Vu ni Vakasoburuburu

DAUVOLAVOLA NI YADRA! MAI VARANISE

E VURAVURA raraba, na waini na champagne e dau vakavurea na vakasama ni solevu kei na soqo ni marau. Io, na kena vuso kei na kena vakasoburuburu e kilai tani kina na waini oqo ena vuqa na soqo ni marau.

E levu era kaya ni o Dom Pérignon e imatai ni turaga a saqara na champagne. Se dina oqo se sega, a veivuke vakalevu o koya ena kena toroicake na vinaka ni kena igunugunu. A dua na monk na turaga oqo, e imuri i Sanito Benedict, a dau qarava na kakana ena itikotiko ni lotu e Hautvillers Abbey (ena lomadonu ni yasana o Champagne mai Varanise) mai na 1668 ina gauna a takali kina ena 1715. E levu era vakavinavinakataki Dom Pérignon ena vuqa na icakacaka ni champagne e vakayagataki tiko mai me yacova na gauna oqo.

E tekivu mai Peritania na taleitaki ni waini vuso, ia ena ika18 ni senitiuri, sa qai gunuvi ena imatai ni gauna na waini totoka oqo ena itikotiko vakatui e Varanise. Ia, me rawa ni vakatokai na waini me champagne e macala ni dodonu me caka ga mai na yasana o Champagne, e Varanise. Na vuanivaini ena kau ga mai ena yasayasa oya!

E vatu cule na lomaniqele ena yasana o Champagne, rauta ni 100 na mita na kena titobu qai bulu vinaka tu ena qele nuku.a E vakavuna oqo me veirauti vinaka kina na katakata ni qele ena veigauna kece. Kuria oya, na waka ni vunivaini e sivia ni tini na mita na titobu ni kena ti, e levu na ka e rawata mai lomaniqele me vakaigunugunu kina na waini oqo.

Na yasayasa e vakatokayacataki kina na waini oqo na champagne e kovuta e 35,000 na ekatea, ia na vuanivaini e tei e robota ga e 28,000 na ekatea. Era tea i baba na vuanivaini me kua soti kina ni vakacacana na tegu cevata, me vaka na kena a yaco ena 1985 ni lutusobu sara ga na batabata ina -30 na dikiri celsius. Era tea e tolu na mataqali vuanivaini: na Pinot Meunier kei na Pinot Noir, erau vuanivaini loa, kei na Chardonnay, e vuanivaini vula.b

Waini e Sega ni Vakasoburuburu

Ni beti ga na vuanivaini, ena loba totolo sara ena dari lelevu, vovodea, me kua ni veisautaka na roka ni waini na kulina. Na imatai ni lobaloba ni va na tani na vuanivaini ena rawa kina e 2,050 na lita na waini, oqori e caka kina na waini vinaka duadua. Ena loba vakarua tale na kena kosakosa, e rawati taumada kina e 410 na lita qai tarava e 205 tale na lita, ia e sa na vulala toka. Ke qai loba tale, sa na ivakatakarakara ga ni champagne.

Ena loma ni vica vata na macawa ni kena tawa tu ena saqa e ta mai na oki se ena dramu kaukamea, e sa na cakacaka tale tiko ga kina na isi. Era na gunuva na kena suka na manumanu somidi sara ra qai vukica me alakaolo, qai biuta tani tale ga mai na cagi gaga na carbon dioxide. Na imatai ni kena vakabulagitaki oqo e dau caka ina veimataqali waini kece ga. Ia, e se bera ga ni vakasoburuburu. Sa qai kena gauna me vakarautaki na waini daumaka oqo me vuso qai gunu vinaka.

E qarauni qai vakarautaki vinaka sara na kena suka, me 25 na karamu na suka ina veiyadua na lita na waini qai sova yani kina na liqueur e sa tiko tale ga kina na suka e vakawaicalataki ena waini makawa. Ni sa uli oti kina na suka, ena tawaitavaya, qai sogo, e sega ni kena isogo dina qo. Ena lai vakaduri vakababa tu ena kena rumu e lomaniqele me vica na vula, na katakata ni rumu me tini na dikiri celsius. Ena gauna kece oya ena baci cakacaka tale na isi me veiwaki kei na suka, sa tekivu vakamalua na ikarua ni kena vakabulagitaki tale kina na waini. Nira yavala na kena manumanu somidi mera gunuva na suka, era na biuta tani mai e so tale na cagi gaga na carbon dioxide. Gauna e tawa tu kina ena dari lelevu vovodea a cagina tani ga na cagi gaga oya. Ia oqo ni sa tawaitavaya, sa na sogotubutaki tu ga e loma na cagi, qai vakatubura cake kina ina ono na kena ivakarau kaukaua. Ni dolavi na tavaya ena rauta ni lima se ono na lita na kasi ena cevu mai kina, oya na vuna e dau kilai tani kina na kena vuso kei na vakasoburuburu.

Ena vinakati me kaukaua vinaka na kena tavaya, qai qata vinaka na kena isogo me vesuka rawa na kaukaua ni kasi e loma. E liu na ka oqo e dau vakadredretaka na nodra cakacaka na itaukeiniwaini. Me kena ivakaraitaki, o Hugh Johnson, ena nona ivola The Story of Wine, e kaya kina ena icavacava ni ika19 ni senitiuri, “ke sega ni o taqomaka na matamu ena dua na matavulo kaukamea, e vinaka mo kua ni curuma na rumu ni maroroi waini, vakabibi ena vulaitubutubu, ni rawa ni ribati iko na vorovoro ni tavaya.”

