WĚMASƐXWETƐN ƐNTƐNƐ́TI JÍ TƆN Watchtower tɔn
WĚMASƐXWETƐN ƐNTƐNƐ́TI JÍ TƆN
Watchtower tɔn
Fɔngbe
Á
  • Á
  • á
  • Ǎ
  • ǎ
  • É
  • é
  • È
  • è
  • Ě
  • ě
  • Ɛ́
  • ɛ́
  • Ɛ̌
  • ɛ̌
  • Ó
  • ó
  • Ǒ
  • ǒ
  • Ú
  • ú
  • Ǔ
  • ǔ
  • Í
  • í
  • Ǐ
  • ǐ
  • Ɔ́
  • ɔ́
  • Ɔ̌
  • ɔ̌
  • BIBLU
  • WĚMA LƐ́
  • KPLÉ LƐ́
  • bt wěmata 3 wěx. 20-27
  • “Gbigbɔ mímɛ́ wá yě . . . jí”

Video ɖě ko ɖo nǔ e a sɔ́ é jí ǎ.

Ma sin xomɛ ó, nǔɖé jɛ do ɖo nǔ e ba wɛ a ɖe é mɛ.

  • “Gbigbɔ mímɛ́ wá yě . . . jí”
  • “Ðe kúnnu dó Axɔ́súɖuto Mawu tɔn wú mlɛ́mlɛ́”
  • Xótala lɛ́
  • Xóta mɔ̌hun ɖěvo lɛ́
  • “Yě bǐ kplé ɖó kpɔ́ ɖo fí ɖokpó ɔ” (Mɛsɛ́dó 2:1-4)
  • “Mɛ ɖokpó ɖokpó se xó . . . dó gbe éɖésúnɔ tɔn mɛ” (Mɛsɛ́dó 2:5-13)
  • “Piyɛ́ɛ sí te” (Mɛsɛ́dó 2:14-37)
  • “È ní bló batɛ́mu nú mi mɛ ɖokpó ɖokpó” (Mɛsɛ́dó 2:38-47)
  • Gbigbɔ Mímɛ́ Wá Ahwanvu lɛ Jí
    Nǔ Ðěɖee A Sixu Kplɔ́n Ðò Biblu Mɛ lɛ É
“Ðe kúnnu dó Axɔ́súɖuto Mawu tɔn wú mlɛ́mlɛ́”
bt wěmata 3 wěx. 20-27

WĚMATA 3

“Gbigbɔ mímɛ́ wá yě . . . jí”

Nǔ ɖěɖěe jɛ hwenu e gbigbɔ mímɛ́ gba kɔn nyi mɛ lɛ́ jí ɖo Pantekótu hwenu lɛ́ é

É jínjɔ́n Mɛsɛ́dó 2:1-47 jí

1. Tínmɛ ninɔmɛ e mɛ è ɖu Pantekótu sín xwe ɔ ɖe é.

MƐ LƐ́ gɔ́ Jeluzalɛ́mu sín ali lɛ́ jí bɔ akpakpa ɖo yě jí.a Azɔ ɖo sisi sín vɔ̌sákpe tɛ́npli ɔ tɔn jí wɛ, hwenu e Levíi ví lɛ́ ɖo susu kpikpa sín han jí wɛ é (Ðɛhan 113 jɛ 118), bóyá mɛ ɖě nɔ dó bɔ mɛ e kpo lɛ́ é nɔ yí. Jǒnɔ lɛ́ kpé ali lɛ́ jí. Fí línlín lɛ́ wɛ yě gosín, ɖi Elámu, Mɛzopotamíi, Kapadɔ́si, Pɔ́ɔn, Ejípu, kpó Hlɔ̌ma kpó.b Nǔwiwa tɛ́ hwenu ka wɛ? Pantekótu e è nɔ lɛ́ ylɔ́ ɖɔ ‘gbe e gbe è ná hɛn jinukún nukɔntɔn e è ya lɛ́ é wá é’ hwenu wɛ. (Kɛ́n. 28:26) È nɔ bló nǔwiwa xwewú xwewú tɔn énɛ́, hwenu e è ɖo ɔ́ji ya fó wɛ bɔ blěe yiya ɖo bǐbɛ́ wɛ é. Awǎjijɛ sín azǎn ɖé wɛ é nɔ nyí.

Ðiɖe to tɔn e xlɛ́ fí e mɛ ɖěɖěe se wɛn ɖagbe ɔ ɖo Pantekótu 33 H.M tɔn hwenu lɛ́ é gosín lɛ́ é. 1. To lɛ́: Libíi, Ejípu, Etiopíi, Bitiníi, Pɔ́ɔn, Kapadɔ́si, Judée, Mɛzopotamíi, Babilɔ́nu, Elámu, Mɛ̌di kpó Páati kpó. 2. Toxo lɛ́: Hlɔ̌ma, Alɛsándli, Mɛfísi, Antyɔ́ci (Silíi tɔn), Jeluzalɛ́mu kpó Babilɔ́nu kpó. 3. Tɔ lɛ́: Xu Mɛditɛlanɛ́ɛ, Xu Wiwi, Xu Vɔvɔ, Xu Caspienne kpó Xu Pɛ́si tɔn kpó

JELUZALƐ́MU: AZINKAN SINSƐN JWIFU LƐ́ TƆN TƆN

Jeluzalɛ́mu wɛ nǔ e xó wěmata nukɔntɔn wěma Mɛsɛ́dó tɔn lɛ́ ɖɔ lɛ́ é gěgé jɛ ɖe. Toxo énɛ́ ɔ, sókan e ɖo Judée tɛ́ntin lɛ́ é mɛ wɛ é ɖe, bo ɖo kilomɛ́tlu 55 mɔ̌ dó zǎnzǎnhwe jí Xu Mɛditɛlanɛ́ɛ tɔn. Ð’ayǐ ɔ, ahohó wɛ é nyí bo ɖo Sinyɔ́ɔ só jí, bɔ axɔ́sú Davídi yí ɖo 1070 J.H.M. tɔn, bɔ toxo e lɛ́ dó è é wá húzú azinkan akɔta Izlayɛ́li hwexónu tɔn tɔn.

Sinyɔ́ɔ só ɔ kpá wɛ Mɔlíya só ɔ ɖe. Fínɛ́ wɛ Ablaxámu jló ná sɔ́ Izáki dó sá vɔ̌ ɖe sɔgbe xá walɔ xóxó Jwifu lɛ́ tɔn. Xwe 1900 mɔ̌ ɖo énɛ́ gúdo wɛ è wlán nǔ ɖěɖěe jɛ bɔ è wlán dó wěma Mɛsɛ́dó tɔn mɛ lɛ́ é. Mɔlíya só ɔ wá húzú toxo ɔ sín akpáxwé ɖé, hwenu e Salomɔ́ɔ gbá tɛ́npli Jexóva tɔn nukɔntɔn ɔ ɖó só ɔ sín ahɔn mɛ é. Xɔ énɛ́ wɛ wá nyí fí tají e Jwifu lɛ́ nɔ wa nǔ gbe bǐ gbe tɔn lɛ́ ɖe bo nɔ lɛ́ sɛn Mawu ɖe é.

