É Jɛhun Dó Togun Mawu Tɔn Jí

1-3. (a) Etɛwu Ɛsitɛ́ɛ ka sixu ko ɖò xɛsi jí hwenu e é ɖò asú tɔn sɛkpɔ wɛ é? (b) Nùkanbyɔ tɛ lɛ jí mǐ ka na ɖɔ xó dó?

ƐSITƐ́Ɛ ɖò hɔnmɛ Suzi tɔn sín kɔxota sɛkpɔ wɛ. Hǔn tɔn ɖò xixo wɛ mɔhunkɔtɔn. Kpɔ́n lee ahoho ɔ jiwǔ sɔ́ é! Kpó ɖaxó ɖé jí wɛ è mɛ̀ ɖó, b’ɛ sɛkpɔ Zagros Só e jí sìngǒ cyɔn lɛ é. È ɖò ahoho ɔ jí ɔ, è nɔ mɔ Choaspès Tɔ̀ sín sìn mímɛ́ lɛ sɛ́dó céɖécéɖé. Ahoho ɔ ɖíe, nyibu’sú awanɔ, gǎdatɔ́, kpo kinikini ɖěɖee è ɖè d’ewu lɛ é kpo ɔ, bliki wɛ è sɔ́ dó bló, bo sá sɛ̀n sinmɛ tɛnmɛ tɛnmɛ dó ye. Dotín e è mɛ̀ kpo awinnya kpo lɛ é, kpo bocyɔ jiwǔ lɛ kpo ɖò finɛ. È bló nǔ lɛ bǐ ɖó mɔ̌, bo na dó flín hlɔnhlɔn aditi e nya e jɛ “axɔsu ɖaxó” nyí é ɖó ɔ mɛ e nɔ wá finɛ lɛ é ɖokpo ɖokpo. Nya enɛ gɔ́n wɛ Ɛsitɛ́ɛ xwè. Asú tɔn ka lɛ́ wɛ.

² Zɛɛzɛsi nyí asú tɔn wɛ è ɖɔ à?a Nya enɛ nyí asú alɔkpa e nyɔnu Jwifu gbejinɔtɔ́ ɖebǔ na ba na da é ǎ. É ɖi Ablaxamu sín fí jɛ finɛ ǎ. Ablaxamu ɔ, éyɛ hwíhwɛ́ éɖée bo xwedó alixlɛ́mɛ e Jehovah na ɛ ɖɔ é ni ɖótó asì tɔn Sala sín gbè é. (Bǐb. 21:12) Axɔsu Zɛɛzɛsi tuùn nǔ nabi ɖé alǒ nǔtí dó Mawu Ɛsitɛ́ɛ tɔn Jehovah kpo Sɛ́n Tɔn kpo wu ǎ. Amɔ̌, é tuùn sɛ́n Pɛsi tɔn, kaka jɛ sɛ́n e gbɛ́ nǔ e wà gbé Ɛsitɛ́ɛ ja dìn é jí. Etɛ ka nyí nǔ ɔ? É nyɔ́, sɛ́n ɔ ɖɔ ɖɔ enyi axɔsu Pɛsi tɔn ma ylɔ mɛɖé ǎ, bonu mɛ ɔ wá xwetɔ́n ɖò nukɔn tɔn ɔ, kú wɛ jɛxa mɛ ɔ. Axɔsu ɔ ylɔ Ɛsitɛ́ɛ ǎ, amɔ̌, é sɔ́ ta nyì gbě bo xwè gɔ̌n tɔn. Hwenu e é ɖò kɔxota hɔn ɔ mɛ tɔn, fí e axɔsu ɔ na ɖò axɔsuzinkpo tɔn jí bo mɔ ɛ sɛ́dó é sɛkpɔ wɛ é ɔ, é sixu ko lin ɖɔ kúkú gbé ɖíe emi xwè é.—Xà Ɛsitɛ́ɛ 4:11; 5:1.

³ Etɛwu axɔsu ɔ ylɔ ɛ ǎ bɔ é ka zé gbɛ̀ tɔn ɖó axɔ nu bo yì gɔ̌n tɔn? Etɛ nùɖiɖi nyɔnu nukúnɖeji enɛ tɔn ka sixu kplɔ́n mǐ? Jɛ nukɔn hwɛ̌ ɔ, mi nú mǐ ni kpɔ́n lee Ɛsitɛ́ɛ wá nyí axɔsi Pɛsi tɔn gbɔn é.

Mɛ Alɔkpa E Ɛsitɛ́ɛ Nyí É

4. Etɛwu Ɛsitɛ́ɛ ka wá tɔ́n ɖò tɔ́ tɔn nɔví sín vǐ Maadocée xwégbe?

⁴ Tɔ́cyɔvǐ nɔcyɔvǐ wɛ nú Ɛsitɛ́ɛ. Mǐ tuùn nǔ nabi ɖé dó mɛjitɔ́ tɔn lɛ wu ǎ. Ye sun nyǐ i ɖɔ Hadasa. Xókwin Ebléegbe tɔn ɖé wɛ bɔ tinmɛ tɔn nyí “míiti.” Míiti ɔ, atín ɖé wɛ, bo nɔ zɔ́n folowa wewé wǎn ɖagbenɔ lɛ. Hwenu e Ɛsitɛ́ɛ sín mɛjitɔ́ lɛ kú é ɔ, hɛnnumɔ tɔn lɛ ɖokpo kpé nukún wǔ tɔn. Nya xomɛnyɔtɔ́ ɖé wɛ, bo nɔ nyí Maadocée. Tɔ́ tɔn nɔví sín vǐ wɛ nú Maadocée. Amɔ̌, Maadocée wà ɖaxó é tawun. É yí Ɛsitɛ́ɛ dó xwégbe, bo kpé nukún wǔ tɔn vǐ éɖesu tɔn ɖɔhun.—Ɛsitɛ́ɛ 2:5-7, 15.

