Kplɔ́n kanɖódónǔwú vǐ towe

Vǐ súnnu towe sú xó bo ɖɔ: “Un sixú bló ǎ! É vɛ́ wǔ dín! Un ná kplɔ́n gbeɖé ǎ!” É ɖo gbe ná jó dó azɔ̌ syɛ́nsyɛ́n wú wɛ. Ényí a mɔ vǐ towe ɖo su xo wɛ ɖo azɔ̌ ɖé kɔn ɔ, é nɔ vɛ́ kpɔ́n nú we, amɔ̌, a ba ɖɔ é ní kplɔ́n lěe é ná nɔ ɖu ɖo wǔvɛ́ lɛ́ jí gbɔn é. A ɖó ná yá wǔ tɛ́n kpɔ́n bo d’alɔ ɛ wɛ a? A ɖó ná tin bɔ é ná jó dó kpowun wɛ a? Alǒ a ná kplɔ́n didɛ vǐ towe?

Nǔ e a ɖó ná tuun é

Kanɖódónǔwú ɖo dandan. Ényí mɛjitɔ́ lɛ́ kplɔ́n vǐ yětɔn bónú é ná tɛ́n kpɔ́n bo zán nǔwúkpíkpé tɔn lɛ́ ganjí gbɔn azɔ̌ syɛ́nsyɛ́n wiwa gblamɛ ɔ, é ná ɖibla wa azɔ̌ ganjí ɖo wěmaxɔmɛ, ɖó awǎjijɛ, ɖo ganjí ɖo agbaza mɛ, bo ná lɛ́ zun xɔ́ntɔn ɖagbe lɛ́. Amɔ̌, ényí mɛjitɔ́ lɛ́ nɔ gló wǔvɛ́ bǐ kpó ayǐ jijɛ bǐ kpó nú vǐ yětɔn ɔ, wǔ ná nɔ yá wǔ kú i, bɔ é ná nɔ mɔ ɖɔ émí kún kpé nǔ ɖěbǔ wú ó, lobɔ hwenu e é ná su é ɔ, gbɛ ná nɔ ci akpɔ n’i.

È sixú ɖó kan dó nǔ wú d’é jí. Ényí vǐ lɛ́ ná bo tlɛ kpo ɖo vǔ tawun ɔ, yě sixú ná hlɔ̌nhlɔ́n kán e yě kán ɖ’é jí bá tɛ́n kpɔ́n bá wa nǔ ɖěɖěe vɛ́ wǔ lɛ́ é é, lobo ɖe ɖɛ tagba lɛ́. Ðo dobanúnǔ ɖé hwenu ɔ, dobanúnǔtɔ́ lɛ́ mɔ ɖɔ ényí vǐ e ɖó sun 15 lɛ́ é mɔ bɔ mɛxó ɖé to dó gǎn hwɛ̌ cóbɔ azɔ̌ ɖé wá kpa ɛ ɔ, énɛ́ nɔ sísɛ́ yě bɔ yě nɔ dó gǎn dó azɔ̌ wú hú ɖɔ yě ní mɔ ɖɔ é dó gǎn ɖě cóbɔ é kpa ɛ ǎ.

“Un flín ɖɔ un kplɔ́n vǐ nyɔ̌nu ce we lɛ́ lěe yě ná nɔ sin afɔkpakan yětɔn lɛ́ gbɔn é. Nǔɖé wɛ bɔ è sixú zán kéze ɖokpó kpowun dó kplɔ́n ǎ. Hweɖébǔnu e yě ɖó ná nɔ sin afɔkpakan yětɔn lɛ́ é ɔ, yě ɖó ná jínjɔ́n ayǐ nú cɛ́jú 10 jɛ 15 yěɖokpónɔ, bo ná tɛ́n kpɔ́n bo flín lěe è nɔ bló gbɔn é. Énɛ́ gúdo ɔ, un nɔ d’alɔ yě. É ɖu sun ɖé lɛ́, bɔ yě lɛ́ y’avǐ hweɖélɛ́nu, amɔ̌, yě wá kpé wú bo nyɔ́ bló. Un sixú ko xɔ afɔkpa e ma ɖó kan ǎ lɛ́ é nú yě ba dó bló bɔ gbɛ ná bɔ wǔ nú mì. Amɔ̌ hweɖélɛ́nu ɔ, ɖó mǐ nyí mɛjitɔ́ wútu ɔ, é nɔ byɔ́ ɖɔ mǐɖésúnɔ ní ɖó kan dó nǔ wú bá dó kplɔ́n vǐ mǐtɔn lɛ́ bónú yě lɔ ná nɔ ɖó kan dó nǔ wú.”—Colleen.