Tɛ́npli Jexóva tɔn mɛ wɛ Jwifu gbejínɔtɔ́ lɛ́ nɔ zɔn ali sín wɛ̌kɛ́zo ɛnɛ lɛ́ bǐ mɛ bo nɔ wá kplé ɖe hwɛhwɛ bá dó sá vɔ̌, sɛn Mawu lobo ná lɛ́ ɖu xwe vovo lɛ́. Yě nɔ wa mɔ̌ dó se tónú nú gbeɖiɖe Mawu tɔn élɔ́: “Xwewú xwewú ɔ, súnnu e ɖo togun mitɔn mɛ lɛ́ bǐ ná nɔ yi Mawu Mavɔmavɔ, Mawu mitɔn nukɔn azɔn atɔn ɖo tɛn e é ná sɔ́ é mɛ.” (Sɛ́n. 16:16) Jeluzalɛ́mu ɖokpó ɔ wɛ Hwɛɖɔxɔsá ɖaxó Jwifu lɛ́ tɔn e lɛ́ nyí kplékplé e nɔ kɛ nu dó to ɔ sín xó lɛ́ wú é ɖe.

2. Nǔjíwǔ tɛ́ lɛ́ ka jɛ ɖo Pantekótu 33 H.M. tɔn hwenu?

2 Ðo xwe 33 H.M. tɔn ɖo gan tɛ́nnɛ mɛ mɔ̌ zǎnzǎn ɖo mars alǒ avril mɛ mɔ̌ ɔ, nǔɖé jɛ bo ná kpo ɖo mɛ kpácá wɛ nú xwe kanweko mɔ̌kpán. Ajijimɛ kpowun ɔ, “zǐngídi ɖé gosín jǐxwé jɔhɔn ɖaxó wɛ ɖo nyinyi wɛ ɖɔhun.” (Mɛ. 2:2) Zǐngídi ɔ kpé xwé e gbe ahwanvú Jezu tɔn 120 mɔ̌ kplé ɖe é. Énɛ́ gúdo ɔ, nǔjíwǔ ɖé jɛ. Nǔ zoɖɛ́ ɖɔhun ɖé lɛ́ má, bo ɖó dó ta nú ahwanvú lɛ́ ɖokpó ɖokpó.c Bɔ ‘gbigbɔ mímɛ́ wá ahwanvú lɛ́ jí’, lobɔ yě jɛ xó ɖɔ dó gbe ɖěvo lɛ́ mɛ jí! Ée ahwanvú lɛ́ tɔ́n sín xwé ɔ gbe é ɔ, é kpácá jǒnɔ e yě xo go ɖo Jeluzalɛ́mu sín ali lɛ́ jí lɛ́ é ɖɔ ahwanvú lɛ́ kpé wú bo ɖo xó ɖɔ nú yě wɛ! Nǔgbó ɔ, mɛ ɖokpó ɖokpó se “xó e ɖɔ wɛ ahwanvú lɛ́ ɖe é dó gbe éɖésúnɔ tɔn mɛ.”—Mɛ. 2:1-6.

3. (a) Étɛ́wú è ka sixú ylɔ́ Pantekótu 33 H.M. tɔn ɖɔ xwe manáwɔn ɖé ɖo hwenuxó mawusinsɛn nǔgbó ɔ tɔn mɛ? (b) Nɛ̌ xóɖiɖɔ e Piyɛ́ɛ xwlé mɛ é ka cá kan xá “Axɔ́súɖuto jǐxwé tɔn sín cávi” lɛ́ zínzán gbɔn?

3 Tan énɛ́ e sɔ́ akpakpa mɛ é tínmɛ nǔ manáwɔn e jɛ ɖo mawusinsɛn nǔgbó ɔ kpáxwé é ɖé; bǐbɛ́ hwenu e è ɖó akɔta Izlayɛ́li gbigbɔ tɔn e nyí agun klisánwun e gbigbɔ sɔ́ lɛ́ é tɔn é ayǐ é tɔn wɛ. (Ga. 6:16) Amɔ̌, é ko fó ɖó fínɛ́ ǎ. Hwenu e Piyɛ́ɛ xwlé xóɖiɖɔ ahwan ɔ gbe nɛ́ gbe é ɔ, é zán cávi nukɔntɔn e ɖo “Axɔ́súɖuto jǐxwé tɔn sín cávi” atɔn lɛ́ mɛ é; cávi énɛ́ lɛ́ ɖokpó ɖokpó ná hun nyɔ̌ná bǔnɔ lɛ́ sín ali nú gbɛtɔ́ gbɛ̌nu vovo lɛ́. (Mat. 16:18, 19) Cávi nukɔntɔn énɛ́ hun ali nú Jwifu lɛ́ kpó mɛ e wá húzú Jwifu lɛ́ é kpó, bónú yě ná yí wɛn ɖagbe ɔ lobonú gbigbɔ mímɛ́ Mawu tɔn ná sɔ́ yě.d Mɔ̌ mɛ ɔ, yě ná nyí hǎgbɛ́ Izlayɛ́li gbigbɔ tɔn tɔn, bɔ kpó énɛ́ kpó ɔ, yě ná ɖó nukún ɖɔ émí ná nyí axɔ́sú kpó vɔ̌sánúxwlémawutɔ́ kpó ɖo Axɔ́súɖuto Mɛsíya tɔn mɛ bo ná kpa acɛ. (Nǔɖe. 5:9, 10) Nukɔnmɛ ɔ, wǔjɔmɛ énɛ́ ná dlɛ́n kan jɛ Samalíinu lɛ́ jí, lobo ná wá jɛ Kosi lɛ́ jí. Étɛ́ nǔ manáwɔn ɖěɖěe jɛ ɖo Pantekótu 33 H.M. tɔn hwenu lɛ́ é ka sixú kplɔ́n klisánwun lɛ́ ɖo égbé?

“Yě bǐ kplé ɖó kpɔ́ ɖo fí ɖokpó ɔ” (Mɛsɛ́dó 2:1-4)

4. Nɛ̌ agun klisánwun tɔn égbé tɔn ka cá kan xá agun e è ɖó ayǐ ɖo xwe 33 H.M. tɔn mɛ é gbɔn?

4 Hwenu e è ɖó agun klisánwun tɔn ayǐ é ɔ, ahwanvú 120 mɔ̌ wɛ ɖ’é mɛ, bɔ “yě bǐ kplé ɖó kpɔ́ ɖo fí ɖokpó ɔ” ɖo xɔ ɖé mɛ ɖo síngbó jí lobɔ è zán gbigbɔ mímɛ́ dó sɔ́ yě. (Mɛ. 2:1) É wá jɛ vivɔnu azǎn énɛ́ tɔn é ɔ, hǎgbɛ́ agun énɛ́ tɔn e bló batɛ́mu lɛ́ é sín kɛ́n yi afatɔ́n mɔ̌kpán. Fí e tutoblónúnǔ e ɖo nukɔn yi wɛ bo gbló ada káká jɛ égbé é bɛ́sín é nɛ́! Nǔgbó ɔ, súnnu kpó nyɔ̌nu kpó ɖěɖěe nɔ ɖó sísí nú Mawu é, énɛ́ wɛ nyí agun klisánwun tɔn égbé tɔn ɔ sín gblamɛ gbɔn wɛ è ɖe bo ɖo “wɛn ɖagbe Axɔ́súɖuto ɔ tɔn” jlá wɛ “gbɔn ayǐkúngban ɔ bǐ jí, bónú é ná nyí kúnnuɖiɖe nú akɔta lɛ́ bǐ” cóbɔ gbɛ élɔ́ ná vɔ.—Mat. 24:14.