5, 6. (a) Etɛ Maadocée ka nɔ kplɔ́n Ɛsitɛ́ɛ? (b) Gbɛ̀ alɔkpa tɛ Ɛsitɛ́ɛ kpo Maadocée kpo ka zán ɖò Suzi?

⁵ Maadocée kpo Ɛsitɛ́ɛ kpo ɖò Jwifu ɖěɖee ɖò kannumɔgbenu ɖò azinkan Pɛsi tɔn enɛ mɛ lɛ é mɛ. Mɛɖé lɛ sixu ko gbɛ́ wǎn nú ye, ɖó sinsɛn yetɔn kpo Sɛ́n e ye nɔ nyì lɛ é kpo wu. Amɔ̌, Ɛsitɛ́ɛ vɛ́ kpo tɔ́ tɔn nɔví sín vǐ ɔ kpo tawun, ɖó é nɔ kplɔ́n nǔ i dó Mawu nùblawukúnúmɛtɔ́ Jehovah, ee ko hwlɛn togun Tɔn sín wuvɛ̌ gègě mɛ wá yì é wu; é ka na lɛ́ wà mɔ̌. (Lev. 26:44, 45) É ɖò gaàn ɖɔ, kpɛɖé kpɛɖé ɔ, Ɛsitɛ́ɛ kpo Maadocée kpo yí wǎn nú yeɖée bo nɔ lɛ́ nɔ gbeji nú yeɖée.

⁶ É cí ɖɔ Maadocée nɔ wà azɔ̌ ɖé lɛ ɖò hɔnmɛ Suzi tɔn, bo nɔ jinjɔn axɔsu ɔ sín hɔnta kpo azɔ̌watɔ́ axɔsu ɔ tɔn ɖevo lɛ kpo. (Ɛsitɛ́ɛ 2:19, 21; 3:3) Azɔ̌ tɛ lɛ Ɛsitɛ́ɛ ka nɔ wà hwenu e é ɖò susu wɛ é? É sixu ko nɔ kpé nukún dó tɔ́ tɔn nɔví sín vǐ kpo xwé tɔn kpo wu. Xwé ɔ na ko ɖò xá e mɛ wamamɔnɔ lɛ nɔ nɔ ɖò tɔsisa e dó gudo hɔnmɛ ɔ kpá é. Vlafo axi Suzi tɔn mɛ yiyi na ko nɔ víví n’i. Finɛ ɔ, ajɔ̌tɔ́ lɛ nɔ tɛ́ sikánú, kpatagannú, kpo ajɔ̌nú ɖevo lɛ kpo. Ɛsitɛ́ɛ sixu lin gbeɖé ɖɔ emi na wá zán mɛjɔmɛ sín nǔ enɛ lɛ ɖò gbɛ̀ emitɔn mɛ kpɔ́n ǎ; é tuùn lee gbɛ̀ tɔn na wá ɖyɔ gbɔn é cɛ́nnyícɛ́nnyí ɖé ǎ.

“É Nyɔ́ Ðɛkpɛ Ðesu”

7. Etɛwu è ka kɔ́n gǎn Vasitíi bɔ é sɔ́ nyí axɔsi ǎ? Etɛ ka jɛ bɔ d’ewu?

⁷ Nǔ d’abaɖa ɖé jɛ ɖò axɔsu ɔ xwé gbè ɖokpo, bo gbakpé Suzi tò ɔ bǐ mɛ. Zɛɛzɛsi ylɔ tomɛxo tɔn lɛ nú agɔ̌ ɖaxó ɖé, bɔ ye ɖò nùɖuɖu kpinkpɛn lɛ ɖu wɛ, bo ɖò vɛɛn nu wɛ. Axɔsu ɔ ylɔ axɔsi tɔn ɖɛkpɛɖɛkpɛ Vasitíi ɔ; éyɛ ɖò agɔ̌ ɖu xá nyɔnu lɛ wɛ ɖò fí ɖevo. Amɔ̌, Vasitíi gbɛ́ ɖɔ emi kún na wá ó. Nǔ enɛ ɖè axɔsu ɔ kpò, bo sìn xomɛ n’i ɖesu. Enɛ wu ɔ, é kàn tó e è ɖó na dɔn nú Vasitíi é byɔ wěɖexámɛtɔ́ tɔn lɛ. Nɛ̌ nǔ lɛ ka wá yì ɖó? È kɔ́n gǎn ɛ, bɔ é sɔ́ nyí axɔsi ǎ. Azɔ̌watɔ́ axɔsu ɔ tɔn lɛ jɛ ɖyɔvǐ ɖɛkpɛɖɛkpɛ e kpò ɖò alɔji lɛ é ba jí, gbɔn tò ɔ bǐ mɛ. Axɔsu ɔ na kpɔ́n ɖyɔvǐ enɛ lɛ mɛ bo sɔ́ axɔsi ɖevo.—Ɛsitɛ́ɛ 1:1–2:4.

