Biblu, Wema E Gosin Mawu Gɔ́n É

1, 2. Ali tɛ nu Biblu ɔ ka nyí nùnina Mawu tɔn ɖé, bo nɔ zɔ́n bɔ xomɛ nɔ hun mɛ ɖè?

A KA flín hwenu e xɔ́ntɔn vívɛ́ ɖé na nǔ ɖagbe ɖé we wá yì é à? Nǔ enɛ e é na we é na ko hun xomɛ nú we ɖesu bo lɛ́ dó wusyɛn lanmɛ nú we. Gbɔn vo nú enɛ ɔ, nǔ e é na we é xlɛ́ ɖɔ xɔ́ntɔn mitɔn vɛ́ tawun. É ɖò gaàn ɖɔ a na tuùn nǔ ɖagbe e xɔ́ntɔn towe na we é n’i.

² Biblu ɔ, nùnina Mawu tɔn wɛ é nyí, bɔ é jɛ ɖɔ mǐ ni dokú tɔn n’i tawun. Wema bunɔ enɛ ɖè nǔ e mǐ ma sɔ́ sixu mɔ ɖò fí ɖevo ɖebǔ ǎ é xlɛ́ mǐ. Ði kpɔ́ndéwú ɖé ɔ, é ɖɔ xó nú mǐ dó lee è ɖó jinukúnsin bo ɖó sunví lɛ d’emɛ gbɔn é kpo lee è ɖó ayikúngban ɔ, sunnu nukɔntɔn ɔ kpo nyɔnu nukɔntɔn ɔ kpo gbɔn é kpo wu. Nugbodòdó ɖejid’ewu e na d’alɔ mǐ bɔ mǐ na ɖeɖɛ tagba kpo wuvɛ̌ gbɛmɛ tɔn lɛ kpo é ɖò Biblu ɔ mɛ. É tinmɛ lee Mawu na bló bɔ linlin tɔn na jɛ nu bɔ gbɛ̀ ɔ na wá nyɔ́ gbɔn é. Nùnina e nɔ zɔ́n bɔ xomɛ nɔ hun mɛ é wɛ nú Biblu ɔ nugbǒ.

3. Etɛ Biblu e Jehovah na mǐ e ka kplɔ́n mǐ dó wǔ tɔn? Etɛwu enɛ ka nɔ dó wusyɛn lanmɛ nú mǐ?

³ Biblu ɔ lɛ́ nyí nùnina e nɔ dó wusyɛn lanmɛ nú mɛ é, ɖó é ɖè nùɖé xlɛ́ dó Jehovah Mawu wu. Wema enɛ e Mawu na mǐ é xlɛ́ ɖɔ é jló ɖɔ mǐ ni tuùn emi ganji. Nugbǒ ɔ, Biblu hɛn ɔ, é na d’alɔ we bɔ a na sɛkpɔ Jehovah.

4. Etɛ ka jiwǔ nú we ɖò lee Biblu ɔ gbakpé sɔ́ é mɛ?

⁴ Enyi a ɖó Biblu ɖokpo hǔn, mɔ nǔ jɛ wu ɖɔ é kún nyí emi ɖokpo wɛ ɖó ó. È ko ɖè akpáxwé Biblu tɔn alǒ blebu tɔn tɔ́n dó gbè 2 500 jɛji mɛ. Enɛ wu ɔ, enyi è sɔ́ mɛ kanweko ɖó te gbɔn gbɛ̀ ɔ bǐ mɛ ɔ, mɛ 95 jɛji hɛn ɔ ye na ɖó. Enyi è má ɖó zɛ̌nzɛ̌n ɔ, è nɔ má Biblu livi ɖokpo jɛji ɖò aklunɔzán gbla ɖokpo ɖokpo mɛ. Akpáxwé Biblu tɔn kpo blebu tɔn kpo liva mɔkpan wɛ è ko bló. É ɖò gaàn ɖɔ wema ɖevo ɖebǔ kún cí Biblu ɔ ɖɔhun ó.