5. Nyɔ̌ná tɛ́ kplékplé ɖó kpɔ́ xá agun klisánwun tɔn ka hɛn wá ɖo xwe kanweko nukɔntɔn ɔ mɛ, bo ka nɔ lɛ́ hɛn wá ɖo égbé?

5 Agun klisánwun tɔn ná lɛ́ nyí jɔtɛn wǔsyɛ́n dó lanmɛ nú mɛ tɔn ɖo gbigbɔ lixo nú mɛ e ɖ’é mɛ lɛ́ é; jɛ nukɔn hwɛ̌ ɔ, nú mɛ e è zán gbigbɔ mímɛ́ dó sɔ́ lɛ́ é, bɔ ɖo nukɔnmɛ ɔ, nú mɛ ɖěɖěe ɖo “lɛ̌ngbɔ́ ɖěvo lɛ́” mɛ lɛ́ é. (Jaan 10:16) Pɔ́lu ɖe xlɛ́ ɖɔ gǔdo e hǎgbɛ́ agun ɔ tɔn lɛ́ nɔ nɔ nú yěɖée lɛ́ é su nukún émítɔn mɛ, hwenu e é wlán nǔ élɔ́ sɛ́dó klisánwun Hlɔ̌ma tɔn lɛ́ é: “É jló mì tawun ɖɔ má mɔ mi, bo ná dó sixú má nǔníná gbigbɔ tɔn ɖé xá mi bónú mi ná lí dǒ; alǒ, è ná ɖɔ ɔ, mi ná ná akɔ́nkpinkpan mì gbɔn nǔɖiɖi mitɔn gblamɛ, bɔ nyɛ ná ná akɔ́nkpinkpan mi gbɔn nǔɖiɖi ce gblamɛ.”—Hlɔ̌. 1:11, 12.

HLƆ̌MA: AZINKAN ACƐKPIKPA ÐÉ TƆN

Hwenu e nǔ ɖěɖěe è wlán dó wěma Mɛsɛ́dó tɔn mɛ lɛ́ é ɖo jijɛ wɛ é ɔ, Hlɔ̌ma wɛ nyí toxo e d’agba hú gǎn bo lɛ́ nyí nukúnɖéjí hú gǎn ɖo toxóɖiɖɔ linu ɖo gbɛ ɔ mɛ é. Acɛkpikpa hlɔ̌nhlɔ́nnɔ e kpa acɛ sín Grande-Bretagne yi Totaligbé Aflíka tɔn, bo lɛ́ kpa acɛ sín Océan Atlantique yi Xu Pɛ́si tɔn kɔn é sín azinkan wɛ é nyí.

Hlɔ̌ma ɔ, fí e nǔwalɔ, akɔ, gbe kpó xɛxó kpó vovo lɛ́ kpa zinkpo ɖe é ɖé wɛ. Ali ɖagbe e è jlá ɖó ganjí lɛ́ é dɔn fí e acɛkpikpa ɔ kpa acɛ gbɔn lɛ́ é bǐ cá. Énɛ́ zɔ́n bɔ tomɛyitɔ́ kpó ajɔ̌nú kpó e nɔ gosín fí vovo lɛ́ é sixú kpé wú bo wá Hlɔ̌ma. Gɔ́ ná ɔ, batóo gěgé nɔ wá batóoglíntɛn Ostie tɔn e ɖo malínmálín dó Hlɔ̌ma é, bo nɔ hɛn nǔɖuɖu kpó nǔ xɔ akwɛ́ lɛ́ kpó wá nú mɛ e nɔ nɔ Hlɔ̌ma lɛ́ é.

Ðo xwe kanweko nukɔntɔn H.M. tɔn mɛ ɔ, gbɛtɔ́ lǐvi ɖokpó jɛjí wɛ nɔ nɔ Hlɔ̌ma. É cí ɖɔ vlɔ̌ɖówe mɛ e ɖo toxo ɔ mɛ lɛ́ é tɔn nyí kannumɔ: dǎkaxotɔ́ e è ɖó hwɛ ná lɛ́ é, vǐ e è sa alǒ ɖěɖěe mɛjitɔ́ yětɔn lɛ́ jó dó lɛ́ é kpó mɛ ɖěɖěe Hlɔ̌manu lɛ́ wlí ahwankannumɔ yětɔn ɖo ahwangbénu lɛ́ é kpó. Jwifu e è wlí sín Jeluzalɛ́mu, hwenu e Ahwangán Hlɔ̌ma tɔn Pompée yí toxo ɔ ɖo 63 J.H.M. tɔn lɛ́ é ɖo kannumɔ énɛ́ lɛ́ e è kplá wá Hlɔ̌ma lɛ́ é mɛ.

Gěgé mɛ e ma nyí kannumɔ ǎ lɛ́ é tɔn wɛ nyí yatɔ́nɔ klókló, bo nɔ zín yěɖée kplé dó xwe e ɖó síngbó gěgé lɛ́ é gbe, lobo nɔ ɖo acɛkpikpa ɔ sín alɔnu kpɔ́n wɛ cóbá ɖu nǔ. É ɖo mɔ̌ có, acɛkpatɔ́ lɛ́ nɔ bló nɔtɛn ɖaxó ɖaxó ɖɛkpɛ ɖɛkpɛ e è ma ko mɔ kpɔ́n ǎ lɛ́ é ɖó toxo yětɔn mɛ bónú toví lɛ́ ná zán. Manahɛnvlɛ́tɛn lɛ́ kpó nǔkpɔ́ntɛn ɖaxó ɖaxó lɛ́ kpó ɖo nɔtɛn énɛ́ lɛ́ mɛ, bɔ mɛ lɛ́ nɔ wá kpɔ́n nǔ élɔ́ lɛ́ bǐ vɔ̌nu ɖo fí énɛ́ lɛ́: kanwuntáta, gbɛtɔ́ kpó kanlin kpó nɔ kpé hun káká bɔ kú nɔ wá hwɛ́n wǎn ɖ’é mɛ gɔ́ nú wezun kínkán sɔ́ lɛ́ tɔn.

6, 7. Égbé ɔ, nɛ̌ agun klisánwun tɔn ka ɖo nǔ wa xwedó gbe e Jezu ɖe ɖɔ è ní jlá wɛn ɔ akɔta lɛ́ bǐ é wɛ gbɔn?

