Alɔdlɛndónǔ Kplé Gbɛzán kpo Sinsɛnzɔ́ kpo Tɔn Sín Azɔ̌wema Tɔn Lɛ
6-12 JANVIER
DƆKUN MAWUXÓ Ɔ TƆN ÐÉ LƐ | BǏBƐ̌MƐ 1-2
“Jehovah Dá Nǔ lɛ Dó Ayikúngban Jí”
it-1 563
Nǔ lɛ Dídá
Hwenu e Mawu ɖɔ ɖò Azǎn Nukɔntɔn ɔ gbè ɖɔ “Weziza ni tíìn” é ɔ, é ɖò wɛn ɖɔ weziza ɖé hɔ́n gbɔn akpɔ́kpɔ́ lɛ mɛ, có è ka sixu ɖò ayikúngban jí bo tuùn fí e weziza enɛ gosin tawun é hwenɛnu ǎ. É cí ɖɔ kpɛɖé kpɛɖé wɛ weziza tíìn, lee lilɛdógbeɖevomɛtɔ́ J. W. Watts tinmɛ gbɔn é ɖɔhun: “Kpɛɖé kpɛɖé ɔ, weziza tíìn.” (Bǐ 1:3, A Distinctive Translation of Genesis) Mawu ɖè weziza ɖó vo nú ablu bo ylɔ́ weziza ɔ ɖɔ Kéze, bo ylɔ́ ablu ɔ ɖɔ Zǎn. Enɛ xlɛ́ ɖɔ ayikúngban ɔ nɔ ɖò lilɛ lilɛ dó éɖée jí wɛ hwenu e é nɔ ɖò lilɛ lilɛ dó hwe ɔ wɛ é, bɔ mɔ̌ mɛ ɔ, akpáxwé tɔn zǎnzǎnhweji tɔn kpo gbadahweji tɔn kpo bǐ sixu mɔ weziza kpo ablu kpo dó hwetɔnnu.—Bǐ 1:3, 4.
Azǎn Wegɔ́ ɔ gbè ɔ, Mawu bló bɔ tɛnmɛ vɔ̌tɔ́ ɖé tíìn bo “má sin ɔ.” É kpò sin ɔ ɖě ɖò ayikúngban jí, amɔ̌, ee yì ayikúngban ɔ tanu aga é sukpɔ́, bɔ tɛnmɛ vɔ̌tɔ́ ɖé gbɔn ye mɛ we lɛ tɛntin. Mawu ylɔ́ tɛnmɛ vɔ̌tɔ́ ɔ ɖɔ Jinukúnsin, amɔ̌, lee é ɖè nú ayikúngban ɔ é wɛ zɔ́n, ɖó è ɖɔ ɖɔ sunví lɛ kpo nǔɖiɖó ɖevo e ɖò jinukúnsin lɛ é kpo ɖò sin e ɖò tɛnmɛ vɔ̌tɔ́ ɔ tanu é mɛ ǎ.—Bǐ 1:6-8; kpɔ́n TƐNMƐ VƆ̌TƆ́.
Azǎn Atɔngɔ́ ɔ gbè ɔ, Mawu zán hlɔnhlɔn tɔn e nɔ bló nǔjiwǔ é dó xò sin e ɖò ayikúngban jí lɛ é kplé bɔ fí xúxú ɖé jɛ vɔ̌, Mawu ylɔ́ fí xúxú ɔ ɖɔ Ayikúngban. Azǎn enɛ ɔ gbè ɖokpo ɔ wɛ Mawu sɔnǔ nú nǔvikún e na zɔ́n bɔ è na sixu nɔ gbɛ̀ lɛ é, bɔ mɔ̌ mɛ ɔ, gbehan kpo atín lɛ kpo tíìn; é nyí nǔkpédónǔnu ǎ, nǔ lɛ ka lɛ́ jɔ nú yeɖée kpowun ǎ. Nǔ enɛ lɛ ɖokpo ɖokpo sixu “na sinsɛn yetɔn yetɔn.”—Bǐ 1:9-13.
it-1 563 akpá. 7-10
Nǔ lɛ Dídá
È lɛ́ ɖó ayi wu ɖɔ ɖò Bǐbɛ̌mɛ 1:16 mɛ ɔ, è kún zán xókwín Ebléegbe tɔn bara e tinmɛ tɔn nyí “dá” é ó. Loɔ, xókwín Ebléegbe tɔn ʽasah e tinmɛ tɔn nyí “bló” é wɛ è zán. Ðó hwe, sun kpo sunví lɛ kpo ɖò “wɛkɛ” e xó è ɖɔ ɖò Bǐbɛ̌mɛ 1:1 mɛ é wutu ɔ, é xlɛ́ ɖɔ è ko dá ye xóxó jɛ nukɔn nú Azǎn Ɛnɛgɔ́ ɔ. Azǎn ɛnɛgɔ́ ɔ gbè ɔ, Mawu “bló” bɔ kancica yɔyɔ̌ ɖé tíìn ɖò nǔɖiɖó jixwé tɔn enɛ lɛ kpo ayikúngban ɔ, gɔ́ nú tɛnmɛ vɔ̌tɔ́ e ɖò ta tɔn nu é kpo tɛntin. Ðɔ e è ɖɔ ɖɔ “Mawu bɛ́ ye ɖó jinukúnsin, bonu ye na nɔ na weziza dó ayikúngban ɔ jí” é xlɛ́ ɖɔ è sixu nɔ ayikúngban jí, bo mɔ ye sɛ́dó lo, có ye ka ko ɖò tɛnmɛ vɔ̌tɔ́ ɔ mɛ fí ɖé ɖ’ayǐ. Gɔ́ na ɔ, nǔ e nɔ na weziza lɛ é “na nyí wuntun ɖé bɔ è na nɔ xwedó dó tuùn hwenu lɛ, azǎn lɛ kpodo xwè lɛ kpo,” bɔ ɖò nukɔnmɛ ɔ, ye na nɔ xlɛ́ ali gbɛtɔ́ lɛ.—Bǐ 1:14.
Azǎn Atɔ́ɔ́ngɔ́ ɔ gbè ɔ, è dá nǔɖogbɛ nukɔntɔn e ma nyí gbɛtɔ́ ǎ lɛ é dó ayikúngban jí. Enyi nǔɖogbɛ ɖokpo kpowun wɛ Mawu bló bɔ hwenu ɖò yiyi wɛ ɔ, é na huzu ɖevo lɛ ǎ, loɔ, é zán hlɔnhlɔn tɔn dó bló nǔɖogbɛ maxamaxa lɛ. È ɖɔ ɖɔ: “Mawu ɖó xumɛ kanlin ɖaxó ɖaxó lɛ kpodo kanlin tɛnmɛ tɛnmɛ e nɔ lin tɔ̀ lɛ bǐ kpo, bɔ ye kpé tɔ̀ lɛ mɛ winnini. É lɛ́ bló xɛ tɛnmɛ tɛnmɛ lɛ.” Nǔ e Mawu bló lɛ é bǐ nyɔ́ nukún tɔn mɛ, b’ɛ xoɖɛ dó ye jí bo ɖɔ nú ye ɖɔ “mi gbà kún,” enɛ nyɔ́ bló ɖó é na nǔwukpíkpé nǔɖiɖó alɔkpa vovo enɛ lɛ bɔ ye sixu gbà kún “tɛnmɛ tɛnmɛ.”—Bǐ 1:20-23.
