Wase e 105

Tekivutaki e dua na Siga Bibi

NI SA biuti Jerusalemi ko Jisu ena yakavibogi ni Siga Moniti, sa lesu yani ki Pecani ena baba tokalau ni Ulunivanua ni Veiolive. Sa mai vakacavara e rua na i otioti ni siga ena nona cakacaka vakaitalatala mai Jerusalemi. E sega ni vakabekataki ni baci moce tale ena vale i Lasarusa na nona i tokani. Me vaka ni toka tu mai Jeriko ena Siga Vakaraubuka, oqo e sa i kava ni bogi me tiko voli kina mai Pecani.

Na mataka caca ni Siga Tusiti, 11 Naisani, e baci lako tale yani o koya kei ira na nona tisaipeli. E yaco me dua dina na gauna bibi oqo ena cakacaka vakaitalatala i Jisu, e bau gauna osooso sara me yacova mai oqo. Na i otioti ni siga oqo me rairai yani ena loma ni valenisoro. Sa i otioti ni siga me cakacaka voli kina vakaitalatala e matana levu ni bera nona lewai ka vakamatei.

E muria yani ko Jisu kei ira na nona tisaipeli na sala vata ga ena Ulunivanua ni Veiolive ena i lakolako ki Jerusalemi. Ena sala mai Pecani, e sa raica rawa ko Pita na kau a cudruva ko Jisu ena mataka ni siga yani ka dua. E tukuna cake o koya, “Vakavuvuli, raica, na lolo ko sa lewa me ca sa malai sara.”

Ia a cava e vakamatea kina ko Jisu na vunikau? E tukuna na vuna ena nona kaya: “Ni’u sa kaya vakaidina vei kemudou, Kevaka sa dua e kaya ki na ulu ni vanua oqo [na Ulunivanua ni Veiolive ena vanua era duri tu kina], Mo cavu tani, ka biu ki na wasaliwa, ia ka sega ni vakatitiqa na yalona, a sa vakadinata ga ni na yaco na ka sa kaya; ena rawata na ka kecega sa kaya ko koya. A ka kecega dou sa kerea, ni dou sa masu, dou vakadinata ni dou sa rawata, ena qai nomudou ga.”

Ena nona vakavuna me malai na vunikau, sa kotora vei ira nona tisaipeli ko Jisu e dua na ka ni vuli ni gadrevi me ra vakabauta na Kalou. Me vaka e qai tukuna: “Na ka kece sara ga dou na kerea e na masu, ni dou sa vakadinata, dou na rawata.” Sa dua dina na ka ni vuli bibi vei iratou me ratou vulica, vakauasivi ena veivakatovolei dredre sa toro voleka tiko mai! Ia, e tiko tale e dua na i sema ni kena malai na kau kei na vakabauta.

Na matanitu ko Isireli, e tautauvata kei na vu ni lolo, e veivakacalai na kena i rairai. E dina ni tiko na veiyalayalati ena maliwa ni Kalou kei na matanitu, ka kena i rairai ni vaka me muria na nona i vakavuvuli, e sa vakadinadinataki ga ni sega vua na vakabauta, e sega na vuana vinaka. Ena vuku ni lailai ni vakabauta, sa mai cata sara tikoga kina na Luve ni Kalou na matanitu! Na nona vakavuna me malai na vu ni lolo e sega na vuana, sa vakaraitaka ko Jisu na i otioti ni veika ena sotava na matanitu tawavakabauta ka sega na vuana oqo.

E sega soti ni dede sa curu yani ko Jisu kei ira na nona tisaipeli ki Jerusalemi, ia me vaka e dau nodra i valavala, era lako sara yani ki na valenisoro, sa tekivu veivakatavulici sara kina ko Jisu. E sega ni vakatitiqataki ni ra nanuma lesu na bete i liuliu kei na nodra qase na tamata na ka a cakava ko Jisu ena siga ka dua, ni vorati ira na dauveisau i lavo, sa ra qai vosa bolebole yani vua: “Ko sa lesi maivei mo cakava na veika oqo, ia ko cei sa solia vei iko na i lesilesi oqo?”

Sa qai sauma ko Jisu ka vaka: “Au na tarogi kemudou talega e na dua na taro; kevaka dou na tukuna vei au, au na qai tukuna talega vei kemudou se ka’u sa lesi mai vei me’u cakava na veika oqo: Sa vu mai vei na papitaiso i Joni? mai lomalagi, se mai na tamata?”

Era sa qai veivosaki vakataki ira na bete kei ira na qase me ra sauma vakacava. “Kevaka eda kaya, E vu mai lomalagi; ena qai kaya ko koya vei keda, Ia dou a sega ni vakadinati koya ena vuku ni cava? Ia kevaka eda na kaya, E vu mai na tamata; eda sa rerevaki ira na lewe vuqa; ni ra sa vakasama kecega sa parofita ko Joni.”

Era lecava na ka me ra kaya na i liuliu. Era sa qai sauma vei Jisu: “Keitou sa sega ni kila.”

Sa qai kaya kina vei ira ko Jisu: “Au na sega tale ga ni tukuna vei kemudou se ka’u sa lesi maivei me’u cakava na veika oqo.” Maciu 21:19-27; Marika 11:19-33; Luke 20:1-8.

▪ Na cava e bibi kina na Siga Tusiti, 11 Naisani?

▪ Na ka ni vuli cava e kauta cake mai ko Jisu ena nona vakavuna me malai na vu ni lolo?

▪ E sauma vakacava ko Jisu na nodra vosa era via kila se lesi mai vei me vakayacora rawa kina na veika oqo?

Wase e 106

Vakavotui ena Vosa Vakatautauvata ni Were ni Vaini

E TIKO voli ena valenisoro ko Jisu. A se qai vakaveilecayakitaki ira oti ga na i liuliu vakalotu ena nodra via kila se lesi mai vei me vakayacora kina na veika oqo. Ni bera ni ra kilai yalodra tale, sa tarogi ira yani ko Jisu: “Ia ka cava dou lewa?” Ia ena vuku ni dua na vosa vakatautauvata, e vakaraitaka vei ira o koya se ra mataqali tamata dina vakacava.

“Sa dua na tamata sa lewe rua na luvena-tagane, a sa lako vua sa qase, ka kaya, na luvequ, la’ki cakacaka edaidai ki na noqu were-ni-vaini. A sa vosa ko koya, ka kaya, Au sa sega ni vinakata; ia sa qai veivutuni emuri, ka lako. Sa qai lako vua sa gone, ka vosa vakakina. A sa vosa ko koya, ka kaya, au sa lako, saka; ia ka sa sega ni lako. Ko cei vei rau sa muria na loma i tamana?” e taroga ko Jisu.

“O koya sa qase,” era sauma yani o ira era tusaqati koya.

Sa qai vakamacalataka ko Jisu: “Au sa kaya vakaidina vei kemudou, O ira sa kumuna na i vakacavacava kei ira na dautagane, era sa curu eliu vei kemudou ki na matanitu ni Kalou.” O ira na daukumuni vakacavacava kei ira na dautagane e vaka ga ni ra a cata taumada ni qarava na Kalou. Ia, me vakataki koya na i matai ni gone, era a veivutuni ka mai qaravi koya. Ena yasana kadua, o ira na i liuliu vakalotu era tautauvata kei koya na i karua ni gone, era vakacavutaka voli ni ra qarava na Kalou, ia, e qai kaya ko Jisu: “Ni sa lako mai vei kemudou ko Joni [na Dauveipapitaiso] e nai valavala ni yalododonu, ia dou sa sega ni vakadinata: Ia ko ira sa kumuna na i vakacavacava kei ira na dautagane, era sa vakadinata: ia koi kemudou, ni dou sa raica dou sa sega ni veivutuni emuri, mo dou vakadinata.”

E vakaraitaka tarava ko Jisu ni ra guce na i liuliu vakalotu e sega ni ra vakanadakuya ga na nodra qarava na Kalou. E sega, era tamata ca dina sara ga. E tukuna ko Jisu: “Sa dua na tamata sa taukena e dua na vale, sa tea e dua na were-ni-vaini, a sa viribaita vakavolivolita, a sa kelia kina na i keli ni waini, a sa tara na nodra vale na i vakatawa, a sa lisitaka vei ira e so nai vakatau-ni-were, a sa qai lako ki na vanua tani. Ia ni sa voleka mai na vula-i-matua, sa talai ira na nona tamata ko koya vei ira nai vakatau-ni-were me ra kauta mai na vuana me nonai votavota. A ra sa tauri ira na nona tamata ko ira na i vakatau-ni-were, a ra sa yavita e dua, ka vakamatea e dua, ka vakavirika e dua. A sa tala tale e so tani na tamata, era lewe vuqa cake vei ira ka liu; a ra sa kitaka vakakina vei ira.”

Na “tamata” o ira na parofita ka talai ira yani o koya “sa taukena e dua na vale,” ko Jiova na Kalou, vei ira “na i vakatau-ni-were” ni nona “were-ni-vaini.” O ira nai vakatau-ni-were sai ira era matataka voli na matanitu ko Isireli, na matanitu ka vakatakila na i Vola Tabu me vaka na “were-ni-vaini” ni Kalou.