6 Égbé ɔ, nǔ e gbé è nya ɖo xwe kanweko nukɔntɔn ɔ mɛ lɛ́ é ɖokpó ɔ lɛ́ gbé nya wɛ è ɖe. Jezu zɔ́n azɔ̌ e vɛ́ wǔ bo ka lɛ́ sɔ́ akpakpa mɛ é ɖé ahwanvú tɔn lɛ́. É ɖɔ nú yě ɖɔ: “Mi . . . bló bónú mɛ lɛ́ ní húzú ahwanvú ɖo akɔta lɛ́ bǐ mɛ, lobo bló batɛ́mu nú yě ɖo nyǐkɔ Tɔ́ ɔ, Vǐ ɔ kpó gbigbɔ mímɛ́ ɔ kpó tɔn mɛ. Mi kplɔ́n nǔ yě bónú yě ní se tónú nú nǔ e un zɔ́n mi lɛ́ é bǐ.”—Mat. 28:19, 20.

7 Agun klisánwun tɔn Kúnnuɖetɔ́ Jexóva tɔn lɛ́ tɔn gblamɛ gbɔn wɛ è ɖe bo ɖo azɔ̌ énɛ́ wa wɛ ɖo égbé. Nǔgbó wɛ ɖɔ é nɔ vɛ́ wǔ bónú è ná jlá wɛn ɔ mɛ e nɔ dó gbe vovo lɛ́ é. É ɖo mɔ̌ có, Kúnnuɖetɔ́ Jexóva tɔn lɛ́ ko ɖe wěma jínjɔ́n Biblu jí lɛ́ tɔ́n dó gbe 1000 jɛjí mɛ. Ényí a nɔ yi kplé lɛ́ ɖo gbesisɔmɛ, nɔ jlá wɛn Axɔ́súɖuto ɔ tɔn bo nɔ lɛ́ ɖ’alɔ ɖo blǒbló bónú mɛ lɛ́ ní húzú ahwanvú sín azɔ̌ ɔ mɛ ɔ, hwɛ towe jɔ bɔ a ná j’awǎ. A ɖo mɛ kléwún e ɖo ayǐkúngban ɔ jí égbé bɔ è jɔ wǔ, bɔ yě nɔ ɖe kúnnu mlɛ́mlɛ́ dó nyǐkɔ Jexóva tɔn wú lɛ́ é mɛ!

8. Alɔdó tɛ́ mǐ ka nɔ mɔ gbɔn agun klisánwun tɔn gblamɛ?

8 Bo ná dó d’alɔ we bónú a ná dɛ kpó awǎjijɛ kpó ɖo hwenu vɛ́ wǔ élɔ́ lɛ́ mɛ ɔ, Jexóva Mawu sɔ́ nǔ nú kplékplé nɔví lɛ́ tɔn e gbɔn gbɛ ɔ bǐ mɛ é ɖé. Pɔ́lu wlán sɛ́dó klisánwun Eblée lɛ́ ɖɔ: “Mi nú nǔ mǐɖée lɛ́ tɔn ní nɔ ɖu ayi mɛ nú mǐ, bónú mǐ ná dó flɔ́ wǎnyíyí kpó azɔ̌ ɖagbe wiwa kpó sín zo dó lanmɛ nú mǐɖée lɛ́. Mǐ ní ma nɔ gɔn kplé mǐtɔn lɛ́, lěe é nyí walɔ mɛɖé lɛ́ tɔn gbɔn é ó, é nyɔ́ wa ɔ, mǐ ní nɔ dó wǔsyɛ́n lanmɛ nú mǐɖée lɛ́. Mǐ ɖó ná nɔ wa nǔ énɛ́ lɛ́ hú gǎn, din e mi mɔ ɖɔ azǎn ɔ ɖo sisɛkpɔ́ wɛ é.” (Ebl. 10:24, 25) Nǔníná ɖé wɛ agun klisánwun tɔn nyí sín Jexóva gɔn bo ná d’alɔ we bónú a ná dó sixú nɔ dó wǔsyɛ́n lanmɛ nú mɛ ɖěvo lɛ́, lobonú yě lɔ ná nɔ dó wǔsyɛ́n lanmɛ nú we. Tɛ́ dó nɔví súnnu kpó nɔví nyɔ̌nu kpó towe gbigbɔ tɔn lɛ́ wú gbánwúngbánwún. Ma nɔ gɔn kplé klisánwun tɔn lɛ́ yi gbeɖé ó!

“Mɛ ɖokpó ɖokpó se xó . . . dó gbe éɖésúnɔ tɔn mɛ” (Mɛsɛ́dó 2:5-13)

Ahwanvú Jezu tɔn lɛ́ ɖo wɛn jlá Jwifu lɛ́ kpó mɛ e wá húzú Jwifu lɛ́ é kpó wɛ ɖo ali e ján tawun é jí.

“Mǐ . . . se bɔ yě ɖo nǔjíwǔ Mawu tɔn lɛ́ sín xó ɖɔ wɛ dó gbe mǐtɔn mǐtɔn mɛ.”—Mɛsɛ́dó 2:11

9, 10. Étɛ́ mɛɖé lɛ́ ka nɔ wa bá dó jlá wɛn ɔ mɛ e nɔ dó gbe ɖěvo lɛ́ é?

9 Dǒ nukún lěe akpakpa ná ko sɔ́ togun énɛ́ e mɛ Jwifu lɛ́ kpó mɛ e wá húzú Jwifu lɛ́ é kpó ɖe, ɖo Pantekótu 33 H.M. tɔn hwenu é sɔ́ é mɛ kpɔ́n. Mɛ e wá lɛ́ é gěgé ná ko nɔ dó gbe ɖé ɖo bǔ, é sixú nyí Glɛ̌kigbe alǒ Ebléegbe. Amɔ̌ din ɔ, “mɛ ɖokpó ɖokpó se xó e ɖɔ wɛ ahwanvú lɛ́ ɖe é dó gbe éɖésúnɔ tɔn mɛ.” (Mɛ. 2:6) É ɖo wɛn ɖɔ wɛn ɖagbe e mɛ énɛ́ lɛ́ se dó anɔ̌nugbe yětɔn mɛ é ná ko byɔ́ ayi mɛ nú yě tawun. Nǔgbó wɛ ɖɔ è kún ná nǔwúkpíkpé jí wǔ ɖé klisánwun égbé tɔn lɛ́ bónú yě ná nɔ ɖɔ xó dó gbe ɖěvo lɛ́ mɛ ó. É ɖo mɔ̌ có, yě mɛ gěgé nɔ sɔ́ yěɖée jó bo ná dó jlá wɛn Axɔ́súɖuto ɔ tɔn mɛ e gosín akɔta lɛ́ bǐ mɛ lɛ́ é. Gbɔn nɛ̌ é? Mɛɖé lɛ́ nɔ kplɔ́n gbe yɔ̌yɔ́ ɖěvo bá dó sixú d’alɔ agun e nɔ dó jǒnɔgbe ɖo xá yětɔn mɛ é ɖé alǒ tlɛ nɔ sɛ tɛn yi to ɖěvo mɛ. Hwɛhwɛ ɔ, yě nɔ mɔ ɖɔ gǎn e yě nɔ dó lɛ́ é nɔ su tóɖóyětɔ́ lɛ́ nukúnmɛ tawun.

