Kua ni Raica na Ka Wale!

“Mo ni tarova na mataqu me’u kakua ni raica na ka lasu [“ka wale,” NW]; mo ni vagumatuataki au e na nomuni sala.”​—SAME 119:37.

1. E yaga vakacava na matada?

E KA vakamareqeti na matada! Eda raica rawa kina na veika era wavoliti keda kei na kedra roka. Eda rawa ni raici ira kina noda itokani voleka kei na veika e rawa ni veivakaleqai. Eda raica kina na veika totoka, marautaka na veika buli, eda vakabauta tale ga kina nona bula tiko na Kalou kei na nona lagilagi. (Same 8:​3, 4; 19:​1, 2; 104:24; Roma 1:20) Na mata e sala bibi ni vakauitukutuku ina vakasama, e yaga gona ena noda kilai Jiova kei na dei ni noda vakabauti koya.​—Josua 1:8; Same 1:​2, 3.

2. Na cava meda kauaitaka kina na ka eda raica, na cava eda vulica ena nona vakamamasu mai vu ni lomana na daunisame?

² E rawa tale ga ni vakaleqai keda na matada. E rau cakacaka vata vakavoleka na mata kei na vakasama, na ka gona eda raica e rawa ni vakavurea na gagadre se vakabulabulataka na kena sa tiko rawa. Eda bula tu qo ena vuravura e liutaka tu o Setani na Tevoro, e vakasisila na kena itovo qai uqeta na yalo ni nanumi koya ga. Eda bololaki gona e veisiga ena iyaloyalo kei na itukutuku veivakacalai e rawa ni vagolei keda tani ke da nanuma mada ga meda raica vakatotolo. (1 Joni 5:19) Sa rauta me vakamamasu na daunisame vua na Kalou: “Mo ni tarova na mataqu me’u kakua ni raica na ka lasu [ka wale]; mo ni vagumatuataki au e na nomuni sala.”​—Same 119:37.

Veivakacalai na Matada

3-5. Na itukutuku cava ena iVolatabu e dusia na rerevaki ni noda vakalaiva me vakacalai keda na matada?

³ Vakasamataka mada na ka a yaco vua na imatai ni yalewa o Ivi. A tukuna vua o Setani ni na “yadra dina” na matana ke kania na vuata “mai na kau sa kilai kina na ka vinaka kei na ka ca.” E rairai vesumonataki Ivi ni tukuni vua ni na “yadra dina” na matana. Sa qai via kania ga na vuanikau vakatabui ni raica ni ‘yaga na kau me kakana, e ka e via raica na mata,’ e vuanikau rairai vinaka me wanonovi. Ni diva na vuanikau o Ivi, a talaidredre kina vua na Kalou. A talaidredre tale ga na watina o Atama, da mai vakila tu kina qo na kawatamata na kena ca.​—Vkte. 2:17; 3:​2-6; Roma 5:12; Jeme. 1:​14, 15.

⁴ Ena gauna i Noa, a vakacalai ira tale ga eso na agilosi na ka era raica. E vakamacalataka na Vakatekivu 6:2: “Sa qai raici ira na nodra goneyalewa na tamata ko ira na luve ni Kalou ni ra sa matavinaka; a ra sa la’ki vakawati kei ira kecega oqo era sa vinakata.” Era gaganotaki ira na goneyalewa ni vuravura na agilosi talaidredre, mani kadre e lomadra na gagadre cala mera veiyacovi, era sucu sara kina na luvedra itovo voravora. Mani vakarusai na vuravura ena gauna ya ena nodra ivakarau ca na tamata, vakavo ga o Noa kei ratou nona vuvale.​—Vkte. 6:​4-7, 11, 12.

⁵ Oti e vica tale na senitiuri, a vakacalai tale ga e dua na Isireli ena matana. Qori ena nona butakoca o Ekani eso na iyaya e itokinivalu mai Jeriko. A vakarota na Kalou me vakarusai na ka kece ena lomanikoro ya, vakavo ga na iyaya me kau ina valeniyau i Jiova. Era vakaroti na Isireli: “Mo ni tarovi kemuni mai na ka sa lesi me vakarusai, de ko ni vakarusai kemuni [“de tuburi kemuni na gagadre,” NW],” moni kauta eso na iyaya mai na koro. Ni a talaidredre o Ekani, ra druka kina na Isireli vei ira na kai Ai, ra mate tale ga e levu. A sega ni vakatusa nona butako o Ekani me yacova ni sa tobo. A kaya: “Ni’u a raica” na iyaya, “au a qai kocova, ka kauta.” Na gagadre ni matana a vakavuna nona vakarusai vata kei “na nona ka kecega.” (Josua 6:​18, 19; 7:​1-26) A gadreva o Ekani na ka e vakatabui vua.