8. (a) Etɛwu Maadocée ka sixu ko ɖò linkpɔ́n ɖé lɛ mɛ hwenu e Ɛsitɛ́ɛ ɖò susu wɛ é? (b) Nɛ̌ a ka lin ɖɔ mǐ sixu zán nǔ e Biblu ɖɔ dó ɖɛkpɛ-nyinyɔ agbaza tɔn wu é gbɔn? (Lɛ̌ kpɔ́n Nùnywɛxó 31:30.)

⁸ Ði tɔ́ ɖé ɖɔhun ɔ, Maadocée na ko nɔ gó, bo na ko nɔ lɛ́ ɖò linkpɔ́n mɛ, hwenu e é mɔ bɔ Ɛsitɛ́ɛ ɖò susu wɛ bo ɖò ɖɛkpɛ nyɔ́ wɛ é. Mǐ xà ɖɔ: “Vǐ mɛbámɛ ɖé wɛ, é nyɔ́ ɖɛkpɛ ɖesu.” (Ɛsitɛ́ɛ 2:7) Biblu xlɛ́ ɖɔ nùnywɛ kpo mɛɖesɔhwe kpo ɖó na gɔ́ nú ɖɛkpɛ-nyinyɔ. É ma nyí mɔ̌ ǎ ɔ, mɛ ɔ sixu jɛ jijɔ nyanya lɛ ɖó jí, ɖi goyiyi kpo jlɛjimanɔ kpo. (Xà Nùnywɛxó 11:22.) A mɔ ɖɔ xó enɛ nyí nugbǒ à cé? Ðɛkpɛ-nyinyɔ Ɛsitɛ́ɛ tɔn d’alɔ ɛ wɛ à alǒ zɔ́n bɔ é huzu goyitɔ́? Mǐ ko ɖò ayǐ ɔ, mǐ na wá mɔ.

9. (a) Etɛ ka jɛ hwenu e azɔ̌watɔ́ axɔsu ɔ tɔn lɛ ɖó ayi Ɛsitɛ́ɛ wu é? Etɛwu Maadocée gɔ́n gigosin ka vɛwǔ n’i? (b) Etɛwu Maadocée ka lɔn bɔ Ɛsitɛ́ɛ da mɛ e ma nɔ sɛ̀n Jehovah ǎ é ɖé? (Lɛ̌ kpɔ́n gbàví ɔ.)

⁹ Azɔ̌watɔ́ axɔsu ɔ tɔn lɛ ɖó ayi Ɛsitɛ́ɛ wu. Ye sɔ́ ɛ ɖó mɛ e ye xò kplé lɛ é mɛ, bo ɖè é sín Maadocée gɔ́n, lobo sɔ́ ɛ ɖó hɔnmɛ ɖaxó e ɖò tɔsisa ɔ kpá é. (Ɛsitɛ́ɛ 2:8) É vɛwǔ ɖesu nú ye mɛ wè lɛ ɖɔ ye ni klán, ɖó ye ko cí tɔ́ kpo vǐ kpo ɖɔhun. Maadocée na jló ɖɔ vǐ sɔ́ dó ɖó vǐ tɔn ni da mɛ e ma nɔ sɛ̀n Jehovah ǎ é ǎ, mɛ ɔ na bo tlɛ nyí axɔsu ɔ nɛ. Amɔ̌, nǔ e ɖò jijɛ wɛ lɛ é ko hú hlɔnhlɔn ɛ.b Kpɔ́n lee Ɛsitɛ́ɛ na ko ɖótó akpá e Maadocée gbà n’i cobɔ é wlí ali é céɖécéɖé gbɔn é! Hwenu e è kplá ɛ xwè hɔn ɔ mɛ ɖò Suzi é ɔ, nùkanbyɔ gègě na ko gɔ́ ayi tɔn mɛ. Gbɛ̀ alɔkpa tɛ zán gbé é ka ja ɖò dɔ̌n?

“Ɛsitɛ́ɛ Sín Nǔ Nɔ Nyɔ́ Mɛ E Nɔ Mɔ Ɛ lɛ Bǐ Nukúnmɛ”

10, 11. (a) Enyi Ɛsitɛ́ɛ ma nyɔ́ bló ǎ ɔ, nɛ̌ jijɔ tɔn ka sixu ɖyɔ gbɔn, ɖó fí e é ɖè dìn é wu? (b) Nɛ̌ Maadocée ka xlɛ́ gbɔn ɖɔ nǔ Ɛsitɛ́ɛ tɔn nɔ ɖu ayi mɛ nú emi?