10 Ði kpɔ́ndéwú ɔ, Christine kpó Kúnnuɖetɔ́ tɛ́nwe ɖěvo lɛ́ kpó kplɔ́n Gujerat-gbe. É xo go azɔ̌gbɛ́ tɔn nyɔ̌nu wínnyáwínnyá e nɔ dó gbe ɔ é ɖé, bo dó gbe è dó anɔ̌nugbe tɔn mɛ. É su ɖyɔ̌vǐ ɔ nukúnmɛ, bɔ é jló ná tuun nǔ e wú Christine ɖo gǎn dó wɛ bá kplɔ́n Gujerat-gbe e vɛ́ wǔ káká é. Christine kpé wú bo ɖe kúnnu ɖo ali ɖagbe ɖé nu. Ðyɔ̌vǐ ɔ ɖɔ nú Christine ɖɔ: “Nǔ tají ɖé ɖɔ gbé jɛ́n a ná ko ja.”

11. Nɛ̌ mǐ ka hɛn ɔ, mǐ ná sɔ́ nǔ bá jlá wɛn Axɔ́súɖuto ɔ tɔn mɛ e nɔ dó gbe ɖěvo lɛ́ é gbɔn?

11 Nǔgbó wɛ ɖɔ mǐ mɛ bǐ kún sixú kpé wú bo kplɔ́n gbe ɖěvo ó. É ɖo mɔ̌ có, mǐ hɛn ɔ, mǐ ná sɔ́ nǔ bá jlá wɛn Axɔ́súɖuto ɔ tɔn mɛ e nɔ dó gbe ɖěvo lɛ́ é. Gbɔn nɛ̌ é? Ali ɖokpó wɛ nyí tuto ɔdinatɛ́ɛ jí tɔn JW Language® zínzán bá dó kplɔ́n gbedómɛ dó gbe e mɛ lɛ́ nɔ dó kpaa ɖo xá towe mɛ é ɖé mɛ. A sixú lɛ́ kplɔ́n nukɛgbe ɖěɖěe sixú fɔ́n jlǒ mɛ e nɔ dó gbe ɔ lɛ́ é tɔn nyi te é ɖé lɛ́. Nɔ xlɛ́ ali yě yi jw.org jí, bónú é nyɔ́ bló hǔn, nɔ xlɛ́ video kpó wěma kpó vovo e tíin ɖo gbe yětɔn mɛ lɛ́ é yě. Nú mǐ nɔ zán azɔ̌wanú mɔ̌hun lɛ́ ɖo sinsɛnzɔ́ mǐtɔn mɛ ɔ, mǐ sixú ɖó awǎjijɛ ɖokpó ɔ e nɔví mǐtɔn xwe kanweko nukɔntɔn ɔ tɔn lɛ́ ɖó, hwenu e mɛ e gosín to ɖěvo mɛ lɛ́ é “ɖokpó ɖokpó se” wɛn ɖagbe ɔ “dó gbe éɖésúnɔ tɔn mɛ” bɔ é kpácá yě é.

JWIFU E ÐO MƐZOPOTAMÍI KPÓ EJÍPU KPÓ LƐ́ É

Wěma Histoire du peuple juif à l’époque de Jésus Christ (175 J.H.M.–135 H.M.) ɖɔ: “Mɛzopotamíi, Mɛ̌di kpó Babilɔnía kpó wɛ kúnkan mɛ e ɖo axɔ́súɖuto akɔta wǒ [Izlayɛ́li tɔn] kpó axɔ́súɖuto Judáa kpó tɔn mɛ lɛ́ é tɔn nɔ, hwenu e Asilíinu lɛ́ kpó Babilɔ́nunu lɛ́ kpó nya yě sɛ́dó xwé gúdo é.” Sɔgbe xá Ɛsidlási 2:64 ɔ, hwenu e Izlayɛ́li ví lɛ́ lɛ́ kɔ sín kannumɔgbénu ɖo Babilɔ́nu gúdo é ɔ, yě mɛ 42 360 géé jɛ́n yi Jeluzalɛ́mu. Nǔ nyí mɔ̌ ɖo 537 J.H.M. tɔn. Flavius Josèphe wlán ɖɔ ɖo xwe kanweko nukɔntɔn H.M. tɔn mɛ ɔ, Jwifu ɖěɖěe “nɔ Babilɔnía” lɛ́ é sín kɛ́n yi afatɔ́n mɔ̌kpán. Ðo xwe kanweko atɔngɔ́ ɔ jɛ atɔ́ɔ́ngɔ́ ɔ H.M. tɔn mɛ ɔ, Jwifu e nɔ fínɛ́ lɛ́ é wlán sɛ́n yětɔn lɛ́ kplé bɔ è wá ylɔ́ ɖɔ Talmud Babilɔ́nunu lɛ́ tɔn.

Wěma lɛ́ ɖe bo xlɛ́ ɖɔ Jwifu lɛ́ nɔ Ejípu, é hwe bǐ ɔ, bɛ́sín xwe kanweko ayizɛ́ngɔ́ ɔ J.H.M tɔn. Hwe énɛ́ nu ɔ, Jelemíi dó wɛn ɖé sɛ́dó Jwifu e nɔ nɔ xá vovo lɛ́ mɛ ɖo Ejípu lɛ́ é, káká jɛ yě mɛ e ɖo Mɛfísi lɛ́ é jí. (Jel. 44:1) É cí ɖɔ Jwifu gěgé sɛ tɛn yi Ejípu ɖo 323-30 J.H.M. tɔn. Josèphe ɖɔ ɖɔ Jwifu lɛ́ ɖo mɛ nukɔntɔn ɖěɖěe wá jɛ agban ɖó Alɛsándli lɛ́ é mɛ. Nukɔnmɛ ɔ, è wá ná akpáxwé toxo énɛ́ tɔn blěbú ɖé yě. Ðo xwe kanweko nukɔntɔn H.M. tɔn mɛ ɔ, wěmawlántɔ́ Jwifu e nɔ nyí Philon é ɖɔ ɖɔ Jwifu gbɛ̌ émítɔn lɛ́ lǐvi ɖokpó wɛ gba kpé Ejípu, sín “Libíi sín awa jí yi dogbó Etiopíi tɔn lɛ́ jí.”

“Piyɛ́ɛ sí te” (Mɛsɛ́dó 2:14-37)

12. (a) Étɛ́ gbeyíɖɔ Jowɛ́li ka ɖɔ ɖ’ayǐ, bɔ é cá kan xá nǔjíwǔ e jɛ ɖo Pantekótu 33 H.M. tɔn hwenu é? (b) Étɛ́wú ahwanvú Jezu tɔn lɛ́ ka ɖó nukún ɖɔ nǔ e gbeyíɖɔ Jowɛ́li ɖɔ ɖ’ayǐ é ná jɛnu?