Me vaka ni ra i valavala kaukauwa “nai vakatau-ni-were” ka vakamatei ira na “tamata,” sa qai vakamacalataka ko Jisu: “Sa oti, sa qai tala [o koya na i taukei ni were-ni-vaini] na luvena kivei ira, ka kaya, Era na vakarokorokotaka na luvequ. Ia ni ra sa raica na luvena ko ira nai vakatau-ni-were, era sa kaya vakai ira, O koya oqo nai taukei emuri; tou mai vakamatea, me da suguta na nona vanua me noda. A ra sa taura ka biliraka ki taudaku ni were-ni-vaini, ka vakamatea.”

Sa qai vosa oqo vei ira na i liuliu vakalotu ko Jisu, ka taroga: “Ia ni sa na lako mai na turaga ni were-ni-vaini, a cava e na kitaka vei ira nai vakatau-ni-were oqo?”

Era sauma na i liuliu vakalotu, “ena vakamatei ira vakararawa na tamata ca oqori, ka lisitaka na were-ni-vaini kivei ira eso tani nai vakatau-ni-were, era na solia vua na vuana e na kena yabaki.”

Era lecava ni ra sa vakatauca tikoga vei ira na lewa ni cudruvi, me vaka ni ra okati ena kedra maliwa na Isireli era i “vakatau-ni-were” ni “were-ni-vaini” i Jiova, na matanitu ko Isireli. Na vuana ka namaka ko Jiova mai vei ira nai vakatau-ni-were o ya, me ra vakabauti koya na Luvena tagane, na Mesaia dina. Na nodra sega ni vuataka mai na vua vakaoqori, sa qai vakasalataka ko Jisu: “Dou a sega beka ni wilika e nai Vola Tabu [ena Same 118:​22, 23], Na vatu era sa cata ko ira na matai ni vale, Sa yaco me kenai vakadei e na tutu-ni-vale: Oqo na cakacaka i Jiova, ka sa ka e veivakurabuitaki e matada? O koya oqo ka’u sa kaya kina vei kemudou, Ena kau tani vei kemudou na matanitu ni Kalou, me soli vei ira na lewe-ni-vanua era na vuataka mai na vuana. Ia ko koya ena lutu ki na vatu oqo, ena dasila kina; ia ko koya ena lutuka, ena vurumemea me vaka na nuku.”

Sa ra qai kila ena gauna oqo na vunivola kei ira na bete i liuliu ni tukuna tiko ko Jisu na veika e baleti ira, era sa via vakamatei koya, o koya ka dodonu me na qai “taukei emuri.” Na i tavi dokai gona me ra na veiliutaki ena Matanitu ni Kalou e sa kau tani mai vei ira me vaka e dua na matanitu, ka na buli e dua na matanitu vou ni ‘vakatau-ni-were ni vaini,’ o koya ena vuataka mai na vua vinaka.

Ena vuku ni nodra rerevaki ira na lewe vuqa na i liuliu vakalotu, ni ra okati Jisu ni dua na parofita era sega ni via vakamatei koya ena gauna oqo. Maciu 21:28-46; Marika 12:1-12; Luke 20:9-19; Aisea 5:1-7.

▪ O cei e vakatayaloyalotaki rau na gone ena i matai ni vosa vakatautauvata i Jisu?

▪ Ena i karua ni vosa vakatautauvata, o cei e vakatayaloyalotaki koya na “tamata sa taukena e dua na vale,” na “were-ni-vaini,” na i “vakatau-ni-were,” na “tamata,” kei koya “nai taukei emuri”?

▪ Na cava ena yaco vei ira na i ‘vakatau-ni-were ni vaini,’ ia o cei soti ena kedra i sosomi?

Wase e 107

Vosa Vakatautauvata ni Magiti ni Vakawati

ENA vuku ni rua na vosa vakatautauvata, sa qai vakavotuya ko Jisu na nodra cala na vunivola kei ira na bete i liuliu, sa ra qai via vakamatei koya. Ia e se sega ni tinia na nona vunauci ira ko Jisu. E qai tukuna tale vei ira e dua na vosa vakatautauvata, ka vaka:

“Sa tautauvata na matanitu vakalomalagi kei na dua na tui, ko koya sa cakava na magiti ni vakawati ni luvena-tagane; sa talai ira yani na nona tamata me ra lakovi ira ka sureti ki na kana magiti ni vakawati: a ra sa sega ni via lako mai.”

Na Kalou ko Jiova na Tui e vakarautaka e dua na magiti ni vakamau nei Luvena, ko Jisu Karisito. Sa qai yaco na watina yalewa o ira na lewe 144,000 na nona i muri lumuti era na laki duavata kei Jisu mai lomalagi. O ira na lewe ni vanua i koya na Tui sa i ira na Isireli, o ira era a kau vata mai ena veiyalayalati ni Lawa ena 1513 B.S.K., ka ra ciqoma kina na i tavi dokai me ra “na matanitu bete.” Ena gauna o ya era sureti taumada o ira oqo ki na kana magiti ni vakawati.

Ia, na i matai ni veikacivi vei ira na sureti a qai caka ena vula i botabota ni 29 S.K., ena gauna sa tekivu kina ko Jisu kei ira na nona tisaipeli (na tamata ni tui) na cakacaka ni nodra vunautaka na Matanitu. Ia o ira na Isireli vakayago era a kacivi mai vei ira na tamata ni tui ena maliwa ni 29 S.K. ki na 33 S.K. era sega ni via lako mai. E baci solia tale na gauna na Kalou me ra sureti mai na lewe ni matanitu, me vaka e tukuna ko Jisu:

“Sa qai tala tale ko koya na tamata tani eso, ka kaya, La’ki kaya vei ira era sureti, Raica ka’u sa vakarautaka oti na noqui vakasigalevu: sa vakamatei eso na noqu pulumokau, kei na noqu manumanu uro, ka sa vakarautaki oti tu na ka kecega; dou lako mai ki na magiti ni vakawati.” Na i karua ka i otioti ni veikacivi vei ira era a sureti e tekivutaki ena Penitiko 33 S.K., na gauna e sovaraka kina na yalo tabu vei ira na i muri i Jisu. A tomani tiko na veikacivi oqo me yacova sara na 36 S.K.

E dua na i wase levu vei ira na Isireli era vakawaletaka na veikacivi oqo. E kaya ko Jisu: “A ra sa vakaweleweletaka, a ra sa dui lako, e dua ki na nona were, ka dua ki na nona veivoli: ia ko ira na kena vo, era sa tauri ira na nona tamata, ka vakacacana, ka vakamatea.” Sa tomana ko Jisu, “ni sa qai rogoca na tui, sa cudru ko koya; a sa talai ira na nonai valu, ka vakawabokotaki ira na daulaba ko ya, ka visa na nodra koro.” A yaco oqo ena 70 S.K., ni a kama rusa vakadua ko Jerusalemi mai vei ira na kai Roma, ka ra vakamatei na daulaba o ya.

Sa qai vakamacalataka ko Jisu na veika e yaco ni se bera oqo: “Sa qai kaya ko koya [na tui] vei ira na nona tamata, Sa vakarautaki oti tu na magiti ni vakawati, a ra sa sega ni yaga kina ko ira ka sureti: o koya mo dou qai lako ki na veisalatu, ia ko ira kecega dou na kunea, dou sureti ira mai ki na magiti ni vakawati.” Era muria oqo na tamata ni tui, ka yaco me “sinai na vale levu ni vakawati vei ira era mai tiko me kana.”

Na cakacaka ni nodra vakasoqonitaki vata mai na vulagi mai na gaunisala ena i bili ni koro vei ira era sureti mai a tekivutaki ena 36 S.K. Na turaganivalu kai Roma ko Konilio kei iratou na nona vuvale na i matai vei ira na tawacilivi sega ni Jiu me ra vakasoqonitaki mai. Na nodra vakasoqonitaki mai na sega ni Jiu oqo, era mai sosomitaki ira kece era a cata taumada na veikacivi, e tomani yarayara mai me yacova sara na i ka ruasagavulu ni senitiuri.

Ena i ka ruasagavulu ni senitiuri oqo e sa qai sinai kina na vale levu ni vakawati. Sa qai tukuna ko Jisu na veika sa qai yaco tarava, ka kaya: “A sa qai curu mai na tui me raici ira era sa tiko me ra kana, a sa raica kina e dua na tamata sa sega ni vakaisulu e nai sulu ni vakawati: a sa kaya vua, Noqui tau, e vakaevei ni ko sa curu mai kike ni sa sega vei iko nai sulu ni vakawati? A sa vagagalu ga ko koya. Sa qai kaya na tui vei ira na nona tamata, Dou vesuka, a yavana kei na ligana, ka kauti koya tani, ka biuta ki na butobuto etautuba; ena dautagi kina, ka vakasequruquru bati.”

Na tamata ka sega ni vakaisulu ena i sulu ni vakawati e vakatayaloyalotaki ira ka yacadra walega na lotu va-Karisito mai na Veivanua va-Karisito. E tawakilai ira na Kalou ni sega vei ira na i vakatakilakila dodonu me vaka na Isireli vakayalo. A sega ni lumuti ira na Kalou ena yalo tabu me ra i taukei ena Matanitu. O koya oqo era sa viritaki yani kina e tautuba ki na butobuto na vanua me ra laki vakarusai kina.