Kanɖódónǔwú sixú wá ɖe kpo. Mɛjitɔ́ ɖé lɛ́ sixú ɖe kan kpo nú kanɖódónǔwú vǐ yětɔn lɛ́ tɔn ɖo manywɛ́ mɛ. Gbɔn nɛ̌ é? Ðó mɛjitɔ́ ɖé lɛ́ nɔ ba ɖɔ vǐ yětɔn lɛ́ ní vo ɖo yěɖée mɛ wútu ɔ, yě nɔ zɔn kplakpla jí bo nɔ d’alɔ yě bónú akpɔ ní ma ɖó yě ó alǒ bónú yě ní ma mɔ ɖɔ émí kún kpé nǔ wú ó ó. Amɔ̌, mɔ̌ bíbló nɔ nyɔ́ hwebǐnu ǎ. Jessica Lahey wlán ɖɔ: “Hweɖébǔnu e mǐ ɖe vǐ mǐtɔn lɛ́ sín azɔ̌ syɛ́nsyɛ́n ɖé wiwa kɔn é ɔ, ɖɔ wɛ mǐ ɖɔ nú yě nyi wɛn gbɔn mɔ̌ ɖɔ yě kún tuun nǔɖé ó, yě kún kpé nǔ wú ó, bɔ é kún lɛ́ jɛxá ɖɔ mǐ ní ɖeji dó yě wǔ ó.”a Étɛ́ é ka nɔ ji? Vǐ lɛ́ sixú yá wǔ jó gbe hwenu e yě ná ɖo ninɔmɛ syɛ́nsyɛ́n lɛ́ mɛ é, bo ná nɔ lin ɖɔ mɛxó ɖé jɛ́n ɖó ná d’alɔ émí.

Nǔ e a sixú wa é

Nɔ nɔ gǔdo nú azɔ̌ syɛ́nsyɛ́n wiwa. Mɛjitɔ́ lɛ́ sixú kplɔ́n kanɖódónǔwú vǐ yětɔn lɛ́ gbɔn azɔ̌ syɛ́nsyɛ́n e sɔgbe xá xwe yětɔn lɛ́ é zínzɔ́n yě gblamɛ. Ði kpɔ́ndéwú ɔ, vǐ e ɖó xwe atɔn jɛ atɔ́ɔ́n lɛ́ é sixú d’alɔ hwenu e è ɖo nǔ nya wɛ é alǒ to ayihúndanú yětɔn lɛ́. Vǐ e sín xwe hú mɔ̌ kpɛɖé lɛ́ é sixú d’alɔ bɔ è ná tɛ́ távo lobo súnsún, ɖe zunkɔ́ tɔ́n lobo súnsún nǔ e gba kɔn nyi ayǐ lɛ́ é. Mɛ wínnyáwínnyá lɛ́ sixú wa azɔ̌ e syɛ́n hú mɔ̌ lɛ́ é ɖi ayǐ jíjláɖó, nǔ lɛ́ hinhɛn ɖó ganjí kpó nǔvɔ́jláɖózɔ́ kpó mɔ̌. Azɔ̌ syɛ́nsyɛ́n wiwa sixú nɔ ma jló vǐ lɛ́ hwebǐnu, amɔ̌, ényí mɛjitɔ́ yětɔn lɛ́ nɔ zɔ́n xwégbezɔ́ lɛ́ yě hwenu e yě kpo ɖo vǔ é ɔ, yě ná ɖu le tɔn. Nɛ̌ vǐ lɛ́ ka ná ɖu le tɔn gbɔn? Yě ná kplɔ́n lěe è nɔ wa azɔ̌ syɛ́nsyɛ́n gbɔn é, bɔ énɛ́ ná d’alɔ yě bɔ yě ná nɔ jó gbe ɖo wǔvɛ́ nukɔn ǎ, bo ná lɛ́ d’alɔ yě bɔ yě ná mɔ azɔ̌ e jɛxá é hwenu e yě ná nyí mɛxó é.

Nǔgbódodó Biblu tɔn: “Azɔ̌ [syɛ́nsyɛ́n wiwa] bǐ wɛ ɖó le.”—Nǔnywɛ́xó 14:23.