Lewai Keda Vinaka

6, 7. Na “ilawaki” cava i Setani e vakayagataki vakalevu me vakacalai keda, era vakayagataka tale ga vakacava qo na dauveivoli?

⁶ Na ka eda temaki kina nikua e tautauvata vinaka sara ga kei na gauna i Ivi, ira na agilosi talaidredre, kei Ekani. Na “ilawaki” mana duadua e veivakacalai kina o Setani “na gagadre ni mata.” (2 Kor. 2:11; 1 Joni 2:16) Era kila vinaka na dauveivoli nikua ni dau veirawai na ka e raica na mata. E kaya kina e dua na iliuliu e kenadau ena volivolitaki e Urope: “E tikiniyago veirawai duadua na mata. Levu na gauna e lewai ira na vo ni tikiniyago, e rawa sara ga nida vakalecalecava kina na ka eda kila ni na vinaka vei keda.”

⁷ Sa rauta mera biuta mai vaqaseqase na dauveivoli na itaba era kila ni na tao kina na mata qai uqeta e dua me domona na nodra ivoli se galeleta nodra veiqaravi! E kaya e dua na dauvakadidike mai Merika e kenadau ena kena kacivaki na ivoli, “ni sega wale ga ni kena inaki me kilai na ivoli, e bibi sara me uqeta na lomana e dua, qai cakava kina e dua na ka.” Levu na gauna e vakayagataki na itaba veivagarogaroi e vakasamataki kina na veiyacovi. E bibi gona meda lewa vinaka na ka eda raica kei na ka eda vakatawa ena noda vakasama kei na lomada!

8. E vakabibitaki vakacava ena iVolatabu meda lewa vinaka na ka eda raica?

⁸ Na gagadre ni mata kei na yago e rawa ni vakaleqa tale ga na lotu vaKarisito dina. E veiuqeti kina na Vosa ni Kalou meda lewa vinaka na ka eda raica kei na ka eda galeleta. (1 Kor. 9:​25, 27; wilika 1 Joni 2:​15-17.) E vakadinata na turaga yalododonu o Jope ni tiko e dua na idre kaukaua e semata na ka eda raica kei na noda gagadre, ena nona kaya: “Au sa ia oti na veiyalayalati kei na mataqu; me’u qai via nanuma vakacava e dua na goneyalewa?” (Jope 31:1) A sega ni bese wale ga o Jope me cakava vua e dua na yalewa na ka dukadukali, ia a sega sara ga ni bau vakasamataka. E vakabibitaka o Jisu ni dodonu me kua ni vakadukadukalitaki na vakasama ena vakanananu ca, ena nona kaya: “Ni o koya e vakaraica tiko ga na yalewa ena nona garosa, e sa veibutakoci oti kei na yalewa ya e lomana.”​—Maciu 5:28.

Ka Wale Meda Cata

9. (a) Na cava meda qaqarauni kina nida vakayagataka na Internet? (b) Na cava e rawa ni yaco nida raica mada ga vakalekaleka na iyaloyalo ca?

⁹ E sa takalevu ena vuravura nikua na kena ‘raici tiko ga’ na iyaloyalo ca, vakalevu ena Internet. E rawa vakacava nida raica vakacalaka na Web site ni iyaloyalo ca ke da sega mada ga ni via raica? De na basika vakasauri ena kompiuta e dua na itukutuku ni veivoli e toka kina e dua na itaba veivagarogaroi. Se dua na e-mail e vaka ga na kena e dau vakau wavoki, ia ni o dolava, e veisau vakasauri me itaba vakasisila e caka vaqaseqase me vakadredretaka nomu kauta laivi. Ke nanuma mada ga e dua me raica vakalekaleka na itaba se iyaloyalo ca oti qai bokoca, e sa na vakamawe toka ena nona vakasama. Na laurai wale ga vakalekaleka ni iyaloyalo ca ena kauta mai na rarawa. Ena vakaleqa nona lewaeloma e dua, ena ka ni sasaga tale ga me kauta laivi mai na nona vakasama na ka ca e raica. Ia ena ca vakalevu sara na veika ena sotava o koya e nakita me “vakaraica tiko ga” na iyaloyalo ca. Ena vinakati sara ga me vakamatea na gagadre ca ni lomana.​—Wilika Efeso 5:​3, 4, 12; Kolo. 3:​5, 6.

