ITUKUTUKU MAKAWA
O Herodotus
A VAKACAVA tu mada na bula ena vica na udolu na yabaki sa oti? Na ivakarau ni bula vakacava era muria tu e levu? Eda na rawa ni kila qori ena so na ka era kune ena vakekeli. Ia me kilai na nodra ivakarau ni bula ena gauna makawa, ena vinaka meda wilika na veika a vola e dua na turaga me baleta na itukutuku makawa ni veimatanitu era veiliutaki ena nona gauna. A bula ena rauta na 2,400 na yabaki sa oti. Na yacana o Herodotus, e turaga ni Kirisi qai daunitukutuku makawa ni ikalima ni senitiuri B.G.V. Cava na ulutaga ni itukutuku e sokumuna? The Histories (Na iTukutuku Makawa).
E volaitukutukutaka o Herodotus na veika e vakavuna na ivalu era vala kina na kai Kirisi, vakauasivi na veika a vakavuna na vuaviri nei Perisia ena 490 kei na 480 B.G.V., a yaco ni se gonetagane lailai. A vola eso tale na ka, e volaitukutukutaka kece sara ga na veika e kunea me baleti ira na veimatanitu era vakila na revurevu ni vuaviri nei Perisia.
SEGA NI IVOLATUKUTUKU MAKAWA GA
E maqosa ena volaivola o Herodotus. E sereka vinaka na veika e vola, wili kina na itukutuku matailalai e nanuma ni vinaka me vakaoti kina na ka e volaitukutukutaka tiko. E talei dina nona cakacaka ni sega ni yavutaka ena itukutuku makawa era volai qai maroroya tu na Matanitu, ni sega ni levu na itukutuku va qori a tu ena gauna oya.
Ena gauna oya, e sega ni levu era dau vakavola na itukutuku makawa, vakavo ke ra via dokadokataka na veika era rogo kina era ceuti tu ena ivakatakarakara. Ni via volaitukutukutaka e dua na ka o Herodotus, ena yavutaka sara ga ena ka e vakaraica matua, itukutuku makawa era talanoataki tu ga, kei na nodra itukutuku tale eso. E lako vakalevu ena veivanua me sokumuni itukutuku mai kina. E susu ena vanua e qali e Kirisi, o Halicarnassus (sa Bodrum tiko ena gauna qo, ena ceva kei Taki), e levu tale ga na vanua e Kirisi e lakova.
E lako vakalevu ena veivanua me sokumuni itukutuku mai kina
E bolea me sokota na vualiku ina Wasa Loa, me lako tale ga ena vanua o Scythia, sa Ukraine tiko ena gauna qo, vaka kina na ceva kei Palesitaina, o Ijipita tale ga e cake. E rairai yaco sara i Papiloni ni lako ina tokalau, qai tinia nona ilakolako ena yasayasa vakara, ena vanua vakarurugi vei Kirisi, sa ceva tiko kei Itali nikua. Na vanua kece e lako kina e vakararai matua, e vakatataro, qai sokumuni itukutuku tale ga vei ira e nanuma nira nuitaki.
DODONU NI VEIKA E VOLA
Tikitiki ni ivola kuta, The Histories
E vakacava na dodonu ni ka e volaitukutukutaka o Herodotus? Eda rawa ni kaya ni donu vinaka na veika e kila ena vuku ni vanua e sikova kei na ka sara ga e raica e matana. E vakamacalataka eso na ivakarau ni bula e sega ni kilai e Kirisi, me vaka nodra ivakarau mai Scythia nira bulu na kawa vakatui kei na kena dau vakawainimatetaki na yagomate e Ijipita. Na veika kece qori e qai vakadinadinataki ena ka era kunea na dauvakekeli. E tukuni ni levu ni itukutuku e maroroya tu me baleti Ijipita e “sega ni vakatauvatani rawa kei na dua tale na ka e bau volai me baleta na vanua qori ena gauna makawa.”
E levu na gauna sa na dau vola ga o Herodotus na itukutuku e se vakatitiqataki tu baleta ni sa sega tale ni dua na ivakadinadina matata e tu. O ira tale ga na bula ena nona gauna era dau vakabauta vakalevu na veivuke ni kalou lasu ena ka era cakava na tamata. Sega ni ka kece e vola me tautauvata kei na ivakatagedegede ni nodra cakacaka na daunitukutuku makawa edai. Ia a saga me wasea na itukutuku dina kei na kena e itukuni ga. E kaya ni sega ni vakabauta na ka kece e tukuni vua. E dau vakadeitaka ga na nona itukutuku ni sa vakadikeva oti na kedra yavu qai veidutaitaki ira.
Kena irairai ni ka e volaitukutukutaki ena The Histories e baleta sara tiko ga na cakacaka i Herodotus. Ni laurai vata kei na ka e vakadikeva mai, sa bau dua dina na cakacaka vakaitamera.