Alɔdlɛndónǔ Kplé Gbɛzán kpo Sinsɛnzɔ́ kpo Tɔn Sín Azɔ̌wema Tɔn Lɛ
1-7 AVRIL
DƆKUN MAWUXÓ Ɔ TƆN ÐÉ LƐ | 1 KƆLƐNTINU LƐ 7-9
“Nǔnina ɖé Wɛ Tlɛnmɛninɔ Nyí”
w11-EG 15/1 18 akpá. 3
Zǎn Tlɛnmɛninɔ Towe Ganji
3 Mɛ e ɖò tlɛnmɛ e ɖé nɔ mɔ táan hugǎn, bo nɔ lɛ́ vo tawun hugǎn mɛ e ko wlí alɔ é ɖé. (1 Kɔ. 7:32-35) Ali ɖagbe hugǎn e nu é sixu vlɔ́nkan nú sinsɛnzɔ́ tɔn, yí wǎn nú mɛ ɖevo lɛ, lobo lɛ́ sɛkpɔ Jehovah d’eji ɖè lɛ é nɛ. Amɔ̌, Klisanwun gegě wá mɔ lè e ɖò tlɛnmɛninɔ mɛ lɛ é b’ɛ sù nukún yetɔn, bɔ ye wá gbeta ɔ kɔn bá nɔ mɔ̌, é hwe byɔ nú táan ɖé. Mɛ ɖevo lɛ sixu nɔ ma jló na nɔ tlɛnmɛ ɖò bǐbɛ̌mɛ, amɔ̌, ɖó ninɔmɛ yetɔn lɛ ɖyɔ wutu ɔ, ye xoɖɛ bo lin tamɛ dó ninɔmɛ yetɔn jí, bo mɔ ɖɔ kpo alɔdó Jehovah tɔn kpo ɔ, emi lɔmɔ̌ sixu nɔ mɔ̌. Mɔ̌ mɛ ɔ, ye yí gbè nú ninɔmɛ yetɔn e ɖyɔ é bo jɛ tlɛnmɛninɔ gbɛ̀ zán jí.—1 Kɔ. 7:37, 38.
w08-EG 15/7 27 akpá. 1
Nǔ Taji Ðěɖee Ðò Wema Kɔlɛntinu lɛ Tɔn Mɛ lɛ É
7:33, 34—Etɛ ka nyí “gbɛmɛ fí sín nǔ lɛ” e nɔ vɛ́ adɔ̌ sunnu alǒ nyɔnu e ko wlí alɔ lɛ é sín tinmɛ? Pɔlu ɖò gesí dó gbɛmɛ sín nǔ ɖěɖee ɖó na nɔ ɖu ayi mɛ nú Klisanwun e ko wlí alɔ lɛ é wɛ. Nǔɖuɖu, avɔ, kpo xɔ kpo ɖò nǔ enɛ lɛ mɛ, loɔ, nǔ nyanya gbɛmɛ fí tɔn ɖěɖee Klisanwun lɛ nɔ nyi alɔ na lɛ é ɖ’emɛ ǎ.—1 Jaan 2:15-17.
w96-EG 1/11 5 akpá. 14
Tlɛnmɛninɔ: Ali E Hun Bɔ È Na Ðǒkan Dó Azɔ̌ Wu Bǐ Mlɛ́mlɛ́ É Ðé
14 Klisanwun tlɛnnɔ e nɔ zán tlɛnmɛninɔ tɔn dó nya cejɛnnabi sín nǔ lɛ gbé é ɖò nǔ ɖagbe wà wɛ “hú” Klisanwun e wlí alɔ lɛ é ǎ. É nɔ nɔ tlɛnmɛ, bo na nya jlǒ éɖesunɔ tɔn lɛ gbé, é nyí “ɖó axɔ́suɖuto” ɔ sín nǔ lɛ tamɛ ǎ. (Matie 19:12) Tlɛnnɔ sunnu alǒ nyɔnu ɖé ɖó na “nɔ kpé nukún dó” “Aklunɔ sín nǔ lɛ wu,” bo na “nɔ ba na nyɔ́ ɖò Aklunɔ sí,” lobo nɔ “ɖókan dó Aklunɔ sín azɔ̌ ɔ wu bǐ gbídígbídí.” Enɛ sín tinmɛ wɛ nyí ɖɔ mɛ ɔ ɖó na sɔ́ ayi tɔn blebu ɖó Jehovah kpo Klisu Jezu kpo sinsɛn jí. Enyi Klisanwun tlɛnnɔ ɖé nɔ wà mɔ̌ ɔ kɛɖɛ jɛn è sixu ɖɔ ɖɔ é ɖò “nǔ ɖagbe” wà wɛ hú Klisanwun e ko wlí alɔ lɛ é.
Nǔ Xɔ Akwɛ Biblu Tɔn lɛ Biba
lvs 251
Tinmɛ E Ðò Vivɔnu É
Ðò hweɖelɛnu ɔ, Klisanwun ɖé lɛ nɔ wá gbeta ɔ kɔn bo nɔ klán xá mɛ e ye wlí alɔ xá é, enyi é na bo ma tlɛ ɖóxó xá mɛ ɖevo ǎ ɔ nɛ. (1 Kɔlɛntinu lɛ 7:11) Ðò ninɔmɛ elɔ lɛ e bɔ d’ewu é mɛ ɔ, Klisanwun ɖé sixu lin ɖɔ emi na klán:
• Jlǒ sísɔ́ dó gbɛ́ ɖɔ è kún na kpé nukún dó xwédo mɛtɔn wu ó: Asú ɖé gbɛ́ ɖɔ emi kún na kpé nukún dó xwédo ɔ wu ɖò agbaza lixo ó kaka bɔ xwédo ɔ sɔ́ ɖó akwɛ alǒ nǔɖuɖu ǎ.—1 Timɔtée 5:8.
• Adakaxomɛwu zɛ xwé wu: Mɛ e è da é nɔ xò daka mɛ wu kaka bɔ è mɔ ɖɔ ganjininɔ mɛtɔn alǒ gbɛ̀ mɛtɔn ɖò axɔ nu.—Galatinu lɛ 5:19-21.
