É “Nɔ Ðò Tamɛ Lin D’ewu Wɛ”

1, 2. Jlɛ̌ tomɛyiyi Mali tɔn, bo tinmɛ nǔ e wu é vɛwǔ n’i é.

MALI ɖò lee é na nɔ ɖò sɔkɛtɛkɛtɛ ɔ jí bo vo é ba wɛ. Sɔkɛtɛkɛtɛ ɔ ɖò kunkun i wɛ dìn é ɔ, é sɔ́ hwe ǎ. Jozɛfu ɖò nukɔn tɔn bo ɖò afɔ ɖokpo ɖokpo ɖè wɛ, bɔ ye xwè Bɛteleyɛmu. Tò enɛ mɛ lín tawun. Ajijimɛ ɔ, Mali mɔ bɔ vǐ e ɖò adɔgo tɔn mɛ é lɛ́ danwǔ.

² Tan ɔ ɖexlɛ́ ɖɔ adɔgo Mali tɔn ko kpɛn bǐ hwenɛnu. (Luk. 2:5, 6) Hwenu e asú kpo asì kpo enɛ lɛ ɖò gle lɛ tó gbɔn dín wɛ é ɔ, bɔya glesi e ɖò gle lɛ̀ wɛ alǒ ɖò nǔ dó wɛ lɛ é nɔ kpɔ́n ye, bo nɔ kàn nǔ e wu nyɔnu e ɖò ninɔmɛ mɔhun mɛ é na yì tò mɛ é byɔ yeɖée. Aniwu Mali ka sɔnǔ sín xwé tɔn gbè ɖò Nazalɛti bo xweyigbe tò línlín enɛ mɛ?

3. Azɔ̌ tɛ è ka ɖè nú Mali? Etɛ mǐ ka na kplɔ́n dó wǔ tɔn?

³ É ko ɖó sun yɔywɛ ɖé dìn bɔ nǔ ɔ bǐ bɛ́, ɖò hwenu e è ɖè azɔ̌ bunɔ e gbɛtɔ́ ɖě ma ko wà kpɔ́n ǎ é ɖé nú ɖyɔvǐ Jwifu enɛ é. Azɔ̌ ɔ wɛ nyí ɖɔ é na jì vǐ e na wá huzu Mɛsiya ɔ é, é wɛ nyí Vǐ Mawu Tɔn! (Luk. 1:35) Ee vǐ ɔ jiji ɖò sisɛkpɔ wɛ é ɔ, tomɛyiyi enɛ wá ɖò dandan. Ðò tomɛyiyi enɛ ɔ hwenu ɔ, nǔ gègě wɛ kpé Mali bo tɛ́n nùɖiɖi tɔn kpɔ́n. Mi nú mǐ ni kpɔ́n nǔ e d’alɔ ɛ bɔ é hɛn nùɖiɖi tɔn lidǒ é.

Bɛteleyɛmu Yiyi

4, 5. (a) Aniwu Jozɛfu kpo Mali kpo ka ɖó na yì Bɛteleyɛmu? (b) Nǔɖɔɖ’ayǐ tɛ sín jijɛ wɛ gbeta Sezáa tɔn ka sɔgbe xá?

⁴ Jozɛfu kpo Mali kpo kɛɖɛ wɛ ɖò tò ɔ mɛ yì wɛ ǎ. Sezáa Ogwisi wɛ ɖè gbeta tɔ́n ɖɔ mɛ ɖokpo ɖokpo ni yì jɔtɛn tɔn bo dó nyikɔ wema mɛ. Nɛ̌ Jozɛfu ka wà nǔ gbɔn? Tan ɔ ɖɔ: “Jozɛfu lɔ gosin Nazalɛti, ɖò Galilée yikúngban jí, bo ɖido Bɛteleyɛmu ɖò Judée yikúngban jí, fí e è jì axɔsu Davidi ɖè é, bo na yì na nyikɔ; ɖó Davidi hɛnnu mɛ wɛ é jɔ ɖè.”—Luk. 2:1-4.