¹⁰ Gbɛzinzan Ɛsitɛ́ɛ tɔn ɖyɔ bǐ sésé. É ɖò “ɖyɔvǐ wɔbuwɔbu” e è cyan sín fí línlín lɛ gbɔn Axɔsuɖuto Pɛsi Tɔn mɛ é mɛ. Aca, gbè, kpo jijɔ yetɔn lɛ kpo gbɔn vo tawun. Hegée wɛ na nɔ kpé nukún ye wu, bɔ ye ɖó na zán nǔ e è nɔ zán dó nyɔ́ ɖɛkpɛ lɛ é nú xwè ɖokpo jlɔjlɔ. Ami wǎnnywɛ lɛ ɖò nǔ lɛ mɛ bɔ ye na nɔ sá. (Ɛsitɛ́ɛ 2:8, 12) Gbɛzinzan alɔkpa enɛ ɔ sixu ko zɔ́n bɔ ye mɛ ɖé lɛ na nɔ lin lee ye na nyɔ́ kpɔ́n gbɔn é hú nǔ bǐ. Goyiyi kpo agbahwlɛnhwlɛn kpo sixu ko lɛ́ tɔ́n ɖò tɛntin yetɔn. Nɛ̌ Ɛsitɛ́ɛ tɔn ka nyí gbɔn?

¹¹ Ɛsitɛ́ɛ sín nǔ ɖu ayi mɛ nú Maadocée hugǎn mɛ e ɖò ayikúngban ɔ jí é bǐ. Mǐ xà ɖɔ, ayihɔngbe ayihɔngbe ɔ, é nɔ ɖò xwé e gbè ɖyɔvǐ lɛ ɖè é kpá gbɔn wɛ, bo nɔ ɖò dò ba nú lee Ɛsitɛ́ɛ ɖè gbɔn é wɛ. (Ɛsitɛ́ɛ 2:11) Hweɖebǔnu e mɛɖé, bɔya azɔ̌watɔ́ hɔn ɔ mɛ tɔn ɖé ɖɔ lee wà ɖagbe gbɔn wɛ Ɛsitɛ́ɛ ɖè é nú Maadocée é ɔ, xomɛ nɔ hun i tawun. Etɛwu?

12, 13. (a) Etɛ mɛ e lɛlɛ̌ dó Ɛsitɛ́ɛ lɛ é ka nɔ lin dó wǔ tɔn? (b) Etɛwu xomɛ ka na ko hun Maadocée, ɖó Ɛsitɛ́ɛ ɖɔ nú mɛɖé ɖɔ Jwifu wɛ nú emi ǎ wu?

¹² Hegée yí wǎn nú Ɛsitɛ́ɛ, kaka bo nyɔ́ xomɛ dó wutu tɔn bo sɔ́ ɛ ɖó fí e nyɔ́ hú bǐ ɖò nyɔnu lɛ xwégbe é, lobo ɖè nyɔnuví tɛnwe bɔ ye na nɔ w’azɔ̌ n’i. Tan ɔ tlɛ ɖɔ: “Ɛsitɛ́ɛ sín nǔ nɔ nyɔ́ mɛ e nɔ mɔ ɛ lɛ bǐ nukúnmɛ.” (Ɛsitɛ́ɛ 2:9, 15) Ðɛkpɛ kɛɖɛ jɛn zɔ́n bɔ nǔ tɔn nɔ jɛ mɛ lɛ bǐ tɔn jí sɔmɔ̌ à? Eǒ, é nyí mɔ̌ ǎ.

¹³ Ði kpɔ́ndéwú ɔ, mǐ xà ɖɔ: “Ɛsitɛ́ɛ ɖɔ nú mɛɖebǔ ɖɔ Jwifu wɛ emi nyí ǎ, ɖó Maadocée gbɛ́ n’i.” (Ɛsitɛ́ɛ 2:10) Maadocée ɖɔ nú Ɛsitɛ́ɛ ɖɔ é ni ma ɖɔ nú mɛɖebǔ ɖɔ Jwifu wɛ nú emi ó, ɖó é tuùn ɖɔ axɔví Pɛsi tɔn lɛ gègě gbɛ́ wǎn nú togun tɔn. Ɛsitɛ́ɛ sɔ́ ɖò akpá tɔn ǎ cobo ka kpó ɖò nùnywɛtɔ́ kpo tónúsétɔ́ kpo nyí wɛ. Kpɔ́n lee nǔ enɛ na ko hun xomɛ n’i sɔ́ é!

14. Nɛ̌ mɛ winnyawinnya lɛ ka sixu xwedó kpɔ́ndéwú Ɛsitɛ́ɛ tɔn gbɔn ɖò égbé?

¹⁴ Mɛ winnyawinnya lɛ sixu dó xomɛhunhun nú mɛjitɔ́ yetɔn lɛ kpo mɛ e nɔ kpé nukún dó ye wu lɛ é kpo ɖò égbé. Enyi ye ma ɖò mɛjitɔ́ yetɔn lɛ kpá ǎ, bonu mɛ e lɛlɛ̌ dó ye lɛ é na bo tlɛ nyí mɛ e wu è ma sixu ganjɛ ǎ lɛ é, mɛ blíblí, alǒ adakaxotɔ́ lɛ ɔ, ye hɛn ɔ, ye na nyì alɔ nú nùwálɔ̀ mɛ enɛ lɛ tɔn, bo kpó ɖò nǔ jlɔjlɔ wà wɛ. Hwenu e ye ɖò mɔ̌ wà wɛ é ɔ, ye nɔ hɛn Tɔ́ yetɔn jixwé tɔn ɔ sín xomɛ hun Ɛsitɛ́ɛ ɖɔhun.—Xà Nùnywɛxó 27:11.