• Kancica e è ɖó xá Jehovah é wá ɖò axɔ nu bǐ: Asú ɔ alǒ asì ɔ bló bɔ Jehovah sinsɛn gló mɛ e é wlí alɔ xá é.—Mɛsɛ́dó 5:29.
w00-EG 15/7 31 akpá. 2
A Sixu Nɔ Gbeji Ðò Gbɛ̀ Bliblí ɖé Mɛ
Enɛ wu ɔ, mɛ winnyawinnya lɛ ɖó na dó ta alɔwliwli mɛ hwenu e jlǒ xóɖóxámɛ tɔn byɔ lan yetɔn mɛ tlolo é ǎ. Alɔwliwli nɔ byɔ ɖɔ è ni dó akpá ɖé, bɔ gbɛ̀ ninɔ sɔgbe xá akpá mɔhun ka nɔ byɔ ɖɔ è ni zin. (Bǐbɛ̌mɛ 2:24) È nyɔ́ ɖɔ è ni tó “zɛ winnyawinnya xwè wu” hwɛ̌: táan enɛ lɛ mɛ wɛ jlǒ xóɖóxámɛ tɔn nɔ syɛn tawun, bo sixu zɔ́n bɔ è wá gbeta e ma sɔgbe ǎ lɛ é kɔn. (1 Kɔlɛntinu lɛ 7:36, nwt) Xlojijɔ kpo hwɛhuhu kpo wɛ é na nyí ɖɔ mɛxo e jló na wlí alɔ e ɖé ni yì lɛ̀ aga, ɖó é ko mɔ mɛɖé bo wlí alɔ xá ǎ kpowun wutu!
8-14 AVRIL
DƆKUN MAWUXÓ Ɔ TƆN ÐÉ LƐ | 1 KƆLƐNTINU LƐ 10-13
“Jehovah Ðò Gbeji”
Nǔ E Nǔxatɔ́ lɛ Kanbyɔ lɛ É
Mɛsɛ́dó Pɔlu wlan ɖɔ Jehovah “na lɔn bɔ tɛnkpɔn ɖé na wá nú mi bo hugǎn hlɔnhlɔn e mi ɖó é ǎ.” (1 Kɔ. 10:13) Enɛ xlɛ́ ɖɔ Jehovah nɔ da tɛnkpɔn lɛ kpɔ́n jɛ nukɔn bo nɔ tuùn ee nu mǐ sixu dɛ ɖè lɛ é, bo nɔ tin bɔ enɛ lɛ nɔ wá nú mǐ wɛ à?
▪ Mǐ ni gbéjé nǔ ɖěɖee kúnkplá linlin mɔhun é kpɔ́n. Nɔví sunnu e vǐ tɔn hu éɖée é ɖé kanbyɔ ɖɔ: ‘Jehovah wɛ ka ko da kpɔ́n jɛ nukɔn bo mɔ ɖɔ enyi vǐ sunnu mǐtɔn hu éɖée ɔ, nyi kpo asì ce kpo kpéwú bo na dɛ ɖ’enu à? Nǔ nyí mɔ̌ ɖó Mawu ko mɔ ɖɔ mǐ kpéwú bo na dɛ ɖ’enu wu wɛ à?’ Hwɛjijɔ ɖé ka tíìn bo na zɔ́n bɔ mǐ na ɖi ɖɔ Jehovah nɔ tò nǔ e nɔ jɛ ɖò gbɛzán mǐtɔn mɛ lɛ é ɖò ali tawun tawun mɔhun ɖé nu wɛ à?
Nǔ e Pɔlu wlan ɖò 1 Kɔlɛntinu lɛ 10:13 mɛ é gbígbéjé kpɔ́n yì nukɔn zɔ́n bɔ mǐ wá gbeta elɔ kɔn: Hwɛjijɔ junjɔn Biblu jí ɖě tíìn bo na zɔ́n bɔ mǐ na ɖi ɖɔ Jehovah nɔ da tɛnkpɔn e nu mǐ sixu dɛ ɖè lɛ é kpɔ́n jɛ nukɔn, bo nɔ wá zɔ́n dó enɛ jí bo nɔ ɖɔ ee na wá nú mǐ lɛ é ǎ. Mi nú mǐ ni ɖɔ xó dó hwɛjijɔ e wu mǐ sixu wá gbeta enɛ kɔn é ɛnɛ jí.
Nukɔntɔn ɔ, Jehovah na nǔnina mɛɖesúsíninɔ tɔn gbɛtɔ́ lɛ. É ba ɖɔ mǐ ni ɖɔ lee mǐ na zán gbɛ̀ mǐtɔn gbɔn é. (Sɛ́n. 30:19, 20; Joz. 24:15) Enyi mǐ ɖɔ ɖɔ mǐ na zán gbɛzán e sɔgbe é ɔ, mǐ sixu ɖó nukún ɖɔ Jehovah na xlɛ́ ali mǐ. Amɔ̌, enyi mǐ ɖɔ ɖɔ mǐ na zán gbɛzán e ma sɔgbe ǎ é ɔ, mǐ na ɖí xwi xá nǔ ɖěɖee é na jì lɛ é. (Ga. 6:7) Nú Jehovah wɛ nɔ ɖɔ tɛnkpɔn e na wá nú mǐ lɛ é ɔ, enɛ ma na xlɛ́ vlafo ɖɔ é ɖè acɛ e mɛɖesúsíninɔ mǐtɔn ɖó é kpò à cé?
Wegɔ́ ɔ, Jehovah nɔ ɖè mǐ sín “hwenu kpo nǔmaɖónukún lɛ kpo” mɛ ǎ. (Nǔt. 9:11, nwt) Awě e nɔ hɛn nǔ gblé dó mɛ wu tawun é ɖé sixu xò mǐ, ɖó bɔya mǐ yì fí e ma nyɔ́ ǎ é, ɖò hwenu e ma nyɔ́ ǎ é wutu. Jezu ɖɔ xó dó gbɛtɔ́ 18 ɖěɖee jí ahohó ɖé mu jɛ bɔ ye kú lɛ é wu, bo xlɛ́ ɖɔ adla enɛ lɛ kún nyí jlǒ Mawu tɔn ó. (Luk. 13:1-5) Nǔ masɔgbe wɛ é na nyí ɖɔ è ni lin ɖɔ Mawu na ko ɖɔ mɛ ɖěɖee na gán lɛ é kpo mɛ ɖěɖee na kú ɖò awěxomɛ lɛ hwenu é kpo à cé?
Atɔngɔ́ ɔ, mǐ mɛ bǐ wɛ gbejininɔ xó e ɖò atɛ jí é kan. Flín ɖɔ Satáan mɔ xó ɖɔ dó mɛ e ɖò Jehovah sɛn wɛ lɛ é sín gbejininɔ wu, bo ɖɔ ɖɔ mǐ kún na nɔ gbeji nú Jehovah hwenu e tɛnkpɔn lɛ na wá é ó. (Jɔb. 1:9-11; 2:4; Nǔɖe. 12:10) Enyi Jehovah nɔ xò tɛnkpɔn ɖé lɛ nyi kɛ́n nú mǐ, ɖó é mɔ ɖɔ mǐ kún sixu dɛ ɖò ye nu ó wutu ɔ, enɛ ma na xlɛ́ vlafo ɖɔ é gɔ́ sò nú hwɛdómɛ Satáan tɔn e ɖɔ ɖɔ cejɛnnabi wu wɛ mǐ ɖò Mawu sɛn wɛ é à cé?