⁵ Gbeta enɛ e Sezáa ɖetɔ́n hwenɛnu é nyí nǔ kpé dó nǔ nu ɖé kpowun ǎ. Nǔɖɔɖ’ayǐ ɖé ko ɖɔ sín xwè 700 ɖíe ɖɔ Bɛteleyɛmu wɛ è na jì Mɛsiya ɔ ɖè. Dìn ɖíe toxo ɖé ka nɔ nyí Bɛteleyɛmu bo ɖó kilomɛtlu 11 dó Nazalɛti é. Amɔ̌, nǔɖɔɖ’ayǐ ɔ tinmɛ ɖɔ “Bɛteleyɛmu e ɖò Eflata tokpɔn mɛ ɔ” mɛ wɛ è na jì Mɛsiya ɔ ɖè. (Xà Micée 5:1.) Enyi è na gosin Nazalɛti bo yì toxo kpɛví enɛ mɛ ɔ, è na bló kilomɛtlu 130 mɔ̌, bo gbɔn Samalíi. Bɛteleyɛmu e Jozɛfu ɖó na yì na nyikɔ ɖè é nɛ, ɖó finɛ wɛ Axɔsu Davidi sín hɛnnu ɖè, lobɔ hɛnnu enɛ mɛ wɛ Jozɛfu kpo asì tɔn kpo bǐ ka jɔ ɖè.

6, 7. (a) Etɛwu Bɛteleyɛmu yiyi ka ɖó na vɛwǔ nú Mali? (b) Dìn e Mali ko huzu asì Jozɛfu tɔn é ɔ, nɛ̌ é ka nɔ wà nǔ gbɔn cobo nɔ site dó nǔ jí? (Kpɔ́n tinmɛ e ɖò dò é lɔ.)

⁶ Jozɛfu ɖò gbesisɔmɛ bo na setónú nú gbeta Sezáa tɔn ɔ. Mali ka na nɔ gudo n’i à? Eɖíe tomɛyiyi ɔ na ɖó wuvɛ̌ n’i é. Nǔ e wu wɛ é wɛ nyí ɖɔ, é cí nǔ ɖɔ Kɔnyásun ɔ sín bìbɛ̌ wɛ, bɔ akú ɔ ɖò vivɔnu wá wɛ; hǔn, jǐ sixu ja. Gɔ́ na ɔ, kpó jí wɛ Bɛteleyɛmu ɖè, bɔ agayiyi tɔn hú mɛtlu 760. Ye na xɔ azǎn gègě ɖò ali jí cobo na wá fán kpó enɛ nɛ. Bɔya ye sixu xɔ azǎn ɖò ali jí hú nabi e ye ɖó na xɔ é, ɖó Mali nɛ ɖò xò nɛ, bɔ é na byɔ ɖɔ ye ni yí agbɔ̌n azɔn gègě. Ðevo ɔ, enyi xòxónɔ ɖé sín vǐjiji ko sɛkpɔ bǐ mɔ̌ ɔ, é sixu jló é ɖɔ ni nɔ xwé tɔn kpá, ɖó mɛ tɔn lɛ kpo xɔ́ntɔn tɔn lɛ kpo ɖò finɛ, bɔ ye na d’alɔ ɛ hwenu e vǐnu na jɛ wiwa ɛ jí é. Mali ɖó na kpan akɔ́n cobo sixu yì tomɛ enɛ.

⁷ É ɖò mɔ̌ có, Luki wlan ɖɔ Jozɛfu “kplá asì tɔn Mali . . . bo na yì na nyikɔ.” (Luk. 2:4, 5) Mali nɔ tó flín hwɛ̌ dìn ɖɔ asì Jozɛfu tɔn wɛ nú emi cobo nɔ site dó nǔ jí. É nɔ kpɔ́n asú tɔn dó mɔ tatɔ́ xwédo ɔ tɔn na, bo nɔ wà alɔdomɛtɔ́ sín azɔ̌ e Mawu ɖè n’i é, gbɔn gudo ninɔ nú nǔ e jí asú tɔn nɔ site dó lɛ é gblamɛ.a Mali nɔ sɔ́ jlǒ dó setónú nú asú tɔn, bo dó ɖè nùɖiɖi xlɛ́.