15, 16. (a) Nɛ̌ Ɛsitɛ́ɛ ka bló gbɔn bɔ nǔ tɔn nyɔ́ axɔsu ɔ nukúnmɛ? (b) Etɛwu huzuhuzu e wá gbɛzinzan Ɛsitɛ́ɛ tɔn mɛ ɔ ma ka na bɔwǔ n’i ǎ?

¹⁵ Ee hwe ɔ nu sù bɔ Ɛsitɛ́ɛ na xlɛ́ éɖée axɔsu ɔ é ɔ, è na ɛ gbè bɔ é na cyan nǔ ɖebǔ e sín hudo é lin ɖɔ emi ɖó é, vlafo bo na dó bló éɖée ɖó bo nyɔ́ ɖɛkpɛ d’eji. É ɖò mɔ̌ có, é nɔ jlɛ̌ jí, bo sɔ́ byɔ nǔ ɖebǔ zɛ ɖěɖee Hegée ɖɔ n’i lɛ é wu ǎ. (Ɛsitɛ́ɛ 2:15) Bɔya é na ko mɔ ɖɔ ɖɛkpɛ-nyinyɔ kɛɖɛ kún kpé bonu nǔ mɛtɔn na nyɔ́ axɔsu ɔ nukúnmɛ ó; jlɛjininɔ kpo mɛɖesɔhwe kpo hán ɖò mɛ gègě sín fɛn nu ɖò hɔn ɔ mɛ. Hwɛ tɔn ka jɔ à?

¹⁶ Tan ɔ na xósin ɖɔ: “Axɔsu ɔ yí wǎn nú Ɛsitɛ́ɛ hú nyɔnu ɖě lɛ bǐ; é nyɔ́ xomɛ dó wǔ tɔn, bo wà ɖagbe n’i hú nyɔnuví ɖě lɛ bǐ. É sɔ́ axɔsigbákún ɔ xwè n’i, bo sɔ́ ɛ axɔsi ɖó Vasitíi tɛnmɛ.” (Ɛsitɛ́ɛ 2:17) Ðyɔvǐ Jwifu mɛɖesɔhwetɔ́ enɛ wɛ nyí axɔsi dìn, axɔsu e ɖó hlɔnhlɔn hugǎn ɖò ayikúngban ɔ jí hwenɛnu é sín asì. É ɖó na ko vɛwǔ n’i ɖɔ é ni huzu jɛ alɔ enɛ jí. Tɛn enɛ lilɛ taka mɛ n’i bɔ é huzu goyitɔ́ wɛ à? Gbeɖé kpɔ́n!

17. (a) Ali tɛ lɛ nu Ɛsitɛ́ɛ ka kpó ɖò tónú sé nú tɔ́ ɖò tɔ́ domɛ tɔn wɛ ɖè? (b) Etɛwu kpɔ́ndéwú Ɛsitɛ́ɛ tɔn ka nyí nǔ taji ɖé nú mǐ ɖò égbé?

¹⁷ Ɛsitɛ́ɛ kpó ɖò tónú sé nú Maadocée e nyí tɔ́ ɖò tɔ́ domɛ tɔn é wɛ. É hwla Jwifu e é nyí é dó mɛ lɛ. Gɔ́ na ɔ, hwenu e Maadocée sè ɖɔ è bla sé bo na hu Zɛɛzɛsi é ɔ, Ɛsitɛ́ɛ setónú n’i bo yì gb’akpá nú axɔsu ɔ, lobɔ sébibla ɔ gbà. (Ɛsitɛ́ɛ 2:20-23) É lɛ́ ɖó nùɖiɖi nú Mawu tɔn, gbɔn mɛɖesɔhwe kpo tónúsíse kpo gblamɛ. É nyí nùjɔnǔ ɖɔ mǐ ni xwedó kpɔ́ndéwú Ɛsitɛ́ɛ tɔn, ɖó, ɖò égbé ɔ, tónúsíse sɔ́ xɔ akwɛ nú mɛ gègě ǎ, é nyɔ́ wà ɔ, ye nɔ tlitó bo nɔ fɔ́n gǔ. Amɔ̌, Ɛsitɛ́ɛ ɖɔhun ɔ, tónúsíse nɔ xɔ akwɛ nú mɛ ɖěɖee ɖó nùɖiɖi jɔ nùɖiɖi é.

Ɛsitɛ́ɛ Ðó Na Ðè Nùɖiɖi Xlɛ́

18. (a) Etɛwu Maadocée ka gbɛ́ ɖɔ emi kún sixu ɖèkɔ́ nú Hamáa ó? (Lɛ̌ kpɔ́n tinmɛ e ɖò dò é.) (b) Nɛ̌ sunnu kpo nyɔnu kpo gbejinɔtɔ́ lɛ ka nɔ xwedó kpɔ́ndéwú Maadocée tɔn ɖò égbé gbɔn?