Ɛnɛgɔ́ ɔ, é byɔ ɖɔ Jehovah ni tuùn nǔ e nɔ jɛ dó mǐ wu lɛ é bǐ jɛ nukɔn ǎ. Linlin e ɖɔ ɖɔ Mawu nɔ ɖɔ tɛnkpɔn e mǐ na mɔ lɛ é jɛ nukɔn é xlɛ́ ɖɔ é ɖó na tuùn nǔ lɛ bǐ dó sɔgudo mǐtɔn wu. Amɔ̌, linlin mɔhun junjɔn Biblu jí ǎ. Nǔgbo wɛ ɖɔ Mawu kpéwú bo na tuùn sɔgudo. (Eza. 46:10) Amɔ̌, Biblu xlɛ́ mǐ ɖɔ cyan wɛ é nɔ cyan nǔ e é na tuùn dó sɔgudo wu lɛ é. (Bǐb. 18:20, 21; 22:12) Mɔ̌ mɛ ɔ, é nɔ nɔ jlɛ̌ jí dó zán nǔwukpí-kpé e é ɖó bo na tuùn sɔgudo é bo nɔ ɖó sísí nú mɛɖesúsíninɔ mǐtɔn. Nǔ e mǐ na ɖó nukún ɖò Mawu e mɛɖesúsíninɔ mǐtɔn xɔ akwɛ n’i b’ɛ nɔ lɛ́ zán jijɔ tɔn lɛ ɖó jlɛ̌ jí bɔ nǔ bǐ nɔ vɔ ɖ’ewu é sí é nɛ à cé?—Sɛ́n. 32:4; 2 Kɔ. 3:17.
Nɛ̌ mǐ ka sixu mɔ nukúnnú jɛ xó Pɔlu tɔn e ɖɔ “Mawu . . . na lɔn bɔ tɛnkpɔn ɖé na wá nú mi bo hugǎn hlɔnhlɔn e mi ɖó é ǎ” é mɛ gbɔn lo? Ðò fí ɔ, nǔ e Jehovah nɔ wà ɖò tɛnkpɔn ɔ hwenu é xlɛ́ wɛ Pɔlu ɖè, é nyí é nɔ wà nǔɖe jɛ nukɔn ɖɔ wɛ é ɖè ǎ. Xó mɛsɛ́dó ɔ tɔn lɛ na jiɖe mǐ ɖɔ tɛnkpɔn ɖebǔ na bo wá ɖò gbɛzán mǐtɔn mɛ ɔ, Jehovah na d’alɔ mǐ enyi mǐ ɖeji dó wǔtu tɔn ɔ nɛ. (Ðɛh. 55:23) Nǔgbo taji we jí wɛ xógbe gbɔdónúmɛ tɔn Pɔlu tɔn lɛ junjɔn.
Nukɔntɔn ɔ, tɛnkpɔn e nɔ wá nú mǐ lɛ é nɔ “zɛ ee gbɛtɔ́ nɔ mɔ é wu ǎ.” Enɛ wu ɔ, tɛnkpɔn e mɛ bǐ nɔ mɔ é jɛn mǐ nɔ mɔ. Tɛnkpɔn mɔhun lɛ nɔ hugǎn nǔwukpíkpé mǐtɔn ǎ, enyi mǐ ganjɛ Mawu wu ɔ nɛ. (1 Pi. 5:8, 9) Ðò xó e lɛlɛ̌ dó 1 Kɔlɛntinu lɛ 10:13 é mɛ ɔ, Pɔlu ɖɔ xó dó tɛnkpɔn ɖěɖee Izlayɛli-ví lɛ mɔ ɖò gbetótló mɛ lɛ é wu. (1 Kɔ. 10:6-11) Tɛnkpɔn enɛ lɛ ɖebǔ hugǎn nǔwukpíkpé gbɛtɔ́ tɔn alǒ hugǎn nǔwu-kpíkpé Izlayɛli-ví gbejinɔtɔ́ lɛ tɔn ǎ. Azɔn ɛnɛ wɛ Pɔlu ɖɔ ɖɔ “mɛɖé lɛ” tlitó “ɖò ye mɛ.” É blawǔ ɖɔ Izlayɛli-ví ɖé lɛ jó yeɖée dó nú jlǒ nyanya lɛ, ɖó ye sɔ́ ganjɛ Mawu wu ǎ wutu.
Wegɔ́ ɔ, “Mawu nɔ gɔn akpá e é dó lɛ ɖè ǎ.” Lee Mawu wà nǔ xá togun tɔn gbɔn é sín tan xlɛ́ ɖɔ é nɔ nyɔ́ xomɛ dó “mɛ e yí wǎn n’i bo nɔ nyi sɛ́n tɔn lɛ” é wu. (Sɛ́n. 7:9) Tan enɛ lɛ́ xlɛ́ ɖɔ Mawu nɔ ɖè akpá tɔn lɛ hwebǐnu. (Joz. 23:14) Tan gbeji enɛ e é ko nɔ wá yì é tɔn xlɛ́ ɖɔ mɛ ɖěɖee yí wǎn n’i bo setónú n’i lɛ é sixu ɖeji ɖɔ é na ɖè akpá weɖobǔ elɔ e é dó dó tɛnkpɔn e ye sixu mɔ lɛ é wu é: (1) É na lɔn nú tɛnkpɔn ɖebǔ na syɛn kaka bɔ xwi ɖíɖí xá na gló ye ǎ, (2) “é na ɖè ali nú [ye] bɔ [ye] na tɔ́n sín mɛ.”
Nɛ̌ Jehovah ka nɔ ɖè ali nú mɛ ɖěɖee nɔ ganjɛ wutu tɔn lɛ é bɔ ye nɔ ɖí xwi xá tɛnkpɔn lɛ gbɔn? É ɖò wɛn ɖɔ é hɛn ɔ, é na ɖè tɛnkpɔn ɖé síìn kpowun, enyi é sɔgbe xá jlǒ tɔn ɔ nɛ. Amɔ̌, mǐ ni flín xógbe Pɔlu tɔn lɛ: “É [Jehovah] na ɖè ali nú mi bɔ mi na tɔ́n sín mɛ [alǒ ‘kpéwú bo dɛ ɖ’enu,’ nwt].” Enɛ wu ɔ, ɖò ninɔmɛ gegě mɛ ɔ, é nɔ “ɖè ali” ɔ gbɔn nǔ e hudo mǐ é nina mǐ gblamɛ bonu mǐ na dó sixu dɛ ɖò tɛnkpɔn lɛ nu bo na ɖu ɖ’eji. Mǐ ni kpɔ́n lee Jehovah sixu ɖè ali nú mǐ gbɔn é ɖé lɛ:
▪ “É nɔ dó gbɔ nú mǐ, ɖò wuvɛ̌ e mǐ nɔ mɔ lɛ bǐ mɛ.” (2 Kɔ. 1:3, 4) Jehovah sixu xò hwihwɛ́ linlin mǐtɔn, ayi mǐtɔn kpo lee nǔ nɔ cí nú mǐ é kpo gbɔn Xó tɔn, gbigbɔ mímɛ́ tɔn, kpo nǔɖuɖu gbigbɔ tɔn e deví gbejinɔtɔ́ ɔ nɔ na mǐ é kpo gblamɛ.—Mat. 24:45; Jaan 14:16; Hlɔ. 15:4.