Sa qai tinia na nona vosa vakatautauvata ko Jisu ka vaka: “Ni ra sa lewe vuqa era sa sureti, ka lewe lailai era sa digitaki.” Io, era a sureti e lewe vuqa mai na matanitu ko Isireli me ra mai i lawalawa ni wati i Karisito, ia era lewe vica ga mai vei ira na Isireli vakayago era a digitaki. Na i wase levu duadua ni vulagi ka ra lewe 144,000 era a rawata na i covi vakalomalagi era sega ni Isireli. Maciu 22:1-14; Lako Yani 19:1-6; Vakatakila 14:1-3.

▪ O cei era a sureti taumada ki na magiti ni vakawati, ia ena gauna cava a dulaki kina vei ira na veisureti?

▪ Ena gauna cava a ia kina na i matai ni veikacivi, ia o cei na tamata ni tui era a veikacivi?

▪ Ena gauna cava e caka kina na i karua ni veikacivi, ia o cei era a qai sureti e muri?

▪ O cei e vakatayaloyalotaki koya na tamata ka sega ni vakaisulu ena i sulu ni vakawati?

▪ O cei na lewe vuqa era a sureti, kei na lewe vica era a digitaki?

Wase e 108

Guce ni Ra Bukiveretaki Jisu

ENA vuku ni nona veivakatavulici tiko ena valenisoro ko Jisu a se qai tukuna oti ga vei ira na nona meca vakalotu e tolu na vosa vakatautauvata ka vakavotuya na nodra i tovo ca, e vakacudrui ira sara vakalevu na Farisi ka ra bosea vata me ra bukiveretaki koya me kaya na ka e rawa ni vesu kina. Era mani nakita vata e dua na i lawaki ka talai ira yani na nodra tisaipeli, kei ira talega na i lawalawa i Eroti, ena nodra via coriti koya.

Era kaya na tamata oqo, “Vakavuvuli, keitou sa kila ko sa dina, ka sa vakatavuvulitaka vakaidina nai valavala sa vinaka vua na Kalou, ia ko sa sega ni rerevaka e dua: ni ko sa sega ni doka na matadra na tamata: o koya mo qai tukuna vei keitou, A cava ko lewa? sa tara me da soli ka ni matanitu vei Sisa, se segai?”

A sega ni vakalialiai ko Jisu ena vosa ni veicavilaki. Sa kila vinaka o koya kevaka me kaya, ‘Sega, e sega ni dodonu se tara me saumi na i vakacavacava oqo,’ ena vakacalai o koya ni vakauqeta me ra talaidredre vei Roma. Ia, kevaka me kaya, ‘Io, e dodonu mo ni sauma na i vakacavacava oqo,’ era na qai sevaki koya na Jiu, ni ra cata voli na nodra qali tu vei Roma. Sa qai sauma o koya: “Dou sa dauveretaki au e na vuku ni cava, dou dauveivakaisini? vakatakila mai vei au na i lavo ni soli.”

Ni ra sa kauta mai vua e dua, sa qai taroga: “A mata i cei oqo, kei na yaca i cei sa volai tu?”

“A nei Sisa,” era sauma yani vua.

“Mo dou qai solia vei Sisa na ka nei Sisa; vei koya talega na Kalou na ka sa nona na Kalou.” Ia, ni ra sa rogoca na tamata na vukutaki ni nona sauma na taro ko Jisu, era sa kurabui. Sa ra lako yani ka biuti koya tu mai.

Ni ra raica nodra guce na Farisi me ra coriti Jisu rawa, era sa qai lako mai vua e so na Setoki era dau kaya ni sega na tucake tale mai na mate, ka taroga: “Vakavuvuli, sa vola vei keda ko Mosese, Kevaka sa dua na tamata sa mate na tuakana se tacina, ka biuta na watina, ka sega na luvena, me rau qai veiwatini kei na nona yada na tacina se tuakana, me vakaivakawa kina vua na tacina se tuakana. Sa tiko na mataveitacini eratou lewe vitu: a sa vakawati ko koya sa qase, a sa mate, ka sega na luvena: erau sa qai veiwatini kaya nai karua, a sa mate ga, ka sega na luvena: sa vaka talega kina nai katolu: ia eratou sa veiwatini kaya ko iratou na lewe vitu, ka sega na luvedratou: sa qai mate talega emuri na yalewa: ia ni sa tu cake tale na mate, ena wati i cei vei iratou ko koya? ni ratou sa watina ko iratou na lewe vitu.”

Sa qai sauma ko Jisu ka kaya: “Sa sega li ni vu ni nomudou sese oqo, ni dou sa sega ni kila nai Vola Tabu, se na kaukauwa ni Kalou? Ni ra na tu cake tale mai na mate, era na sega ni vakawati, se veimusumusukitaki me ra vakawati; era na vakataki ira na agilose mai lomalagi. Ia ni ra na tu cake tale na mate, dou sa sega li ni wilika e nai vola i Mosese, ni sa vosa na Kalou vei koya, mai na kau, ka kaya, Oi au na Kalou i Eparaama, kei na Kalou i Aisake, kei na Kalou i Jekope? Ia sa sega ni nodra Kalou na mate ko koya, a nodra Kalou ga era sa bula tiko: dou sa sese vakalevu kina.”

Era baci kurabui vakalevu tale na lewe vuqa ena i sau ni taro i Jisu. E so mada ga vei ira na vunivola era vakadinati koya: “Vakavuvuli, ko ni sa vosa vinaka.”

Ni ra sa raica na Farisi ni sa vagalui ira na Setoki ko Jisu, era sa qai lako mai vua me vaka e dua na i lawalawa. Me ra tomana nodra vakatovolei koya, sa qai taroga e dua na vunivola mai na kedra maliwa: “Vakavuvuli, a cava nai vakaro levu e na vunau?”

E sauma ko Jisu: “Mo lomani Jiova na nomu Kalou e na lomamu taucoko, kei na yalomu taucoko, kei na nomu nanuma kecega. Ai matai ni vunau oqo, ka levu: a sa tautauvata kei nai karua, Mo lomana na kai nomu me vaka ko lomani iko.” Na kena dina, a qai vakuria ko Jisu: “Sa vu ni vunau taucoko kei ira na parofita na vunau e rua oqo.”

E duavata kei koya na vunivola ka kaya, “E vinaka, Vakavuvuli, ko sa kaya dina ni sa dua bauga na Kalou; a sa sega tale e dua me rau le rua kaya; ia me da lomani koya ena lomada taucoko, kei na noda vakasama kece kei na yaloda taucoko, kei na noda kaukauwa kece, ka me lomana na kai noda me vaka eda lomani keda, oqo na ka levu, ia na ka lailai nai soro kama kecega, kei na soro kecega.”

Ni raica ko Jisu na nona sauma vakavuku na vunivola, sa kaya vua: “O sa sega ni yawa ki na matanitu ni Kalou.”

Sa siga tolu oqo​—Siga Tabu, Siga Moniti kei na Siga Tusiti—na nona veivakatavulici tiko ena valenisoro ko Jisu. Era marau na lewe vuqa ena nodra vakarorogo tiko vua, ia era saga voli na i liuliu vakalotu me ra vakamatei koya, ia e guce kece na sasaga era via vakayacora. Maciu 22:15-40; Marika 12:13-34; Luke 20:20-40.

▪ Na i lawaki cava era a viria na Farisi me ra bukiveretaki Jisu kina, ia na cava e rawa ni yaco ke sauma na taro o koya ena io se sega?

▪ E vakadaroya talega vakacava ko Jisu na nodra sasaga na Setoki me ra bukiveretaki koya?

▪ Na sasaga cava era baci via vakatovolei Jisu tale kina na Farisi, ia na cava e qai yaco?

▪ Ena i otioti ni cakacaka vakaitalatala i Jisu mai Jerusalemi, e vica na siga e veivakatavulici voli kina ena valenisoro, ia e cakayaco vakacava?

Wase e 109

Cudruvi Ira Era Dauvorati Koya ko Jisu

A VAKAVEILECAYAKITAKI ira na nona meca vakalotu ko Jisu ni sega ni qai dua tale vei ira e doudou me bau taroga tale e dua na ka. Sa qai vakadeitaka vakataki koya me sa na vakavotuya na nodra sesewa. “A cava dou lewa e na vuku i Karisito? a luve i cei ko koya?”

“A luve i Tevita,” era sauma yani na Farisi.

E dina ni sega ni cakitaka ko Jisu ni ko Tevita e nona i tubutubu vakayago na Karisito, se Mesaia, sa qai taroga: “Sa vakaevei ni sa vakatokai koya me Turaga ko Tevita, ni sa vuna na yalo tabu [ena Same 110] ka kaya, Sa kaya ko Jiova vua na noqu Turaga, Mo tiko e na ligaqu i matau, Me’u kitaki ira mada na nomu meca mei tutu-ni-yavamu? Ia kevaka sa vakatokai koya ko Tevita me Turaga, sa luvena vakaevei?”