10. Na cava e rawarawa kina vei ira na gone mera raica na iyaloyalo ca, cava ena yaco kina?

¹⁰ Era dau via kila na ka na gone, ena rawarawa gona nodra raica na iyaloyalo ca. Ke yaco qori, ena rawa sara ga ni veisautaka nodra rai me baleta na veiyacovi. E tukuni ena dua na vakadidike ni okati e keri na nodra raica vakatani na ivalavala ni veiyacovi, “ena dredre mera dina se ra dei ena nodra veidinadinati kei koya era domona; cala nodra rai me baleti ira na yalewa; e rawa nira bobula ena saravi ni iyaloyalo ca, lai vakaleqai kina nodra ka ni vuli, nodra veimaliwai kei ira nodra itokani kei na nodra lewe ni vuvale.” Ena vakaleqa tale ga vakalevu na nodra bula vakawati ke ra mani vakawati ena dua na gauna.

11. Tukuna e dua na ivakaraitaki ni kena rerevaki na saravi ni iyaloyalo ca.

¹¹ “Ena ka kece au a bobula kina ni bera niu dua na iVakadinadina, e dredre duadua meu vorata na iyaloyalo ca,” e vola e dua na tacida. “E dau votu tale mai vei au na iyaloyalo ca au a raica, ena gauna au sega ni namaka kina, kena ivakaraitaki niu boica eso na ka, eso na ivakatagi au rogoca, na ka au raica, se gauna e ciriyawa tu ga kina noqu vakanananu. Qori e dua na ka au valuta tiko e veisiga.” E dua tale na tacida a dau sarava ni se gone na mekesini ni iyaloyalo ca nei tamana e sega ni tiko ena dina. E dau cakava qori nirau sega ni tiko e vale na nona itubutubu. E vola: “E vakaleqa sara ga noqu vakasama na veika au sarava ya! Sa oti qo e 25 na yabaki, ia e se toka dei ga ena noqu vakasama eso na iyaloyalo ya. Se mani vakacava noqu sasaga, e kabi dei toka ga. Au sega ni dau via vakasamataka, ia e ora tu ga na lomaqu.” Eda na sega ni vakila kece qori ke da vakadeitaka meda kua ni raica na ka wale! Eda na cakava vakacava ya? Ena vinakati meda saga meda “veisautaka na nanuma kece me vakamalumalumutaki vei Karisito.”​—2 Kor. 10:5.

12, 13. Na ka wale cava meda kua ni raica, cava na vuna?

¹² E “ka ca” se ka wale tale ga na ka ni veivakamarautaki e uqeta na domodomoiyau, vakatevoro, itovo voravora, vakadavedra, kei na mate. (Wilika Same 101:3.) E vakacolata o Jiova vei ira na itubutubu lotu vaKarisito mera digitaka vinaka na veika e saravi ena nodra loma ni vale. E macala ga ni na sega ni vakaitavi ena vakatevoro na lotu vaKarisito dina. Ia me kila tiko na itubutubu ni so na iyaloyalo, porokaramu ena tivi, qito ena vidio, se so mada ga na komiki kei na ivola ni gone e vakaraitaki kina eso na ivalavala vakatevoro.​—Vkai. 22:5.

¹³ Se da qase se gone, meda kua sara ni raica na qito ena vidio e vakaraitaki kina na ivalavala kaukaua kei na ivalavala ni veivakamatei e vaka sara ga e caka dina tiko. (Wilika Same 11:5.) Meda kua sara ni raica na ka kece e cata o Jiova. Nanuma tiko o Setani e dau taketetaka noda vakasama. (2 Kor. 11:3) Na ka ni veivakamarautaki mada ga e kilikili, ke saravi vakasivia ena vakaleqa na gauna ni sokalou vakavuvale, wili iVolatabu e veisiga, kei na vakavakarau ena soqoni.​—Fpai. 1:​9, 10.

Vakatotomuri Jisu

14, 15. Na cava e duatani kina na ikatolu ni nona temaki Jisu o Setani, a tudei tiko ga vakacava o Jisu?

¹⁴ E ka ni rarawa nida na sega ni levea kece na ka wale ni vuravura ca qo. O Jisu mada ga e vakadinadinataka qori. Ena ikatolu ni sasaga i Setani me vagolei koya tani mai na nona cakava na loma ni Kalou, ‘a kauti koya ina dua na ulunivanua cecere sara, me vakaraitaka vua na matanitu kece e vuravura kei na kedra lagilagi.’ (Maciu 4:8) Na cava e cakava kina qori o Setani? E kila vinaka tu ni dau veirawai na ka e raica na mata. De nanuma ni na vinakata o Jisu na rogo ni raica na lagilagi ni veimatanitu kece e vuravura. Ia na cava e cakava o Jisu?