5. Ali tɛ nu Biblu ɔ ka nyí “Mawuxó” ɖè?

⁵ Hú mɔ̌ ɔ, nǔ e è wlan dó Biblu ɔ mɛ lɛ é ɔ, “Mawu wɛ sɔ́ bǐ dó ayi mɛ nú mɛ lɛ.” (2 Timɔtée 3:16) Ali tɛ nu? Biblu ɖesu na xósin ɖɔ: “[Gbigbɔ mímɛ́] wɛ sɔ́ dó ayi mɛ nú gbɛtɔ́ lɛ.” (2 Piyɛɛ 1:21) Nùjlɛdonǔwu ɖé ɖíe: Mɛjitɔ́ ɖé sixu zɔ́n vǐ tɔn ɖɔ é ni wlan wema ɖé nú emi. Linlin mɛjitɔ́ ɔ tɔn lɛ wɛ ɖò wema enɛ ɔ mɛ. Enɛ wu ɔ, wema tɔn wɛ, é nyí vǐ tɔn tɔn ǎ. Mɔ̌ ɖokpo ɔ, linlin Mawu tɔn wɛ ɖò Biblu ɔ mɛ, é nyí mɛ e wlan lɛ é tɔn ǎ. Enɛ wu ɔ, “Mawuxó” wɛ Biblu ɔ blebu nyí nugbǒ.—1 Tɛsalonikinu lɛ 2:13.

WEMA BIBLU TƆN LƐ XÒ NǓ DÓ AKPÀ ÐOKPO Ɔ MƐ BO LƐ́ SƆGBE

6, 7. Etɛwu lee xó e ɖò Biblu ɔ mɛ lɛ é xò nǔ dó akpà ɖokpo ɔ mɛ gbɔn é ka jiwǔ?

⁶ Xwè 1 600 wɛ è wlan Biblu ɔ na. Mɛ e wlan lɛ é nɔ gbɛ̀ hwe ɖokpo ɔ nu ǎ, bo ka lɛ́ gosin gbě vovo jí. Ye mɛ ɖé lɛ nyí glesi, hwehutɔ́ kpo lɛngbɔnyitɔ́ kpo. Mɛ ɖevo lɛ nyí gbeyiɖɔ, hwɛɖɔtɔ́ kpo axɔsu kpo. Wɛnɖagbe wlantɔ́ Luka ɔ, dotóo wɛ n’i. Mɛ e wlan Biblu ɔ lɛ é gosin gbě vovo jí có, nǔ e ye wlan lɛ é xò nǔ dó akpà ɖokpo ɔ mɛ sín bǐbɛ̌mɛ kaka jɛ vivɔnu.a

⁷ Wema nukɔntɔn Biblu tɔn ɖɔ xó nú mǐ dó lee tagba mǐtɔn lɛ bɛ́ gbɔn é jí. Wema gudo tɔn ɔ xlɛ́ ɖɔ ayikúngban ɔ bǐ na wá huzu palaɖisi ɖé. Xwè afatɔ́ɔ́n mɔkpan sín tàn wɛ ɖò Biblu ɔ blebu mɛ, bo tinmɛ nǔ e linlin Mawu tɔn nyí é kpo lee é na wá jɛ nu gbɔn é kpo. Lee xó e ɖò Biblu ɔ mɛ lɛ é xò nǔ dó akpà ɖokpo ɔ mɛ gbɔn é jiwǔ. Nǔ e mǐ na ɖó nukún na mɔ ɖò wema e gosin Mawu gɔ́n é mɛ é nɛ.