¹⁸ Nya ɖé nɔ nyí Hamáa, bo mɔ tɛn nukúnɖeji ɖé ɖò Zɛɛzɛsi sín hɔnmɛ. Axɔsu ɔ sɔ́ ɛ gǎnhɔnyitɔ́ xɔsu, b’ɛ nyí wěɖexámɛtɔ́ tɔn taji ɔ kpo axɔsuɖuto ɔ sín mɛ nukúnɖeji wegɔ ɔ kpo. Axɔsu ɔ tlɛ ɖegbe ɖɔ mɛ bǐ ɖó na nɔ jɛkpo bo ɖèkɔ́ nú axɔsuzɔwatɔ́ enɛ. (Ɛsitɛ́ɛ 3:1-4) Sɛ́n enɛ na hɛn tagba wá nú Maadocée. É jló na setónú nú axɔsu ɔ, amɔ̌, é na bló mɔ̌ bo tɛ afɔ Mawu jí ǎ. Kpɔ́n bo! Hamáa ɔ, Agagi kún wɛ. Enɛ xlɛ́ gaàn ɖɔ, axɔsu Amalɛki tɔn Agagi e gbeyiɖɔ Mawu tɔn Samuwɛli hu ɔ sín kúnkan mɛ wɛ é jɔ ɖè. (1 Sam. 15:33) Amalɛki ví lɛ baɖa sɔmɔ̌ lobo huzu kɛntɔ́ Jehovah kpo Izlayɛli kpo tɔn. Ði togun ɖé ɔ, Mawu ɖó hwɛ nú Amalɛki ví lɛ.c (Sɛ́n. 25:19) Nɛ̌ Jwifu gbejinɔtɔ́ ɖé ka na ɖèkɔ́ nú Amalɛki ví ɖé gbɔn? Maadocée sixu bló mɔ̌ ǎ. É gbɛ́ ɖɔ emi kún na ɖèkɔ́ nú Hamáa ó. Ðò égbé ɔ, sunnu kpo nyɔnu kpo gbejinɔtɔ́ lɛ nɔ zé gbɛ̀ yetɔn ɖó axɔ nu, bo nɔ xwedó nugbodòdó elɔ: “È ɖó na setónú nú Mawu; é nyɔ́ hú è setónú nú gbɛtɔ́.”—Mɛ. 5:29.

19. Etɛ Hamáa ka jló na bló? Etɛ é ka bló bɔ axɔsu ɔ na gbè é?

¹⁹ Xomɛ sìn Hamáa ɖesu. Amɔ̌, Hamáa mɔ ɖɔ nú emi hu Maadocée kɛɖɛ ɔ, é kún na kpé nú emi ó. É jló na sú tò Maadocée tɔn mɛ nu lɛ bǐ sín kún dó. Nǔ e Hamáa ɖɔ dó Jwifu lɛ wu é zɔ́n bɔ axɔsu ɔ mɔ ɖɔ ye kún nyí mɛ ɖagbe ó. Lee é ma tlɛ ylɔ nyikɔ yetɔn ǎ é ɔ, é xlɛ́ ɖɔ ye kún nyí nùɖewánu nú axɔsu ɔ ó, bo “gbakpé tokpɔn lɛ bǐ mɛ,” lobo “gbɔn vo ɖò togun ɖě lɛ bǐ mɛ, bɔ walɔ [ye]tɔn gbɔn vo nú togun ɖě lɛ bǐ tɔn.” Ee nyla bǐ ɔ wɛ nyí ɖɔ, é ɖɔ ɖɔ ye kún nɔ nyì axɔsu ɔ sín sɛ́n lɛ ó; hǔn, mɛ baɖabaɖa lɛ wɛ nú ye. É byɔ ɖɔ emi na kɔn akwɛ wósúwósú ɖé dó axɔsugbá mɛ, bonu è na zán dó gbò ta Jwifu e ɖò axɔsuɖuto ɔ mɛ lɛ é bǐ.d Zɛɛzɛsi zé alɔgan éɖesu tɔn jó nú Hamáa, bo dó xlɛ́ ɖɔ emi yí gbè nú gbeta ɖebǔ e é lin bo ɖetɔ́n é.—Ɛsitɛ́ɛ 3:5-10.

20, 21. (a) Nɛ̌ wɛn e Hamáa zɔ́n jijla é ka wà nǔ dó Jwifu e gbɔn Axɔsuɖuto Pɛsi Tɔn mɛ lɛ é wu, kaka jɛ Maadocée jí gbɔn? (b) Etɛ Maadocée ka byɔ Ɛsitɛ́ɛ?

²⁰ Tlolo ɔ, wɛnsagun lɛ fɔ sɔ́ lɛ bo gbɔn nùklɛ́ntɛn nùklɛ́ntɛn lɛ bǐ ɖò axɔsuɖuto ɔ mɛ, bo jla wɛn kún sú dó nú Jwifu lɛ tɔn. Jwifu lɛ lɛkɔ sín kannumɔgbenu ɖò Babilɔnu bo ɖò Jeluzalɛmu, lobo ɖò tagba jɛ wɛ bo na vɔ́ toxo yetɔn e dǒ ma ko lɛlɛ̌ dó bo na cyɔn alɔ ye jí ǎ é gbá. Kpɔ́n lee é na ko cí nú ye hwenu e ye na sè wɛn enɛ é! Vlafo Maadocée na ko lin nǔ jɛ ye kpo xɔ́ntɔn tɔn lɛ kpo kpodo hɛnnumɔ tɔn e ɖò Suzi lɛ é kpo jí hwenu e é sè wɛn baɖabaɖa enɛ é. Kpo aluwɛ ɖaxó kpo ɔ, é vún awu dó kɔ nú éɖée, bo sɔ́ caki dó, lobo kɔn afín dó ta, bo cí toxo ɔ tɛntin bo y’avǐ kpo xósusu kpo. Amɔ̌, Hamáa ɔ, éyɛ jinjɔn ayǐ kpo axɔsu ɔ kpo bo ɖò ahan nu wɛ, lobo tlɛ keya nú aluwɛ ɖaxó e mɛ é dɔn Jwifu lɛ kpo xɔ́ntɔn yetɔn e ɖò Suzi lɛ é kpo dó é ǎ.—Xà Ɛsitɛ́ɛ 3:12–4:1.