▪ É sixu xlɛ́ ali mǐ gbɔn gbigbɔ mímɛ́ ɔ gblamɛ. (Jaan 14:26) Nú tɛnkpɔn lɛ wá ɔ, gbigbɔ mímɛ́ sixu d’alɔ mǐ bɔ mǐ na flín tan Biblu tɔn kpo nǔgbododó ɖěɖee na zɔ́n bɔ mǐ na tuùn afɔ e mǐ na ɖè kpo nǔnywɛ kpo é.
▪ É sixu zán wɛnsagun tɔn lɛ bɔ ye na d’alɔ mǐ.—Ebl. 1:14.
▪ É sixu d’alɔ mǐ gbɔn Klisanwun hatɔ́ ɖěɖee nɔ ɖɔ xó bo nɔ wà nǔ dó “dó wusyɛn lanmɛ nú [mǐ]” lɛ é gblamɛ.—Kolo. 4:11.
Gbeta tɛ kɔn mǐ ka sixu wá dó tinmɛ e xó ɖěɖee Pɔlu ɖɔ ɖò 1 Kɔlɛntinu lɛ 10:13 mɛ é ɖó é wu? Jehovah nɔ ɖɔ tɛnkpɔn e na wá nú mǐ lɛ é ǎ. Loɔ, enyi tɛnkpɔn lɛ wá nú mǐ ɔ, mǐ sixu kú dó nǔ elɔ jí: Enyi mǐ ɖeji dó Jehovah wu bǐ mlɛ́mlɛ́ ɔ, é na lɔn gbeɖé bonu tɛnkpɔn mǐtɔn lɛ na syɛn kaka bo zɛ ee nu gbɛtɔ́ sixu dɛ ɖè é wu ǎ; é na ɖè ali nú mǐ hwebǐnu bɔ mǐ na dɛ ɖò ye nu. Linlin enɛ dó gbɔ nú mɛ tawun!
Nǔ Xɔ Akwɛ Biblu Tɔn lɛ Biba
w04-EG 1/4 29
Nǔ E Nǔxatɔ́ lɛ Kanbyɔ lɛ É
Etɛwu tan enɛ ka ɖɔ Izlayɛli-ví 23 000 wɛ kú ɖó agalilɛ wu, bɔ Tíntɔ́n 25:9 ka ɖɔ ɖɔ mɛ 24 000 wɛ kú?
Nǔ gegě wɛ è sixu ɖɔ dó tinmɛ vogbingbɔn e ɖò kɛ́n we enɛ lɛ mɛ lɛ é. Ee bɔkun hugǎn é sixu nyí ɖɔ kɛ́n e sɔgbe tawun é ɖò 23 000 kpo 24 000 kpo tɛntin, bɔ enɛ zɔ́n bɔ è lilɛ dó 23 000, alǒ 24 000.
Nǔ ɖevo e è sixu ɖɔ é ɖíe. Mɛsɛ́dó Pɔlu ɖɔ xó dó tan Izlayɛli-ví e ɖò Citimu lɛ é tɔn wu dó gb’akpá nú Klisanwun e ɖò Kɔlɛnti hwexónu tɔn lɛ é; toxo nukúnɖeji ɖé wɛ, ɖó gbɛ̀ gblegblé e è nɔ zán ɖò finɛ é wutu. É wlan ɖɔ: “Mǐ ɖó na jó mǐɖée nú agalilɛ lee mɛɖé lɛ bló gbɔn ɖò ye mɛ, bɔ gbɛtɔ́ adɔ̌kpo ɖokpo afɔwó afatɔ́n (23 000) kú ɖò kéze gbè ɖokpo mɛ é ǎ.” Pɔlu ɖɔ xó dó gbɛtɔ́ 23 000 wu bo dó dó gesí mɛ ɖěɖee Jehovah hu ɖó ye lɛ̀ aga wutu lɛ é.—1 Kɔlɛntinu lɛ 10:8.
Amɔ̌, Kɛ́nsísɔ́ wemata 25 ɖɔ nú mǐ ɖɔ ‘Izlayɛli-ví lɛ . . . nɔ sɛn vodun Baalu e ɖò Peɔ́ɔ é, bɔ Jehovah sin xomɛ dó ye.’ Enɛ wu ɔ, Jehovah ɖegbe nú Mɔyizi ɖɔ é ni hu “togun Izlayɛli tɔn ɔ sín gǎn lɛ bǐ.” Mɔyizi wá ɖɔ nú hwɛɖɔtɔ́ lɛ ɖɔ ye ni wà nǔ e Jehovah zɔ́n é. Wǎgbɔ tɔn ɔ, hwenu e Pinxasi yawǔ ɖi wǔ, bo hu Izlayɛli-ví e kplá Madiáani-ví nyɔnu ɖokpo wá fí e ye ɖó gɔnu ɖó é ɔ, “nǔ nyanya e ɖò jijɛ dó Izlayɛli-ví lɛ jí wɛ ɔ nɔ te.” Tan ɔ fó kpo xógbe elɔ lɛ kpo: “Nǔ nyanya enɛ e jɛ dó ye jí ɔ, gbɛtɔ́ adɔ̌kpo ɖě děgba (24 000) wɛ kú ɖ’emɛ.”—Kɛ́nsísɔ́ 25:1-9.
É ɖò wɛn ɖɔ kɛ́n e xó è ɖɔ ɖò Kɛ́nsísɔ́ mɛ é ɔ, “togun Izlayɛli tɔn ɔ sín gǎn” e hwɛɖɔtɔ́ lɛ hu lɛ é kpo mɛ ɖěɖee Jehovah ɖesunɔ hu tlɔlɔ lɛ é kpo ɖ’emɛ. É cí ɖɔ togun Izlayɛli tɔn ɔ sín gǎn afatɔ́n e hwɛɖɔtɔ́ lɛ hu lɛ é wɛ zɔ́n bɔ kɛ́n ɔ huzu 24 000. É sixu nyí ɖɔ gǎn enɛ lɛ, alǒ nukɔntɔ́ enɛ lɛ lɛ̀ aga, ɖó alɔ ɖò vodunsinsɛn mɛ, alǒ na glaglá mɛ e nɔ wà mɔ̌ lɛ é wutu ɔ, ye hu hwɛ ‘ɖó vodun Baalu-Peɔ́ɔ tɔn e ye sɛn é’ wutu.