Azǎn Ayizɛ́ngɔ́ ɔ gbè ɔ “Mawu bló gběkanlin tɛnmɛ tɛnmɛ lɛ, xwégbe kanlin tɛnmɛ tɛnmɛ lɛ, kpo kanlin tɛnmɛ tɛnmɛ e nɔ sá lɛ kpo,” nǔ enɛ lɛ bǐ nyɔ́ Mawu nukúnmɛ lee nǔ e é bló wá yì lɛ é bǐ nyɔ́ gbɔn é ɖɔhun.—Bǐ 1:24, 25.
Nǔ lɛ dídá sín azǎn ayizɛ́ngɔ́ ɔ xwè vivɔnu é ɔ, Mawu bló nǔɖogbɛ e gbɔn vo sésé é ɖevo bɔ é hugǎn kanlin lɛ, é ɖò mɔ̌ có, wɛnsagun lɛ hugǎn éyɛ. Nǔɖogbɛ enɛ wɛ nyí gbɛtɔ́, Mawu bló è b’ɛ cí akpajlɛ éɖesunɔ tɔn ɖɔhun. Bǐbɛ̌mɛ 1:27 ɖɔ dó gbɛtɔ́ wu ɖò klewun mɛ ɖɔ “[Mawu] ɖó sunnu kpodo nyɔnu kpo” bɔ tan enɛ ɖokpo ɔ ee ɖò Bǐbɛ̌mɛ 2: 7-9 mɛ é xlɛ́ ɖɔ Jehovah Mawu sɔ́ kɔ́gudu dó bló gbɛtɔ́ na, bo fún funfun e nɔ na gbɛ̀ mɛ é dó awɔntín tɔn mɛ bɔ gbɛtɔ́ huzu mɛ gbɛɖe, bo na ɛ palaɖisi ɖé kpo nǔɖuɖu kpo. Ðò ninɔmɛ enɛ mɛ ɔ, Jehovah zán nǔ e ɖò ayikúngban ɔ mɛ lɛ é hwenu e é ɖò gbɛtɔ́ dá wɛ é dó bló sunnu na, lobo sɔ́ adajaxú Adamu tɔn ɖokpo dó bló nyɔnu na. (Bǐ 2:18-25) Nyɔnu ɔ e é dá é zɔ́n bɔ gbɛtɔ́ sixu “gbà kún”.—Bǐ 5:1, 2.
Nǔ Xɔ Akwɛ Biblu Tɔn lɛ Biba
w15 1/6 5
Nǔ E Nǔnywɛ Xwitixwiti Nɔ Wà lɛ É
Xwè nabi e ayikúngban ɔ kpo wɛkɛ ɔ kpo ɖó é
Nǔnywɛ xwitixwiti ɖɔ ɖɔ ayikúngban ɔ ɖó xwè liva 4 mɔ̌, bɔ wɛkɛ ɔ jɔ dìn é ɔ, é ko bló xwè liva 13 jɛ 14 mɔ̌. Biblu ɖɔ xwè e wɛkɛ ɔ ɖó é ǎ. È ɖɔ ɖò fí ɖě ɖ’emɛ ɖɔ è ɖó ayikúngban ɔ dìn é ɔ, xwè afatɔ́n nabi ɖé jɛn é ɖó ǎ. Wemafɔ nukɔn nukɔntɔn Biblu tɔn ɖɔ: “Ðò bǐbɛ̌mɛ ɔ, . . . Mawu Mavɔmavɔ ɖó wɛkɛ ɔ.” (Bǐbɛ̌mɛ 1:1) Enɛ hun ali nú nǔnywɛ xwitixwitizɔ́watɔ́ lɛ bɔ ye na zán wlɛnwín dobanúnǔ tɔn nǔnywɛ xwitixwiti tɔn ɖejid’ewu lɛ dó tuùn xwè nabi e wɛkɛ ɔ ɖó é na.
it-2 16
Jezu Klisu
Nyí Gbɛɖotɔ́ Hatɔ́ Jehovah Tɔn Ǎ. Vǐ ɔ ɖó alɔ ɖò nǔ lɛ dídá sín azɔ̌ ɔ mɛ, amɔ̌, enɛ zɔ́n bonu é nyí Gbɛɖotɔ́ hatɔ́ Tɔ́ tɔn tɔn ǎ. Mawu gɔ́n wɛ hlɔnhlɔn e è dó dá nǔ lɛ na é gosin, enɛ wɛ nyí gbigbɔ mímɛ́ ɔ, alǒ hlɔnhlɔn e é nɔ dó w’azɔ̌ na é. (Bǐ 1:2; Ðɛ 33:6) Ðó Jehovah wɛ nyí Jɔtɛn gbɛ̀ tɔn wutu ɔ, nǔɖogbɛ lɛ bǐ, ee è nɔ mɔ lɛ é kpo ee è ma nɔ mɔ ǎ lɛ é kpo bǐ sín gbɛ̀ wɛ nyí étɔn. (Ðɛ 36:10) Hǔn, Vǐ ɔ nyí Gbɛɖotɔ́ hatɔ́ ǎ, loɔ, mɛ e jí Jehovah Gbɛɖotɔ́ ɔ gbɔn dó dá nǔ lɛ alǒ azɔ̌wanú e é zán dó wà mɔ̌ é wɛ é nyí. Jezu ɖesunɔ ɖɔ ɖɔ Mawu wɛ nyí Gbɛɖotɔ́ ɔ, bɔ Mawuxówema ɔ lɔ ɖɔ mɔ̌.—Mt 19:4-6; kpɔ́n NǓ LƐ DÍDÁ.
ZĚ HWIÐÉE BǏ JÓ NÚ MAWUXÓÐIÐƆZƆ́ Ɔ
Xóɖiɖɔ
w08 1/2 5
Fitɛ Mǐ ka Gosin?