¹⁵ A veirawai dina na ka e dulaka o Setani, ia a sega ni kauaitaka o Jisu. A sega ni vakalaiva me bucini e lomana na gagadre cala. A sega ni vakasamataka tale na ka e via solia vua o Setani. Ena gauna e temaki kina, e vakarota sara ga: “Lako tani, Setani!” (Maciu 4:10) A bibi vei Jisu nona veiwekani kei Jiova, na ka gona e tukuna vei Setani e salavata kei na nona inaki​—me cakava na loma ni Kalou. (Iper. 10:7) Ni cakava qori, a vakaseva kina o Jisu na vere i Setani.

16. Na cava eda vulica ena nona vorata na veitemaki i Setani o Jisu?

¹⁶ E levu tale na ka eda vulica ena ivakaraitaki ya i Jisu. Kena imatai, e sega ni dua e drotaka rawa na ivadi i Setani. (Maciu 24:24) Kena ikarua, na ka eda raica ena vakabulabulataka na noda gagadre, se mani vinaka se ca. Kena ikatolu, ena vakayagataka ena kena levu duadua o Setani “na gagadre ni mata” me vakacalai keda kina. (1 Pita 5:8) Kena ikava, eda na vorati Setani tale ga ke da yavala totolo ena gauna ga eda temaki kina.​—Jeme. 4:7; 1 Pita 2:21.

Me “Vinaka” na Matada

17. Na cava e ka vakayalomatua kina meda vakasamataka rawa na ka eda na cakava ke da temaki?

¹⁷ E okati ena noda yalayala vei Jiova meda kua ni raica na ka wale. Nida yalataka meda cakava na loma ni Kalou, eda duavata kei na daunisame ena nona kaya: “Au sa dauvakadaroya na yavaqu mai na sala ca kecega, me’u vakabauta kina na nomuni vosa.” (Same 119:101) E ka vakayalomatua meda dau vakasamataka rawa na ka eda na cakava ke da temaki. Sa matata tu vei keda na ka e tukuna na iVolatabu ni cala. Eda sega tale ga ni lecava na ivadi i Setani. A temaki Jisu ena gauna cava o Setani me vukica na vatu me ibuli madrai? Io, ena gauna a “viakana” tu kina ni oti e 40 na siga kei na 40 na bogi nona lolo. (Maciu 4:​1-4) E kila o Setani na gauna eda malumalumu tu kina, da qai temaki rawarawa. Meda kua gona ni lokuyara! Qo sara ga na gauna meda vakasamataka vinaka kina na veika eda vulica tiko qo. Ke makaresese tiko vei keda e veisiga noda yalayala vei Jiova, eda na nakita dei meda kua ni raica na ka wale.​—Vkai. 1:5; 19:20.

18, 19. (a) Vakamacalataka na kedrau duidui o koya e “vinaka” na matana kei koya e “ca” na matana. (b) Na cava e bibi kina meda vakananuma tiko ga na veika e yaga, na cava e veivakasalataki kina ena tikina qo na Filipai 4:8?

¹⁸ E veisiga era tuvani e matada ena kena veimataqali na veika e mateca na mata. Sa qai bibi ga kina meda muria na ivakasala i Jisu me “vinaka” na matada. (Maciu 6:​22, 23) O koya e “vinaka” na matana e nona inaki vakatabakidua me cakava na loma ni Kalou. Ena yasana adua, o koya e “ca” na matana e dau lawaki, kocokoco, e taleitaka tale ga na ka wale.

¹⁹ Meda nanuma tiko ni ka eda raica e tara noda vakasama, na ka eda dau vakasamataka e tara na lomada. E bibi gona meda vakananuma tiko ga na ka e yaga. (Wilika Filipai 4:8.) Me vakataki koya na daunisame, me noda qaqanimasu tiko mada ga: “Mo ni tarova na mataqu me’u kakua ni raica na ka wale.” Nida saga me salavata kei na masu ya na noda ivalavala, eda nuidei ni na ‘vagumatuataki keda tiko ga ena nona sala’ o Jiova.​—Same 119:37; Iper. 10:36.

Na Cava Meda Nanuma Tiko me Baleta . . .

• na nodratou cakacaka vata vakavoleka na matada, noda vakasama, kei na lomada?

• na rerevaki ni sara iyaloyalo ca?

• na kena bibi me “vinaka” na matada?

[iYaloyalo ena tabana e 23]

Na ka wale cava meda kua ni raica na lotu vaKarisito?