“Ma gú hwenu bo ɖe azɔ̌ e ná hɛn vǐ towe lɛ́ sín alɔnu ján é nú yě kpowun ó. Mɛ ɖěbǔ nɔ ba mɔ̌ ǎ, é ná bo tlɛ nyí vǐ e ɖo vǔ é ɔ nɛ́. Zɔ̌n azɔ̌ jɔ azɔ̌ yě dó d’alɔ yě. Ényí vǐ towe kpo ɖo kpɛví hǔn, nɔ byɔ́ ɛ ɖɔ é ní súnsún zinkpo alǒ távo e wú alɔ tɔn ɖi ga do lɛ́ é. Ényí a ɖo mɔ̌to klɔ́ wɛ hǔn, ɖɔ nú vǐ towe ɖɔ é ní klɔ́ fí e ɖo do bɔ é ná vɛ́ wǔ ɖɔ hwɛ ní klɔ́ lɛ́ é. Énɛ́ gúdo hǔn, ɖe xlɛ́ ɖɔ azɔ̌ syɛ́nsyɛ́n e vǐ towe wa é su nukún towe mɛ.”—Chris.

Xlɛ́ ali vǐ towe hwenu e é ná ɖo azɔ̌ syɛ́nsyɛ́n lɛ́ wa wɛ é. Hweɖélɛ́nu ɔ, vǐ lɛ́ nɔ yá wǔ jó gbe ɖó yě nɔ tuun lěe yě ná wa azɔ̌ ɖé fó gbɔn é ǎ wútu. Énɛ́ wú ɔ, ényí a ɖo azɔ̌ yɔ̌yɔ́ ɖé kplɔ́n vǐ towe wɛ ɔ, a sixú tɛ́n wlɛnwín élɔ́ lɛ́ kpɔ́n. Jɛ nukɔn hwɛ̌ ɔ, nú a ɖo azɔ̌ wa wɛ hǔn, nǔ vǐ towe ní nɔ ɖo kpínkpɔ́n we wɛ. Bɔ d’é wú ɔ, wa azɔ̌ ɔ ɖó kpɔ́ xá ɛ. Énɛ́ gúdo hǔn, ɖo vǐ towe kpɔ́n wɛ hwenu e é ɖo azɔ̌ ɔ wa wɛ é, bo ɖe wě e ná d’alɔ ɛ lɛ́ é xá ɛ. Bá dó fó ɔ, jǒ vǐ towe dó nú éɖokpónɔ ní wa azɔ̌ ɔ yí fó.

Nǔgbódodó Biblu tɔn: “Ðó un sɔ́ kpɔ́ndéwú ɔ ɖ’ayǐ nú mi, bónú lěe un bló gbɔn nú mi é ɔ, mi lɔ ní nɔ bló gbɔn mɔ̌.”—Jaan 13:15.

“Kpó nǔ e un mɔ kpɔ́n é kpó ɔ, ényí mǐ mɛ mɛjitɔ́ lɛ́ ba ɖɔ vǐ mǐtɔn lɛ́ ní nɔ ɖó kan dó nǔ wú ɔ, mǐ ɖó ná sɔ́ kpɔ́ndéwú ɖagbe ɖ’ayǐ nú yě. Mǐ ɖó ná nɔ ɖe jijɔ e mǐ ba ɖɔ yě ní ɖó é xlɛ́.”—Doug.

