koi kemudou yadua, e na yaca i Jisu Karisito, me bokoci kina na nomudoui valavala ca, ka dou na rawata na Yalo Tabu mei solisoli.” (Cakacaka 2:​38) Ena nodra papitaiso, era vakaraitaka kina na Jiu kei ira na tavuki oya nira sega wale ga ni yalataka nodra bula vei Jiova, ia era sa ciqomi Jisu tale ga me yavu e vosota rawa kina o Jiova na nodra ivalavala ca. E vinakati tale ga mera ciqoma ni o Jisu na Bete Levu i Jiova qai nodra iLiuliu, e Ulu ni ivavakoso Vakarisito. ​​—Kolosa 1:​13, 14, 18.

16. Donuya na gauna i Paula, era mai lewe vakacava ni Isireli vakayalo o ira na Jiu kei na kai matanitu tani yalomalumalumu?

¹⁶ Vica tale na yabaki e muri, sa qai kaya o Paula: “Ka’u sa tukuna mada e liu vei ira mai Tamasiko, kei Jerusalemi, kei na yasayasa kece vaka-Jutia, vei ira talega na veimatanitu tani, me ra veivutuni ka saumaki mai kivua na Kalou, ka kitaka nai valavala e kilikili kei na veivutuni.” (Cakacaka 26:20) Ni sa tuberi ira oti na Jiu kei ira na kai matanitu tani o Paula mera ciqoma ni o Jisu ga na Karisito, na Mesaia, sa qai vukei ira mera yalataki ira vei Jiova ra qai papitaiso. (Cakacaka 16:​14, 15, 31-​33; 17:​3, 4; 18:8) Era mai lewe ni Isireli vakayalo o ira na tisaipeli vou vaka oya ena nodra vakamalumalumutaki ira vua na Kalou.

17. Na cakacaka ni veidregati cava e sa voleka ni vakacavari, ia na cakacaka cava tale e vakayacori tiko ena gauna oqo?

¹⁷ Sa voleka edaidai na iotioti ni cakacaka mera dregati kina vakadua o ira na vo ni Isireli vakayalo. Ni sa na vakacavari oqori, sa ratou na qai vakaroti “na agilose e le va” eratou vesuka tu na cagi ni veivakarusai ni “veivakararawataki levu” me ratou sereka mai na cagi. Ia ena gauna oqo, sa toso tiko na nodra kumuni vata mai “nai soqosoqo levu,” e nodra inuinui na bula tawamudu e vuravura. E nodra dui vakatulewa sara ga na ‘so tani tale na sipi’ mera vakabauta “na dra ni Lami” ra qai papitaiso me ivakadei ni nodra yalayala vei Jiova. (Vakatakila 7:​1-4, 9-​15; 22:17; Joni 10:16; Maciu 28:​19, 20) E wili tiko ena kedra maliwa e levu na itabagone era susugi ena vuvale lotu Vakarisito. Ke o iko e dua vei ira, e sega ni vakatitiqataki ni o na taleitaka sara ga mo wilika na ulutaga e tarava.

[iVakamacala e ra]

Railesuvi

• Na cava a sega ni gadrevi kina vei ira na gone e Isireli mera yalayala vei Jiova?

• Era na vakaraitaka vakacava na Isireli nira dina tiko ina nodra yalayala?

• Na cava e sa sega ni qai wiliki Isireli tale kina o Jiova me nona matanitu, a qai vakaisosomitaka vakacava?

• Mai na Penitiko 33 S.K. lako mai, na cava e gadrevi mera cakava o ira na Jiu vaka kina o ira na kai matanitu tani mera na wili kina mera Isireli vakayalo?

[iYaloyalo ena tabana e 21]

Nira sucu mai na gone e Isireli, era sa lewe rawa tu ni matanitu digitaki ni Kalou

[iYaloyalo ena tabana e 23]

Na Isireli yadua me digitaka sara ga vakataki koya me qarava na Kalou

[iYaloyalo ena tabana e 23]

Sa rawa nira vakaraitaka na Isireli nira lomani Jiova ena isoro era kauta yani me lai cabo

[iYaloyalo ena tabana e 25]

Oti na Penitiko 33 S.K., e vinakati vei ira na imuri i Karisito mera na dui yalataki ira vua na Kalou ra qai vakadeitaka oqori ena nodra papitaiso