Au Raica Nodra Toso Vakayalo na Yalodina

Au dredre niu nanuma ni sega ni daulotu o noqu itokani. Au taroga: “Na cava o kila me baleta na iVolatabu?” E sega ni sauma mai ena gauna ya. Oti sa qai tukuna ni iVakadinadina i Jiova o tinana, e vulica gona vua eso na ka. Niu via kila eso tale na ka, au cikevi koya me tukuna mai.

Voleka ni bogi taucoko neirau veitalanoa tiko. E kaya ni tukuna na iVolatabu ni o Setani e turaga ni vuravura qo. (Joni 14:30) De dua sa kila tu qori ena nona bula taucoko, ia e vou sara ga vei au qai vakavuna noqu lomatarotaro. Au dau rogoca tu ga ni lewa tiko na vuravura na Kalou dauloloma, e lewadodonu. Ia e veicalati vei au niu raica vata kei na ka e yaco tu. Au se qai yabaki 26, e levu na ka au raica e vakararawataki au.

E pailate ni Waqavuka ni iValu e Merika o tamaqu. Niu se gone au kila tiko ni rawa ni dua na ivalu vakaniukilia, sa tu vakarau tale ga na mataivalu me vakacabotetaka na bomu vakaniukilia. E cabolo na ivalu e Vietnam niu se vuli torocake tiko e Kalifonia. Au tomani ira na gonevuli ena vakabesebese. Era dau cemuri keimami na ovisa era vakaliganimarama, keimami dau cici ni kaburaki yani na kasi gaga, salavata kei na neimami vu, e buawa tale ga na mata i keimami. Qo e dua na gauna ni tikoyavavala kei na talaidredre. Era vakamatei na daunipolitiki, levu na vakaduduile kei na vakacaca. E levu na vakasama era vakatukuna me baleta na ka me caka. E vakavuna sara ga na veilecayaki.

Ena 1970, au lai cakacaka ena vualiku ni baravi kei Alaska, e levu sara na ilavo au rawata. Oti au vuka i Lodoni, au volia e dua na motopai, au gole sara ina ceva, au sega ni vakadeitaka na vanua au via lako kina. Oti e vica vata na vula, au yaco sara i Aferika. Au sotavi ira na via dro, mera bula galala, mera drovaka na nodra leqa.

Ena ka gona au raica kei na ka au rogoca, sa qai matata vei au na ivakavuvuli vakaivolatabu ni lewa tiko na vuravura e dua na kabula talaidredre. Ia na cava ga e qai lewa na Kalou? Au via kila sara ga qori.

E qai saumi qori ena vica na vula e tarava. Yaco tale ga na gauna meu kila e levu na tagane kei na yalewa era yalodina vua na Kalou dina duadua ga ena ituvaki kece era sotava, au lomani ira tale ga.

NOCA AILADI—“NA VANUA NI BOMU KEI NA SICINI NI DAKAI”

Niu lesu i Lodoni, au lai raici tinai noqu itokani sara, e solia mai e dua na noqu iVolatabu. Oti au gole i Amsterdam e Necaladi, e raici au e dua na iVakadinadina i Jiova niu wilika tiko ena dua na ruku ni cina ni gaunisala, mani vukei au meu kila e levu tale na ka. Oti au gole sara i Dublin e Ailadi, au lai rai sara ena valenivolavola ni tabana ni iVakadinadina i Jiova. Au tukituki ena katuba e liu. Au sotavi Arthur Matthews sara e keri, e tacida yalomatua, sa dede tale ga na nona veiqaravi. Au kerea meu vuli iVolatabu mani vakadonuya me keirau vuli.

Au gumatua ena vuli, au dau wilika qai via kila na ka e tu ena ivola kei na mekesini era tabaka na iVakadinadina i Jiova. Au wilika tale ga na iVolatabu. Au taleitaka! Au raica ena soqoni ni ivavakoso ni o ira mada ga na gonelalai era kila tu na isaunitaro era vaqaqa tu na vuli vinaka me vica vata na senitiuri: ‘Na cava e yaco tiko kina na veika ca? O cei na Kalou? Na cava e yaco nida mate?’ Au dau veimaliwai ga vakalevu kei ira na iVakadinadina i Jiova. Niu sega tale ni kila e dua ena vanua taucoko qori, o ira ga. Era vukei au meu lomani Jiova, meu vinakata tale ga meu cakava na lomana.