Era vagagalu na Farisi, ni ra sega ni kila se o cei dina na Karisito, se o koya na lumuti. Na Mesaia e sega ni kawa vakayago ga i Tevita, me vaka era vakabauta beka na Farisi, ia a bula makawa sara o koya mai lomalagi ka i liuliu talega i Tevita, se nona Turaga.

Sa qai golevi ira na i lawalawa levu kei ira na nona tisaipeli ko Jisu, ka vakasalataki ira ena vukudra na vunivola kei na Farisi. Me vaka ni ra dauvakatavulica na Lawa ni Kalou, era sa “tiko e nai tikotiko i Mosese,” sa qai vakadreta ko Jisu: “Ia na ka kecega era sa kaya vei kemudou mo dou vakabauta, dou vakabauta ga ka cakava.” Ia sa qai vakuria: “Ia dou kakua ga ni muria na nodrai valavala, ni ra sa vosa ga ka sega ni cakava.”

Era dauveivakaisini, ka cudruvi ira ko Jisu ena vosa vata ga a vosataka ena nona a kana tiko ena vale ni dua na Farisi ena vica na vula yani ki liu. E kaya o koya, “Ia na nodra cakacaka kecega era sa kitaka me raici ira kina na tamata.” Ia sa qai tukuna e so na i vakaraitaki ka vaka:

“Era daramaka e ligadra na nodra kato ni masu ka tu kina na tiki ni Vola Tabu.” Na kato lalai oqori, e dauvau ena yadre se ena liga, e tiko e loma e va na tiki ni lawa: Lako Yani 13:1-10, 11-16; kei na Vakarua 6:4-9; 11:13-21. O ira na Farisi era dauvakarabailevutaka na kato lalai oqo me vaka e kena i rairai ni ra gumatuataka na Lawa.

E vakuria ko Jisu ni ra “vakabalavutaka na tutu ni nodrai sulu.” Ena Tiko Voli mai na Lekutu 15:​38-40 era vakaroti na Isireli me ra cakava na tutu ni nodra i sulu, ia na nodra na Farisi era vakabalavutaka me levu cake sara. Era cakava na ka vakarairai! “A ra sa vinakata nai tikotiko vakaturaga,” e tukuna ko Jisu.

E ka rarawataki, ni vakayaco ka talega vei ira nona tisaipeli na via rogo oqo. Sa qai vakasalataka: “Ia koi kemudou, dou kakua ni vakatokai mei Vakavuvuli; ni sa dua bauga na nomudoui Vakavuvuli: ia dou sa veiwekani kecega. Dou kakua talega ni vakatoka e dua me tamamudou e vuravura; ni sa dua bauga na Tamamudou, ko koya mai lomalagi. Dou kakua talega ni vakatokai me turaga: ni sa dua bauga na nomudou Turaga, ko koya na Karisito.” Sa dodonu me ra cavuraka tani na tisaipeli na gagadre ni via liu duadua! “Ia ko koya sa uasivi cake vei kemudou, me nomudou tamata ko koya,” a vakadreta ko Jisu.

Sa qai tukuna veitarataravi o koya na ca era na sotava na vunivola kei na Farisi, ka vakatokai ira vakavuqa ni ra dauveivakaisini. E kaya o koya, ni ra “sogota na matanitu vakalomalagi vei ira na tamata,” e kaya o koya, ka “ra sa kovea na nodrai yau na yada, a ra masu vakabalavu tiko me veivakaisini.”

“E ca vei kemudou, nai vakavuvuli mataboko,” e kaya ko Jisu. E cudruvi ira na Farisi ni ra lekata na i tovo vakayalo, ka kunei oqo mai na veivakaduiduitaki era daucakava ga vakataki ira. Me kena i vakaraitaki, era kaya, ‘Kevaka e dua sa bubului ki na valenisoro, e sega ni dua na ka ko ya, ia e vauci kina e dua sa bubului ki na koula ni valenisoro.’ Na nodra vakabibitaka cake na koula ni valenisoro mai na kena talei vakayalo na vanua e dauvakayacori kina na sokalou, sa ra vakavotuya kina na nodra mataboko vakayalo.

Me vaka a cakava oti mada ko Jisu, sa qai vakacalai ira na Farisi ena nodra vakawaletaka “na veika bibi e na vunau, nai valavala dodonu, kei na loloma, kei na vakadinata” ni ra kauwaitaka vakabibi tikoga me saumi na dua na i katini ni co somidi.

E vakatokai ira na Farisi ko Jisu me ra “i vakavuvuli mataboko! dou sa tauvulona me biu na nana, ia na kameli dou sa tiloma ga.” Era dautauvulona na nana mai na medra waini, e sega ni baleta ni manumanu lailai walega, ia e baleta ga ni tawasavasava vakalawa. Ia era beca na veika e bibi ena Lawa ka tautauvata oqo ni vaka ga era tiloma qaqa na kameli, ka manumanu tawasavasava talega. Maciu 22:41–23:24; Marika 12:35-40; Luke 20:41-47; Vunau Ni Soro 11:4, 21-24.

▪ Na cava era vagagalu kina na Farisi ni tarogi ira ko Jisu ena veika a kaya ko Tevita ena Same 110?

▪ Ena vuku ni cava era vakabalavutaka kina na Farisi na kato ni nodra tiki ni i Vola Tabu kei na tutu ni nodra i sulu?

▪ Na cava na i vakasala e solia ko Jisu vei ira na nona tisaipeli?

▪ Na cava na veivakaduiduitaki era daucakava ga vakataki ira na Farisi ena nodra via lewa na ka, ia e qai cudruvi ira vakacava ko Jisu ena nodra beca na veika e bibi cake?

Wase e 110

Vakacavari na Cakacaka Vakaitalatala ena Valenisoro

SA IOTIOTI ni gauna oqo me na rairai kina ko Jisu ena valenisoro. Na kena dina ni sa na mai tinia na nona cakacaka vakaitalatala ena matana levu e vuravura, sa qai vo ga na veika me sotava ena nona lewai ka vakamatei ena tolu na siga ga oqo e liu. E tomana nona vunauci ira vakaukauwa sara na vunivola kei na Farisi.

E baci tukuna tale vakatolu: “E ca vei kemudou, na vu-ni-vola kei na Farisi, na dau­vei­vakai­sini!” Nona tukuna taumada vei ira me ra ca baleta ni ra vaka­sava­sava­taka “na bilo kei na dari etaudaku, ia e loma sa sinai e na daubutako kei na garogaro.” E qai vunauci ira o koya: “Mo vaka­sava­sava­taka mada na loma ni bilo kei na dari, me qai savasava talega kina etaudaku.”

E tukuna tarava ko Jisu na ca me baleti ira ena vuku ni kedra i tuvaki e loma e boica ka vuca tu ka ra sega ni vunitaka rawa ena nodra viavia yalododonu. “Ni dou sa vaka na veivale ni bulubulu sa boro vulavula,” e kaya o koya, “ka sa rairai vinaka etaudaku, ia eloma sa sinai e na sui ni mate, kei na ka kecega sa velavela.”

Na kena i tinitini, e vakavotui na nodra dauveivakaisini ena nodra lomasoli me ra vakaduria na kedra i bulubulu na parofita ka ra vakai­uku­uku­taka me ra dokai ena vuku ni nodra cakacaka vinaka. Ia, sa qai vakatakila ko Jisu ni sa i ira na “luvedra era vakamatei ira na parofita.” Io, e dua me bau doudou me vakavotuya na nodra dauveivakaisini e sa na tu ena dua na i tutu rerevaki!

E tomana ko Jisu ena nona cavuta na vosa ni veicudruvi kaukauwa duadua. “Na gata, a luve ni gata loaloa!” e kaya o koya, “dou na dro rawa vakaevei mai na cudruvi mai Qiena?” Ko Qiena na qakilo e dauvakayagataki me i benubenu mai Jerusalemi. E kaya gona ko Jisu ena vuku ni nodra muria tikoga na nodra sala ca na vunivola kei na Farisi, era na sotava kina na vua ni rusa tawamudu.

Ena vukudra ka talai ira yani me ra matataki koya, e kaya ko Jisu: “E so vei ira dou na vakamatea ka vakota; ka so dou na vakanakuitataka e na nomudou veivale ni lotu, ka vakasevi ira mai na koro e dua ki na koro e dua: me yaco kina vei kemudou nai sau ni kedra dra na tamata yalododonu kecega ka vakadavei e vuravura: mai na dra nei Epeli na yalododonu ka yaco ki na dra nei Sakaraia na luve i Parakaia [e vakatokai me ko Jioiata ena i Karua Ni Veigauna], ko koya dou a vakamatea e na tadrua ni vale ni soro kei nai cabocabo-ni-madrali. Au sa kaya vakaidina vei kemudou, A ka kecega oqori ena yaco ki nai tabatamata oqo.”