²¹ Maadocée tuùn ɖɔ emi ɖó na wà nùɖé dó hwlɛn Jwifu lɛ gán. Amɔ̌, etɛ é ka sixu wà? Ɛsitɛ́ɛ sè aluwɛ e mɛ Maadocée ɖè é, bo sɛ́ awu dó é, amɔ̌ é gbɛ́. Vlafo é na ko kàn nǔ e wu Jehovah lɔn bɔ mɛvívɛ́ tɔn Ɛsitɛ́ɛ gosin gɔ̌n tɔn, bo wá huzu axɔsi axɔsu pagáwùn ɖé tɔn é byɔ éɖée azɔn mɔkpan. Dìn ɔ, é cí ɖɔ nǔ e wu wɛ ɔ ɖò wě jɛ wɛ. Maadocée sɛ́ wɛn dó Ɛsitɛ́ɛ, bo byɔ ɛ ɖɔ é ni savo nú axɔsu ɔ dó jɛhun dó “Jwifu lɛ tamɛ.”—Ɛstiɛ́ɛ 4:4-8.

22. Etɛwu xɛsi ka ɖi Ɛsitɛ́ɛ dó asú tɔn axɔsu ɔ gɔ́n yiyi wu? (Kpɔ́n tinmɛ e ɖò dò é lɔ.)

²² Ɛsitɛ́ɛ na ko byɔ linkpɔ́n mɛ tawun hwenu e é sè wɛn enɛ é. É ɖó na ɖè nùɖiɖi ɖaxó xlɛ́ dìn. Xɛsi ɖi i, bɔ é ka xlɛ́ mɔ̌ ɖò xósin e é na Maadocée é mɛ. É flín i axɔsu ɔ sín sɛ́n. Enyi axɔsu ɔ ma ylɔ mɛɖé ǎ, bonu mɛ ɔ yì xwetɔ́n ɖò hɔn ɔ mɛ ɔ, hu jɛn è nɔ hu i. Afi nú axɔsu ɔ dlɛn sikákpogɛ tɔn dó mɛ ɔ. Ɛsitɛ́ɛ ka sixu ɖó nukún ɖɔ axɔsu ɔ ni jɔwu emi à? É tuùn ganji ɖɔ hwenu e Vasitíi tlitó é ɔ, asú emitɔn kún kú nǔblawu n’i ó. Ɛsitɛ́ɛ ɖɔ nú Maadocée ɖɔ é ko bló azǎn 30 dìn bɔ axɔsu ɔ kún sɔ́ ylɔ emi ó! Vɛ̌dónúmɛ mɔhun na ɛ hwɛjijɔ gègě, bɔ é na lin ɖɔ nǔ emitɔn kún sɔ́ jɛ axɔsu enɛ e nɔ yawu ɖyɔ linlin é tɔn jí ó.e—Ɛsitɛ́ɛ 4:9-11.

23. (a) Xó tɛ Maadocée ka ɖɔ bo dó hɛn nùɖiɖi Ɛsitɛ́ɛ tɔn lidǒ? (b) Etɛwu é ka nyɔ́ ɖɔ mǐ ni xwedó kpɔ́ndéwú Maadocée tɔn?

²³ Maadocée ɖɔ xó bo kudeji, bo dó hɛn nùɖiɖi Ɛsitɛ́ɛ tɔn lidǒ. É na ɛ jiɖe ɖɔ nú é ma wà nùɖé ǎ ɔ, hwlɛngán sín hɔn na hun nú Jwifu lɛ sín fí ɖevo. Amɔ̌, nɛ̌ é ka sixu lin ɖɔ emi na gán ɖ’emɛ gbɔn? Mɔ̌ mɛ ɔ, Maadocée ɖè lee nùɖiɖi tɔn lidǒ gbɔn é xlɛ́, ɖó Jehovah na jó togun Tɔn dó gbeɖé bonu è na sú kún dó na ǎ, lobɔ akpá e É dó lɛ é ka na gɔn jijɛ kpɔ́n ǎ. (Joz. 23:14) Enɛ gudo ɔ, Maadocée kanbyɔ Ɛsitɛ́ɛ ɖɔ: “Mɛ̌ ka tuùn nú nǔ elɔ e ɖò na jɛ wɛ ɔ wu wɛ è sɔ́ we axɔsi?” (Ɛsitɛ́ɛ 4:12-14) É nyɔ́ ɖɔ mǐ ni xwedó kpɔ́ndéwú Maadocée tɔn à cé? É ɖeji dó Mawu tɔn Jehovah wu bǐ mlɛ́mlɛ́. Mǐ ka na wà mɔ̌ à?—Nùnywɛxó 3:5, 6.