8. Nǎ kpɔ́ndéwú e xlɛ́ ɖɔ Biblu sɔgbe ɖò nùnywɛ xwitixwiti linu é ɖé lɛ.

⁸ Biblu ɔ sɔgbe ɖò nùnywɛ xwitixwiti sín ali nu. Nǔ e è ma ko tuùn ɖò hwetɔnnu ǎ lɛ é tlɛ lɛ́ ɖ’emɛ. Kpɔ́ndéwú ɖokpo ɖíe: Sɛ́n e ɖɔ nǔ dó wufifɛ kpo jɛmɛji kpo nu nú Izlayɛli hwexónu tɔn é ɖò wema Biblu tɔn atɔngɔ ɔ mɛ. Togun e lɛlɛ̌ dó ye lɛ é ka tuùn sɛ́n enɛ lɛ ɖě ǎ. Hwenu e mɛɖé lɛ ɖó linlin agɔ dó lee ayikúngban ɔ cí é wu wá yì é ɔ, Biblu ɖɔ ɖɔ é ɖò toboó. (Isaïe 40:22) É lɛ́ ɖɔ ɖɔ ayikúngban ɔ kún ‘ɖò nùɖé jí ó.’ (Job 26:7) Biblu nyí nùnywɛ xwitixwiti sín wema ǎ có, enyi é ɖɔ xó dó ali tɔn nu ɔ, é nɔ sɔgbe. Nǔ e mǐ na ɖó nukún na mɔ ɖò wema e gosin Mawu gɔ́n é mɛ é nɛ à cé?

9. (a) Etɛ lɛ ka ɖò Biblu mɛ bo xlɛ́ ɖɔ é sɔgbe ɖò hwenuxó linu bɔ è hɛn ɔ, è na lɛ́ ɖeji dó wǔ tɔn? (b) Etɛwu Biblu-wlantɔ́ lɛ sín ayi ka nɔ wɛn sɔmɔ̌?

⁹ Hwenuxó linu ɔ, Biblu ɔ lɛ́ sɔgbe bɔ è hɛn ɔ, è na ɖeji dó wǔ tɔn. Tàn e ɖ’emɛ lɛ é nɔ lɛ́dó nǔ ǎ. É nyí nyikɔ mɛ e ɖ’emɛ lɛ é tɔn kɛɖɛ wɛ ye ɖɔ ǎ, ye lɛ́ ɖɔ kúnkan yetɔn lɛ tɔn.b Mɛ e nɔ wlan hwenuxó kpaà lɛ é nɔ ɖɔ nùwanyido togun yetɔn lɛ tɔn ǎ. Amɔ̌, Biblu-wlantɔ́ lɛ sín ayi ɖò wɛn, bɔ ye tlɛ lɛ́ wlan nùwanyido yeɖesunɔ kpo togun yetɔn lɛ tɔn kpo. Xlɛ̌ ɖokpo ɖíe: Mɔyizi ɖɔ hwɛ ɖaxó e é hu bɔ Mawu dɔn tó n’i syɛnsyɛn é ɖò wema Biblu tɔn e éɖesu wlan é mɛ. (Nombres 20:2-12) É ya bonu è mɔ nugbǒ ɖiɖɔ mɔhun ɖò tàn kpaà lɛ mɛ ǎ, amɔ̌, è mɔ ɖò Biblu mɛ, ɖó wema ɖé wɛ bo gosin Mawu gɔ́n.

NÙKPLƆNMƐ TƆN LƐ ÐÓ LÈ

10. Etɛwu é ma ka ɖó na kpaca mǐ ɖɔ Biblu ɔ nyí wema e nɔ kplɔ́n nǔ ɖagbe mɛ é ǎ?

¹⁰ Ðó Mawu sín xó wɛ ɖò Biblu ɔ mɛ wu ɔ, “é nyɔ́ nú è na sɔ́ dó kplɔ́n nǔ mɛ, bo na dó ɖè mɛ dó ali jí, bo na dó ɖè nùwanyido lɛ xlɛ́.” (2 Timɔtée 3:16) Biblu ɔ nyí wema e nɔ kplɔ́n nǔ ɖagbe mɛ é. É ɖɔ xó dó ninɔmɛ gbɛtɔ́ tɔn wu céɖécéɖé. É ɖó na kpaca mǐ ǎ, ɖó Jehovah Mawu sín xó wɛ ɖò Biblu ɔ mɛ bɔ é wɛ ka nyí Gbɛɖotɔ́ ɔ. É mɔ nǔ jɛ linlin kpo ninɔmɛ mǐtɔn kpo wu hú mǐɖesu. Hú mɔ̌ ɔ, Jehovah tuùn nǔ e hudo mǐ bɔ mǐ na ɖò awǎjijɛ mɛ é. É lɛ́ tuùn walɔ é mǐ ɖó na nyì alɔ na lɛ é.