8. (a) Nǔ ɖevo tɛ ka sixu ko sísɛ́ Mali bɔ é xwedó Jozɛfu yì Bɛteleyɛmu? (b) Ali tɛ nu kpɔ́ndéwú Mali tɔn ka dó wusyɛn lanmɛ nú mǐ ɖè égbé?

⁸ Nǔ ɖevo tɛ ka sixu ko sísɛ́ Mali bɔ é setónú? É tuùn nǔɖɔɖ’ayǐ e ɖɔ ɖɔ Bɛteleyɛmu wɛ è na jì Mɛsiya ɔ ɖè é wɛ à? Biblu ɖɔ ǎ. Amɔ̌, é sixu ko tuùn, ɖó sinsɛngán lɛ kpo gbɛtɔ́ kpaà gègě kpo wɛ tuùn hwenɛnu. (Mat. 2:1-7; Jaan 7:40-42) Mali ka nyí dɛɛnví ɖé ɖò Biblu sín akpáxwé ǎ. (Luk. 1:46-55) Amɔ̌ lóo, enyi Mali yí gbè bo yì tò ɔ mɛ, ɖó é jló na setónú nú asú tɔn wutu wɛ, nú gbeta Sezáa tɔn wutu wɛ, alǒ nú nǔɖɔɖ’ayǐ Jehovah tɔn wutu wɛ ɔ, kabǐ é na bo nyí ɖɔ hwɛjijɔ atɔn enɛ lɛ bǐ wutu wɛ é bló mɔ̌ ɔ, kpɔ́ndéwú ɖagbe ɖé wɛ é zé ɖ’ayǐ. Sunnu wɛ à, nyɔnu wɛ à, mɛɖebǔ e nɔ sɔ́ éɖée hwe bo nɔ setónú é sín nǔ nɔ nyɔ́ Jehovah nukúnmɛ tawun. Kpɔ́ndéwú Mali tɔn dó wusyɛn lanmɛ nú mǐ ɖesu, ɖó mɛ gègě nɔ ba na hwíhwɛ́ yeɖée ɖò égbé ǎ.

Jiji Klisu Tɔn

9, 10. (a) Etɛ jí Mali kpo Jozɛfu kpo ka sixu ko lin tamɛ kpɔ́n dó hwenu e ye ɖò Bɛteleyɛmu sɛkpɔ wɛ é? (b) Fitɛ Jozɛfu kpo Mali kpo ka gbɔ bo nɔ hwenu e ye wá é? Etɛwu?

⁹ Hwenu e Mali mɔ Bɛteleyɛmu sɛ́dó é ɔ, agbɔ̌n tɔn na ko jɛ dò ɖokpo. Ee Jozɛfu kpo é kpo ɖò sókan lɛ mɛ gbɔn wɛ, bo ɖò olivutín ɖěɖee na na sínsɛ́n gudo tɔn lɛ é mɛ gbɔn wɛ é ɔ, ye sixu ko lin tamɛ kpɔ́n dó toxo kpɛví enɛ sín tan jí. Toxo ɔ hwe sɔmɔ̌, kaka bɔ è sixu xá ɛ dó toxo Judáa tɔn lɛ mɛ ǎ, lee gbeyiɖɔ Micée ko ɖɔ gbɔn é. É ɖò mɔ̌ có, nǔ hú xwè afatɔ́n jɛ nukɔn ɔ, finɛ wɛ è jì Bowozi, Nɔemíi, kpo Davidi kpo ɖè.

¹⁰ Mali kpo Jozɛfu kpo wá é ɔ, ye mɔ bɔ toxo ɔ ko gɔ́ bǐ. Mɛ ɖevo lɛ ko jɛ nukɔn nú ye bo wá nyikɔ dó wema mɛ gbé. Enɛ wu ɔ, ye sɔ́ mɔ tɛn ɖebǔ ɖò fí e alitanu lɛ nɔ nɔ é ǎ.b Ye gbɔ bo nɔ kanlinxɔ ɖé mɛ zǎn enɛ mɛ. Lin tamɛ kpɔ́n kpɛɖé dó nǔ e na ɖò ayi mɛ ɖu nú Jozɛfu wɛ é jí: Wuvɛ̌ e asì tɔn ma mɔ kpɔ́n ǎ é ɔ, é jɛ bǐ mɔ jí, bɔ wuvɛ̌ enɛ lɛ lɛ́ ɖò syɛnsyɛn d’eji wɛ. Dìn ɔ, finɛ wɛ vǐnú ka lɛ́ mɔ na jɛ wiwa ɛ jí ɖè.