Mɛsɛ́dó 17:24, 25. “Mawu e bló gbɛ̀ ɔ kpodo nǔ e ɖ’emɛ lɛ bǐ kpan ɔ, é wɛ nyí Aklunɔ jixwé kpodo ayikúngban kpan tɔn. Mawu enɛ ka nɔ nɔ sinsɛnxɔ e gbɛtɔ́ bló ɔ mɛ ǎ. É ka ba nú gbɛtɔ́ ni bló nǔ alɔkpa ɖebǔ dó sɛn ɛ na nǔɖe wɛ hudo è ɖɔhun ǎ; é wɛ nɔ na gbɛ̀, bo nɔ na funfún kpodo nǔ bǐ kpo gbɛtɔ́ lɛ.”
Nǔɖexlɛ́mɛ 4:11. “Aklunɔ mǐtɔn, Mawu mǐtɔn, susu, yɛ̌yi kpo hlɔnhlɔn kpo jɛxa we, ɖó a bló nǔ bǐ; hwi wɛ jló bɔ ye tíìn; hwi wɛ jló bɔ ye ɖò gbɛ̀.”
Lee Xósin Biblu Tɔn Nɔ Na Fífá Ayi Mɛ Tɔn Nǔgbo ɔ Mɛ Gbɔn É
Tuùn e mǐ tuùn ɖɔ Mawu wɛ “nyí Tɔ́ nú hɛ̌nnu e ɖò . . . ayikúngban jí é bǐ” é nɔ ɖyɔ lee mǐ nɔ kpɔ́n mɛ ɖevo lɛ gbɔn é. (Efɛzinu lɛ 3:15) Enɛ tuùntuùn nɔ lɛ́ jla lee mǐ nɔ kpɔ́n mǐɖée kpo wuvɛ̌ mǐtɔn lɛ kpo gbɔn é ɖó. Lee mǐ nɔ lin nǔ gbɔn ɖò ninɔmɛ e bɔ d’ewu lɛ é mɛ é nɔ gbɔn vo.
Enyi mǐ ɖò gbeta e vɛwǔ lɛ é kɔn wá wɛ ɔ, nǔ vovo e mɛ lɛ na ɖɔ d’ewu é sɔ́ na ɖó linkpɔ́n nú mǐ zɛ xwé wu ǎ. É nyɔ́ wà ɔ, mǐ na ganjɛ wěɖexámɛ Biblu tɔn lɛ wu bǐ mlɛ́mlɛ́. Etɛwu? Ðó “nǔ e è wlan dó Mawuxówema ɔ mɛ ɔ, Mawu wɛ sɔ́ bǐ dó ayi mɛ nú mɛ lɛ; é nyɔ́ nú è na sɔ́ dó kplɔ́n nǔ mɛ, bo na dó ɖè mɛ dó ali jí, bo na dó ɖè nǔwanyido lɛ xlɛ́, lobo na dó kplɔ́n lee è na zán gbɛ̀ ɖagbe gbɔn ɔ mɛ, bonu mɛ e nyí Mawu tɔn ɔ na ɖò gbesisɔmɛ titewungbe, bɔ nǔ e é na dó wà nǔ ɖagbe bǐ na ɔ bǐ na ɖò así tɔn.”—2 Timɔtée 3:16, 17.
Nǔgbo wɛ ɖɔ wěɖexámɛ Biblu tɔn lɛ zinzan nɔ byɔ gǎndidó kpo mɛɖée kplɔnkplɔn kpo. Hweɖelɛnu ɔ, alixlɛ́mɛ tɔn lɛ tlɛ sixu byɔ ɖɔ mǐ ni wà nǔ lee mǐ ma jló gbɔn ǎ é. (Bǐbɛ̌mɛ 8:21) É ɖò mɔ̌ có, enyi mǐ yí gbè ɖɔ Tɔ́ jixwé tɔn wanyiyinɔ ɖé wɛ dá mǐ ɔ, é na bɔwǔ bɔ mǐ na wá gbeta ɔ kɔn ɖɔ é tuùn nǔ e nyɔ́ nú mǐ hugǎn é. (Ezayíi 55:9) Enɛ wu ɔ, Xó tɔn na ganjɛwu mǐ ɖɔ: “Ðeji dó Mawu Mavɔmavɔ wu kpo ayixa towe bǐ kpo. Ma ganjɛ nǔnywɛ hwiɖesunɔ tɔn wu ó. Ba jlǒ Mawu Mavɔmavɔ tɔn ɖò nǔ e a nɔ wà lɛ bǐ mɛ; enɛ ɔ, é na xlɛ́ ali we.” (Nǔnywɛxó 3:5, 6) Enyi mǐ nɔ xwedó wěɖexámɛ enɛ ɔ, linkpɔ́n e mǐ nɔ ɖó hwenu e mǐ ɖò wuvɛ̌ lɛ ɖí xwi xá wɛ é kpo hwenu e mǐ ɖò gbeta syɛnsyɛn lɛ kɔn wá wɛ é kpo gegě na ɖekpo.
Enyi è wà nǔ agɔ xá mǐ ɔ, mǐ sɔ́ na lin ɖɔ mǐ hwe hú mɛ ɖevo lɛ, alǒ mǐ kún xɔ akwɛ sɔ mɛ ɖevo e ɖó sinmɛ agbaza tɔn vo alǒ ɖó nǔwalɔ vo lɛ é ó ǎ. É nyɔ́ wà ɔ, mǐ na mɔ ɖɔ mǐ ɖó wi ɖò ta. Etɛwu? Ðó Tɔ́ mǐtɔn Jehovah Mawu “nɔ ɖè mɛɖé ɖó vo ɖò mɛɖé mɛ [ǎ]. Loɔ, ɖò akɔta ɖebǔ mɛ ɔ, mɛ e nɔ ɖó sísí n’i, bo nɔ xwedó hwɛjijɔ ɔ, mɛ enɛ sín nǔ nɔ nyɔ́ nukún tɔn mɛ.”—Mɛsɛ́dó 10:34, 35.
Nukúnnúmɔjɛnǔmɛ enɛ ɖiɖó na lɛ́ d’alɔ mǐ bɔ mǐ na lɔn nú linlin agɔ ɖiɖó na wà nǔ dó lee mǐ nɔ wà nǔ xá mɛ ɖevo lɛ gbɔn é wu ǎ. Mǐ na mɔ nǔ jɛ wu ɖɔ mǐ kún ɖó hwɛjijɔ ɖebǔ bo na lin ɖɔ mǐ hugǎn mɛ e gosin akɔ ɖevo mɛ lɛ é ó, ɖó “gbɛtɔ́ ɖokpo géé jí wɛ [Mawu] ɖó togun lɛ bǐ gbɔn, bo má ye kpé ayikúngban ɔ bǐ sésé jí.”—Mɛsɛ́dó 17:26.
