Ni ‘Aaafɔ Mɔ Ehee’ Ebahe Gbɛi
“FƆMƆ EHEE EGBƐ ESHWA.” Enɛ ji saneyitso ni je kpo yɛ Los Angeles ni aŋma yɛ New York Post adafitswaa wolo lɛ mli yɛ May 19, 1980. Adafitswaa, ni atsuɔ he nii mra nɛɛ tee nɔ ejaje akɛ: “Onukpai ni yɔɔ Amerika lɛ ateŋ mɛi ni fa fe fa, taakɛ Gallup Poll amaniɛbɔɔ ko ni ba lɛ tsɔ hiɛ etsi ta lɛ, ena Kristofoi ajamɔ mli niiashikpamɔ ni ji ‘fɔmɔ hee’ nɛɛ eko. Amaniɛbɔɔ lɛ . . . tsɔɔ akɛ Amerikabii ni amɛdara akpekpei 84 kɛ amɛhe eha Yesu Kristo ni amɛsusuɔ enɛ he akɛ efimɔɔ amɛ.” Be ko dani enɛ aaaba lɛ, no mli lɛ nii amlitaomɔ ko ebɔ amaniɛ akɛ kɛ hoo kwraa lɛ Amerika Protestant gbekɛbii ni yeko afii nyɔŋmai enyɔ lɛ ayibɔ ko ni miihe ashɛ fa ena ‘fɔmɔ hee’ nɛɛ mli niiashikpamɔ Parade ni ji July 6, 1980 adafitswaa wolo ni baa daa otsi lɛ kɛɛ akɛ hii etɛ ni peleɔ U.S. Amerika maŋnɔkwɛmɔ sɛi lɛ he yɛ nakai be lɛ mli, Carter, Reagan kɛ Anderson fɛɛ kɛɔ akɛ amɛji Kristofoi ni amɛna ‘fɔmɔ hee.’
Yɛ bei komɛi amli lɛ ‘fɔmɔ hee’ Kristofoi nɛɛ kɛ omanye ni amɛyeɔ yɛ nitsumɔ mli yɛ je lɛ mli lɛ toɔ fɔmɔ hee ni amɛna ekoŋŋ lɛ he. Abɔ amaniɛ akɛ New York nitsumɔtsɛ kpanaa ko ni eye omanye yɛ nitsumɔ mli lɛ kɛɛ akɛ: “Okɛ ohe aha Nuŋtsɔ lɛ, ni Nuŋtsɔ lɛ baaye abuao. Be ko beni mahe nitsumɔ ko ni ji Bonwit Teller lɛ, no mli lɛ esa akɛ mana shika dɔla akpekpei 2.5, ni mileee gbɛ ni matsɔ nɔ maná. Eba yɛ naakpɛɛ gbɛ nɔ. Ni nakai nɔŋŋ hu eba yɛ be mli ni mihe nitsumɔ ni ji Tiffany, ni no mli lɛ esa ni mana shika ni ji dɔla akpeiakpe kome mafata he.” Adafitswaa wolo ko ni jɛ San Francisco bɔ amaniɛ akɛ:” ‘Fɔmɔ Hee’ Bɔltswalɔi Ayi Miifa,” ni etee nɔ etsɔɔ akɛ mɛi ni tswaa besbɔl nɛɛ ateŋ mɛi pii miikɛɛ akɛ afɔ amɛ ehee, ni etee nɔ etsɔɔ bɔ ni nɛkɛ bɔltswalɔi nɛɛ ateŋ mɛi komɛi tsɔɔ akɛ omanye ni amɛye lɛ jɛ fɔ ni afɔ amɛ ehee lɛ hewɔ. Amɛteŋ mɔ kome kɛɛ akɛ: “Afɔɔɔ mi sanebimɔ tsɔ, no hewɔ lɛ maŋɔ nɛkɛ hegbɛ nɛɛ ni mikɛ yijiemɔ aha Yesu Kristo Lɛ ji No. 1, loo klɛŋklɛŋ mɔ yɛ mishihilɛ mli.” Mɔ kroko hu kɛɛ akɛ “ewaaa kwraa akɛ okɛ ohe aaawo besbɔl shwɛmɔ lɛ mli ni yɛ nakai beaŋ nɔŋŋ lɛ yɛ wala shwɛmɔ lɛ mli, yɛ be mli ni oyɔɔ Nyɔŋmɔ akɛ ohefatalɔ lɛ.”
Agbɛnɛ hu abɔ amaniɛ yɛ omanye ni “The Electric Church” lɛ eye yɛ shika gbɛfaŋ lɛ, he akɛ: “Jamɔ he Adafitswaa Kɛtsɔ Radio nɔ Ebafee Nitsumɔ Agbo, ni enɛ Gbɛɔ Eshwaa U.S. Amerika Fɛɛ Ni Kristofoi ni Afɔ Amɛ Ehee lɛ Ji Mɛi ni Woɔ Enɛ He Nyɔmɔ: Omanye ni Jerry Falwel Eye. Oti: ‘Tsuii kɛ Kotokuiaŋ Shika.’”—The Wall Street Journal.