11. (a) Aniwu mamáa lɛ ka na yawu mɔ nǔ e wà Mali é bǐ ɖò lanmɛ? (b) Ali tɛ lɛ nu Jezu ka nyí “nukɔngbeví” ɖè?

¹¹ Mamáa lɛ na yawu mɔ nǔ e wà Mali é bǐ ɖò lanmɛ. Sín xwè 4000 mɔ̌ ɖíe ɔ, Jehovah ko ɖɔ ɖ’ayǐ ɖɔ nyɔnu lɛ na nɔ mɔ wuvɛ̌ ɖò ajidonu, ɖó hwɛhuhu gú e mǐ ɖu é wu. (Bǐb. 3:16) Nǔ ɖebǔ ka xlɛ́ ɖɔ Mali tɔn gbɔn vo ǎ. Luki tinmɛ wuvɛ̌ e é mɔ ɖò ajidonu é ǎ, é ɖɔ kpowun ɖɔ: “É jì nukɔngbeví tɔn, bɔ é nyí sunnu.” (Luk. 2:7) “Nukɔngbeví” tɔn wɛ è ɖɔ à? Ganji, ɖó é hwe bǐ ɔ, vǐ tɛnwe wɛ é jì. (Mak. 6:3) Amɔ̌, elɔ e é jì é cí ɖě lɛ ɖɔhun ǎ. É nyí nukɔngbeví éyɛ tɔn, lobo lɛ́ nyí ‘nukɔngbeví nǔ e Mawu bló lɛ bǐ tɔn,’ Vǐɖokponɔ tɔn.—Kolo. 1:15.

12. Fitɛ Mali ka sɔ́ yɛyɛví ɔ mlɔ́? Nɛ̌ ninɔmɛ ɔ sín fɔtóo e mɛ lɛ nɔ ɖè é ka gbɔn vo nú nǔ e jɛ tawun é gbɔn?

¹² Tan ɔ na mɔjɛmɛ titewungbe ɖé mǐ dìn, bo ɖɔ: “É bú avɔ dó é, bo sɔ́ ɛ mlɔ́ nǔ e mɛ kanlin lɛ sín nùɖuɖu nɔ nɔ é.” (Luk. 2:7) Mɛɖé lɛ nɔ ɖè ninɔmɛ e mɛ è jì Jezu ɖè é sín fɔtóo ɖó alɔkpa ɖé bonu é na jiwǔ ɖò gbɛtɔ́ lɛ nukúnmɛ. Amɔ̌, mi nú mǐ ni kpɔ́n lee nǔ lɛ yì ɖó tawun é. Flín ɖɔ, kanlinxɔ ɖé mɛ wɛ ye gbɔ bo cí hwenu e ye wá é; mǐ ka tuùn ɖɔ kanlinxɔ lɛ mɛ nɔ kwiji bo nɔ lunwǎn. È na ɖɔ xó jɔ xó ɔ, mɛjitɔ́ ɖebǔ na mɔ fí e nyɔ́ hú mɔ̌ é ɖevo ɖò te, bo na yí gbè bo jì vǐ ɖò fí mɔhun ǎ. Nǔ e nyɔ́ é wɛ mɛjitɔ́ gègě nɔ ba nú vǐ yetɔn lɛ. Bɔ nɛ̌ Mali kpo Jozɛfu kpo ma ka na ba na bló nǔ e wu ye kpé é bǐ nú Vǐ Mawu Tɔn ǎ gbɔn?