D’alɔ vǐ towe bónú é ní yí gbe ɖɔ mɛ bǐ wɛ nɔ mɔ wǔvɛ́ bo nɔ lɛ́ xo nǔ kpo. Ðɔ xó nú vǐ towe dó hwenu e nǔɖé wiwa vɛ́ wǔ nú we bɔ a ka tɛ́n kpɔ́n bo fó bo ɖu le tɔn, ɖó a jó gbe ǎ wútu é wú. Tínmɛ nú vǐ towe ɖɔ é sɔgbe ɖɔ azɔ̌ yɔ̌yɔ́ lɛ́ wiwa ní vɛ́ wǔ nú mɛ, lé nǔ e é wa nyi do lɛ́ é sixú kplɔ́n nǔ i. Nǎ jiɖe vǐ towe ɖɔ nǔ énɛ́ e é xo kpo é kún xlɛ́ ɖɔ wǎn e émí yí n’i é ɖe kpo ó. Ényí è ɖo hlɔ̌nhlɔ́n sa dó xú lɛ́ jí wɛ wɛ ɔ, yě nɔ su, mɔ̌ ɖokpó ɔ, ényí vǐ towe nɔ kpé wú bo nɔ ɖí xwi xá tagba lɛ́ éɖokpónɔ ɔ, nǔwúkpíkpé e é ɖó bo nɔ ɖó kan dó nǔ wú é ná jɛjí. Énɛ́ wú ɔ, hwenu e vǐ towe ná ɖo tagba ɖé ɖí xwi xá wɛ é ɔ, ma d’alɔ ɛ tlóló ó, é nyɔ́ wa ɔ, nú akpɔ ná bo ɖo ɖíɖó é wɛ hǔn, jǒ hwenu dó n’i nú é ní wa azɔ̌ ɔ. Wěma How Children Succeed ɖɔ: “Ali ɖagbe hú gǎn e nu vǐ ɖé ná ɖó hlɔ̌nhlɔ́n, bo lɛ́ zin ɖe e wɛ nyí ɖɔ é ní tɛ́n kpɔ́n bo wa nǔ e é cí ní ɖɔ é kún ná sixú kpé wú bo wa ó é ɖé.”

Nǔgbódodó Biblu tɔn: “É nyɔ́ bónú gbɛtɔ́ ní hɛn agban kpinkpɛn sín vǔ.”—Gbɛvíhan 3:27, Mawuxówéma.

“Ényí a nɔ jó vǐ towe lɛ́ dó bɔ yě nɔ wa azɔ̌ e vɛ́ wǔ lɛ́ é, bo ka nɔ tuun ɖɔ tɔ́ kpó nɔ kpó ɖo fínɛ́ nú émí ɔ, yě ná ɖu le tɔn. Hwenu ɖé gúdo ɔ, wǔvɛ́ ɔ ná wá yi bɔ yě ná tuun azɔ̌ ɔ bo ná lɛ́ kú d’é jí ɖɔ kanɖódónǔwú ɖó le.”—Jordan.

Nɔ kpa gǎndídó, ní ma nɔ nyí nǔnywɛ́ ó. Ði kpɔ́ndéwú ɔ, ma nɔ ɖɔ: “Tɛ́nkpɔ́n élɔ́ kpa we! A nyɔ́nǔi tawun” ó, é nyɔ́ wa ɔ, nɔ ɖɔ: “Tɛ́nkpɔ́n élɔ́ kpa we! Gǎn syɛ́nsyɛ́n e a dó bo kplɔ́n nǔ é su nukún ce mɛ tawun.” Étɛ́wú é ka ɖo tají ɖɔ è ní nɔ kpa gǎndídó hú nǔnywɛ́? Dr. Carol Dweck ɖɔ ɖɔ nǔnywɛ́ vǐ lɛ́ tɔn kpikpa “nɔ zɔ́n bɔ yě nɔ xo nǔ kpɔ́n dó yěɖée wú hwenu e nǔɖé vɛ́ wǔ alǒ ma yi ganjí ǎ é.” É gbɛ kan d’é nu bo ɖɔ: “Ényí mɛjitɔ́ lɛ́ jló ná ná nǔɖé vǐ yětɔn lɛ́ ɔ, nǔ ɖagbe hú gǎn e yě sixú wa é wɛ nyí ɖɔ yě ní kplɔ́n vǐ yětɔn lɛ́ bónú yě ní ma nɔ hɔ́n nú wǔvɛ́ lɛ́ ó, nǔwanyido yětɔn lɛ́ ní nɔ kplɔ́n nǔ yě, yě ní nɔ ɖu azɔ̌ syɛ́nsyɛ́n wiwa sín vǐví, nɔ ba ali yɔ̌yɔ́ e nu yě ná nɔ wa nǔ lɛ́ ɖe é, lobo nɔ kpo ɖo nǔ kplɔ́n wɛ. Mɔ̌ mɛ ɔ, vǐ yětɔn lɛ́ ná nyí kannumɔ nú mɛ sísɔ́ su ǎ.”b

Nǔgbódodó Biblu tɔn: “Susu e è nɔ kpa nú mɛɖé é nɔ ɖe mɛ alɔkpa e mɛ ɔ nyí é xlɛ́.”—Nǔnywɛ́xó 27:21, nwt.