Au papitaiso ena 1972. Oti tale e dua na yabaki, au sa tekivu painia, au lewena e dua na ivavakoso lailai e Newry, e Noca Ailadi. Au rede tiko ena dua na valevatu e toka vakayawa ena ulunivanua. Era tu voleka na bulumakau, au dau vakatovotovotaka vei ira na noqu ivunau. E vaka ga mera vakarorogo vinaka nira mama tiko na kedra. Era sega ni rawa ni veivakasalataki, ia era vukei au meu raici ira vinaka na vakarorogo. Ena 1974, au lesi kina meu painia lavotaki kei Nigel Pitt, keirau mai veitokani voleka sara.

E levu sara na itovo voravora e Noca Ailadi ena gauna qori. Era kaya eso ni vanua qo ena Noca e dau kilai tu “na vanua ni bomu kei na sicini ni dakai.” Era dau vala e gaunisala, era lauvana lo e levu, era veivanavanai, vakacabotetaki tale ga na motoka. Levu na leqa e vauca na ka vakapolitiki kei na lotu. Ia era raica na Lotu Tawase kei na Katolika ni o ira na iVakadinadina i Jiova era sega ni veitovaki ena ka vakapolitiki, keimami rawa gona ni vunau ena galala, sega tale ga ni leqataki na neimami bula. Era dau kila na itaukeinivale na gauna kei na vanua ena yaco kina na vakacaca se itovo voravora, era dau veivakasalataki me keimami kua ni gole kina.

Ia se tiko ga eso na ituvaki rerevaki. Dua na siga keirau vunau tiko kei na dua tale na painia o Denis Carrigan, ena dua na tauni e sega kina na iVakadinadina i Jiova, se qai lakovi oti ga vakadua. E beitaki keirau e dua na marama ni keirau yamata ni sotia ni Peritania, de dua ni sega ni balebale vakaAiladi na neirau vosa. Keirau rere sara ga ena veibeitaki qori. Ni o kauaitaki ira mada ga na sotia, o rawa sara ga ni vakamatei se lauvana na durumu. Ni keirau wawa basi tiko, dua na ka na neirau liliwa, e sega tale ni dua e tiko vata kei keirau, sa kele yani e dua na motoka ena mata ni valenikana e tiko kina na marama e beitaki keirau. E lako mai tuba, e vosa sara vei rau na turaga ena loma ni motoka, oti e dusi mai vei keirau. Rau draiva yani vakamalua vei keirau na turaga qori rau taroga sara e vica na taro me baleta na gauna ena yaco mai kina na basi. Ni yaco mai na basi, rau vosa sara vei draiva. Keirau sega ni rogoca na ka eratou veivosakitaka. Ni sega tale ni dua na pasidia, keirau kila sara ga ni na caka vei keirau e dua na ka ena taudaku ni tauni. Ia e sega ni yaco qori. Niu sobu mai na basi, au tarogi draiva sara: “O rau na turaga ya rau vaqaqai keirau?” E kaya mai: “Au tukuna vei rau niu kilai kemudrau. Drau kua ni leqa. Ena sega ni dua na ka ena yacovi kemudrau.”

Ena soqo ni tikinaa e Dublin ena 1976, au sotavi Pauline Lomax kina, e dua tale ga na painia lavotaki e veisiko tiko mai Igiladi. E tacida yalodina, yalomalumalumu, e marama totoka tale ga. Rau se kila na dina o Pauline kei na ganena o Ray ena nodrau bula taucoko. Oti tale e dua na yabaki keirau vakamau kei Pauline, keirau tomana neirau veiqaravi vakapainia lavotaki e Ballymena, e Noca Ailadi.

Dua na gauna keirau a veiqaravi tu vakaivakatawa ni tabacakacaka vei ira na tacida e Belfast, Londonderry, kei na so tale na vanua vakarerevaki. E uqeti keirau na nodra vakabauta na tacida vakayalo era biuta na vakabauta sa vakawakana tu e lomadra, na veivakaduiduitaki, kei na nodra biuta na veicati mera qaravi Jiova. E vakalougatataki ira o Jiova, e taqomaki ira tale ga!