Biblu alɔdlɛndónǔ tɔn ɖé tinmɛ xókwín “sɛn” ɔ bo ɖɔ ɖɔ é sixu nyí “è sin mɛɖée dó mɛ ɖevo wu.” Togun ɖeɖóvo Jehovah tɔn wɛ nú Izlayɛli-ví lɛ, amɔ̌, hwenu e ye “ɖò vodun Baalu-Peɔ́ɔ tɔn sɛn wɛ” é ɔ, ye hɛn kancica e ye ɖó bo sɔ́ yeɖée jó nú Mawu é gblé. Xwè 700 mɔ̌ gudo ɔ, Jehovah ɖɔ nú Izlayɛli-ví lɛ gbɔn gbeyiɖɔ Ozée jí ɖɔ: “Ee ye jɛ Baalu-Peɔ́ɔ tlolo ɔ, ye jɛ vodun Baalu sɛn jí, bo jó yeɖée dó nú vodun hɛ̌n, bɔ ye kpo asú yetɔn vodun ɔ kpo bǐ huzu nǔgbɛ́hɛn.” (Ozée 9:10) Ye mɛ ɖěɖee wà mɔ̌ lɛ é bǐ xwíi wɛ jɛxa hwɛɖónúmɛ syɛnsyɛn Mawu tɔn. Mɔ̌ mɛ ɔ, Mɔyizi flín Izlayɛli-ví lɛ ɖɔ: ‘Mi mɔ lee Jehovah, Mawu mitɔn wà nǔ gbɔn hwenu e vodun Baalu-Peɔ́ɔ sín xó wá é kpo nukún mitɔn kpo: Jehovah, Mawu mitɔn sú mɛ e sɛn vodun Baalu-Peɔ́ɔ ɖò tɛntin mitɔn lɛ bǐ sín kún dó.’—Sɛ́nflínmɛ 4:3.
w15-EG 15/2 30
Nǔ E Nǔxatɔ́ lɛ Kanbyɔ lɛ É
Enyi wɛnjlatɔ́ nyɔnu ɖé ɖò nukún kpé dó Biblu kplɔnkplɔn ɖé wu wɛ, bɔ wɛnjlatɔ́ sunnu ɖé ɖò finɛ ɔ, é byɔ ɖɔ é ni cyɔn nǔ ta wɛ à?
▪ Ðò xóta “Nǔ E Nǔxatɔ́ lɛ Kanbyɔ lɛ É” ee tɔ́n dò Atɔxwɛ 15 Juillet 2002 tɔn mɛ é mɛ ɔ, è ɖɔ ɖɔ enyi nɔví nyɔnu ɖé ɖò nukún kpé dó Biblu kplɔnkplɔn ɖé wu wɛ, bɔ wɛnjlatɔ́ sunnu e bló baptɛm, alǒ gbɔ é ɖé ɖò finɛ ɔ, é ɖó na cyɔn nǔ ta. È ba dò nú nǔ dó xó enɛ ɔ wu d’eji bo mɔ ɖɔ é byɔ ɖɔ è ni bló huzuhuzu ɖé d’eji.
Enyi wɛnjlatɔ́ sunnu e ko bló baptɛm é ɖé wɛ xwedó nɔví nyɔnu ɔ, hwenu e é ɖò nǔ kplɔ́n xá Biblu kplɔntɔ́ e è ko ɖò nǔ kplɔ́n xá wɛ é ɖé é ɔ, é ɖó na cyɔn nǔ ta dandan. Mɔ̌ mɛ ɔ, é ɖè sísí e é ɖó nú tuto tatɔ́ nyínyí tɔn e ɖò agun Klisanwun tɔn mɛ é xlɛ́, ɖó azɔ̌ e nyí nɔví sunnu ɔ tɔn é wà wɛ é ɖè. (1 Kɔ. 11:5, 6, 10) Ðò ali ɖé nu ɔ, é sixu byɔ nɔví sunnu ɔ ɖɔ é ni kpé nukún dó nǔkplɔnkplɔn ɔ wu, enyi nɔví sunnu ɔ jɛxa bo lɛ́ ɖó nǔwukpíkpé bo na wà mɔ̌ ɔ nɛ.
Ðò alɔ ɖevo mɛ ɔ, enyi wɛnjlatɔ́ sunnu ee ma ko bló baptɛm ǎ, bo ma ka nyí asú nɔví nyɔnu ɔ tɔn ǎ é ɖé wɛ xwedó è, hwenu e é ɖò nǔ kplɔ́n xá Biblu kplɔntɔ́ e è ko ɖò nǔ kplɔ́n xá wɛ é ɖé é ɔ, é byɔ ɖɔ é ni cyɔn nǔ ta ǎ, ɖó Biblu ɖɔ mɔ̌ ǎ wutu. É ɖò mɔ̌ có, ayixa nɔví nyɔnu ɖé lɛ tɔn sixu sísɛ́ ye bɔ ye cyɔn nǔ ta, é na bo tlɛ nyí ɖò ninɔmɛ mɔhun lɛ mɛ ɔ nɛ.
22-28 AVRIL
DƆKUN MAWUXÓ Ɔ TƆN ÐÉ LƐ | 1 KƆLƐNTINU LƐ 14-16
“Mawu Na Nyí Nǔ Bǐ nú Mɛ Bǐ”
w98-EG 1/7 21 akpá. 10
“È Na Sú Kú Sín Kún Dó”
10 “Gbɛ̀ na vɔ” ɔ wɛ nyí vivɔnu Axɔsuɖuɖu Xwè Afatɔ́n tɔn Klisu tɔn tɔn, hwenu e Jezu na gbɔn mɛɖéesɔ́hwe kpo gbejininɔ kpo gblamɛ, bo sɔ́ Axɔ́suɖuto ɔ dó alɔ mɛ nú Mawu e nyí Tɔ́ tɔn é é. (Nǔɖexlɛ́mɛ 20:4) Linlin Mawu tɔn e nyí ɖɔ “nǔ e ɖò jinukúnsin lɛ, kpo ee ɖò ayikúngban jí lɛ bǐ kpo na kplé ɖò gǎn ɖokpo géé [Klisu] glɔ́” é na jɛnu. (Efɛzinu lɛ 1:9, 10) Amɔ̌, jɛ nukɔn hwɛ̌ ɔ, Klisu na ko sú kún dó nú “acɛkpikpa lɛ bǐ kpo hlɔnhlɔn e ɖò yɛswímɛ,” bo klán gbè xá jlǒ Mawu Nǔbǐwukpetɔ́ ɔ tɔn lɛ é kpo. Enɛ byɔ nǔ hú kún e è na sú dó nú mɛ ɖò Haamagedɔni é. (Nǔɖexlɛ́mɛ 16:16; 19:11-21) Pɔlu ɖɔ: “Ðó Klisu ɖó na ɖò axɔ́su ɖu wɛ kaka bɔ Mawu na ɖu ɖò kɛntɔ́ lɛ bǐ jí, bo na bɛ́ ye dó afɔ tɔn lɛ glɔ́. Kɛntɔ́ gudo tɔn e sín kún è na sú dó ɔ wɛ nyí kú. (1 Kɔlɛntinu lɛ 15:25, 26) Nǔgbo ɔ, è na ɖè nǔ e hwɛhuhu Adamu tɔn kpo kú tɔn kpo dɔn nyi ayǐ lɛ é bǐ síìn. Enɛ gudo ɔ, Mawu na fɔ́n mɛ e ɖò “yɔdo flǐn tɔn” mɛ lɛ é bǐ wá gbɛ̀.—Jaan 5:28, nwt.