12 “Piyɛ́ɛ sí te” bá ɖɔ xó nú ahwan énɛ́ e mɛ mɛ e nɔ dó gbe vovo lɛ́ é ɖe é. (Mɛ. 2:14) É tínmɛ nú tóɖóetɔ́ lɛ́ bǐ ɖɔ nǔwúkpíkpé jí wǔ xó ɖɔ dó gbe vovo mɛ tɔn ɔ, Mawu gɔ́n wɛ é gosín bónú nǔ élɔ́ e Jowɛ́li ɖɔ ɖ’ayǐ é ná dó jɛnu: “Un ná gba [gbigbɔ] ce kɔn nyi mɛ bǐ jí.” (Jowɛ́. 3:1) Cóbónú Jezu ná lɛ́ kɔ yi jǐxwé ɔ, é ɖɔ nú ahwanvú tɔn lɛ́ ɖɔ: “Un ná byɔ́ Tɔ́ ɔ, bɔ é ná sɛ́ alɔdómɛtɔ́ ɖěvo dó mi.” “Gbigbɔ” ɔ dó gesí wɛ Jezu ɖe mɔ̌.—Jaan 14:16, 17.

13, 14. Nɛ̌ Piyɛ́ɛ ka tɛ́n kpɔ́n bɔ xó tɔn lɛ́ byɔ́ tóɖóetɔ́ lɛ́ sín ayi mɛ gbɔn? Nɛ̌ mǐ ka sixú wa nǔ éɖɔhun gbɔn?

13 Piyɛ́ɛ ɖɔ xó agbɔ̌nnɔ élɔ́ nú ahwan ɔ dó sú ta nú xó tɔn: “Mɛ e ɖo Izlayɛ́li lɛ́ é bǐ ní mɔ nǔ jɛ wú nyi wɛn ɖɔ, Jezu énɛ́ e mi xwe nyi atín wú é ɔ, Mawu ko sɔ́ ɛ Aklúnɔ, bo lɛ́ sɔ́ ɛ Klísu.” (Mɛ. 2:36) Nǔgbó wɛ ɖɔ gěgé mɛ e ɖo tó ɖó Piyɛ́ɛ wɛ lɛ́ é tɔn kún ɖo te cɔɔ lě, hwenu e è xwe Jezu nyi yatín wú é ó. Amɔ̌, ɖó mɛ e hu Jezu lɛ́ é sín akɔta mɛ wɛ yě lɔ gosín wútu ɔ, agban tɔn ɖo ta nú yě. É ɖo mɔ̌ có, Piyɛ́ɛ ɖɔ xó nú Jwifu gbɛ̌ tɔn lɛ́ kpó sísí kpó bɔ xó ɔ byɔ́ ayi yětɔn mɛ. Nǔ e gbé nya wɛ Piyɛ́ɛ ɖe é wɛ nyí ɖɔ é ná d’alɔ tóɖóetɔ́ lɛ́ bónú hwɛ yětɔn lɛ́ ní vɛ́ nú yě; é nyí bo ná dó ɖó hwɛ nú yě wɛ ǎ. Ahwan ɔ sín xomɛ, ɖó xó e Piyɛ́ɛ ɖɔ é wú wɛ a? Ðěbǔ lɔ ǎ. É nyɔ́ wa ɔ, xó e yě se é “xo ayi yětɔn zlɛ́.” Yě kanbyɔ́ ɖɔ: “Étɛ́ mǐ ka ɖó ná wa?” Lěe Piyɛ́ɛ ɖɔ xó ɔ nú yě kpó sísí kpó gbɔn é wɛ ná ko zɔ́n bɔ xó ɔ byɔ́ ayi yě mɛ gěgé tɔn mɛ; énɛ́ zɔ́n bɔ hwɛ yětɔn lɛ́ vɛ́ nú yě.—Mɛ. 2:37.

14 Mǐ sixú xwedó lěe Piyɛ́ɛ bló gbɔn bɔ xó ɔ byɔ́ ayi mɛ lɛ́ tɔn mɛ é sín kpɔ́ndéwú. Ényí mǐ ɖo wɛn ɔ jlá mɛ lɛ́ wɛ ɔ, é byɔ́ ɖɔ mǐ ní nɔ jlá linlin yětɔn e ma sɔgbe xá Biblu ǎ lɛ́ é bǐ ɖó afɔjíafɔjí ǎ. É nyɔ́ wa ɔ, é ná nyɔ́ ɖɔ mǐ ní nɔ ɖɔ xó dó nǔ e jí mǐ sixú ɖó gbe kpɔ́ dó lɛ́ é jí. Ényí mǐ wa mɔ̌ gúdo din ɔ wɛ mǐ hɛn ɔ, mǐ ná d’alɔ yě bɔ yě ná mɔ nukúnnú jɛ Xó Mawu tɔn mɛ. Hwɛhwɛ ɔ, nú è xwlé nǔgbó Biblu tɔn lɛ́ mɛ gbɔn mɔ̌ ɔ, ayijlɔ́jlɔ́nɔ lɛ́ nɔ ɖibla yí wɛn ɔ hú gǎn.

SINSƐN KLISÁNWUN TƆN ÐO PƆ́ƆN

Jwifu e gosín Pɔ́ɔn lɛ́ é ɖo mɛ ɖěɖěe ɖótó xóɖiɖɔ Piyɛ́ɛ tɔn ɖo Pantekótu 33 H.M. tɔn hwenu lɛ́ é mɛ. Tokpɔn ɖé wɛ bo ɖo Azíi Kpɛví ɔ taligbé. É ɖo wɛn ɖɔ mɛɖé lɛ́ ɖo yě mɛ bo hɛn wɛn ɖagbe ɔ yi jɔtɛn yětɔn, ɖó mɛ ɖěɖěe Piyɛ́ɛ wlán wěma tɔn nukɔntɔn ɔ sɛ́dó lɛ́ é ɔ, nǔɖitɔ́ e “gba kpé” fí tɛnmɛ tɛnmɛ lɛ́ é ɖo yě mɛ; Pɔ́ɔn ɖo fí énɛ́ lɛ́ mɛ.g (1 Pi. 1:1) Nǔ e é wlán é xlɛ́ ɖɔ klisánwun énɛ́ lɛ́ gbɔn ‘mɛtɛ́nkpɔ́n vovo e zɔ́n bɔ yě nɔ aluwɛ mɛ’ ɖó nǔɖiɖi yětɔn wú lɛ́ é mɛ. (1 Pi. 1:6) Gbeklánxámɛ kpó yadónúmɛ kpó sixú ko ɖo mɛtɛ́nkpɔ́n énɛ́ lɛ́ mɛ.