Au tiko e Ailadi me tini na yabaki. Oti, ena 1981 keirau sureti sara ena ika72 ni kalasi e Kiliati. Ni oti na tuvaitutu, keirau lesi i Sierra Leone, ena ra kei Aferika.

SIERRA LEONE—RA YALODINA TIKO GA NIRA DRAVUDRAVUA

Keirau tiko ena vale ni daukaulotu kei na 11 tale na tacida. Dua ga na valenikuro keimami vakayagataka vata, tolu na valenivakacegu, rua na valenisili, dua na talevoni, dua na misini ni savasava, dua tale ga na misini ni vakamamaca isulu. E dau boko vakalevu na livaliva qai sega ni kilai na gauna ena boko kina. Era veiciciyaki na kalavo ena delavuvu, era veidoloyaki na gata ena tabavale e ra ena lomaniqele.

E sega ni vinaka na ituvaki ni bula, ia e marautaki na cakacaka vakaitalatala. Era doka na iVolatabu na lewenivanua, era vakarorogo matua tale ga. Levu era vuli iVolatabu, era vakabauta na dina. Era dau kacivi au “Mister Robert,” o Pauline me “Missus Robert.” Oti vakalailai niu sa lai cakacaka tiko ena valenivolavola ni tabana, au sa sega ni vakaitavi vakalevu ena cakacaka vakaitalatala, sa ra tekivu kacivi Pauline me “Missus Pauline.” Era kacivi au ena “Mister Pauline.” E taleitaka qori o Pauline!

Levu na tacida era dravudravua, ia e vakarautaka vei ira o Jiova na ka mera bula kina, e veivakurabuitaki sara ga ena so na gauna. (Maciu 6:33) Au nanuma lesu e dua na tacida yalewa sa vo tiko vua na ilavo me voli kina ena siga qori na kena kei ratou na luvena, ia e solia kece qori vua e dua na tacida tagane e tauvimate tiko qai sega ni veirauti na ilavo me volia kina na mena wainimate ni malaria. Ena siga tiko ga qori, e sega ni namaki nona gole yani vua na tacida yalewa qori e dua na marama me saumi koya me talia na uluna. Dau yaco vakalevu na ituvaki va qori.

NIGERIA—VULICA E DUA NA ITOVO NI VANUA VOU

Keirau tiko e Sierra Leone me ciwa na yabaki. Oti keirau lesi sara ina Peceli e Nigeria. Keirau sa mai tiko qo ena dua na valenivolavola ni tabana levu. Na itavi ga au qarava e Sierra Leone au mai cakava tale ga eke, ia e dua na veisau levu vei Pauline, e dredre tale ga. Dau vakayagataka e 130 na aua e veivula ena cakacaka vakaitalatala, levu tale ga nona vuli iVolatabu era toso vinaka. Ia qo sa lesi ina vanua ni cula isulu, me lai botani isulu kina e veisiga. E taura na gauna me qai matau kina, ia e qai raica nira marautaka e levu na nona cakacaka, e dau saga tale ga me vakayaloqaqataki ira na lewenivuvale e Peceli.

E vou vei keirau na nodra itovo ni bula e Nigeria, e levu na ka me keirau vulica. Ena dua na gauna, e curu mai na noqu rumu e dua na tacida tagane me mai veikilaitaki au kei na dua na tacida yalewa sa vakadonui me mai veiqaravi e Peceli. Niu dodoka yani na ligaqu meu lululu vua, e davo vakatoboicu e yavaqu. Au kidroa sara ga! Rua ga na tikinivolatabu au nanuma mai: Qori na Cakacaka 10:25, 26 kei na Vakatakila 19:10. Au qai vakasamataka, ‘Meu tukuna vua me kua ni cakava qori?’ Na gauna tale ga ya au liaca kina ni se qai sureti ga mai Peceli, e dodonu me kila tiko na ivakavuvuli vakaivolatabu.

Au madua toka ena neitou veivosaki tiko ya, au saga sara meu kila na vu ni nona cakava qori. Au qai kila ni tacida yalewa qo e vakaraitaka ga e dua na itovo vakavanua se vakayagataki tiko ena so na vanua e kea. Era dau cakava tale ga na tagane. Qori e ivakaraitaki ni nodra veidokai. Era sega ni sokalou tiko, ia e tiko tale ga na kena yavu vakaivolatabu. (1 Sam. 24:8) Au marau niu sega ni tukuna vua na tacida yalewa qori e dua na ka ena noqu lecaika meu vakamadualaki koya.