Ena vuku ni nona vunauci ira vakaukauwa na i liuliu kei Isireli ko Sakaraia, “A ra sa buki kena vere, a ra sa vakaviriki koya e na vatu, e na rara ni vale i Jiova ni sa vakarota ko koya na tui.” Ia, me vaka e qai tukuna vakailiu ko Jisu, ni na sauma ko Isireli na vakadavei kece ni kedra dra na tamata yalododonu o ya. Era a qai sauma ni oti tale e 37 na yabaki, ena 70 S.K., ni a vakarusai Jerusalemi na mataivalu ni Roma ka sivia ni dua na milioni na Jiu era a vakarusai.

Ni vakasamataka ko Jisu na i tuvaki rerevaki oqo, e a vakararawataki koya. “Isa! Jerusalemi, Isa! Jerusalemi,” e baci tukuna tale o koya, “au a nanuma vakavica me’u vakasoqoni ira vata na nomu gone, me vaka na toa yalewa sa vakasoqoni ira na luvena e ruku ni tabana, ia dou a sega ni vinakata. Raica, sa qai biu vei kemudou na nomudou vale me lala didi.”

E vakuria tale ko Jisu: “Dou na sega ni raici au tale, ka malua dou na kaya mada, Sa kalougata ko koya sa lako mai e na yaca ni Turaga.” Oqo na siga ena tiko kina na Karisito me tekivu lewa ena nona Matanitu vakalomalagi kei na nodra raici koya ena mata ni vakabauta na tamata.

Sa lako yani ko Jisu ka taudonuya na kato ni i lavo, sa vakaraici ira tiko na lewe vuqa ni ra laki biuta kina na nodra i solisoli. E ka levu na i lavo era solia na tamata vutuniyau. Ia sa qai lako yani e dua na yada dravudravua, ka solia kina e rua na i lavo lailai ka lailai sara na kena talei.

Sa kacivi ira mai na nona tisaipeli, sa qai kaya ko Jisu: “Au sa kaya vakaidina vei kemudou, Na yada dravudravua oqo sa biuta vakalevu kina, ko ira kecega era biuta vakalailai ga.” Sa ra qai vakananuma se yaco rawa vakacava oqo. Sa qai vaka­ma­cala­taka ko Jisu: “Ni ra sa biuta eso ko ira kecega oqo, mai na nodra ka e vuqa, ki na kato ni soli: ia ko koya, sa dravudravua, sa biuta kecega kina na nona ka me bula kina.” Ni tukuna oti na veika oqo, sa qai biuta na valenisoro ko Jisu ena i otioti ni gauna.

Ena nodra vaqoroqoroya na levu ni valenisoro kei na kena i rairai totoka, sa qai kaya e dua nona tisaipeli: “Vakavuvuli, raica, na kenai rairai ni veivatu, kei na veivale oqo!” E vakadina kina ni veivatu e tukuni ni sivia e 11 mita na kedra balavu, ka sivia ni 5 mita na kedra raba, ka sivia ni 3 mita na kedra cere!

“O sa raica na veivale lelevu oqo, ne?” e sauma yani ko Jisu. “Ena sega ni vo e dua na vatu me veitaqataqai, ena talaraki sobu kecega.”

Ni tukuna oti na veika oqo, sa qai lako yani ko Jisu kei iratou na nona i apositolo ki na Buca ko Kitironi ka ratou cabeta cake na Ulunivanua ni Veiolive. E rawa ni ratou irova sobu mai kina na valenisoro totoka. Maciu 23:25–24:3; Marika 12:41–13:3; Luke 21:1-6; 2 Veigauna 24:20-22.

▪ Na cava e qai vakayacora ko Jisu ena i otioti ni nona sikova na valenisoro?

▪ E qai vakavotui vakacava na nodra dau­vei­va­kai­sini na vunivola kei na Farisi?

▪ Na cava na i balebale ni “cudruvi mai Qiena”?

▪ Ena vuku ni cava me kaya kina ko Jisu ni cau vakalevu cake na yada mai vei ira na tamata vutuniyau?

Wase e 111

iVakatakilakila ni iOtioti ni Veisiga

SA YAKAVISIGA ni Siga Tusiti oqo. Ni dabe tiko ko Jisu mai na Ulunivanua ni Veiolive, ka irova sobu yani na valenisoro, eratou sa qai lako ga vua o iratou ko Pita, Adriu, Jemesa, kei Joni. Eratou kauwaitaka na valenisoro, ni a se qai tukuna oti ga ko Jisu ni na sega ni vo tale na vatu me veitaqataqai.

Ia rairai e levu na veika e tu e lomadratou ena nodratou lako yani vei Jisu. E vica na macawa yani ki liu, a tukuna o koya na nona “tiko,” na gauna oqori “ena vakaraitaki mai kina na Luve ni Tamata.” Ia a tukuna oti talega vei iratou me baleta “na i vakataotioti ni i vakarau ni veika.” E ka levu dina na nodratou via kila na i apositolo.

“Ni tukuna mai vei keitou,” eratou kaya, “se ena gauna cava ena yaco kina na veika oqo [tini ena vakarusai i Jerusalemi kei na kena valenisoro], ia na cava soti na i vakatakilakila ni nomuni tiko kei na i vakataotioti ni i vakarau ni veika?” E vaka ga ni wasei vakatolu na nodratou taro. Na i matai ni ratou via kila na i cavacava i Jerusalemi kei na kena valenisoro, na kena i karua na nona tiko ko Jisu ena kaukauwa ni Matanitu, ka kena i otioti na i cavacava ni i vakarau ni veika kece.

E sauma na tikina tolutolu kece ni taro oqo ko Jisu ena tolo ni nona vosa balavu a tauca lesu. E solia na i vaka­ta­kila­kila ni gauna me baleta na i cavacava ni i vakarau ni veika vaka-Jiu; ia e tukuna tale o koya e vuqa na ka. Sa solia talega o koya e dua na i vakatakilakila me ra yadrava tiko o ira era na yaco me ra nona tisaipeli ena gauna mai muri me ra kila rawa kina na nodra sa bula donuya na nona tiko kei na nodra sa volekata yani na i cavacava ni i vakarau ni veika kece.

Ni toso tiko na veiyabaki, eratou sa qai raica na i vakayaco ni parofisai i Jisu na i apositolo. Io, na veika sara ga a tukuna vakailiu me yaco a sotavi ena nodratou gauna. O koya gona o ira na lotu va-Karisito era bula tiko ena 37 na yabaki ka tarava ena 70 S.K., era sega ni toboki me ra vakawelewele voli ni sa vakarusai na i vakarau ni veika vaka-Jiu kei na kena valenisoro.

Ia, na tiko i Karisito kei na i vakataotioti ni i vakarau ni veika e sega ni vakayacori ena 70 S.K. Ena qai yaco sara e muri ena nona tiko ena kaukauwa ni Matanitu. Ia ena gauna cava? E vakatakilai oqo ni vei­vo­saki­taki na parofisai i Jisu.

Sa qai tukuna vakailiu ko Jisu ni na yaco “nai valu, kei nai rogorogo ni valu.” “Ni na veibolebolei na veivanua eso, kei na veimatanitu eso,” e kaya o koya, ena yaco talega na dausiga, kei na tavuki ni vanua kei na mate dewa. Era na cati na nona tisaipeli ka vakamatei. Era na tubu cake mai na parofita vakailasu ka ra na vakasesei ira na lewe vuqa. Ena tubu cake na i vakarau ca, ka na batabata mai na nodra loloma na lewe vuqa. Ena gauna vata oqori, ena qai vunautaki na i tukutuku vinaka ni Matanitu ni Kalou me i vakadinadina vei ira na lewe ni veivanua kecega.

E dina ga ni yalani na i vakayaco ni parofisai i Jisu ni bera na rusa i Jerusalemi ena 70 S.K., na i vakayaco levu ena qai vakayacori ena gauna ni nona tiko kei na i vakataotioti ni i vakarau ni veika. Ni railesuvi vakavinaka na i tuvaki ni veika sa yaco tiko e vuravura me tekivu mai na 1914, e vakatakila na parofisai bibi oqo i Jisu ni sa vakayacori tiko na kena i vakayaco rabailevu me tekivu mai na yabaki o ya.

E dua tale na i wase ni vakatakilakila e solia ko Jisu na kena rairai mai “na ka vakasisila sa dauveivakarusai.” Ena 66 S.K. na veika vakasisila oqo a rairai mai ena kena “sa buku na druadrua ena mataivalu” ni Roma era a qai buku druadruataki Jerusalemi ka ra kelia rukuta na lalaga ni valenisoro. “Na ka vakasisila” sa mai tu ena vanua ka sega ni dodonu me tiko kina.

Na i vakayaco rabailevu ena i vakatakilakila ni ka vakasisila na Veimatanitu Tovata kei na kena i sosomi, na Veimatanitu Dua­vata. Na i soqosoqo oqo ni kena sagai na tiko veisaututaki e vuravura e raica ko Veilotu va-Karisito me i sosomi ni Matanitu ni Kalou. Sa vakasisila dina! Ena yaco na gauna, na kaukauwa vakapolitiki ka duavata voli kei na Veimatanitu Duavata ena qai vuki yani vei Veilotu va-Karisito (vakatayaloyalotaki mai vei Jerusalemi) me vakarusai koya.