Wěma e Pline le Jeune kpó Tokpɔngán Trajan kpó wlán sɛ́dó yěɖée lɛ́ é ɖé lɛ́ kɛ nu dó mɛtɛ́nkpɔ́n ɖěvo e klisánwun Pɔ́ɔn tɔn lɛ́ mɔ é wú. Pline le Jeune wɛ kpa acɛ dó Bitiníi kpó Pɔ́ɔn kpó e nyí tokpɔn Hlɔ̌ma tɔn ɖé é jí. Ðo 112 H.M. tɔn mɔ̌ ɔ, Pline nɔ Pɔ́ɔn bo wlán ɖɔ sinsɛn klisánwun tɔn cí “azɔn e è nɔ sɔ́ é” ɖé ɖɔhun, bo vun blá mɛ lɛ́ bǐ, bo kún xásá mɛ ɖě ɖó ó, è na bo nyí súnnu, nyɔ̌nu, yɔkpɔ́vú, mɛxó, akwɛ́nɔ alǒ wamamɔnɔ ɔ nɛ́. Pline hun ali nú mɛ ɖěɖěe è dó hwɛ ɖɔ yě nyí klisánwun lɛ́ é ɖɔ yě ní gbɛ́ nǔɖiɖi yětɔn, bɔ nú mɛɖé ma wa mɔ̌ ǎ ɔ, é nɔ hu mɛ ɔ. Ényí mɛɖé nylá nu dó Klísu wú, xo ɖɛ sɛ́dó nǔmɛsɛn lɛ́ alǒ sɛ́dó bǒcyɔ Trajan tɔn ɔ, è nɔ jó mɛ ɔ dó. Pline tuun ɖɔ nǔ énɛ́ lɛ́ ɔ, mɛ e nyí “klisánwun nǔgbó nǔgbó lɛ́ é kún sixú wa ó.”

g Xógbe e è tínmɛ dó “gba kpé” é ɔ, xókwín Glɛ̌kigbe tɔn e tínmɛ tɔn nyí “éé ɖo gbě jí é” mɛ wɛ è ɖe sín. Jwifu lɛ́ wɛ nɔ zán xógbe énɛ́, bɔ é xlɛ́ ɖɔ gěgé mɛ nukɔntɔn e wá húzú klisánwun lɛ́ é tɔn nyí Jwifu.

“È ní bló batɛ́mu nú mi mɛ ɖokpó ɖokpó” (Mɛsɛ́dó 2:38-47)

15. (a) Xó tɛ́ Piyɛ́ɛ ka ɖɔ? Afɔ tɛ́ mɛ lɛ́ ka ɖe? (b) Étɛ́wú mɛ afatɔ́n mɔ̌kpán e se wɛn ɖagbe ɔ ɖo Pantekótuzángbe lɛ́ é ka jɛxá bo bló batɛ́mu ɖo azǎn ɖokpó énɛ́ ɔ jí?

15 Pantekótu 33 H.M. tɔn sín azǎn énɛ́ e sɔ́ akpakpa mɛ é gbe ɔ, Piyɛ́ɛ ɖɔ nú Jwifu lɛ́ kpó mɛ e wá húzú Jwifu lɛ́ é kpó ɖɔ: “Hwɛ mitɔn lɛ́ ní vɛ́ nú mi, bónú è ní bló batɛ́mu nú mi mɛ ɖokpó ɖokpó.” (Mɛ. 2:38) Wǎgbɔ tɔn ɔ, gbɛtɔ́ 3 000 mɔ̌ bló batɛ́mu, bóyá ɖo sindo ɖěɖěe ɖo Jeluzalɛ́mu lɛ́ é alǒ ɖo malínmálín dó fínɛ́ lɛ́ é mɛ.e Mɛ lɛ́ ko ɖo gbesisɔmɛ nú batɛ́mu ǎ, bɔ è zɔn kplakpla jí bo bló nú yě wɛ a? Xlɛ́xlɛ́ wɛ tan énɛ́ ɖe ɖɔ Biblu kplɔ́ntɔ́ lɛ́ kpó mɛjitɔ́ klisánwun lɛ́ sín vǐ lɛ́ kpó ní zɔn kplakpla jí bo bló batɛ́mu, hwenu e yě ma ko ɖo gbesisɔmɛ ǎ é a? Ðěbǔ lɔ ǎ. Flín ɖɔ Jwifu énɛ́ lɛ́, gɔ́ nú mɛ e wá húzú Jwifu bɔ è bló batɛ́mu nú yě ɖo Pantekótu 33 H.M. tɔn hwenu lɛ́ é ɔ, Xó Mawu tɔn kplɔ́ntɔ́ kanɖódónǔwútɔ́ lɛ́ wɛ yě nyí, bo ɖo akɔta e è ɖe ɖó vo nú Jexóva é mɛ. Gɔ́ ná ɔ, yě ko ɖe kanɖódónǔwú yětɔn xlɛ́. Yě mɛ ɖé lɛ́ tlɛ zɔn ali gaga bo wá nǔwiwa xwewú xwewú tɔn énɛ́ domɛ. Ée yě yí gbe nú nǔgbó ɖěɖěe ɖɔ xó dó azɔ̌ e Jezu Klísu wa, bónú linlin Mawu tɔn ná dó jɛ jlɔ́ lɛ́ é gúdo é ɔ, yě ɖo gbesisɔmɛ bo ná kpo ɖo Mawu sɛn wɛ, amɔ̌ din tɔn ɔ, yě ko bló batɛ́mu bo húzú ahwanvú Klísu tɔn.

MƐ̌ MƐ̌ E KA WÁ HÚZÚ JWIFU?

“Jwifu kpó mɛ e húzú Jwifu é kpó bǐ” wɛ ɖótó xóɖiɖɔ Piyɛ́ɛ tɔn ɖo Pantekótu 33 H.M. tɔn.—Mɛ. 2:10.

Nikoláa, “Antyɔ́cinu e wá húzú Jwifu é” ɖo súnnu ɖěɖěe jɛxá, bɔ è sɔ́ bónú yě ná kpé nukún dó nǔɖuɖu mímá gbe bǐ gbe tɔn sín “azɔ tají” ɔ wú lɛ́ é mɛ. (Mɛ. 6:3-5) Mɛ e wá húzú Jwifu lɛ́ é ɔ, Kosi wɛ yě nyí ɖ’ayǐ, énɛ́ wɛ nyí mɛ ɖěɖěe ma nyí Jwifu ǎ, bo ka wá byɔ́ sinsɛn Jwifu lɛ́ tɔn mɛ lɛ́ é. È nɔ mɔ yě dó mɔ Jwifu ɖo ali lɛ́ bǐ nu, ɖó yě yí gbe bá sɛn Mawu bo ná lɛ́ xwedó Sɛ́n Izlayɛ́li tɔn, dó gǔdo nǔmɛsɛn ɖěvo lɛ́ bǐ, gbo ada (ényí súnnu wɛ yě nyí ɔ nɛ́), lobo gɔ́ nú akɔta Izlayɛ́li tɔn.