Axɔ́suɖuto ɔ Ðò Jlǒ Mawu Tɔn Wà Wɛ Ðò Ayikúngban Jí
21 Amɔ̌, nɛ̌ é ka na nyí gbɔn nú nǔ e mɛ azɔn lɛ bǐ nɔ tɔ́n kɔ dó, lè hwɛhuhu tɔn e nyí kú bɔ è ma sixu xógló ǎ é? É wɛ nyí “kɛntɔ́ gudo tɔn” ee nukɔn é lín oo, é yá oo, gbɛtɔ́ hwɛhutɔ́ lɛ bǐ nɔ jó gbè ɖè é. (1 Kɔ. 15:26) Amɔ̌, kú nyí kɛntɔ́ dó xɛsi ɖé nú Jehovah wɛ à? Ðǒ ayi nǔ e Ezayíi ɖɔ ɖ’ayǐ é wu: “Mawu Mavɔmavɔ na sú kú sín kún dó kaka sɔyi; Aklunɔ Mavɔmavɔ na súnsún ɖasin sín nukún mɛ nú mɛ bǐ.” (Eza. 25:8) A sixu dó nukún hwe enɛ nu mɛ kpɔ́n à? È sɔ́ na ɖi cyɔ ɖě ǎ, kúxwé ɖě ka sɔ́ na tíìn ǎ, ɖasin wǔbla tɔn lɔ ɖě ka sɔ́ na ɖè ǎ! É nyɔ́ wà ɔ, ɖasin awǎjijɛ tɔn wɛ è na mɔ hwenu e Jehovah na ɖò akpá ɖagbeɖagbe e é dó ɖɔ emi na fɔ́n mɛkúkú lɛ é ɖè wɛ é! (Xà Ezayíi 26:19.) Gudo mɛ ɔ, è na bló nǔ e kú ko hɛn gblé lɛ é bǐ ɖó.
w12-EG 15/9 12 akpá. 17
Fífá Na Tíìn nú Xwè Afatɔ́n, Bo Na Lɛ́ Tíìn Kaka Sɔyi!
17 È sɔ́ sixu mɔ xógbe ee nyɔ́ hugǎn é ɖé dó tinmɛ lee nǔ na cí ɖò hwenɛnu é zɛ xógbe elɔ wu ǎ: “Mawu na nyí nǔ bǐ nú mɛ bǐ.” Etɛ ka nyí tinmɛ enɛ tɔn? Dǒ nukún lee nǔ na ko cí ɖò ji-kpá Edɛni tɔn mɛ, hwenu e Adamu kpo Ɛvu kpo e nyí mɛ maɖóblɔ̌ é lɔ ɖò xwédo Jehovah tɔn e mɛ fífá kpo nǔwaɖókpɔ́ kpo ɖè é mɛ kpɔ́n sɛ́dó. Jehovah e nyí Nǔbǐwukpétɔ́ Wɛkɛ ɔ tɔn é kp’acɛ dó nǔɖiɖó tɔn lɛ, wɛnsagun lɛ kpo gbɛtɔ́ lɛ kpo bǐ jí tlɔlɔ. Ye kpéwú, bo nɔ ɖɔ xó xá ɛ tlɔlɔ, sɛn ɛ, b’ɛ nɔ kɔn nyɔna dó ye jí. É nyí “nǔ bǐ nú mɛ bǐ.”
Nǔ Xɔ Akwɛ Biblu Tɔn lɛ Biba
w12-EG 1/10 9, gbǎví
Gbigbɛ́ wɛ mɛsɛ́dó Pɔlu ɖè ɖɔ nyɔnu lɛ kún na ɖɔ xó ó à?
Mɛsɛ́dó Pɔlu wlan ɖɔ: “Nyɔnu lɛ ɖó na nɔ abwɛ hwenu e agun ɔ kplé é.” (1 Kɔlɛntinu lɛ 14:34) Etɛ ɖɔ wɛ é ka ɖè? Nǔwukpíkpé yetɔn vɔ́da na wɛ é ka ɖè à? Eǒ. É nyɔ́ wà ɔ, é nɔ ɖɔ xó dó nǔ ɖagbe e nyɔnu lɛ nɔ kplɔ́n mɛ é wu hwɛhwɛ. (2 Timɔtée 1:5; Titu 2:3-5) Ðò wema e Pɔlu sɛ́dó Kɔlɛntinu lɛ é mɛ ɔ, é nyí nyɔnu lɛ kɛɖɛ wɛ é ɖè wě xá ǎ, loɔ, é lɛ́ ɖè wě xá mɛ e ɖó nǔnina xóɖiɖɔ kpo nǔɖɔɖ’ayǐ kpo tɔn lɛ é ɖokpo ɖokpo ɖɔ ye ni nɔ “nɔ abwɛ” hwenu e nǔɖitɔ́ ɖevo ɖò xó ɖɔ wɛ é. (1 Kɔlɛntinu lɛ 14:26-30, 33) É cí ɖɔ akpakpa nɔ ɖò nyɔnu Klisanwun ɖé lɛ sɔ́ wɛ ɖó nǔ yɔyɔ̌ ɖěɖee ye ɖi nǔ na lɛ é wutu, kaka bɔ ye nɔ ɖó xóɖɔtɔ́ ɔ te, bo na kan nǔ byɔ, lee é ko nyí aca mɛ lɛ tɔn gbɔn ɖò akpá-xwé gbɛ̀ ɔ tɔn enɛ é ɖɔhun. Bo na dó nyi alɔ nú nǔ hannyahannya wiwa mɔhun ɔ, mɛsɛ́dó Pɔlu byɔ ye ɖɔ “ye ni kan xó byɔ asú yetɔn lɛ ɖò xwégbe.”—1 Kɔlɛntinu lɛ 14:35.