13. (a) Ali tɛ nu Mali kpo Jozɛfu kpo ka bló nǔ e wu ye kpé é bǐ sɔgbe xá nǔ e ye ɖó é ɖè? (b) Nɛ̌ mɛjitɔ́ nùnywɛtɔ́ lɛ ka sixu tɛnkpɔn gbɔn égbé, bɔ nǔ e ɖò taji hugǎn nú Jozɛfu kpo Mali kpo é nyí mɔ̌ nú ye lɔ?

¹³ É ɖò mɔ̌ có, Mali kpo Jozɛfu kpo sɔ́ ayi yetɔn bǐ ɖó ninɔmɛ yetɔn enɛ e ma nyɔ́ ǎ é jí ǎ; ɖò klewun mɛ ɔ, ye bló nǔ e wu ye kpé é bǐ kpo nǔ e ye ɖó é kpo. Ði kpɔ́ndéwú ɔ, ɖǒ ayi lee Mali ɖesunɔ kpé nukún yɛyɛví ɔ wu gbɔn é wu: É bú avɔ d’é ganji, bo wá sɔ́ ɛ mlɔ́ nǔ e mɛ kanlin lɛ sín nùɖuɖu nɔ nɔ é dɛ̌dɛ̌ nú é na d’amlɔ, lobo mɔ nǔ jɛ wu ɖɔ jɔhɔn kún na sìn i ó, bɔ é na lɛ́ ɖò ayijayǐ mɛ. Ninɔmɛ e mɛ Mali ɖè é nyɔ́ ǎ có, é bló nǔ e wu é kpé é bǐ dó kpé nukún vǐ tɔn wu. É kpo Jozɛfu kpo bǐ lɛ́vɔ tuùn ɖɔ, yɛyɛví enɛ kpinkplɔn bonu é yí wǎn nú Jehovah wɛ na nyí nǔ taji hugǎn e ye na bló n’i é. (Xà Sɛ́nflínmɛ 6:6-8.) Égbé ɔ, nǔ ɖokpo enɛ ɔ wɛ nɔ mya nukún nú mɛjitɔ́ nùnywɛtɔ́ lɛ, ɖò gbɛ̀ elɔ e Mawu sinsɛn ma xɔ akwɛ na ɖebǔ ǎ é mɛ.

Lɛngbɔnyitɔ́ lɛ Dó Wusyɛn Lanmɛ nú Mali kpo Jozɛfu Kpo

14, 15. (a) Aniwu yɛyɛví ɔ mimɔ sín akpàkpà ka sɔ́ lɛngbɔnyitɔ́ lɛ? (b) Ee lɛngbɔnyitɔ́ lɛ mɔ Jezu ɖò kanlinxɔ ɔ mɛ gudo é ɔ, etɛ ye ka wà?

¹⁴ Nǔxwéɖɔ ɖé ɖó fí bǐ e cí tóó é te ajijimɛ. Lɛngbɔnyitɔ́ lɛ kplɔ́ byɔ kanlinxɔ ɔ mɛ, akpàkpà ɖò ye sɔ́ wɛ bonu ye na mɔ xwédo ɔ, ɖò taji ɔ, bonu ye na mɔ yɛyɛví ɔ. Ye ɖò xomɛhunhun jí tawun, awǎjijɛ ɖò nukún yetɔn ta. Sókan lɛ mɛ fí e ye kpo lɛngbɔhwan yetɔn lɛ kpo ɖè é wɛ ye fya sín bo wá.c É kpaca Mali kpo Jozɛfu kpo bǐ. Lɛngbɔnyitɔ́ lɛ tinmɛ nùjiwǔ e ye mɔ bɔ é ko nɔ zaan é nú ye. Zǎn vlɔ́ ɖó wè wɛ wɛnsagun ɖé tɔ́n dó ye jí ajijimɛ ɖò sókan lɛ mɛ. Susu Jehovah tɔn sín weziza hɔ́n lɛlɛ̌ dó ye, bɔ wɛnsagun ɔ ɖɔ nú ye ɖɔ è ko jì Klisu ɔ, alǒ Mɛsiya ɔ ɖò Bɛteleyɛmu, ɖɔ ye na mɔ ɛ bɔ è bú avɔ d’é bo sɔ́ ɛ mlɔ́ nǔ e mɛ kanlin lɛ sín nùɖuɖu nɔ nɔ é. Enɛ gudo ɔ, nùjiwǔ e syɛn hú mɔ̌ é ɖevo lɛ́ jɛ, é wɛ nyí ɖɔ wɛnsagun wɔbuwɔbu ɖevo lɛ lɛ́ wá xwetɔ́n bo jɛ Mawu mlá jí!—Luk. 2:8-14.