11, 12. (a) Xota tɛ lɛ jí Jezu ka ɖɔ xó dó ɖò Matie wemata 5 jɛ 7 mɛ? (b) Nǔ ɖevo tɛ lɛ jí Biblu ka ɖɔ xó dó? Etɛwu nùkplɔnmɛ tɔn lɛ ma ka cá ǎ?

¹¹ Lin tamɛ dó xó Jezu tɔn e ɖò Matie wemata 5 jɛ 7 mɛ é jí. Ðò nùkplɔnmɛ taji enɛ ɔ mɛ ɔ, Jezu ɖɔ xó dó xota gègě jí. É ɖɔ xó dó lee è sixu ɖó awǎjijɛ nugbǒ ɔ gbɔn é, lee è sixu ɖeɖɛ hwɛgbe lɛ gbɔn é, lee è na xoɖɛ gbɔn é kpo lee è na ɖó linlin e sɔgbe é dó nǔ agbaza tɔn lɛ wu gbɔn é kpo wu. Nùkplɔnmɛ Jezu tɔn enɛ lɛ ɖó hlɔnhlɔn bo lɛ́ ɖó lè ɖò égbé lee é ɖó gbɔn hwenu e é ɖɔ xó enɛ lɛ é.

¹² Nugbodòdó Biblu tɔn gègě ɖɔ xó dó walɔ e è na zán ɖò xwédo mɛ é, azɔ̌ kɔn é kpo ee è na zán xá mɛ ɖevo lɛ é kpo wu. Mɛ lɛ bǐ sixu zán nugbodòdó Biblu tɔn lɛ, bɔ nùkplɔnmɛ tɔn lɛ lɛ́ ɖó lè hwebǐnu. Xó e Mawu ɖɔ gbɔn gbeyiɖɔ Ezayi jí é sɛ̀ sìn xwè nú nùnywɛ e ɖò Biblu mɛ é bo ɖɔ: “Nyɛ, Jehovah, wɛ nyí Mawu towe, Mɛ e nɔ kplɔ́n we nú ɖagbe towe é.”—Isaïe 48:17.

WEMA NǓÐƆÐ’AYǏ TƆN

13. Tinmɛ tɛ Jehovah ka na gbeyiɖɔ Ezayi hlɛ́nhlɛ́n dó Babilɔnu wu?

¹³ Nǔɖɔɖ’ayǐ e ɖò Biblu mɛ lɛ é sukpɔ́, bɔ gègě ka ko jɛ. Kpɔ́ndéwú tɔn ɖokpo ɖíe: Jehovah gbɔn gbeyiɖɔ Ezayi e nɔ gbɛ̀ ɖò xwè kanweko tantɔngɔ ɔ J.H.M. é jí bo ɖɔ ɖ’ayǐ ɖɔ è na viva toxo Babilɔnu tɔn. (Isaïe 13:19; 14:22, 23) É tín lee è na gbà toxo ɔ gbɔn é mɛ hlɛ́nhlɛ́n. Ahwangɔnu lɛ na bló bɔ tɔsisa Babilɔnu tɔn na mɛ̀ lobɔ ye na vunbla toxo ɔ. Ye na fun ahwan cobo byɔ toxo ɔ mɛ ǎ. É ka ko fó ɖó finɛ ǎ. Gbeyiɖɔ Ezayi tlɛ lɛ́ ɖɔ ɖɔ axɔsu Silusi wɛ na gbà Babilɔnu.—Isaïe 44:27–45:2.