É ɖò wɛn ɖɔ tuùn e mǐ tuùn ɖɔ Gbɛɖotɔ́ e nɔ kpé nukún mǐ wu é ɖé wɛ dá mǐ é nɔ na mǐ hwɛjijɔ e wu mǐ na ɖó fífá ayi mɛ tɔn nǔgbo ɔ é. Amɔ̌, enyi mǐ na kpó ɖò fífá ayi mɛ tɔn ɖó wɛ ɔ, mǐ ɖó na lɛ́ wà nǔ hú mɔ̌.
13-19 JANVIER
DƆKUN MAWUXÓ Ɔ TƆN ÐÉ LƐ | BǏBƐ̌MƐ 3-5
“Nǔ E Adingban Nukɔntɔn ɔ Hɛn Gblé lɛ É”
Linlin Jehovah Tɔn Na Jɛnu!
Satáan Awoví zán dan ɖé, bo flú Ɛvu bɔ é tlitó nú Tɔ́ tɔn Jehovah. (Xà Bǐbɛ̌mɛ 3:1-5; Nǔɖe. 12:9) Satáan mɔ xó ɖɔ dó gbè e Mawu ma na bonu vǐ tɔn ayikúngban jí tɔn lɛ na ɖu “atín e ɖò jikpá ɔ mɛ ɔ bǐ sín sínsɛ́n” ǎ é wu. É cí ɖɔ é ɖò ɖiɖɔ wɛ ɖɔ: ‘Ðiɖɔ wɛ a ɖè ɖɔ emi kún sixu wà nǔ e jló emi é ó à?’ Enɛ gudo ɔ, é ɖó adingban e ɖò gannaganna é ɖé: “Gbeɖé kpɔ́n, mi na kú ɖě ǎ.” É tɛ́n kpɔ́n bo bló bɔ nyɔnu ɔ kúdeji ɖɔ é kún ɖò dandan ɖɔ emi ni ɖótó Mawu ó, bo ɖɔ: “Mawu tuùn ɖɔ gbè e gbè mi na ɖu ɔ, mi na mɔ nukúnnú jɛ lee nǔ lɛ ɖè gbɔn ɔ wu.” Ðiɖɔ wɛ Satáan ɖè ɖɔ Jehovah kún ba ɖɔ ye ni ɖu atín sínsɛ́n ɔ ó, ɖó mɔ̌ biblo taa zɔ́n bɔ ye na mɔ nukúnnú jɛ nǔ mɛ wutu. Gɔ́ na ɔ, Satáan dó adingban sín akpá ɖé nú ye: “Mi na [cí] éɖesunɔ Mawu ɔ ɖɔhun, bo na tuùn nǔ ɖagbe kpodo nǔ nyanya kpo.”
w00 15/11 25-26
Nǔ E Asú kpo Asì kpo Nukɔntɔn ɔ Wà É Sixu Kplɔ́n Nǔ Mǐ
Dandan wɛ Ɛvu ɖó na hu hwɛ à? Ðebǔ ǎ! Sɔ́ hwiɖée ɖó tɛn tɔn mɛ. Nǔ e dan ɔ ɖɔ é gbɔn vo sésé nú nǔ e Mawu kpo Adamu kpo ɖɔ é. Enyi mɛ e a ma tuùn ǎ é ɖé dóhwɛ mɛ e a yí wǎn na, bo ɖeji dó wǔ tɔn é ɖé ɖɔ é nyí adingbannɔ ɔ, nɛ̌ é ka na cí nú we? Nǔwiwa Ɛvu tɔn ɖó na ko gbɔn vo, é ɖó na ko klán gbè xá ɛ, sin xomɛ dó è, bo tlɛ gbɛ́ ɖɔ emi kún na ɖótó è ó. È na ɖɔ lɔ ɔ, mɛ̌ dan ɔ ka nyí tawun bá mɔ xó ɖɔ dó nǔjlɔjlɔwiwa Mawu tɔn kpo xó e asú tɔn ɖɔ é kpo wu? Enyi Ɛvu ɖó sísí nú tito tatɔ́ nyínyí tɔn ɔ wɛ ɔ, é ɖó na ko ba alixlɛ́mɛ cobo na wá gbeta ɖebǔ kɔn. Enyi mɛɖé wá xwlé mǐ nǔ e jɛ agɔ dó alixlɛ́mɛ Mawu tɔn lɛ é ɖě gbeɖé ɔ, mǐ ɖó na wà nǔ Ɛvu ɖɔhun ǎ. Ɛvu ɖótó Mɛtɛnkpɔntɔ́ ɔ sín xó lɛ, bo wá gbeta nǔ e kan ɖagbe kpo nyanya kpo é tɔn kɔn éɖesunɔ. Lě dò é jó éɖée dó nú linlin Mɛtɛnkpɔntɔ́ ɔ tɔn sɔ é ɔ, mɔ̌ dò wɛ é dɔn ɛ sɔ. É ɖó na ko ɖè linlin enɛ sín ayi mɛ alǒ ɖɔ xó d’eji xá tatɔ́ xwédo tɔn tɔn, amɔ̌, é wlíbo nú linlin nyanya enɛ, nǔwanyido ɖé wɛ enɛ nyí.—1 Kɔlɛntinu lɛ 11:3; Jaki 1:14, 15.
Adamu Ðótó Asì Tɔn
Ɛvu yawǔ dɔn Adamu dó hwɛ mɛ. Etɛwu é ka yawǔ jó éɖée dó nú linlin asì tɔn tɔn gbɔn mɔ̌? (Bǐbɛ̌mɛ 3:6, 17) Adamu ɖó na sɔ́ mɛ e é na nɔ gbeji na é. É na setónú nú Gbɛɖotɔ́ tɔn e na ɛ nǔ lɛ bǐ kaka jɛ wanyinamɔ tɔn Ɛvu jí é à? Adamu ka na ba alixlɛ́mɛ Mawu tɔn dó nǔ e é ɖó na wà dìn é wu à? Alǒ, é na wá gbeta ɖokpo ɔ kɔn xá asì tɔn? Adamu tuùn ganji ɖɔ nǔ e ba wɛ Ɛvu ɖè bo ɖu atín sínsɛ́n e sín sɛ́n e è dó é ɔ, dlɔ̌ kpowun wɛ. Mawu sɔ́ d’ayi mɛ nú mɛsɛ́dó Pɔlu b’ɛ wlan ɖɔ: “É ka nyí Adamu wɛ Satáan blɛ́ ǎ; nyɔnu ɔ wɛ é blɛ́, bɔ é gbà sɛ́n e Mawu dó é.” (1 Timɔtée 2:14) Hǔn, Adamu ɖesu wɛ jlǒ bo vɛtoli nú Jehovah. É ɖò wɛn ɖɔ xɛsi e é ɖi ɖɔ asì emitɔn táa jó emi dó é syɛn hu jiɖe e é ɖó dó nǔwukpíkpé e Mawu ɖó bo na ɖeɖɛ ninɔmɛ ɔ é.
w12 1/9 4 akpá. 2
Mawu ka Nɔ Kpé Nukún Dó Nyɔnu lɛ Wu À?