O koya gona a tukuna vakailiu ko Jisu: “Ni na qai levu sara na rarawa, ka sega ni vakakina eliu mai nai vakatekivu kei vuravura ka yacova na gauna oqo, ka na sega sara talega emuri.” E dina ga ni a vakarusai ko Jerusalemi ena 70 S.K., a dua dina na vei­vaka­ra­rawa­taki levu, ka sivia na lewe milioni a vakarogoi mai ni ra a vakamatei, e sega ga ni veivakararawataki me levu cake mai na Waluvu levu ena gauna i Noa. O koya gona, e se vo tu me vakayacori na i vakayaco levu ni tiki ni parofisai oqo i Jisu.

Nuidei ena iOtioti ni Veisiga

Ni voleka ni mai cava na Siga Tusiti, 11 Naisani, sa qai tomana nona veivosakitaka ko Jisu vei iratou na nona i apositolo na i vakatakilakila ni nona tiko ena kaukauwa ni Matanitu kei na i cavacava ni i vakarau ni veika. E vakasalataka me ratou kakua ni muri ira na Karisito vakailasu. E kaya o koya ni na sagai, “ke ra na vakacalai ira talega na digitaki.” Ia me vakataki ira na ikeli raiyawa, o ira na digitaki era na soqoni vata ga ena vanua e kune kina na kakana dina vakayalo, a ya ni na kunei vua na Karisito dina ena nona tiko vaka­tawa­rairai. Era na sega ni vakacalai ka laki soqoni vata kei na dua na Karisito vakailasu.

O ira na Karisito vakailasu era na rawa ni vakaraitaki ira votu. Na kena veibasai ni na tiko vakatawarairai ko Jisu. Ena vakayacori donuya e dua na gauna vakarerevaki sara ena i volatukutuku ni kawatamata, me vaka e kaya ko Jisu: “Ena qai vakabutobutotaki vakasauri na mata-ni-siga, ena sega talega ni cila na rarama ni vula.” Io, oqo na gauna butobuto loaloa duadua ena bula ni kawatamata. Ena vaka sara ga e vakabutobutotaki na matanisiga ena sigalevu, ka vaka me sega ni solia mai na vula na kena rarama ena bogi.

“Ka na veitosoyaki na veika kaukauwa ni lomalagi,” e vakuria ko Jisu. Sa vakaraitaka oqo o koya ni na veivakataqayataki sara na i rairai ni lomalagi. Ni sa na sega ni nodra i tikotiko duadua ga na manumanu vuka na lomalagi, era na osota talega na waqavuka ni i valu, na rokete ni i valu, kei na waqa ni vakadidike ena maliwalala. Na kidroa kei na i vakarau kaukauwa ena uasivia na veika kece sa sotavi oti e liu ena i volatukutuku ni kawatamata.

Ena vuku ni veika oqo e tukuna ko Jisu, era na “ca na lewe ni vei­vanua e vuravura, ni ra na kidroa e na kena vadugu ni wasa­liwa kei na biau; ena kani yatedra na tamata e na rere, ni ra sa waraka na veika sa voleka ni yaco e vuravura.” Na gauna butobuto loa­loa dua­dua oqo ni nona bula voli na kawatamata ena basika yani ki na gauna, e kaya kina ko Jisu: “Ena qai rairai mai na i vakatakilakila ni Luve ni tamata mai lomalagi; ena qai tagi na mataqali vakaaduaga e vuravura.”

Ia ena sega ni tagi na tamata kecega ni sa na ‘lako mai na Luve ni tamata ena nona kaukauwa’ me mai vakarusa na i tuvaki ca ni veika oqo. O ira na “digitaki,” na lewe 144,000 era na vakai­tavi vata kei Karisito ena nona Matanitu vakalomalagi era na sega ni tagi, era na sega ni tagi talega na nodra i tokani, ka vakatokai ira ko Jisu me “so tani tale na noqu sipi.” O ira oqo e dina ga ni ra bula ena gauna butobuto loaloa duadua ena i volatukutuku ni kawatamata, era muria na veiuqeti i Jisu: “Ia ni sa vakatekivu me yaco na veika oqo, dou tacake, ka vagelegelei kemudou; ni dou sa qai voleka ni vakabulai.”

Me rawa ni ra kila na nona tisaipeli era bula donuya na i otioti ni veisiga na kena sa voleka mai na i cavacava, a solia kina na vosa vakatautauvata oqo ko Jisu: “Raica na lolo, kei na veikau kecega; ni ra sa tubu, dou sa raica ka kila kina vakai kemudou ni sa voleka na vula i kata­kata. Sa vaka talega kina koi kemudou, ni dou sa raica na kena yaco na veika oqo, dou kila kina sa qai voleka na Matanitu ni Kalou. Au sa kaya vakaidina vei kemudou, Ena sega ni takali nai tabatamata oqo, ena yaco mada eliu na ka kecega.”

O koya gona, ni ra sa raica na nona tisaipeli na kedra sa vakayacori na duidui tiki ni i vakatakilakila, sa dodonu me ra kila ni sa voleka na i cavacava ni i vakarau ni veika ka sa voleka me quata tani na i vakarau ca kecega na Matanitu ni Kalou. Na kena dina, ni na yaco na i cavacava ena nodra gauna ni bula na i taba­tamata era a raica na kena vakayacori na veika kecega a tukuna vakailiu ko Jisu! Ena nona vakadreti ira tiko na tisaipeli era na bula donuya na gauna bibi oqo ni i otioti ni veisiga, a kaya kina ko Jisu:

“Dou qarauni kemudou vinaka, de dua na siga sa bibi kina na yalomudou e na daukana, kei na daumateni, kei na loma­oca­oca e na veika ni bula oqo, ka yaco vakidacala kina vei kemudou na siga ko ya. Ni na vaka ga nai cori ni sa yaco vei ira kecega era sa tiko e dela i vuravura taucoko. O koya mo dou qai vakatawa, ka daumasu tikoga, mo dou vakabau kina mo dou yaga me bula mai na ka kecega oqo ena yaco mai, ka tu e na mata ni Luve ni tamata.”

Na Gone Yalewa Vuku kei Iratou na Lialia

A se qai sauma oti ga ko Jisu na nodratou kerekere na nona i apositolo me baleta na i vakatakilakila ni nona tiko ena kaukauwa ni Matanitu. E vakuria yani oqo na veitikina ena i vakatakilakila ena tolu na vosa vakaibalebale, se vosa vakatautauvata.

Na i vakayaco yadua ni vosa vakatautauvata era na raica votu o ira era bula ena gauna ni nona tiko. Sa qai tukuna na i matai ena veivosa oqo: “Ena qai vakatautauvatataki na matanitu vakalomalagi kei na goneyalewa e lewe tini, eratou sa dui kauta na nona cina, ka laki veitata kei na tagane sa qai vakawati. Ka lewe lima vei iratou sa vuku, ka lewe lima sa lialia.”

Na i vosavosa “e vakatautauvatataki na matanitu vakalomalagi kei na goneyalewa e lewe tini,” a sega ni vakaibalebaletaka ko Jisu ni dua na veimama era na taukena na Matanitu vakalomalagi era tamata lialia ka veimama tale era vuku! E sega, e vakaibalebaletaka o koya ena veika e vauca na Matanitu vakalomalagi, ena tiko kina na tikina e vakaoqo kei na kena e vaka o ya, se veika e vauca na Matanitu ena vaka­tau­tau­va­tani me vaka na ka vaka o ya kei na veika e vakakina.

Na lewe tini na gone yalewa eratou vakatakarakarataki ira kece na lotu va-Karisito o ira e nodra se ra vakacavutaki ira me nodra na Matanitu vakalomalagi. Ena Penitiko ni 33 S.K. a yalataki kina na i vavakoso va-Karisito me vakawati vata kei Jisu Karisito, na tagane se qai vakawati vou vakaiukuuku a vakaturi mai na mate. Ia na vakawati oqo e lokuci me vakayacori mai lomalagi ena dua na gauna mai muri ena tiki ni gauna a sega ni vakamatatataki.

Ena vosa vakatautauvata, eratou lako yani na tini na gone yalewa me ratou laki veitavaki kei na tagane e se qai vakawati vou ka tiko ena soqo ni vakawati. Ena gauna sa yaco mai kina o koya me ratou qai tutuvaka nodratou cina, eratou dokai koya kina ni sa kauta mai na watina yalewa ki na vale sa vakarautaki me nona na yalewa. Ia, sa qai vakamacalataka ko Jisu: “O iratou na lialia eratou sa kauta na nodratou veicina, a ratou sa sega ni kauta vata kei na waiwai; ia ko iratou na vuku eratou sa kauta na waiwai e na nodratou tavaya, kei na nodratou cina. Ia ni sa dede mai na tagane sa qai vakawati, eratou sa sosovu kecega ka moce.”