Ia, e se bera ni caka oti na champagne oqo. Ena dodonu me vakasavasavataki tani na meme ni isi kei na kena masima me kua ni vakadukara na waini. Oqori e nodra itavi na kenadau era vakatokai na remueurs, se o ira era dau yavalata na tavaya. Ena vakabalei vakamalua sara na tavaya me yacova ni sa duri vakatobuicu, era na qai vukica vakamalua tiko e veisiga na remueurs. E so na kenadau era vukica rawa e 10,000 na tavaya ena loma ni dua ga na aua! Ia na tavaya champagne e sega soti ni isau levu sa dau vukica ga ena misini.

iOtioti ni Ka me Caka

Toso na gauna sa ra na kumuni kece tu ina gusu ni tavaya na duka ni waini. Na kena vakasavasavataki oqo e vakatokai me dégorgement (se, vakaburaka). Ni vakatoboicu tu na tavaya ena toni na gusuna ena waimasima, na kena katakata me -27 na dikiri celsius. Ena dola vakatotolo na tavaya. Na kaukaua ni kasi e loma, ena buraka mai kina e tuba na duka e sa cevata tu ena gusu ni tavaya. Me vakaisosomitaki na levu ni ka a buraki mai tuba, ena tawani yani kina na liqueur vou. Ena vakaduiduitaka na igunugunu ni champagne na levu ni kena suka, o koya e sega ni kamikamica, e via dradranu, se kamikamica, me vaka ga era taleitaka na dauvolivoli. Sa qai sogo qata vinaka sara na tavaya ena koko e caka vakatabakidua me kena isogo, e yaco kina me duatani na kena ibulibuli me vaka na mushroom​—oqo e kilai tani kina na champagne.

Ia, e dodonu me qata vinaka na koko me sogo qata kina na tavaya. A tovolei taumada me viviraki na koko ena wa tuaini, ia ni via suasua tu na rumu ni maroroi waini, e lai vuca wale kina. Mani tovolei na waya sitila, ia e tini veveka qai vakacacana tale na koko. Sa qai dua tale na vakasama vou: Me ubi na dela ni koko ena isogo kaukamea, rau qai vauraki vata tale ena waya sitila tali. E sa vakayagataki tiko mai na isogo ni tavaya oqori ena loma ni 150 na yabaki. Na kena iotioti, ena qai ubi na gusu ni tavaya ena pepa carosa siliva qai mai vakabiri yani na ivakatakilakila rairai totoka.

Na Gunu e Dau Divi

Era dau saga e vuqa na vanua ni caka waini mera cakava na waini vuso me vaka na kena oqo. Ia, ke mani tautauvata na kena icakacaka, ena vakatokai ga me waini vuso​—sega ni champagne​—ni sega ni tara vua e dua tale me vakayagataka na yaca champagne. Ena dua na gauna wale tiko ga oqo, a veilewaitaki e dua na dau cula isulu rogo ni Varanise ni a volitaka na ivakaboi e yacana na Champagne. Na ka vata ga oqori a sotava e dua na turaga ni Igiladi, a volitaka na gunu e yacana na Elderflower Champagne, e caka mai na senikau na elder, ra tawani ena tavaya era nanumi cala kina ni champagne.

Me vakataka e vuqa na sasaga vakabisini, e sotava tale ga na kabani ni caka champagne na dredre ni bula vakailavo. Ni oti na tubu vakasakiti ni iwiliwili ni tavaya e volitaki ena 1989​—kena levu e 249 na milioni​—a mani lutu na iwiliwili e volitaki, yaco kina me levu e vo. Edaidai, era yalana na levu ni nodra itei na dauteivaini nira vakarautaka ga na kena e vinaka duadua.

Ena rawa ni vica na yabaki na dede ni kena maroroi na champagne ke biu tu ena vanua buto qai dua ga na kena ivakarau ni katakata, ia era sa vakamatuataka oti tu mai na daucakawaini. O koya gona, e rawa ni gunuvi na champagne ena gauna ga e voli kina. Me dau taloci vakacava? E dau vakabatabatataki na champagne me rauta na 6 ina 9 na dikiri celsius​—na kena icakacaka vinaka me dau toni toka na tavaya ena dua na vokete wai e tu kina na aisi​—qai talo ina bilo iloilo tolo lailai balavu me laurai vinaka kina na kena vakasoburuburu.

Ke dua na gauna o tovolea na waini totoka oqo, vakasamataka na gauna kei na igu e vakayagataki ena kena vakarautaki, qai marautaka na ka eda a saga meda kila, oya na vu ni kena dau vakasoburuburu.

[iVakamacala e ra]

[iYaloyalo ena tabana e 15]

Chardonnay

Pinot Noir

Pinot Meunier

[Credit Line]

Photo DUBOIS-Collection C.I.V.C.

Photo collection C.I.V.C.

[iYaloyalo ena tabana e 15]

1 Era beti vakavinaka na vuanivaini ra qai loba ena kena misini

2 Cakacaka na isi ena loma ni saqa e ta mai na oki me vica vata na macawa

3 Era tuvai na tavaya ena ikarua ni kena vakabulagitaki

4 Ena kena icakacaka e vakatokai na “dégorgement,” na kena buraki tani e tuba na duka e sa cevata tu ena gusu ni tavaya

[Credit Line]

Photo M. HETIER - Collection C.I.V.C.

Photo collection C.I.V.C.