Nu wɛ Mawu ka dó nyɔnu lɛ à?
Eǒ. É nyɔ́ wà ɔ, “dan xóxó e è nɔ ylɔ́ ɖɔ awoví” é wɛ Mawu ‘dónu.’ (Nǔɖexlɛ́mɛ 12:9; Bǐbɛ̌mɛ 3:14) Hwenu e Mawu ɖɔ ɖɔ Adamu na “ɖu gǎn” dó asì tɔn jí é ɔ, ɖiɖɔ wɛ é ɖè ɖɔ emi yí gbè bɔ sunnu na kp’acɛ nú nyɔnu ǎ. (Bǐbɛ̌mɛ 3:16) Nǔ baɖabaɖa e hwɛhuhu asú kpo asì kpo nukɔntɔn ɔ tɔn na jì lɛ é ɖɔ ɖ’ayǐ wɛ é ɖè kpowun.
w04 1/1 29 akpá. 1
Nǔ Taji Ðěɖee Ðò Wema Bǐbɛ̌mɛ Tɔn Mɛ lɛ É: Akpáxwé I
3:17—Ali tɛ nu è ka dónu ayikúngban ɔ ɖè? Nú táan nabi?
Nu e è dó ayikúngban ɔ é xlɛ́ ɖɔ bɛ́sín hwenɛnu ɔ, gle lilɛ ɖ’eji na vɛwǔ tawun. Kúnkan Adamu tɔn mɔ wuvɛ̌ e ayikúngban e è dó nu bɔ atín wunnɔ lɛ ɖ’eji é hɛn wá lɛ é, kaka bɔ Nɔwée sín tɔ́ Lamɛki ɖɔ xó dó “wuvɛ̌ e mɔ wɛ [ye] ɖè ɖò ayikúngban e Mawu Mavɔmavɔ dó nu ɔ jí é” wu. (Bǐbɛ̌mɛ 5:29) Ðò Sinvɔgbɛ ɔ gudo ɔ, Jehovah xoɖɛ dó Nɔwée kpo vǐ tɔn lɛ kpo jí, bo ɖexlɛ́ ɖɔ emi jló ɖɔ ye ni gbakpé ayikúngban ɔ jí. (Bǐbɛ̌mɛ 9:1) É cí ɖɔ Mawu ɖè nu e é dó ayikúngban ɔ é síìn ɖɔhun.—Bǐbɛ̌mɛ 13:10.
it-1 672
Wuvɛ̌ Ajidonu Tɔn
Wuvɛ̌ e è na nɔ mɔ ɖò vǐjiji hwenu é. Ee nyɔnu nukɔntɔn ɔ, Ɛvu hu hwɛ gudo é ɔ, Mawu ɖɔ nǔ e hwɛhuhu ɔ na wà dó wǔ tɔn ɖò xò hinhɛn kpo vǐjiji kpo hwenu é n’i. Enyi é kpó ɖò tónú sè nú Mawu wɛ ɔ, Mawu na kpó ɖò nyɔna kɔn dó jǐ tɔn wɛ bɔ xò hinhɛn kpo vǐjiji kpo na nyí awǎjijɛnú, bɔ wuvɛ̌ ɖebǔ na ɖ’ékɔn ǎ, ɖó “nyɔna e Jehovah nɔ kɔn dó mɛ jí é wɛ nɔ dó dɔkun nú mɛ, é ka nɔ sɔ́ wuvɛ̌ ɖebǔ gɔ́ na ǎ.” (Nǔx 10:22, nwt) Amɔ̌, dìn ɔ, hwɛhuhu e ɖò agbaza ɔ mɛ é zɔ́n bɔ mɛ bǐ nɔ mɔ wuvɛ̌. Enɛ wu ɔ, Mawu (hwɛhwɛ ɔ, enyi Mawu tin bɔ nǔɖe jɛ ɔ, è nɔ ɖɔ ɖɔ é wɛ bló) ɖɔ: “Un na bló bɔ a mɔ xò ɔ, a na nɔ mɔ wuvɛ̌ ɖesu; a yì ajidonu ɔ, a na mɔ wuvɛ̌.”—Bǐ 3:16.
Nǔ Xɔ Akwɛ Biblu Tɔn lɛ Biba
it-2 105 akpá. 8
Lamɛki
Xó lómílómí e Lamɛki kpa nú asì tɔn lɛ é (Bǐ 4:23, 24) ɖè lee dakaxixo sukpɔ́ sɔ ɖò hwenɛnu é xlɛ́. Ðò han ɔ mɛ ɔ, é ɖɔ: “Asì ce lɛ emi, mi ɖótó xó ce. Nú è dó nǔ mì ɔ, un nɔ hu sunnu mɛxo ɖokpo; è ka d’akpa wǔ ce ɔ, un nɔ hu yɔkpɔvu ɖokpo. Enyi è hu gbɛtɔ́ tɛnwe dó ba Kanyɛ́ɛ sín hlɔn ɔ, gbɛtɔ́ kanɖé gbantɔ́n-nukún-we (77) wɛ è na hu dó ba nyɛ Lamɛki sín hlɔn.” É ɖò wɛn ɖɔ hunjijɛ dó mɛɖesunɔ jí sín xó ɖɔ wɛ Lamɛki ɖè, bo ɖò ɖiɖɔ wɛ ɖɔ emi kún sɔ́ jlǒ dó hu mɛ lee Kanyɛ́ɛ bló gbɔn é ó. Lamɛki ɖɔ ɖɔ hwenu e emi ɖò hun jɛ dó emiɖée jí wɛ é ɔ, emi hu mɛ e gblewǔ emi, bo zun emi é. Hǔn, alɔcyɔnmɛji ba wɛ é ɖè sín mɛɖebǔ e na jló na ba hlɔn mɛ e é hu é tɔn é sí gbɔn xó lómílómí enɛ gblamɛ.
it-1 352 akpá. 5
Nu Nylanylá
Lee mɛ lɛ jɛ “nyikɔ Jehovah tɔn ylɔ́ jí” gbɔn ɖò Enɔci sín hwenu jɛ nukɔn nú Sinvɔgbɛ ɔ é ɖó na ko sɔgbe ǎ, alǒ nyí ɖò ali ɖagbe nu ǎ, ɖó é ɖò gaan ɖɔ jɛ nukɔn nú hwenɛnu ɔ, Abɛli ɖesunɔ nɔ zán nyikɔ Mawu tɔn tlɔlɔ dó ɖɔ xó n’i. (Bǐ 4:26, nwt; Eb 11:4) Enyi ɖɔ ali agɔ nu wɛ ye nɔ zán nyikɔ Mawu tɔn ɖè, bo nɔ zán dó ylɔ́ gbɛtɔ́ lɛ alǒ nǔmɛsɛn lɛ na lee akɔwé ɖé lɛ ɖɔ gbɔn é hǔn, nu nylanylá dó Mawu wu núwiwa ɖé wɛ enɛ nyí.—Kpɔ́n ENƆCI.