Na nona berabera voli na tagane se qai vakawati vou e vakaraitaka ni nona tiko ko Jisu ena nona veiliutaki vakatui ena yaco ena dua na gauna e muri sara. Sa qai yaco na gauna me lako mai ena nona i tikotiko vakaturaga ena yabaki 1914. Ena loma ni bogi balavu ni bera na gauna oqo, eratou sa moce kece na goneyalewa. Ia, eratou a sega ni vakacalai ena ka oqo. Na nodratou vakacalai na goneyalewa lialia ni sega vei iratou na waiwai ena kena tavaya. Sa qai vakamacalataka ko Jisu na i valavala ni nodratou yadra na goneyalewa ni bera ni yaco mai na tagane se qai vakawati vou: “Ni sa qai lomaloma-ni-bogi na vanua, sa ia na kacikaci, Raica, sa lako mai na tagane sa qai vakawati; dou laki veitatavaki kaya. Eratou sa qai tu cake kecega na goneyalewa oqo, a ratou sa vakarautaka na nodratou cina. A sa kaya ko iratou na lialia vei iratou na vuku, Solia mai vei keitou e dua na nomudou waiwai; ni sa boko na neitou cina. A sa kaya ko iratou na vuku, De se sega ni takiveilevu vei keda: e vinaka mo dou lako ga vei ira na dauveivoli, ka volia na nomudou.”

Na waiwai e vakatakarakarataka na ka me serau tikoga kina na lotu va-Karisito dina me ra veivakararamataki. Sa i koya oqo na Vosa uqeti ni Kalou, era kukube matua toka kina na lotu va-Karisito, kei na yalo tabu, e vukei ira me ra yalomatuataka na Vosa oqori. Na waiwai vakayalo e rawa kina me ra vakacila yani na gone yalewa vuku na nodra rarama ni tavaki koya na tagane vakawati vou ena i lakolako ni soqo ni magiti ni vakawati. Ia na i lawalawa yalewa lialia e sega ni tu vei ira ena nodra tavaya na waiwai vakayalo gadrevi. Sa qai vakamacalataka ko Jisu na veika e qai yaco:

“Ia ni ratou sa lako [na goneyalewa lialia] me ratou volivoli [waiwai], sa tadu mai na tagane sa qai vakawati; ia ko iratou sa vakarau oti tu, eratou sa curu vata kaya ki na kana magiti ni vakawati: a sa qai sogo na katuba. Sa qai lako talega mai emuri ko iratou na goneyalewa ko ya, ka kaya, Noqu Turaga, Noqu Turaga, dolavi keitou. A sa vosa ko koya ka kaya, Au sa kaya vakaidina vei kemudou, au sa sega ni kilai kemudou.”

Ni sa tadu mai na Karisito ena nona Matanitu vakalomalagi, era yadrava mai na nodra i tavi lavotaki na i lawalawa lumuti lotu va-Karisito dina era vaka na goneyalewa vuku. Na i tavi o ya me ra vakacila yani na rarama ena vuravura butobuto oqo me vakacaucautaki kina na tagane se qai vakawati vou ena nona sa lesu mai. Ia o ira era vakatayaloyalotaki ira na gone yalewa lialia era sega ni vakarautaki ira me ra veitavaki ena veivakacaucautaki. Ni sa yaco na kena gauna, e sega ni qai dolava vei ira na Karisito na katuba ki na kana magiti ni vakawati mai lomalagi. Sa qai biuti ira me ra tiko e tautuba ena butobuto loaloa ni bogi e vuravura, me ra vakarusai vata kei ira kece era sa dauvakayacora na i valavala ca. “Dou qai vakatawa,” sa qai tinia ko Jisu, “ni dou sa sega ni kila na siga, se na kena aua.”

Na Vosa Vakatautauvata ni Taledi

E tomana nona veivosaki ko Jisu kei iratou na nona i apositolo mai na Ulunivanua ni Veiolive ka tukuna tale vei iratou na i karua ni tolu na vosa vakatautauvata veitaravi. Ena vica na siga yani ki liu, ena nona tiko voli mai Jeriko, a tukuna na vosa vakatautauvata me baleta na paudi me vakaraitaka ni Matanitu e yawa sara na kena yaco mai. Na vosa vakatautauvata e vakamacalataka oqo o koya, e dina ni rau tautauvata kei na kena o ya ena vica vata na tikina, ia a vakaraitaka mai ena kena i vakayaco na cakacaka era na vakayacori ena tiko i Karisito ena kaukauwa ni matanitu. E vakaraitaka ni dodonu me ratou cakacaka na nona tisaipeli ni ratou se bula voli e vuravura me ratou vakaikuritaka na “nonai yau.”

E tekivuna ko Jisu: “Ni sa tautauvata ko koya [a ya na veika e vauca na Matanitu] kei na dua na tamata sa lako ki na dua na vanua tani, ka sa kacivi ira mada na nona tamata, ka solia vei ira na nonai yau.” Ko Jisu na tamata ni bera nona lako yani vakayawa ki lomalagi, sa qai solia vei ira na nona bobula​—na tisaipeli e nodra na Matanitu vakalomalagi​—na nona i yau. E sega ni i yau vakayago oqo, ia era vakatakarakarataka ga e dua na were sa teivaka tu kina o koya na rawaka me na vuataki tale mai kina e vuqa na tisaipeli.

Sa qai solia na nona i yau ko Jisu vei iratou na nona bobula ni bera ni cabe cake ki lomalagi. E vakayacora vakacava oqori? Ena nona vakasalataki iratou me ratou cakacaka tiko ena vanua sa teivaki me ratou vunautaka yani kina na i tukutuku vinaka ni Matanitu ki na veivanua vakayawa sara e vuravura. Ni tukuna ko Jisu: “Sa solia vua e dua e lima na taledi, vua tale e dua e rua, ki na dua tale e dua bauga: vei ira yadua me vaka sa dui rauti ira yadua: a sa qai lako sara yani.”

Na taledi e walu—na i yau i Karisito—e veiwaseyaki me dui ganita na nodra kaukauwa se rawaka vakayalo na bobula. E vakatayaloyalotaka na i lawalawa kece vakatisaipeli na bobula. Ena i matai ni senitiuri, na i lawalawa eratou a taura e lima na taledi eratou rairai okati talega kina na i apositolo. E tomana ko Jisu ena nona tukuni rau na bobula e a taura e lima kei na rua na taledi, e rau vakaruataka na ka a soli vei rau ena nodrau vunautaka na Matanitu ka vakayaco tisaipeli. Ia, na bobula ka taura e dua na taledi a laki vunia ena loma ni qele.

“Sa dede sara,” e tomana ko Jisu, “sa qai lako mai na nodra turaga na tamata oqori, a sa tarogi ira.” A sega ni lesu mai me yacova sara na i ka 20 ni senitiuri, rauta ni oti tale e 1,900 na yabaki ni qai lesu mai ko Karisito me mai dikeva na nodratou cakacaka, o koya gona, e dina ni sa “dede sara.” Sa qai vakamacalataka ko Jisu:

“Ko koya ka taura na taledi e lima, sa lako mai ka kauta mai e lima tale na taledi, ka kaya, Noqu Turaga, e lima na taledi ko ni a solia mai vei au: raica, au sa rawata e lima tale na taledi me kenai kuri. A sa kaya vua na nona turaga, E vinaka, a tamata vinaka ka dina; ko sa dina e na ka e vica ga, au na lesi iko mo lewa na ka e vuqa: curu ki na marau ni nomu turaga.” Na bobula a taura e rua na taledi e vakaruataka talega na nona taledi, a vakacaucautaki talega ka soli vua na kena i sau.

E rau laki curuma vakacava na bobula yalodina e rua oqo na marau ni nodrau Turaga? Io, na marau ni nodrau Turaga, ko Jisu Karisito, na rawati ni Matanitu ena gauna a lako vakayawa kina vei Tamana ki lomalagi. Vei ira na bobula yalodina ena gauna oqo, era rekitaka vakalevu ni vakaikuritaki na kena soli vei ira na i tavi e vauca na Matanitu, ia ni ra sa vakaotia na nodra bula vakavuravura, ena tawaoti rawa nodra reki ni ra vakaturi ki na Matanitu vakalomalagi. Ia e qai vakacava ga na i katolu ni bobula?

“Turaga, au sa kilai kemuni; ko ni sa turaga dredre,” e vosa kudrukudru na bobula oqo. “E na noqu rere, au a la’ki vunia kina na nomu taledi e na qele: raica, oqo na nomu sa tu tale vei iko.” A nakita na nona sega ni via cakacaka na bobula oqo ena vanua sa teivaki tu me vunau kina ka vakayaco tisaipeli. Sa qai vakatokai koya na turaga me “tamata ca ka vucesa” ka vakatauca nona cudruvi: “Dou qai kauta tani vua na taledi, . . . Dou biuta ki na bobula etautuba: ena dautagi kina, ka vakasequruquru bati.” O ira na i lawalawa bobula ca oqo, era biu yani ki tautuba, ka tagutuvi nodra rekitaka na veika vakayalo.

E kotora oqo e dua na i vakavuvuli tudei vei ira kece era vakacavutaki ira ni ra i muri i Karisito. Kevaka me ra rekitaka nona veivakacaucautaki kei na i covi, me ra levea nodra viritaki tani yani ki tautuba ena butobuto ka tinia nodra vakarusai, e sa dodonu me ra qai cakacaka me ra vakalevutaka na i yau i koya na nodra Turaga vakalomalagi me taucoko na nodra vakaitavi ena cakacaka vakavunau. O gumatuataka li na ka oqo?