¹⁵ Lɛngbɔnyitɔ́ enɛ lɛ ɖó na fya wá Bɛteleyɛmu mɔ̌ nugbǒ! Hwenu e ye wá mɔ yɛyɛví ɔ ɖò ayimimlɔ finɛ pɛ́ɛ́, lee wɛnsagun ɔ ɖɔ gbɔn nú ye é ɔ, xomɛ na ko hun ye ɖesu. Ye hwla wɛnɖagbe enɛ ǎ. “Ee ye mɔ ɛ ɔ, ye jɛ xó e wɛnsagun ɔ ɖɔ dó yɛyɛví ɔ wu ɔ ɖɔ jí. Bɔ nǔ e lɛngbɔnyitɔ́ lɛ ɖɔ ɔ kpaca mɛ e sè lɛ bǐ.” (Luk. 2:17, 18) Bɔya sinsɛngán hwe enɛ nu tɔn lɛ nɔ mɔ yɛ ɖebǔ ɖò ta nú lɛngbɔnyitɔ́ lɛ ǎ. Amɔ̌, é ɖò gaàn ɖɔ mɛɖesɔhwetɔ́ kpo nùɖitɔ́ enɛ lɛ kpo xɔ akwɛ ɖò Jehovah nukúnmɛ. Nɛ̌ finɛ wíwá yetɔn ka cí nú Mali?

16. Ðɔ hwɛjijɔ e wu nùɖiɖi Mali tɔn dó lidǒ sɔmɔ̌ é ɖokpo.

¹⁶ Nǔ na ko cikɔ nú Mali bǐ, ɖó ajidonu wɛ é gosin tlolo. É ɖò mɔ̌ có, é ɖótó xó e ɖɔ wɛ mɛ lɛ ɖè é bǐ kpo sɔxwixwe kpo. É ka nyí tó kɛɖɛ wɛ é ɖó xó lɛ ǎ: “Mali ka yí xó enɛ lɛ bǐ hɛn dó ayi mɛ, bo nɔ ɖò tamɛ lin d’ewu wɛ.” (Luk. 2:19) Nugbǒ ɔ, Mali nɔ lin tamɛ kpɔ́n dó nǔ jí ɖesu. É tuùn ɖɔ wɛn taji tawun wɛ wɛnsagun ɔ wá dó. Jehovah Mawu jló ɖɔ é ni tuùn mɛ alɔkpa e vǐ tɔn nyí é bo ɖó mɔjɛmɛ tɔn. Enɛ wu ɔ, é sè xó kpowun ǎ, é hɛn xó lɛ dó ayi mɛ, bo na dó sixu lɛ́vɔ wá lin tamɛ kpɔ́n d’eji azɔn gègě ɖò sun kpo xwè e na bɔ d’ewu lɛ é kpo mɛ. Hwɛjijɔ taji e wu Mali kpéwú bo bló bɔ nùɖiɖi tɔn lidǒ ɖò gbɛ̀ hwenu tɔn bǐ é ɖokpo nɛ.—Xà Eblée lɛ 11:1.