Keimami sotava e levu na tacida mai Nigeria e totoka na nodra ivakaraitaki ni yalodina ena veiyabaki sa sivi. Vakasamataki Isaiah Adagbona mada.b E vulica na ka dina ni se cauravou, ia e qai laurai ni sa tauvi vukavuka. E vakau sara ina nodra itikotiko na tauvi vukavuka, o koya duadua ga na tacida me tiko kina. E tusaqati, ia e vukei ira e sivia na 30 mera kila na ka dina, me tauyavu tale ga na ivavakoso ena itikotiko qori.

KENYA—ERA YALOVOSOVOSO VEI AU NA TACIDA

Keirau lesi ena 1996 ena valenivolavola ni tabana e Kenya. Qo e imatai ni gauna meu lesu tale kina ina vanua qori mai na gauna au gole yani kina e kea me vaka au vakamacalataka toka mai cake. Keirau tiko ga e Peceli. Era dau maliwai ira tale ga na veisiko yani na maqe. Era dau “butakoci” ira na tacida yalewa era kau vuata tiko. Dua na siga, e dolava tu ga e dua na tacida yalewa na nona katubaleka e Peceli. Ni lesu yani, e raica ni dua na ilala maqe era sa kania tiko na kakana ena nona rumu. E kaila ena domobula qai cici yani i tuba. Era rere tale ga na maqe ra qai lade ena katubaleka mera dro.

Keirau lewena kei Pauline na ivavakoso vosa vakaSwahili. Sega ni dede, au lesi meu liutaka na Vulivola ni iVavakoso (nikua sa Vuli iVolatabu ni iVavakoso). Ia au se bera sara ni kila vinaka na vosa vakaSwahili. Au dau vakarautaka rawa ga na ka me vulici, meu rawa ni wilika na taro. Ia ke sega mada ga ni tautauvata vakalailai na nodra isaunitaro na vakarorogo kei na ka e volai tu, au sega ni kila na ka era tukuna tiko. E dredre vei au! Au lomani ira sara ga na tacida. Ia au qoroya nira ciqoma na ituvatuva qori ena yalovosovoso kei na yalomalumalumu.

MERIKA—VAKABAUTA ENA VANUA VUTUNIYAU

E sega ni sivia e dua na yabaki neirau tiko e Kenya. Ena 1997 keirau sureti kina me keirau lai veiqaravi e Peceli e Brooklyn, mai Niu Yoka. Keirau sa mai tu qo ena dua na vanua vutuniyau, ia e tiko tale ga na kena leqa. (Vkai. 30:8, 9) Na vanua mada ga va qori, era ivakaraitaki vinaka ni vakabauta na tacida. Era vakayagataka na nodra gauna kei na iyau, mera tokona na cakacaka vinaka ni isoqosoqo i Jiova, sega ni ka mera vutuniyau kina.

Na veiyabaki gona sa sivi keirau raica na nodra vakaraitaka na tacida na nodra vakabauta ena duidui ituvaki. Mai Ailadi, e dei nodra vakabauta na tacida nira tikoyavavala na lewenivanua. E Aferika, e dei nodra vakabauta na tacida nira dravudravua ra qai tu yawa. E Merika, e dei nodra vakabauta na tacida nira tiko ena vanua vutuniyau. Ena marau mada ga o Jiova ni rai sobu mai qai raica nira vakaraitaka nodra lomani koya ena duidui ituvaki!

Toso totolo ga na yabaki, “e cawi e bera tale na kau ni dau talitali.” (Jope 7:6) Keirau sa veiqaravi tiko qo ena itikotiko liu e Warwick, mai Niu Yoka, keirau marau tale ga ni veiqaravi kei ira era dau veilomani dina. Keirau marau, lomavakacegu, keirau qai taleitaka na cakava na ka keirau rawata me tokoni kina noda Tui o Karisito Jisu, sa vakarau qo me vakalougatataki ira e dua na ilala levu era yalodina tiko.—Maciu 25:34.