Gauna e Tadu Kina ko Karisito ena Kaukauwa ni Matanitu

Eratou se tiko voli ga mai na Ulunivanua ni Veiolive ko Jisu kei iratou na nona i apositolo. Me sauma lesu na nodratou via kila na i vakatakilakila ni nona tiko kei na i vakataotioti ni i vakarau ni veika, sa qai tukuna oqo vei iratou na i otioti ni nona vosa vakatautauvata veitaravi. “E na siga ena lako mai kina na Luve ni tamata e na nonai ukuuku, kei ira vata kaya na agilosi yalosavasava kecega,” sa qai tekivuna ko Jisu, “ena qai tiko e na nonai tikotiko vakaturaga sa vakaiukuuku.”

Era na sega ni raici ira rawa na agilosi na tamata ena nodra i ukuuku vakalomalagi. Ia ena tawarairai gona e matadra na tamata, na nona tadu mai na Luve ni tamata, ko Jisu Karisito, vata kei ira na agilosi. A tadu mai o koya ena yabaki 1914. Ia a cava na kena i naki? E vakamacalataka ko Jisu: “Ena qai soqoni vata e matana na lewe ni veivanua kecega: ena qai tawasei ira rua ko koya, me vaka nai vakatawa ni sipi sa tawasei ira na sipi maivei ira na me; ia ena vakatikori ira na sipi e na ligana i matau, kei ira na me e na ligana i mawi.”

Ena nona vakamacalataka na veika ena qai yaco vei ira era tawasei ki na yasana e vakadonui, e kaya ko Jisu: “Ena qai kaya na Tui vei ira e na ligana i matau, Ni lako mai, koi kemuni sa vakalougatataki vei Tamaqu, mo ni taukena na matanitu sa vakarautaki tu me nomuni mai na i vakatekivu kei vuravura.” O ira na sipi ena vosa vaka­tau­tau­vata oqo era na sega ni veiliutaki vata kei Karisito mai lomalagi ia era na taukena na Matanitu ena nodra yaco me ra lewe ni matanitu e vuravura. “Na i vakatekivu kei vuravura” a vakayacori ena gauna e rau vakasucuma kina na luvedrau ko Atama kei Ivi, o ira e rawa ni sobuti ira na yaga ni i solisoli ni Kalou me vakabulai ira na kawatamata.

Ia a cava me ra tawasei tani kina na sipi me ra mai tiko ena yasana vakadonui i matau ni Tui? “Ni ka’u a viakana,” e sauma na tui, “ka ni a solia mai vei au na kakana: au a viagunu, ka ni a vagunuvi au: au a vulagi, ka ni a kauti au ki vale: luvawale, ka ni a vakasulumi au; au a tauvi-mate, ka ni a mai raici au: au a tiko e na vale ni veivesu, ka ni a lako mai vei au.”

Me vaka ni ra bula voli e vuravura na sipi, era via kila ena nodra cakava vakacava na cakacaka vinaka oqo vua na nodra Tui vakalomalagi. “Na Turaga, keimami a raici kemuni mada ninaica ni kemuni a viakana,” era taroga, “se viagunu, ka vagunuvi kemuni? se keimami a raici kemuni ninaica ni kemuni a vulagi, ka kauti kemuni ki vale? se luvawale, ka vakasulumi kemuni? se keimami a raici kemuni ninaica ni kemuni a tauvi-mate, se tiko e na vale ni veivesu, ka lako vei kemuni?”

“Au sa kaya vakaidina vei kemuni,” e sauma yani na Tui, “ena nomuni daucakava na ka oqo vua e dua vei ira na taciqu lalai oqo, ko ni sa cakava vei au.” Na taci Karisito o ira na kena vo ni lewe 144,000 era bula voli e vuravura, era na laki veiliutaki vata kei koya mai lomalagi. Ia na vinaka e caka tiko vei ira, e kaya ko Jisu, e vaka sara ga ni caka tiko vua na vinaka.

E tarava ni sa qai vosa na Tui vei ira na me. “Ni lako tani vei au koi kemuni sa cudruvi, ki na buka waqa tawa boko, sa vakarautaki me nona na tevoro kei na nona agilosi: ni ka’u a via kana, ka ni a sega ni solia mai vei au na kakana: au a viagunu, ka ni a sega ni vagunuvi au: au a vulagi, ka ni a sega ni kauti au ki vale: luvawale, ka ni a sega ni vakasulumi au: tauvi-mate, ka tiko e na vale ni veivesu, ka ni a sega ni mai raici au.”

Sa ra qai vosa kudrukudru na me: “Turaga, keimami a raici kemuni ninaica ni kemuni a viakana, se viagunu, se vulagi, se luvawale, se tauvimate, se tiko e na vale ni veivesu, ka sega ni qaravi kemuni?” E tau vei ira na me na lewa ni cudruvi ena yavu vata ga e tau kina vei ira na sipi na lewa ni veivakadonui. “Ni kemuni a sega ni cakava vua e dua sa lailai vei ira oqo [na taciqu],” a sauma ko Jisu, “kemuni a sega talega ni cakava vei au.”

O koya gona na tiko i Karisito ena kaukauwa ni Matanitu, ni bera na i cavacava ni i vakarau ni veika ca oqo ena veivakararawataki levu, sa na kena gauna me vakayacori kina na veilewai. O ira na me “ki na cudruvi tawa mudu; ia ko ira na yalododonu [na sipi] ki na bula tawa mudu.” Maciu 24:2–25:46; 13:40, 49; Marika 13:3-37; Luke 21:7-36; 19:43, 44; 17:20-30; 2 Timoci 3:1-5; Joni 10:16; Vakatakila 14:1-3.

▪ Na cava e uqeti iratou na i apositolo me ratou taro, ia na cava tale e rairai tiko ena nodratou vakasama?

▪ Na i wase ni parofisai cava i Jisu a mai vakayacori ena 70 S.K., ia na cava ga e sega ni yaco ena gauna oqori?

▪ Ena gauna cava a vakayacori kina na i matai ni i vakayaco ni parofisai i Jisu, ia a qai vakayacori ena gauna cava na kena i vakayaco levu?

▪ Na cava na ka vakasisila ena i matai kei na i otioti ni kena i vakayaco?

▪ Ena vuku ni cava e sega ni vakayacori kina na i otioti ni i vakayaco ni veivakararawataki levu ena rusa kei Jerusalemi?

▪ Ena vakacava na i tuvaki kei vuravura ka vakatakilakilataka na tiko i Karisito?

▪ Na gauna cava era na ‘tagi na veimataqali kecega e vuravura,’ ia na cava era na vakayacora tiko na i muri i Karisito?

▪ Na vosa vaka­tau­tau­vata cava e solia ko Jisu me vukei ira era na qai nona tisaipeli mai muri me ra kila ni sa toro voleka mai na i cavacava?

▪ Na vosa ni veivakadreti cava e solia ko Jisu vei ira na nona tisaipeli era na bula donuya na i otioti ni veisiga?

▪ O cei e vaka­ta­kara­kara­taki iratou na lewe tini na gone yalewa?

▪ Ena gauna cava a yalataki kina na i vavakoso va-Karisito me vakawati kei na tagane se qai vakawati vou, ia, a qai yaco mai ni naica na tagane se qai vakawati vou me mai kauti watina ki na kana magiti ni vakawati?

▪ Na cava e vaka­ta­yalo­yalo­taka na waiwai, ia ni tu na nodra na gone­yalewa vuku e qai rawa me ra vakayacora na cava?

▪ E vei na vanua e laki vakayacori kina na magiti ni vakawati?

▪ Na i covi cava eratou calata na goneyalewa lialia, ia na cava eratou na sotava?

▪ Na ka ni vuli cava e tauri mai na vosa vaka­tau­tau­vata ni taledi?

▪ O cei li o iratou na bobula, na i yau cava e soli me ratou qarauna?

▪ Na gauna cava e lako mai kina na turaga me mai taroga na nodratou cakacaka, ia na cava e qai kunea?

▪ Na reki cava eratou curuma yani na bobula yalodina, ia na cava e qai sotavi koya na i katolu ni bobula, na tamata ca?

▪ Ena vuku ni cava ena tawarairai kina na tiko i Karisito, ia na cakacaka cava ena vakayacora o koya ena gauna oqori?

▪ Ena i balebale cava era na taukena kina na Matanitu na sipi?

▪ E vakayacori ena gauna cava “nai vakatekivu kei vuravura?”

▪ Ena yavu cava era lewai kina o ira era vaka na sipi se ra vaka na me?

Wase e 112

Roro Mai na iOtioti ni Lakosivia i Jisu

NI SA voleka me mai cava na Siga Tusiti, 11 Naisani, sa tinia na nona vakatavulici iratou na i apositolo ko Jisu mai na Ulunivanua ni Veiolive. Sa siga osooso ka veivakaocai dina! Ia, e rairai ratou sa lesu tale yani ki Pecani me ratou laki moce kina, sa qai tukuna vei iratou na nona i apositolo: “Sa vo ga e rua na siga, me vaka dou sa kila, me yaco na kanavata ni lakosivia, ka sa na soli yani na Luve ni Tamata me lauvako.”