17. Nɛ̌ mǐ ka sixu xwedó kpɔ́ndéwú Mali tɔn gbɔn ɖò nugbǒ gbigbɔ tɔn lɛ linu?

¹⁷ A ka na xwedó kpɔ́ndéwú Mali tɔn à? Nugbǒ taji kɛɖɛ wɛ gɔ́ Xó Mawu Tɔn mɛ. É ɖò mɔ̌ có, enyi mǐ ma nɔ ɖótó nugbǒ enɛ lɛ ǎ ɔ, ye sixu wà ɖagbe nabi ɖé nú mǐ ǎ. Lee mǐ na bló mɔ̌ gbɔn é wɛ nyí ɖɔ, mǐ na nɔ xà Biblu ɔ hwɛhwɛ; mǐ na nɔ kpɔ́n ɖɔ wema yayǎ ɖé kpowun wɛ bo dó xà ǎ, amɔ̌, ɖɔ Mawu wɛ sɔ́ xó e ɖ’emɛ lɛ é d’ayi mɛ nú mɛ e wlan lɛ é. (2 Tim. 3:16) Enɛ gudo ɔ, mǐ ɖó na nɔ hɛn nugbǒ ɖěɖee kúnkplá Jehovah lɛ é dó ayi mɛ, bo na nɔ lin tamɛ kpɔ́n dó ye jí, Mali ɖɔhun. Enyi mǐ nɔ lin tamɛ kpɔ́n dó nǔ e mǐ xà ɖò Biblu mɛ lɛ é jí, bo nɔ kpɔ́n ali ɖěɖee nu mǐ sixu zán wěɖexámɛ Jehovah tɔn lɛ ɖè ganji é ɔ, nùɖuɖu e sín hudo nùɖiɖi mǐtɔn ɖó bo na sù é na ɛ wɛ jɛn mǐ ko ɖè nɛ.

Nǔ Ðevo E Mali Hɛn Dó Ayi Mɛ lɛ É

18. (a) Nɛ̌ Mali kpo Jozɛfu kpo ka setónú nú Mɔyizi Sɛ́n ɔ gbɔn ɖò yɔkpɔvumɛ Jezu tɔn? (b) Etɛ Jozɛfu kpo Mali kpo ka nyí bɔ nùnina e ye hɛn wá tɛmpli ɔ mɛ é ɖexlɛ́?

¹⁸ Yɛyɛví ɔ ɖó azǎn tantɔn é ɔ, Mali kpo Jozɛfu kpo gbò ada n’i, lee Mɔyizi Sɛ́n ɔ ko byɔ gbɔn é, lobo sun nyǐ i ɖɔ Jezu lee wɛnsagun ɔ ko ɖɔ gbɔn é. (Luk. 1:31) Enɛ gudo ɔ, ɖò azǎn 40gɔ́ ɔ gbè ɔ, ye kplá ɛ sín Bɛteleyɛmu wá yì Jeluzalɛmu, kilomɛtlu wǒ mɔ̌ wɛ Jeluzalɛmu ɖó dó Bɛteleyɛmu. Ye hɛn wǔ sláslá sín nùnina e Sɛ́n ɔ byɔ lɛ é wá tɛmpli mɛ. Ðó ye nyí wamamɔnɔ wutu ɔ, ye hɛn xwelé wè abǐ ahwannɛ́ wè. Winnya ka hu ye ɖɔ nǔ e yedɛɛ lɛ na é kún sɔ mɛjitɔ́ ɖevo lɛ tɔn ó wɛ à? É na bo nyí mɔ̌ wɛ é nyí ɔ, ye lɔ setónú nú Sɛ́n ɔ mlɛ́mlɛ́, lee ye kpéwú gbɔn é. Ye ka mɔ akɔnkpinkpan gègě ɖò finɛ wíwá yetɔn hwenu.—Lev. 12:6-8; Luk. 2:21-24.

19. (a) Xó ɖevo tɛ lɛ Sinmɛnyɔ́ɔ ka ɖɔ bɔ Mali lɛ́ hɛn bǐ dó ayi mɛ? (b) Ee Ana mɔ Jezu é ɔ, nɛ̌ é ka wà nǔ gbɔn?