Shi kɛlɛ, jeee jamɔi fɛɛ ni yɔɔ Kristendom lɛ nyaa nɛkɛ su nɛɛ he. No hewɔ lɛ New York Times lɛ kɛɛ akɛ ‘Presbyterianbii amli egbala yɛ jamɔ he sane nɛɛ he,’ ni ákɛ hewalɛ ni “‘Fɔmɔ Hee’ kui lɛ naa lɛ ji nɔ ko ni amɛkui sɔrɔtɔoi lɛ miije ŋwane yɛ he.” Mɛi komɛi wieɔ nɛkɛ su nɛɛ he akɛ nɔ ni damɔ henumɔ nɔ kɛkɛ, ni Nyɔŋmɔjamɔ he nitsɔɔlɔ ko kɛɛ akɛ “nikaselɔi babaoo yɛ ni anyɛɛɛ atsɔɔ amɛ nii” yɛ amɛ ‘fɔmɔ hee’ su nɛɛ hewɔ. Nyɔŋmɔ he nikasemɔ skul nɛɛ ekome yɛ ni nikaselɔi lɛ ateŋ mɛi aaafee fa kɛɔ akɛ afɔ amɛ ehee.
Yɛ fɛɛ mli lɛ, jwɛŋmɔ lɛ ji akɛ ‘fɔmɔ hee’ lɛ kɛ “hekɛhamɔ” ni mɔ ko feɔ akɛ ebaasɔmɔ Nyɔŋmɔ kɛ Kristo lɛ shishinumɔ yaa pɛpɛɛpɛ, ni nakai ji gbɛ ni sanekpakpa jajelɔi ni amɛhe gbɛi lɛ tsɔɔ sane lɛ shishi. Enɛ teeɔ sanebimɔi komɛi ashi: Yesu kɛɛ akɛ gbɛ ni kɛ mɔ yaa wala mli lɛ yɛ fintɔŋŋ ni enɔ nyiɛmɔ wa ni mɛi fioo ji mɛi ni naa no. (Mat. 7:13, 14) Etee nɔ ejaje shii abɔ akɛ esɛɛnyiɛlɔi lɛ jɛɛɛ je nɛŋ. (Yoh. 15:19; 17:16) Te aaafee tɛŋŋ ni ewiemɔi nɛɛ kɛ nɔ ni akɛɔ akɛ mɛi ni amɛdara yɛ Amerika lɛ fɛɛ ateŋ mɛi ni fe fa ji mɛi ni amɛna ‘fɔmɔ hee’ he niiashikpamɔ nɛɛ kɛ ehe aaakpa gbee lɛ? Ni jeee fɛɛ hu nɛ. Kɛji akɛ maŋ ko nɔ bii ni ji onukpai lɛ ateŋ mɛi ni fe fa ji Kristofoi ni ‘afɔ amɛ ehee’ lɛ, belɛ mɛni hewɔ ni mlakwamɔ babaoo, efɔŋfeemɔ babaoo, juu yɛ tooyeli mli babaoo, maŋkwramɔŋ fitemɔ babaoo, ahoshwibɔɔ babaoo, heloo gbɛfaŋ nibii asɛɛdii babaoo kɛ “mi klɛŋklɛŋ” su lɛ efa babaoo nɛkɛ? Ani Biblia lɛ woɔ shi akɛ mɛi ni ena ‘fɔmɔ hee’ lɛ baatsɔmɔ niiatsɛmɛi yɛ nitsumɔ mli? Ani Nyɔŋmɔ kɛ Kristo bafataa besbɔl shwɛlɔi ahe, ni ani amɛyeɔ amɛbuaa amɛ koni amɛye omanye yɛ shwɛmɔi amli?
Yesu kɛɛ Yudafoi anɔyelɔ, Farisinyo Nikodemo akɛ: “Lɛlɛŋ, lɛlɛŋ, miikɛɛo akɛ, kɛji ajɛɛɛ nu kɛ mumɔ mli afɔɔɔ mɔ ko lɛ, enyɛŋ Nyɔŋmɔ maŋtsɛyeli lɛ mli ebote. Ohiɛ akafeeo yaa akɛ mikɛɛo akɛ: Esa akɛ afɔnyɛ ehee.” (Yoh. 3:5, 7, NW) Yesu kɛ nɛkɛ wiemɔi nɛɛ miitsɔɔ mɛni? Mɛni ji Yehowa Nyɔŋmɔ yiŋtoo hewɔ ni ehaa afɔɔ mɛi ehee lɛ? Mɛɛ gbɛi anɔ atsɔɔ afɔɔ mɔ ehee? Ni mɛɛ gbɛnaa nii ka mɛi ni afɔ amɛ ehee lɛ anɔ? Dani aaanyɛ aha nɛkɛ sanebimɔi nɛɛ ahetoo jogbaŋŋ lɛ, ehe miihia ni akɛ shishitoo anɔkwalei komɛi ni kɔɔ Yehowa Nyɔŋmɔ shishitoo nibii kɛ eyiŋtoo ni kɔɔ shikpɔŋ lɛ kɛ gbɔmɔ he lɛ amamɔ shi da.
[Mfoniri ni yɔɔ baafa 7]
Yesu kɛɛ Nikodemo akɛ: “Esa akɛ afɔnyɛ ehee”
[Mfoniri ni yɔɔ baafa 8]
‘Mɛi fioo pɛ naa gbɛ ni kɛ mɔ yaa wala mli lɛ’