it-1-F 1181
Agbaza E Ma Nɔ Nyɔ Ǎ É
Ðó mɛ ɖěɖee na kp’acɛ xá Jezu lɛ é lɔ na fɔ́n sín kú éɖɔhun wutu ɔ, è na fɔ́n ye sín kú bɔ ye na nɔ gbɛ̀ kaka sɔyi, ɖi nǔɖiɖó gbigbɔ tɔn lɛ ɖɔhun kpowun wɛ ǎ, loɔ, è na fɔ́n ye dó agbaza e ma nɔ kú ǎ é kpo agbaza e ma nɔ nyɔ ǎ é kpo mɛ. Ðó ye ko nɔ gbɛ̀ kpɔ́n, bo sɛn Mawu kpo gbejininɔ kpo, lobo lɛ́ kú dó agbaza gbɛtɔ́ tɔn e nɔ nyɔ é mɛ wutu ɔ, è fɔ́n ye dìn dó agbaza gbigbɔ tɔn e ma nɔ nyɔ ǎ é mɛ, lee Pɔlu ɖɔ nyi wɛn ɖò 1 Kɔlɛntinu lɛ 15:42-54 mɛ gbɔn é. Enɛ wu ɔ, é ɖò wɛn ɖɔ agbaza e ma nɔ kú ǎ é dó gesí gbɛ̀ alɔkpa e sín vivǐ ye nɔ ɖu é, é ɖó fifónu ǎ, é ka nɔ lɛ́ gblé ǎ, loɔ, é cí ɖɔ agbaza e ma nɔ nyɔ ǎ é ɖò gesí dó agbaza e Mawu na ye é wɛ ɖɔhun, agbaza enɛ ɖò gblegblé, alǒ nyinyɔ kannu ǎ. Hǔn, é cí ɖɔ Mawu na ye hlɔnhlɔn bɔ ye na nɔ gbɛ̀ yeɖoɖó; ye ɖó hudo hlɔnhlɔn ɖevo tɔn lee é nɔ nyí gbɔn nú nǔɖiɖó tɔn agbaza tɔn kpo gbigbɔ tɔn kpo ɖevo lɛ é ǎ. Kúnnuɖenú e sɔ́ akpakpa mɛ tawun é ɖé wɛ nyí enɛ, bo ɖexlɛ́ ɖɔ Mawu ɖeji dó ye wu. Nǔɖiɖó enɛ lɛ ɖò yeɖée kannu bo lɛ́ ɖó agbaza e ma nɔ gblé ǎ é có, Mawu gɔ́n acɛ ɖó dó ye jí ǎ; Klisu Jezu e nyí Gǎn yetɔn é ɖɔhun ɔ, ye kpó ɖò Tɔ́ yetɔn sín jlǒ wà wɛ, bo lɛ́ ɖò alixlɛ́mɛ tɔn lɛ xwedó wɛ.—1Kɔ 15:23-28.
29 AVRIL–5 MAI
DƆKUN MAWUXÓ Ɔ TƆN ÐÉ LƐ | 2 KƆLƐNTINU LƐ 1-3
“Jehovah: ‘Mawu E Nɔ Dó Gbɔ nú Mɛ Ðò Ali Bǐ Nu É’”
“Nɔ Ya Avǐ Xá Mɛ E Ðò Avǐ Ya Wɛ Lɛ”
4 Mɛvívɛ́ ɖé lɛ kú dó Tɔ́ nǔblawukúnúmɛtɔ́ mǐtɔn ɖesunɔ, ɖi Ablaxamu, Izaki, Jakɔbu, Mɔyizi kpo Axɔsu Davidi kpo. (Kɛ́n. 12:6-8; Mat. 22:31, 32; Mɛ. 13:22) Xó Mawu tɔn na mǐ jiɖe ɖɔ akpakpa ɖò Jehovah sɔ́ wɛ, bɔ é ɖò nukún ɖó hwenu e é na fɔ́n ye wá gbɛ̀ é wɛ. (Jɔb. 14:14, 15) Ye na ɖó awǎjijɛ bo na ɖò lanmɛ syɛn hunsin ɖagbe mɛ. Lɛ̌ ɖ’ayǐ wu ɖɔ Vǐ vívɛ́ná Mawu tɔn, “mɛ e é yí wǎn na tawun é” lɔ kú wuvɛ̌ kú. (Nǔx. 8:22, 30, nwt) È sixu tinmɛ lee Jehovah na ko sè wuvɛ̌ sɔ́ é ǎ.—Jaan 5:20; 10:17.
“Nɔ Ya Avǐ Xá Mɛ E Ðò Avǐ Ya Wɛ Lɛ”
14 É ɖò wɛn ɖɔ é sixu vɛwǔ bɔ mǐ na tuùn nǔ e mǐ na ɖɔ nú mɛ e ɖò wuvɛ̌ sè wɛ é ɖé. Amɔ̌, Biblu xlɛ́ ɖɔ “mɛ e . . . ɖó nǔnywɛ ɔ, xó tɔn nɔ gbɔ azɔn.” (Nǔx. 12:18) Mɛ gegě mɔ linlin gbɔdónúmɛ tɔn e ye na má xá mɛ lɛ é ɖò alɔnuwema Whenuena Mẹhe Hiẹ Yiwanna de Kú mɛ. Amɔ̌ hwɛhwɛ ɔ, nǔ e a sixu wà bɔ é d’alɔ mɛ hugǎn é wɛ nyí ɖɔ a ni “ya avǐ xá mɛ e ɖò avǐ ya wɛ lɛ” é. (Hlɔ. 12:15) Gaby e sín asú kú é yí gbè ɖɔ: “Avǐ wá huzu lee un nɔ ɖɔ nǔ e ɖò ayi ce mɛ lɛ é gbɔn é. Enɛ wɛ zɔ́n bɔ é nɔ dó gbɔ nú mì hwenu e xɔ́ntɔn lɛ y’avǐ xá mì é. Ðò hwe enɛ nu ɔ, un sɔ́ mɔ ɖɔ un ɖò nyiɖokpo ɖò wuvɛ̌ e un sè lɛ é mɛ ǎ.”
Nǔ Xɔ Akwɛ Biblu Tɔn lɛ Biba
w16.04-EG 32
Nǔ E Nǔxatɔ́ lɛ Kanbyɔ lɛ É
Etɛ ka nyí “ganjɛwu” kpo “wuntun” kpo e Mawu nɔ na Klisanwun yí ami dó ɖè ɖokpo ɖokpo é?—2 Kɔ. 1:21, 22.
