A Liu Duadua na Veika Bula

“A daliga rogo, kei na mata rai,​—sa bulia ruarua ko Jiova.”​—Vosa Vakaibalebale 20:12.

NA MATADA e vaka na itaba lalai ni tivi. Era veisautaka na ka e raici ina dua na ka e vaka na sikinala livaliva, qai vakamuria e dua na nave e vakatokai na optic nerve me yaco sara ena daku ni noda mona, qo na vanua eda qai raica vinaka kina na ka.

E ka lailai toka ga na matada qai vakatubuqoroqoro dina​—e dua ga na idi na kena raba, e vitu poidi lima ga na karamu na kena bi, qai vukutaki dina na kena buli. Me kena ivakaraitaki, e duidui na ka e rawa ni cakava na matada ni rama ca se ramase na cina. Ni oti gona e 30 na miniti noda curuma e dua na rumu butobuto, na matada e rawa ni kidava vinaka sara vaka 10,000 na rarama.

Na cava o dau rai vinaka kina ni rama vinaka toka na cina? E vakaduanadrautaki vakacaca na sela e tiko e matada e vakatokai na light-sensitive cell (pixel), e sega ni tiko qori ena itaba ni vidio. E dua na iwase levu ni sela qori e tiko ena maliwa ni loanimata e vakatokai na fovea, ya na vuna e makaresese kina na ka eda raica. Ni dau veiveisau na ka eda dau raica ena loma ni dua ga na sekodi, eda vakila ni makare na ka eda raica. Ia e vakatubuqoroqoro dina ni rauta ni saiva poidi tolu ga na milimita na levu ni fovea e matada.

Na sikinala e vaka na livaliva ena light-sensitive cell, e dewa mai na dua na sela ni nave ina dua tale (nerve cell), qai goleva na optic nerve. Ia e sega wale ga ni vakau sikinala na nerve cell. E vakadidike tale ga, e cakava na veiveisau e gadrevi ena itukutuku e yaga, qai kauta laivi na itukutuku e tawayaga.

Dua na tiki ni noda mona e raitayaloyalotaka na ka (visual cortex), e vaka tiko e dua na misini vereverea ni vidio. E vakamakaretaka na ka e laurai qai vakatauvatana na sikinala mai na sela era buli mera toboka totolo na roka kilai levu, qori na damudamu, drokadroka kei na karakarawa. Ena sala qo o rawa ni vakaduiduitaka kina e milioni vakacaca tale na roka. Noda mona tale ga e rawa ni vakatauvatana na duidui lalai ni ka erau raica na matada ruarua, me rawa nida rai vakayawa.

Vakasamataka na totolo ni nona raici ira e dua na ilala levu na matada, qai vakauta sara e dua na sikinala e vaka na livaliva ina noda mona me vakamakaretaki kina na ka eda raica. Na ka e sikinalataki qo ena yaco me dua na iyaloyalo makare. Vakasamataka tale ga na kena vakatauvatani na kedra itukutuku tawakilai na ilala levu o raica ya kei na itukutuku o sa kila rawa toka, e totolo kina na nomu kilai nomu itokani. E sega beka ni veivakurabuitaki qo?

[iYaloyalo ena tabana e 7]

Na ka e cakava na matada ena itukutuku, e vakaraitaka vakamatata ni vukutaki dina na kena buli