14, 15. Nɛ̌ nǔɖɔɖ’ayǐ Ezayi tɔn e kúnkplá Babilɔnu é alabǔ ka jɛ gbɔn?

¹⁴ Xwè 200 mɔ̌ gudo ɖò azǎn 5 jɛ 6 Kɔnyásun 539 J.H.M. tɔn zǎnmɛ ɔ, ahwangɔnu ɖé wá cí Babilɔnu kpá. Mɛ̌ ka ɖò ahwangɔnu ɔ nu? Axɔsu Pɛlusii tɔn Silusi wɛ. Hwe ɔ nu sù bɔ nǔɖɔɖ’ayǐ jiwǔ ɖé na jɛ. Amɔ̌, nɛ̌ ahwangɔnu Silusi tɔn ma ka na fún ahwan cobo na vunbla Babilɔnu ǎ lee è ɖɔ ɖ’ayǐ gbɔn é gbɔn?

¹⁵ Babilɔnunu lɛ ɖò xwè ɖaxó ɖé ɖu wɛ zǎn enɛ mɛ. Ayi yetɔn j’ayǐ, ɖó dǒ ɖaxó wɛ lɛlɛ̌ dó toxo yetɔn. Hwenɛnu wɛ Silusi hɛn ayixa bo ɖè ali nú tɔsisa e nɔ sà gbɔn toxo ɔ mɛ é yì fí ɖevo. Tlolo ɔ, sìn ɔ mɛ̀ ɖó bǎ ɖé mɛ, bɔ ahwanfuntɔ́ tɔn lɛ gbɔn tɔ̀ ɔ mɛ bo sɛkpɔ dǒ toxo ɔ tɔn lɛ. Amɔ̌, nɛ̌ Silusi sín ahwangɔnu ka na byɔ toxo ɔ mɛ gbɔn? Ðó hwɛjijɔ ɖé lɛ wu ɔ, è jó hɔntogbo toxo ɔ tɔn lɛ dó nyì nuvo ɖò manywɛ mɛ zǎn enɛ mɛ.

16. (a) Nɛ̌ Babilɔnu ka na wá cí bɔ Ezayi ɖɔ ɖ’ayǐ? (b) Bǎ tɛ mɛ nǔɖɔɖ’ayǐ Ezayi tɔn dó vɔ̌jijɛ Babilɔnu tɔn wu ka jɛ ɖó?

¹⁶ È ɖɔ ɖ’ayǐ dó Babilɔnu wu ɖɔ: ‘Mɛɖebǔ sɔ́ na nɔ mɛ gbeɖé ǎ. Alabunu na gbá goxɔ sɔ́ nyì mɛ ǎ, lɛngbɔnyitɔ́ lɛ na jó lɛngbɔhwan yetɔn lɛ dó bonu ye na mlɔ́ finɛ ǎ.’ (Isaïe 13:20) Nǔɖɔɖ’ayǐ enɛ ɖɔ xó zɛ Babilɔnu sín gbigba wu. É lɛ́ xlɛ́ ɖɔ Babilɔnu na nɔ vɔ̌ kaka sɔyi. Kúnnuɖenú e xlɛ́ ɖɔ nǔ enɛ lɛ jɛ nugbǒ é tíìn. Dǒglin Babilɔnu hwexónu tɔn e ɖò kilomɛtlu 80 dó tofɔligbé Baghdad tɔn ɖò Iraq lɛ é xlɛ́ ɖɔ xó e Jehovah ɖɔ gbɔn Ezayi jí é jɛ nugbǒ: “Un na sɔ́ akiza viva tɔn dó zá ɛ.”—Isaïe 14:22, 23.c