20-26 JANVIER
DƆKUN MAWUXÓ Ɔ TƆN ÐÉ LƐ | BǏBƐ̌MƐ 6-8
“É Bló Lee Mawu Ðɔ N’i Gbɔn ɔ Pɛ́pɛ́pɛ́”
Ði Nǔ Bo Setónú Nɔwée, Daniyɛli kpo Jɔbu kpo Ðɔhun
Wuvɛ̌ e mɛ Nɔwée gbɔn dín lɛ é. Ðò daagbo daagbo Nɔwée tɔn Henɔci hwenu ɔ, gbɛtɔ́ lɛ gbɛ́ hɛn tawun. Ye tlɛ nɔ ɖɔ “xó baɖabaɖa” dó Jehovah wu. (Ju. 14, 15) Dakaxixo fɔ́n bo ɖò jijɛji wɛ. Ðò Nɔwée hwenu ɔ, “daka kpé ayikúngban ɔ bǐ jí.” Wɛnsagun nyanya lɛ sɔ́ gbɛtɔ́ gbaza dó, bo da asì, bɔ ye jì wɛnsagun adaɖé, gbɛtɔ́ adaɖé ee nyla hun lɛ é. (Bǐb. 6:2-4, nwt; Bǐb. 6:11, 12) Amɔ̌, Nɔwée gbɔn vo. ‘Jehovah ka nyɔ́ xomɛ dó Nɔwée wu. Nɔwée ɔ, è nɔ mɔ nǔ jɛ dò ɖě ɖɔ dó éyɛ wu ǎ; é nɔ yì xá Mawu.’—Bǐb. 6:8, 9.
“É . . . Yì Xá Mawu”
Azɔ̌ ɔ ɖu hwenu tawun, é sixu ko ɖu xwè 40 jɛ 50 mɔ̌. Ye ɖó na gbò atín bo bɛ́, lobo na zɛ; enɛ gudo ɔ, ye na xwlɛ́ cobo na wá xwè. Tɔjihun ɔ ɖó na ɖó síngbó atɔn, bɔ è na gbò xɔnu nabi ɖé d’emɛ, bo na ɖè ali dó tɔjihun ɔ wu ɖò akpá ɖokpo bo dó hɔn nu. Flɛtɛ lɛ sixu ko lɛlɛ̌ dó tɔjihun ɔ sɛkpɔ́ xɔta ɔ. Vlafo xɔta ɔ na ko nyí pinyɔ́ɔ bo na mɔ tɛn dó kɔn sin.—Bǐb. 6:14-16.
w11 15/9 18 akpá. 13
Dɛ Ðò Wezun ɔ Nu
Etɛ ka d’alɔ Jehovah sɛntɔ́ enɛ lɛ bɔ ye kpéwú bo dɛ ɖò wezun ɔ nu b’ɛ kpa ye? Ð’ayi nǔ e Pɔlu wlan dó Nɔwée wu é wu. (Xà Eblée lɛ 11:7.) Nǔ e ‘mɛɖé ma ko mɔ kpɔ́n ǎ’ é ɖé wɛ ‘tɔ̀ e na ɖi sin kpé fí bǐ, bɔ nǔ e ko sixu ɖò gbɛ̀ ɖò ayikúngban jí é bǐ na kú’ é nyí nú Nɔwée. (Bǐb. 6:17) Nǔ e ma ko jɛ kpɔ́n ǎ é ɖé wɛ é nyí. É ɖò mɔ̌ có, Nɔwée sɔ́ dó mɔ nǔ e ma sixu jɛ ǎ é ɖé na, alǒ tlɛ xò nǔ kpɔ́n d’ewu ǎ. Etɛwu? Ðó é ɖi nǔ ɖɔ Jehovah ɖɔ nǔ ɖebǔ ɔ, é na bló. Nɔwée mɔ ɖɔ nǔ e è zɔ́n emi é vɛwǔ dín ǎ. É nyɔ́ wà ɔ, “é bló lee Mawu ɖɔ n’i gbɔn ɔ pɛ́pɛ́pɛ́.” (Bǐb. 6:22) Ð’ayi nǔ tobutobu e Nɔwée ɖó na wà lɛ é wu: é na gbá tɔjihun ɔ, xò kanlin lɛ kplé d’emɛ, xò nǔɖuɖu kplé nú gbɛtɔ́ lɛ kpo kanlin lɛ kpo, jla wɛn akpágbánúmɛ tɔn ɖé, bo na lɛ́ bló bɔ xwédo tɔn na lidǒ ɖò gbigbɔ lixo. È na wà azɔ̌ enɛ “pɛ́pɛ́pɛ́” nyí nǔɖe bo bɔwǔ ǎ. Amɔ̌, nǔɖiɖi kpo didɛ ɖò nǔ nu kpo Nɔwée tɔn tɔ́n kɔ dó gbɛ̀ kpo nyɔna gegě kpo mɛ nú é kpo xwédo tɔn kpo.
Nǔ Xɔ Akwɛ Biblu Tɔn lɛ Biba
w04 1/1 29 akpá. 6
Nǔ Taji Ðěɖee Ðò Wema Bǐbɛ̌mɛ Tɔn Mɛ lɛ É: Akpáxwé I
7:2—Etɛ jí é ka ɖò gaan ɖɔ è zɔ́n dó dó ɖè kanlin e vɛ́ mɛ lɛ é ɖó vo nú ee ma vɛ́ mɛ ǎ lɛ é? É ɖò gaan ɖɔ nǔ e jí è nɔ zɔ́n dó é kúnkplá vɔ̌ e è nɔ sá ɖò sinsɛn-biblo hwenu lɛ é, é nyí nǔ e è sixu ɖu alǒ ma sixu ɖu ǎ é sín xó ɖé ǎ. Gbɛtɔ́ lɛ nɔ ɖu kanlin lɛ sín lan jɛ nukɔn nú Sinvɔgbɛ ɔ ǎ. Hwenu e Mɔyizisɛ́n ɔ wá é wɛ xógbe “vɛ́ mɛ” kpo “vɛ́ mɛ ǎ” kpo lɔ wá, bɔ ee Mɔyizisɛ́n ɔ w’azɔ̌ fó é ɔ, ye sɔ́ ɖu nǔ ǎ. (Mɛsɛ́dó 10:9-16; Efɛzinu lɛ 2:15) É cí ɖɔ Nɔwée tuùn kanlin e sɔgbe bɔ è na dó savɔ̌ nú Jehovah é ɖɔhun. Tlolo e é gosin tɔjihun ɔ mɛ é ɔ, é “bló vɔsakpe ɖokpo nú Mawu Mavɔmavɔ, bo fɔ kanlin tɛnmɛ tɛnmɛ e ma vɛ́ mɛ ǎ lɛ ɖokpo ɖokpo, xɛ tɛnmɛ tɛnmɛ e ma vɛ́ mɛ ǎ lɛ ɖokpo ɖokpo, bo bɛ́ bǐ dó sá vɔ̌ e è nɔ dó zo ɔ nú Mawu Mavɔmavɔ ɖò vɔsakpe ɔ jí.”—Bǐbɛ̌mɛ 8:20.