¹⁹ Nya mɛxomɔ ɖé nɔ nyí Sinmɛnyɔ́ɔ bo wá gɔ̌n yetɔn. Mali hɛn xó e é lɔ ɖɔ nú ye é bǐ dó ayi mɛ. È ko d’akpá nú nya enɛ ɖɔ é na mɔ Mɛsiya ɔ cobo kú, bɔ gbigbɔ mímɛ́ Jehovah tɔn ɖexlɛ́ ɛ ɖɔ yɛyɛví Jezu wɛ nyí Mɛhwlɛngantɔ́ e xò è ko ɖɔ ɖ’ayǐ é. Sinmɛnyɔ́ɔ lɛ́ gb’akpá nú Mali dó wuvɛ̌ e nu é na lɛ́ wá dɛ ɖè gbè ɖokpo é wu. É ɖɔ n’i ɖɔ wuvɛ̌ ɔ na xò ayi tɔn zlɛ hwǐ ɖɔhun. (Luk. 2:25-35) Akpágbánúmɛ enɛ sixu ko hu ado nú Mali tawun, é ɖò mɔ̌ có, é sixu ko d’alɔ ɛ bɔ é dɛ hwenu e nǔɖɔɖ’ayǐ enɛ wá jɛ ɖò xwè 33 gudo é. Sinmɛnyɔ́ɔ gudo ɔ, nyɔnu gbeyiɖɔ ɖé nɔ nyí Ana, bɔ é lɔ mɔ Jezu bo jɛ xó tɔn ɖɔ nú mɛ e ko ɖò te kpɔ́n hwlɛngán Jeluzalɛmu tɔn lɛ é bǐ jí.—Xà Luki 2:36-38.

20. Etɛ ka xlɛ́ ɖɔ nǔ ɖagbe wɛ Jezu sín mɛjitɔ́ lɛ wà bo kplá ɛ wá tɛmpli mɛ ɖò Jeluzalɛmu?

²⁰ Tɛmpli mɛ e Jozɛfu kpo Mali kpo kplá yɛyɛví yetɔn wá ɖò Jeluzalɛmu é ɔ, nǔ ɖagbe tawun wɛ é nyí bɔ ye wà. Tɛmpli Jehovah tɔn mɛ yiyi ɖò gbesisɔmɛ sín gbɛzán jɛn ko bɛ́ nú vǐ yetɔn nɛ. Hwenu e ye wá finɛ é ɔ, ye na nǔ e wu ye kpé é bǐ Jehovah, lobo ka sè xó gègě b’ɛ kplɔ́n nǔ ye bo lɛ́ dó wusyɛn lanmɛ nú ye. Nùɖiɖi Mali tɔn na ko lɛ́ lidǒ d’eji hwenu e é tɔ́n sín tɛmpli ɔ mɛ gbè enɛ gbè é, lobɔ nugbǒ taji ɖěɖee jí é na lin tamɛ kpɔ́n dó bo lɛ́ má xá mɛ ɖevo lɛ é na ko gɔ́ ayi tɔn mɛ.

21. Nɛ̌ mǐ ka sixu bló gbɔn bɔ nùɖiɖi mǐtɔn na fɔ́n bo ɖò dǒ li wɛ Mali tɔn ɖɔhun?

²¹ Enyi è mɔ bɔ mɛjitɔ́ lɛ ɖò kpɔ́ndéwú enɛ xwedó wɛ ɖò égbé ɔ, xomɛ nɔ hun mɛ tawun. Mɛjitɔ́ e nyí Kúnnuɖetɔ́ Jehovah Tɔn lɛ é nɔ kplá vǐ yetɔn lɛ wá kplé agun tɔn lɛ ɖò gbesisɔmɛ. Mɛjitɔ́ mɔhun lɛ nɔ na nǔ e wu ye kpé é bǐ, ɖò taji ɔ, gbɔn wusyɛn didó lanmɛ nú nùɖitɔ́ hàtɔ́ yetɔn lɛ gblamɛ. Bɔ enyi ye tɔ́n sín kplé agun tɔn lɛ jí ɔ, ye nɔ mɔ hlɔnhlɔn d’eji, bo nɔ mɔ awǎjijɛ d’eji, lobo nɔ lɛ́ mɔ nǔ ɖagbe e ye na má xá mɛ ɖevo lɛ é gègě. Xomɛhunhun sín nǔ ɖaxó wɛ é nyí ɖɔ mǐ ni nɔ bló kplé lɛ xá ye à cé? Enyi mǐ nɔ bló mɔ̌ ɔ, mǐ na mɔ ɖɔ nùɖiɖi mǐtɔn na fɔ́n bo ɖò dǒ li wɛ, Mali tɔn ɖɔhun.