17. Nɛ̌ nǔɖɔɖ’ayǐ Biblu tɔn e ko jɛ lɛ é ka nɔ zɔ́n bɔ nùɖiɖi nɔ lidǒ gbɔn?

¹⁷ Ayi ɖó Biblu wu ɖɔ é nyí wema e mɛ nǔɖɔɖ’ayǐ ɖejid’ewu lɛ ɖè é nɔ zɔ́n bɔ nùɖiɖi nɔ lidǒ, kabǐ? Mǐ ɖó hwɛjijɔ gègě bo na ganjɛwu ɖɔ Jehovah Mawu na ɖè palaɖisi sín akpá e é dó é, ɖó é ɖè akpá e é dó hwexónu lɛ é. (Nombres 23:19) Nugbǒ ɔ, mǐ “ɖò gbɛ̀ mavɔmavɔ sín nukúnɖiɖo mɛ. Mawu ko dó gbɛ̀ mavɔmavɔ ɔ sín akpá cobɔ gbɛ̀ ɔ wá tíìn; é ka nɔ ɖó adingban ǎ.”—Titu 1:2.d

“MAWUXÓ Ɔ ÐÒ GBƐ̀”

18. Etɛ mɛsɛ́dó Pɔlu ka ɖɔ dó “Mawuxó ɔ” wu?

¹⁸ Mǐ ko mɔ ɖò wemata elɔ mɛ ɖɔ xó e ɖò Biblu ɔ mɛ lɛ é xò nǔ dó akpà ɖokpo ɔ mɛ, sɔgbe ɖò nùnywɛ xwitixwiti kpo hwenuxó kpo linu, nùkplɔnmɛ tɔn lɛ ɖó lè, lobɔ nǔɖɔɖ’ayǐ ɖejid’ewu lɛ ɖ’emɛ. É ɖò gaàn ɖɔ Biblu ɔ nyí wema bunɔ ɖé nugbǒ. É ɖò mɔ̌ có, é xɔ akwɛ hú mɔ̌. Mɛsɛ́dó Pɔlu wlan ɖɔ: “Mawuxó ɔ ɖò gbɛ̀, bo ɖó hlɔnhlɔn; é ɖá hú jivǐ nuwenɔ ɖebǔ . . . . É nɔ ɖeɖɛ jlǒ kpodo linlin e ɖò gbɛtɔ́ sín ayi mɛ lɛ kpan ɖó vovo.”—Eble lɛ 4:12.

19, 20. (a) Nɛ̌ Biblu ɔ ka sixu d’alɔ we bɔ a na gbéjé hwiɖee kpɔ́n gbɔn? (b) Nɛ̌ a ka sixu xlɛ́ ɖɔ nùnina bunɔ Mawu tɔn Biblu ɔ xɔ akwɛ gbɔn?

¹⁹ “Mawuxó ɔ” xixa hɛn ɔ, é na ɖyɔ gbɛzinzan mǐtɔn. É hɛn ɔ, é na d’alɔ mǐ bɔ mǐ na gbéjé mǐɖee kpɔ́n ganji hú lee mǐ ko nɔ bló gbɔn é. Mǐ sixu ɖɔ ɖɔ mǐ yí wǎn nú Mawu, loɔ, lee mǐ nɔ zán nùkplɔnmɛ e ɖò Xó tɔn Biblu ɔ mɛ lɛ é gbɔn é na xlɛ́ jlǒ kpodo linlin e ɖò ayi mǐtɔn mɛ tawun lɛ é kpo.

²⁰ Biblu ɔ, wema ɖé wɛ bo gosin Mawu gɔ́n nugbǒ, bɔ è ɖò na xà, kplɔ́n, bo wlíbò na. Nɔ ɖò nǔ e ɖ’emɛ lɛ é kije kpɔ́n wɛ bo dó xlɛ́ ɖɔ nùnina Mawu tɔn enɛ xɔ akwɛ. Enyi a ɖò mɔ̌ bló wɛ ɔ, a na mɔ nukúnnú jɛ linlin e Mawu ɖó nú gbɛtɔ́ lɛ é wu ganji. Wemata e bɔ d’ewu é na tinmɛ nǔ e linlin enɛ nyí é kpo lee é na jɛ nu gbɔn é kpo.