w04 1/1 29 akpá. 7
Nǔ Taji Ðěɖee Ðò Wema Bǐbɛ̌mɛ Tɔn Mɛ lɛ É: Akpáxwé I
7:11—Fitɛ sin e vɔ gbɛ̀ ɔ é ka gosin? Ðò táan nǔ lɛ dídá tɔn wegɔ́ ɔ mɛ alǒ nǔ lɛ dídá sín “azǎn” wegɔ́ ɔ gbè, hwenu e è bló “tɛnmɛ vɔ̌tɔ́” e ɖò ayikúngban ɔ kpo jinukúnsin kpo tɛntin é ɔ, sin ɖě “ɖò aga” bɔ ɖě “ɖò dò.” (Bǐbɛ̌mɛ 1:6, 7) Sin e “ɖò dó” é ko ɖò ayikúngban jí ɖ’ayǐ. Sin e “ɖò aga” é wɛ nyí nǔ ahǔn ɖɔhun e sukpɔ́ tawun ɖò jɔhɔn mɛ ayikúngban ɔ tanu é, bo nyí “sin e ɖò domaɖó-azan mɛ ɔ” ɖé. Sin enɛ lɛ wɛ ja dó ayikúngban jí ɖò Nɔwée sín hwenu.
27 JANVIER–2 FEVRIER
DƆKUN MAWUXÓ Ɔ TƆN ÐÉ LƐ | BǏBƐ̌MƐ 9-11
“Gbè Ðokpo ɔ Wɛ Gbɛtɔ́ lɛ Bǐ Nɔ Dó”
it-1 255
Babilɔnu Ðaxó Ɔ
Nǔ E Nɔ Dó Gesí Babilɔnu Hwexónu Tɔn lɛ É. È ɖó toxo Babilɔnu tɔn ayǐ ɖò Tɔdo Cineyáa tɔn mɛ hwenu e è tɛ́n kpɔ́n bo na gbá Atɔxwɛ Babɛli tɔn é. (Bǐ 11:2-9) È na sɔ́ nyikɔ Mawu tɔn sù wu wɛ è ɖó toxo enɛ ayǐ bo jló na gbá atɔxwɛ ɔ ǎ, é nyɔ́ wà ɔ, xɔgbátɔ́ lɛ jló na bló bɔ “nyikɔ [yetɔn] na yì jǐ.” Ðebǔ wɛ atɔxwɛ dodó ɔ na bo cí ɔ, dǒglin atɔxwɛ ziggurat tɔn e è mɔ ɖò Babilɔnu, bo lɛ́ mɔ ɖò fí ɖevo ɖò Mɛzopotamíi lɛ é dó zǒgbe jí ɖɔ sinsɛn-biblo wɛ na ko nyí nǔ taji e wu è ɖó è ayǐ é. Gbeta syɛnsyɛn e kɔn Jehovah Mawu wá bo ɖó nǔ tɛmpli ɔ gbigbá nu é xlɛ́ nyi wɛn ɖɔ sinsɛn-biblo nǔvú wu wɛ è jló na ɖó è ayǐ. Nyikɔ Ebléegbe tɔn Babɛli e è na toxo ɔ é sín tinmɛ wɛ nyí “Nǔ Hannyahannya,” amɔ̌, “Hɔn Mawu Tɔn” wɛ nyí tinmɛ tɔn ɖò Sumérien-gbè (Ka-dingir-ra) kpo Akkadien-gbè (Babilou) kpo mɛ. Mɛ ɖěɖee kpò ɖò toxo ɔ mɛ lɛ é huzu lee è nɔ wlan nyikɔ ɔ gbɔn é bonu tinmɛ tɔn ma sɔ́ xlɛ́ ɖɔ è ko ɖó hwɛ n’i kpɔ́n ó, é ɖò mɔ̌ có, alɔkpa e mɛ è huzu dó é kpó ɖò xlɛ́xlɛ́ wɛ ɖɔ sinsɛn-biblo wu wɛ è ɖó toxo ɔ ayǐ.
it-2 111 akpá. 6
Gbè
Tan Bǐbɛ̌mɛ tɔn xlɛ́ ɖɔ mɛ e nɔ gbɛ̀ ɖò Sinvɔgbɛ ɔ gudo é ɖé lɛ ɖó gbè kpɔ́, bo na w’azɔ̌ e jɛ agɔ dó jlǒ Mawu tɔn e é ɖɔ nú Nɔwée kpo vǐ tɔn lɛ kpo é. (Bǐ 9:1) Ye ɖó na gbà kún, bo “kpé ayikúngban ɔ bǐ jí”, amɔ̌, ye kánɖeji bá kplé cí fí ɖokpo, bo gbá xwé yetɔn ɖó nɔtɛn ɖokpo e è wá ylɔ́ ɖɔ Tɔdo Cineyáa tɔn ɖò Mɛzopotamíi é. É ɖò wɛn ɖɔ fí ɖé wɛ bo na lɛ́ wá huzu nɔtɛn sinsɛn-biblo tɔn ɖé, bo na ɖó atɔxwɛ sinsɛn-biblo tɔn ɖé. —Bǐ 11:2-4.