Nùɖiɖi Tɔn Lidǒ Hú Xɛsiɖiɖi nú Kú

24. Nɛ̌ Ɛsitɛ́ɛ ka ɖè nùɖiɖi kpo akɔnkpinkpan kpo xlɛ́ gbɔn?

²⁴ Hwe ɔ nu sù bɔ Ɛsitɛ́ɛ ɖó na wà nùɖé. É sɛ́ wɛn dó Maadocée ɖɔ é ni ɖɔ nú Jwifu e ɖò tò ɔ mɛ lɛ é, bonu ye ni bla nu xá emi nú azǎn atɔn. É sú ta nú wɛn ɔ kpo xógbe akɔnkpinkpan kpo nùɖiɖi kpo tɔn elɔ lɛ kpo: “Nú é byɔ ɖɔ ma kú ɔ, un na kú.” (Ɛsitɛ́ɛ 4:15-17) Xógbe klewun enɛ lɛ nɔ lɛ́ byɔ ayi mɛ nú mǐ tawun ɖò égbé. Ðɛ vívɛ́ e é ma xò kpɔ́n ɖò gbɛ̀ tɔn mɛ ǎ lɛ é kɛɖɛ wɛ é na ko xò ɖò azǎn atɔn enɛ lɛ vlamɛ. É ɖò mɔ̌ có, hwenu e é na yì asú tɔn gɔ́n é sù lo. É dó axɔsi wu tɔn e nyɔ́ hugǎn é, bo bló nǔ e wu é kpé é bǐ bo na dó sixu nyɔ́ axɔsu ɔ nukúnmɛ. Enɛ gudo ɔ, é ɖido.

25. Tinmɛ lee nǔ lɛ yì gbɔn cobɔ Ɛsitɛ́ɛ sín asú wá mɔ ɛ é.

²⁵ Lee mǐ ko ɖɔ gbɔn ɖò wemata elɔ sín bìbɛ̌ é ɔ, Ɛsitɛ́ɛ ɖido axɔsu ɔ sín xwétá ɖò hɔn ɔ mɛ. A ka sixu mɔ lee xɛsi na ɖò Ɛsitɛ́ɛ ɖi wɛ gbɔn é kpo ɖɛ vívɛ́ e xò dó ayi mɛ wɛ é na ɖè lɛ é kpo à? É byɔ xwé ɔ tá fí e é sixu mɔ Zɛɛzɛsi ɖò axɔsuzinkpo tɔn jí ɖè é. Hwenu e é mɔ axɔsu ɔ sín nukúnmɛ é ɔ, vlafo é na ko tɛnkpɔn ba mɔ nǔ jɛ wu ɖɔ xomɛsin jí wɛ é ɖè à alǒ xomɛhunhun jí. Te ninɔ nú cɛju kpɛɖé na cí ɖɔ é ɖò te kaka sɔyi wɛ ɖɔhun. Amɔ̌, asú tɔn wá mɔ ɛ lo. É na ko kpaca ɛ, loɔ, é yí suúlu. É dlɛn sikákpogɛ tɔn dó é!—Ɛsitɛ́ɛ 5:1, 2.

26. Aniwu Klisanwun nugbǒ lɛ ka ɖó hudo akɔnkpinkpan tɔn Ɛsitɛ́ɛ ɖɔhun? Aniwu bìbɛ̌ wɛ jɛn azɔ̌ Ɛsitɛ́ɛ tɔn ka ɖè?

²⁶ Axɔsu ɔ jló na ɖótó Ɛsitɛ́ɛ. É nɔ gbeji nú Mawu bo ɖibla zé gbɛ̀ tɔn nyì gbě dó togun tɔn tamɛ. Kpɔ́ndéwú nùɖiɖi ɖiɖó tɔn e nyɔ́ hugǎn é wɛ nyí enɛ bɔ é zé ɖ’ayǐ nú Jehovah sɛntɔ́ égbé tɔn lɛ bǐ. Kpɔ́ndéwú mɔhun lɛ nɔ xɔ akwɛ tawun nú Klisanwun nugbǒ égbé tɔn lɛ. Jezu ɖɔ ɖɔ wanyiyi e nɔ byɔ mɛɖée sɔ́ dó savɔ̌ é wɛ na dó ahwanvu emitɔn nugbǒ lɛ gesí. (Xà Jaan 13:34, 35.) Wanyiyi mɔhun ɖiɖexlɛ́ nɔ byɔ hwɛhwɛ ɖɔ è ni kpankɔ́n Ɛsitɛ́ɛ ɖɔhun. Amɔ̌, Ɛsitɛ́ɛ jɛhun dó togun Mawu tɔn jí gbè enɛ gbè có, bìbɛ̌ wɛ jɛn azɔ̌ tɔn ɖè nɛ. Nɛ̌ é ka na wà nǔ gbɔn bɔ axɔsu ɔ na mɔ nǔ jɛ wu ɖɔ wěɖexámɛtɔ́ tɔn vívɛ́ Hamáa bla sé baɖabaɖa enɛ? Nɛ̌ é ka na cyɔn alɔ togun tɔn jí gbɔn? Mǐ na ɖɔ xó dó nùkanbyɔ enɛ lɛ jí ɖò wemata e bɔ d’ewu é mɛ.