▪ Ganjɛwu: Sɔgbe kpo alɔdlɛndónǔ ɖé kpo ɔ, xógbe Glɛkigbe tɔn e è lilɛ dó “ganjɛwu” ɖò 2 Kɔlɛntinu lɛ 1:22 mɛ é ɔ, “sɛ́n kpo ajɔ̌wiwa kpo sín xógbe ɖé wɛ,” bɔ tinmɛ tɔn nyí “axɔ súsú akpá bǔ, nǔɖe sísɔ́ ɖó gbanu, akpá syɛnsyɛn didó dó ɖexlɛ́ ɖɔ è ko sú akwɛ ɔ ɖě ɖ’emɛ, b’ɛ nɔ na ganjɛwu mɛ ɖò sɛ́n linu dó nǔ e xɔ gbé è ja é wu, alǒ ɖɔ alɔ e è dó wema ɔ mɛ é nɔ ɖó ganjɛwu.” Ðò mɛ yí ami dó ɖè lɛ kpáxwé ɔ, Jehovah ko na ganjɛwu ɖé dó ajɔ yetɔn wu. Axɔ ɔ bǐ súsú e xó è tinmɛ ɖò 2 Kɔlɛntinu lɛ 5:1-5 mɛ é wɛ nyí ɖɔ ye na ɖó agbaza jixwé tɔn e ma nɔ nyɔ ǎ é. Nǔnina agbaza e ma nɔ kú ǎ é tɔn e ye ɖó é lɔ ɖò ajɔ ɔ mɛ.—1 Kɔ. 15:48-54.
Ðò Glɛkigbe égbé tɔn mɛ ɔ, xógbe e cá kan xá é wɛ nyí alɔkɛ́ akɔjijɛ tɔn. Nǔjlɛdonǔwu ɖagbe ɖé wɛ enɛ nyí nú mɛ ɖěɖee na wá huzu asì nǔjlɛdonǔwu tɔn Klisu tɔn sín akpáxwé lɛ é.—2 Kɔ. 11:2; Nǔɖe. 21:2, 9.
▪ Wuntun: Ðò hwexónu ɔ, è nɔ zán wuntun ɖé, alɔ wɛ è dó nǔɖe mɛ ɖɔhun, dó xlɛ́ ɖɔ nǔɖe nyí mɛtɔn, sɔgbe, alǒ dó xlɛ́ ɖɔ è jɛ akɔ ɖé. Ðò mɛ yí ami dó ɖè lɛ sín ninɔmɛ mɛ ɔ, è sɔ́ gbigbɔ mimɛ dó ɖó “wuntun” ye, alǒ sun nyǐ ye ɖò nǔjlɛdonǔwu linu, dó ɖexlɛ́ ɖɔ ye nyí nǔɖokan Mawu tɔn. (Efɛ. 1:13, 14) Amɔ̌, wuntun enɛ ka nyí tɛgbɛ nú ǎ, afi nú wuntun enɛ nɔ wǔ tɔn nú táan kpɛɖé jɛ nukɔn nú kú e é na kú kpo gbejininɔ kpo é, alǒ é nɔ wǔ tɔn nú táan kpɛɖé jɛ nukɔn nú bǐbɛ̌ ya ɖaxó ɔ tɔn ɔ nɛ.—Efɛ. 4:30; Nǔɖe. 7:2-4.
w10-F 1/8 23
A ka Tuùn À?
Etɛ dó gesí wɛ mɛsɛ́dó Pɔlu ka ɖè hwenu e é ɖɔ “ɖuɖejihwan” sín xó é?
▪ Pɔlu wlan ɖɔ: “Mawu . . . nɔ dɔn mǐ hwebǐnu, bɔ mǐ ɖò gudo tɔn ɖò ɖuɖejihwan e mɛ mǐ ɖò bǔ xá Klisu ɖè ɔ mɛ. É nɔ sɔ́ mǐ dó w’azɔ̌ na, bonu mɛ lɛ na tuùn Klisu gbɔn fí bǐ, célu e wǎn tɔn nɔ gbakpé fí bǐ é ɖɔhun. Nǔgbo ɔ, mǐ cí zalinkpɔ́n wǎn ɖagbenɔ ɖé ɖɔhun, bɔ Klisu zé na Mawu; mǐ nyí zalinkpɔ́n wǎn ɖagbenɔ nú mɛ e ɖò hwlɛngán sín ali jí lɛ é, bo lɛ́ nyí nú mɛ e ɖò bubǔ wɛ lɛ é. Amɔ̌, wǎn e nɔ hu mɛ ɔ wɛ mǐ nyí nú mɛ e ɖò bubǔ wɛ lɛ, bo ka nyí wǎn e nɔ na gbɛ̀ mɛ ɔ nú mɛ e ɖò hwlɛngán sín ali jí lɛ é.”—2 Kɔlɛntinu lɛ 2:14-16.
Mɛsɛ́dó ɔ ɖò gesí dó aca e Hlɔmanu lɛ ɖó bo nɔ bló nǔwiwa ɖé dó xɔ susu nú ahwangán ɔ ɖó ɖu e é ɖu ɖò kɛntɔ́ yetɔn lɛ jí é wutu é wɛ. Ðò nǔwiwa mɔhun lɛ hwenu ɔ, è nɔ ɖè nǔ e ahwanfuntɔ́ lɛ yí ɖò kɛntɔ́ yetɔn lɛ sí é kpo ahwan kannumɔ lɛ kpo nyi wěxo, bo nɔ ɖè nyibu’sú e na dó savɔ̌ na wɛ è ɖè lɛ é tɔ́n hwenu e mɛ lɛ ɖò kpɛ́ xò nú ahwangán e ɖó ɖuɖeji é kpo ahwankpá tɔn kpo wɛ é. Ðò nǔwiwa ɔ sín vivɔnu ɔ, è nɔ sɔ́ nyibu’sú lɛ dó savɔ̌, b’ɛ cí ɖɔ è nɔ hu ahwan kannumɔ lɛ habǔ wɛ ɖɔhun.
Wema ɖé ɖɔ ɖɔ nǔjlɛdonǔwu “célu wǎn ɖagbenɔ Klisu tɔn” e xó è ɖɔ b’ɛ nɔ nyí gbɛ̀ nú mɛɖé lɛ, bo ka nɔ nyí kú nú mɛ ɖevo lɛ é “na ko ɖò gesí dó aca e Hlɔmanu lɛ ɖó, bo nɔ dó zalinkpɔ́n zo gbɔn ali e tó wà nǔ ɔ ɖè wɛ ye ɖè é télélé é wɛ. Wǎn e ɖò dindín wɛ é nyí ɖuɖeji nú ahwanfuntɔ́ lɛ, bo ka nɔ flín ahwan kannumɔ lɛ ɖɔ kú sixu ɖò te kpɔ́n emi.” (The International Standard Bible Encyclopedia)