it-2 111 akpá. 7
Gbè
Mawu Nǔbǐwukpétɔ́ ɔ wlú gbè dó nu nú ye dó d’avaja nǔwaɖókpɔ́ gbɛtɔ́ enɛ lɛ tɔn mɛ, bo bló bɔ azɔ̌ yetɔn e ye sɔ́ goyiyi dó ɖò wiwa wɛ é yì ta ǎ. Enɛ zɔ́n bɔ azɔ̌wiwa alɔ ɖò alɔ mɛ bá kpé linlin yetɔn wu gló, bɔ ye gbakpé ayikúngban ɔ bǐ jí. Gbè e è wlú dó nu nú ye é na lɛ́ zɔ́n bɔ nǔ ɖebǔ e ye na jló na wà b’ɛ ma na sɔgbe xá jlǒ Mawu tɔn ǎ, alǒ klán gbè xá ɛ lɛ é na gló, ɖó é na ɖè kan kpò nú nǔwukpíkpé e gbɛtɔ́ ɖó bo na xò hlɔnhlɔn tamɛ linlin tɔn, kpo agbaza tɔn kpo yetɔn kplé é, bo na lɛ́ bló bɔ é na vɛwǔ bɔ gbɛ̌ta tɛnmɛ tɛnmɛ e nɔ dó gbè vovo lɛ é na xò nǔnywɛ yetɔn kplé, enɛ wɛ nyí nǔnywɛ e ma gosin Mawu gɔ́n ǎ, bɔ nukúnnúmɔjɛnǔmɛ kpo nǔdobiba kpo gbɛtɔ́ tɔn na ye lɛ é. (Sɔ́ jlɛ́ dó Nǔt 7:29; Sɛ́ 32:5 wu.) Gbè e è wlú dó nu nú gbɛtɔ́ lɛ é dɔn kínklán wá gbɛtɔ́ lɛ tɛntin có, é wà ɖagbe nú ye ɖó é zɔ́n bɔ ye kpéwú bo wà nǔ e na wá wà nǔ dó ye wu lɛ é ǎ. (Bǐ 11:5-9; kpɔ́n Eza 8:9, 10.) Enyi mǐ kpɔ́n nǔ dó nǔ e nukúnnúmɔjɛnǔmɛ gbɛtɔ́ tɔn ko zɔ́n bɔ ye ɖetɔ́n égbé lɛ é ɖé lɛ kpo lee ye zán ye nyi dò gbɔn é kpo wu ɔ, mǐ na mɔ nǔ jɛ nǔ e Mawu mɔ ɖɔ é na jɛ bo ɖó azɔ̌ lɛ te ɖò Babɛli é wu.
it-2 375
Akɔta Lɛ
Dìn e gbè ɖó dogbó nú gbɛtɔ́ lɛ é ɔ, gbè ɖokpo ɖokpo ɖó aca tɔn lɛ, nǔwiwa tɔn lɛ kpo sinsɛn tɔn lɛ kpo; enɛ wɛ nyí ɖɔ ye mɛ ɖokpo ɖokpo ɖó lee ye nɔ wà nǔ gbɔn é. (Le 18:3) Ðó gbɛtɔ́ lɛ jɛ zɔ nú Mawu wutu ɔ, ye mɛ gegě sɔ́ bocyɔ vovo lɛ bɔ ye nɔte nú nǔmɛsɛn yetɔn lɛ.—Sɛ́ 12:30; 2Ax 17:29, 33.
Nǔ Xɔ Akwɛ Biblu Tɔn lɛ Biba
it-1 421 akpá. 4
Camu
É cí ɖɔ Kanáa ɖesunɔ ɖ’alɔ ɖò nǔ e jɛ é mɛ tlɔlɔ bɔ tɔ́ tɔn Camu kún gbɛ́ nǔ n’i ó ɖɔhun. Alǒ, gbigbɔ mímɛ́ d’alɔ Nɔwée b’ɛ ɖɔ ɖ’ayǐ ɖɔ kúnkan Kanáa tɔn na ɖu gǔ nǔwalɔ nyanya e Camu ɖó, bɔ è ko nɔ mɔ vlafo ɖò vǐ tɔn Kanáa sí é tɔn. Nudómɛ ɔ jɛnu ɖò ali ɖé nu hwenu e Izlayɛli-ví e gosin kúnkan Sɛmu tɔn mɛ lɛ é ɖu ɖò Kanáanu lɛ jí é. Ye mɛ e è ma hu ǎ lɛ é (ɖi kpɔ́ndéwú ɔ, Gabawɔ́ɔnnu lɛ [Jo 9]) huzu kannumɔ nú Izlayɛli. Xwè kanweko mɔkpan gudo ɔ, nudómɛ ɔ lɛ́vɔ jɛnu hwenu e Camu sín vǐ Kanáa sín kúnkan wá nɔ acɛkpikpa hlɔnhlɔn gbɛ̀ ɔ tɔn Mɛdinu lɛ kpo Pɛsinu lɛ kpo, Grèce kpo Hlɔma kpo ee gosin kúnkan Jafɛti tɔn mɛ lɛ é tɔn glɔ́ é.
it-2 403
Nɛmulɔdi
Hwenu e Nɛmulɔdi jɛ acɛ kpa jí é ɔ, toxo Babɛli tɔn, Elɛki tɔn, Akadi tɔn kpo Kalumɛ́ɛ tɔn kpo, ee ɖò Mɛzopotamíi alǒ Cineyáa yikúngban jí lɛ é ɖò axɔ́suɖuto tɔn mɛ. (Bǐ 10:10) Enɛ wu ɔ, é cí ɖɔ alixlɛ́mɛ tɔn glɔ́ wɛ è jɛ atɔxwɛ Babɛli tɔn gbá jí ɖè. Nǔ enɛ sɔgbe xá nǔ e Jwifu hwexónu tɔn lɛ lɔ nɔ lin é. Josèphe wlan ɖɔ: “Kpɛɖé kpɛɖé ɔ, [Nɛmulɔdi] bló bɔ toxo ɔ huzu toxo alǎnnú wiwa tɔn, bo nɔ ɖɔ ɖɔ ali ɖokpo e nu gbɛtɔ́ lɛ na jó xɛsi ɖi nú Mawu dó ɖè é wɛ nyí ɖɔ ye na nɔ ganjɛ hlɔnhlɔn emitɔn wu. É gblɔ́n adǎn ɖɔ enyi Mawu jló na sɔ́ sin dó vɔ gbɛ̀ ɔ na ɖevo ɔ, emi na cyɔn alɔ ye jí; lé emi na gbá atɔxwɛ ɖokpo b’ɛ na yì jǐ kaka bɔ sin sɔ́ na sixu zɛ wǔ tɔn ǎ, bo na lɛ́ ba hlɔn nú tɔ́gbó yetɔn e Mawu hu lɛ é. Akpakpa sɔ́ gbɛtɔ́ lɛ tawun bɔ ye na xwedó wěɖexámɛ [Nɛmulɔdi] tɔn, ye mɔ ɖɔ yeɖée hwíhwɛ́ hwíhwɛ́ dó Mawu glɔ́ ɔ, kannumɔ nyínyí wɛ; ye jɛ atɔxwɛ ɔ gbá jí . . . bɔ lee é yawǔ yì jǐ gbɔn é zɛ nukúnɖiɖó wu.”—Jewish Antiquities, I, 114, 115 (iv, 2, 3).