Ée Jwifu lɛ́ gosín kannumɔgbénu ɖo Babilɔ́nu ɖo 537 J.H.M tɔn gúdo é ɔ, yě mɛ gěgé sá xwé nyi fí e jɛ zɔ tawun dó Izlayɛ́li lɛ́ é, bo ka kpo ɖo sinsɛn Jwifu lɛ́ tɔn xwedó wɛ. É sín énɛ́ wú bɔ mɛ ɖěɖěe nɔ Zǎnzǎnhwe jí Mɛditɛlanɛ́ɛ Xu ɔ tɔn ɖ’ayǐ lɛ́ é kpó fí e zɛ fínɛ́ wú lɛ́ é kpó tuun nǔ dó sinsɛn Jwifu lɛ́ tɔn wú. Wěmawlántɔ́ hwexónu tɔn lɛ́, ɖi Horace kpó Sénèque kpó dó zǒgbe jí ɖɔ Jwifu lɛ́ kpó nǔ e yě ɖi nǔ ná lɛ́ é kpó dɔn mɛ e ɖo to vovo mɛ lɛ́ é gěgé, bɔ yě xo kpóɖó nú Jwifu lɛ́ bo wá húzú Jwifu.

16. Nɛ̌ klisánwun xwe kanweko nukɔntɔn ɔ tɔn lɛ́ ka ɖe xlɛ́ ɖɔ émí ɖó gbigbɔ mɛɖée sísɔ́ dó sá vɔ̌ tɔn gbɔn?

16 É ɖo wɛn ɖɔ Jexóva kɔn nyɔ̌ná dó gbɛ̌ta énɛ́ jí. Tan ɔ ɖɔ: “Mɛ e húzú nǔɖitɔ́ lɛ́ é bǐ kplé ɖó kpɔ́, bo nɔ má nǔ e yě ɖó lɛ́ é bǐ xá yěɖée lɛ́; yě nɔ sa ayǐkúngban yětɔn lɛ́ kpó nǔ e yě ɖó lɛ́ é bǐ kpó, bo nɔ má akwɛ́ tɔn nú mɛ bǐ sɔgbe xá hudó mɛ ɖokpó ɖokpó tɔn.”f (Mɛ. 2:44, 45) É ɖo gaan ɖɔ klisánwun nǔgbó lɛ́ bǐ wɛ nɔ ba ná xwedó wǎnyíyí kpó gbigbɔ mɛɖée sísɔ́ dó sá vɔ̌ kpó tɔn sín kpɔ́ndéwú énɛ́.

17. Afɔ tɛ́ lɛ́ mɛɖé ka ɖó ná ɖe cóbá jɛxá bá bló batɛ́mu?

17 Cóbónú mɛɖé ná zé éɖée jó nú Jexóva bo bló batɛ́mu ɔ, afɔ ɖé lɛ́ ɖe bɔ é ɖó ná ɖe bɔ Biblu ɖɔ. Mɛ ɔ ɖó ná kplɔ́n bo tuun Xó Mawu tɔn. (Jaan 17:3) É ɖó ná ɖe xlɛ́ ɖɔ émí ɖó nǔɖiɖi, bo ná lɛ́ ɖe xlɛ́ ɖɔ hwɛ e émí hu wá yi lɛ́ é vɛ́ nú émí nǔgbó nǔgbó. (Mɛ. 3:19) Énɛ́ gúdo ɔ, é ɖó ná húzú alǒ dó gǔdofɔ bo jɛ azɔ̌ ɖagbe e sɔgbe xá jlǒ Mawu tɔn lɛ́ é wa jí. (Hlɔ̌. 12:2; Efɛ́. 4:23, 24) Afɔ énɛ́ lɛ́ wɛ é ná to ɖe hwɛ̌, cóbó ná zé éɖée jó nú Mawu gbɔn ɖɛxixo gblamɛ lobo ná wá bló batɛ́mu.—Mat. 16:24; 1 Pi. 3:21.

18. Wǔjɔmɛ tɛ́ mɛ e bló batɛ́mu bo húzú ahwanvú Klísu tɔn lɛ́ é ka ɖó?

18 A ko zé hwiɖée jó nú Mawu bo bló batɛ́mu, lobo húzú ahwanvú Jezu tɔn wɛ a? Ényí mɔ̌ wɛ hǔn, wǔ énɛ́ e è jɔ we é ní su nukún towe mɛ. Ahwanvú xwe kanweko nukɔntɔn ɔ tɔn e jí gbigbɔ mímɛ́ wá lɛ́ é ɖɔhun ɔ, è sixú zán we ɖo ali agbɔ̌nnɔ ɖé nu bɔ a ná ɖe kúnnu mlɛ́mlɛ́ bo ná lɛ́ wa jlǒ Jexóva tɔn!

a Kpɔ́n gbǎví “Jeluzalɛ́mu: Azinkan sinsɛn Jwifu lɛ́ tɔn tɔn.”

b Kpɔ́n gbǎví élɔ́ lɛ́: “Hlɔ̌ma: Azinkan acɛkpikpa ɖé tɔn,” “Jwifu e ɖo Mɛzopotamíi kpó Ejípu kpó lɛ́ é,” kpó “Sinsɛn klisánwun tɔn ɖo Pɔ́ɔn.”

c Ð’ayi wú ɖɔ yě mɔ “nǔ zoɖɛ́ ɖɔhun” lɛ́. Énɛ́ xlɛ́ ɖɔ hwenu e gbigbɔ mímɛ́ gba kɔn nyi yě mɛ ɖokpó ɖokpó jí é ɔ, é cí myɔ ɖɔhun, amɔ̌, é nyí myɔ ɖésú ɖésú lě ǎ.

d Kpɔ́n gbǎví “Mɛ̌ mɛ̌ e ka wá húzú Jwifu?”

e Mɛ nabí e bló batɛ́mu gbe énɛ́ gbe é sín kɛ́n d’agba, amɔ̌, kɛ́n ɖěvo ɖe bo lɛ́ d’agba hú mɔ̌. Ðo 7 août 1993, ɖo kpléɖókpɔ́ akɔjɔkplé tɔn e Kúnnuɖetɔ́ Jexóva tɔn lɛ́ bló ɖo Ukraine ɖo Kiev é jí ɔ, gbɛtɔ́ 7402 wɛ bló batɛ́mu ɖo sindo ayizɛ́n mɛ. Ganxixo we cɛ́jú afɔtɔn wɛ è zán cóbó fó.

f Tuto hwenu kléwún tɔn énɛ́ e è bló é sú hudó agbaza tɔn e tíin é sín do, ɖó jǒnɔ lɛ́ nɔ Jeluzalɛ́mu bo ná lɛ́ kplɔ́n nǔ d’é jí ɖo gbigbɔ lixo. Yě má nǔ e ɖo yě sí lɛ́ é xá mɛ ɖěvo lɛ́ kpó jlǒ kpó. É nyí ɖagbewiwa gbɛ́ta alɔkpa ɖé ǎ.—Mɛ. 5:1-4.

    Fon Publications | (2008-2025)
    Sú kɔ́ntu towe
    Hun kɔ́ntu towe
    • Fɔngbe
    • Sɛ́ dó mɛɖé
    • Nǔjlómɛ lɛ́
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Sɛ́n e ɖɔ nǔ dó zǐnzán tɔn nu lɛ́ é
    • Sɛ́n nǔ e kan mɛɖésúnɔ lɛ́ é tɔn lɛ́
    • Paramètres de confidentialité
    • JW.ORG
    • Hun kɔ́ntu towe
    Sɛ́ dó mɛɖé