Kɛjɛ Helatsamɔ He ni Fee Yinɔsane Kɛtee Maŋtsɛyeli Asa Fɛfɛo ni Nɔ Bɛ
AFI 1770 mli lɛ, Ŋleshinyo ŋshɔ hiɛ gbɛfalɔi ni taoɔ shikpɔji heei. Tatsɛ sɛɛ mɔ, James Cook miikudɔ ŋshɔ hiɛ abalai lɛlɛ bibioo Endeavour ni etsiimɔ shɛɔ tɔn 369 lɛ yɛ Australia bokagbɛ ŋshɔ naa ni ayako jɛmɛ da lɛ. June 11 gbɛkɛnaashi lɛ, lɛlɛ lɛ yashi shikpɔŋ ko ni ekwɛ̃ kɛba ŋshɔ lɛ mli yɛ he ko banee yɛ shikpɔŋ wulu lɛ kooyigbɛ. Blɔfo odum tso ni akɛfee lɛlɛ lɛ fite waa. Kɛ lɛlɛŋbii lɛ ayi aana wala lɛ belɛ esa akɛ asaa lɛlɛ Iɛ yɛ oyaiyeli mli. Faa ko ni bɛŋkɛ jɛmɛ lɛ naabu gbɛ bafee he ni hi jogbaŋŋ kɛha lɛlɛ saamɔ, ni enɛ he amɛ otsii ekpaa. Afii oha kɛ etɛ sɛɛ lɛ, abana shika futru yɛ nɛkɛ he nɛɛ. No mli lɛ mɛi ni tsaa shika futru lɛ miiho yuu kɛmiiya jɛmɛ! Akpei nyɔŋmai abɔ ba koni amɛbana nii. Kɛkɛ ni ato Cooktown maŋ lɛ shishi.
Afi 1879 mli ni nɔyeli lɛ kpɛlɛ nɔ akɛ ema helatsamɔ he koni atsɔ nɔ akɛkwɛ helatsɛmɛi kɛ mɛi ni pilaa yɛ shika-tsaa lɛ mli lɛ. Nakai afi lɛ nɔŋŋ mli yɛ je lɛ afa kroko, yɛ July 1, ni Zion’s Watch Tower (Buu-Mɔɔ) lɛ klɛŋklɛŋ nɔ ni afee lɛ je kpo. Kɛjɛ no nɔ kɛbaa nɛɛ, nɛkɛ wolo tɛtrɛɛ nɛɛ kɛ gbɔmɛi akpekpei abɔ ni sheɔ Nyɔŋmɔ gbeyei lɛ amumɔŋ hewalɛnamɔ he gbɛjianɔtoo eha. No mli lɛ aleee akɛ nɛkɛ Cooktown helatsamɔ he tsui lɛ kɛ nɛkɛ wolo tɛtrɛɛ nɛɛ baana tsakpaa ni mli wa.
Yɛ nɔ ni fe afii oha sɛɛ lɛ, ehe ebahia ni akɛ tsu kroko ato Cooktown Helatsamɔ He lɛ najiaŋ. Nɔyeli lɛ ha shika, ni ama tsu hee, ni abi ni mɛi ni sumɔɔ lɛ aba koni abato helatsamɔ he momo tsui lɛ ni aaajie kɛya he kroko lɛ he gbɛjianɔ. National Trust of Queensland kuu lɛ jie miishɛɛ kpele kpo yɛ nɛkɛ yinɔsane mli tsu nɛɛ he. Shi shika ni ebaafite yɛ tsu nɛɛ ni aaajie kɛaaya he kroko ni asaa lɛ ekoŋŋ lɛ baafee nɔ ni fa tsɔ. Mɔ ko sumɔɔɔ ni efiteɔ shika yɛ he.
Yɛ nakai beaŋ nɔŋŋ lɛ Yehowa odasefoi asafo bibioo ko ni yɔɔ Cooktown lɛ miitao he ko ni amɛbaafee Kristofoi akpeei yɛ daa. Amɛbɛ shikpɔŋ ko, ni shika ni naa shɛɔ $A800 pɛ amɛyɔɔ. Te amɛaafe tɛŋŋ amɛma Maŋtsɛyeli Asa? Nyɛmimɛi ni yɔɔ jɛmɛ asafo lɛ mli lɛ kɛɛ akɛ amɛbaajie helatsamɔ he tsũ lɛ kɛya he kroko, shi shika sane ko baŋ mli. Te Yehowa baakudɔ saji aha teŋŋ? Miishɛɛ sane! Akpɛlɛ nɔ ni amɛbaatsu lɛ nɔ.
Agbɛnɛ sane ni nyiɛ sɛɛ lɛ ji—shikpɔŋ kɛha tsu lɛ. Hɛɛ, akɛɛ amɛ akɛ amɛnine baashɛ nɔyeli lɛ shikpɔŋ ko nɔ yaka, shi ja abaa tsu Iɛ yi ni asaa lɛ fɛfɛo. Shi, beni shɛɔ nɛkɛ be nɛɛ, shitee-kɛ-woo kɛha tsu muu lɛ fɛɛ miite shi yɛ akutso lɛ mli kui ni ehiɛɛɛ naanyobɔɔ su lɛ ateŋ. Aŋma faikpamɔ wolo ko ni amɛkɛbaafo Odasefoi lɛ agbɛjianɔtoo lɛ mli. Aawie huhuuhu yɛ he fɛɛ he akɛ Yehowa Odasefoi baahe Cooktown maŋ lɛ, ni amɛbaaŋamɔ gbɔi atoohei kɛ asɔshwɛmɔ hei fɛɛ, ni amɛbaaha akpa tawa hɔɔmɔ. Enɛ baaa mli moŋ, shi shikpɔŋ lɛ ni aaana ni atsake kɛya he kroko kɛ tsu lɛ maa he nɔkpɛlɛmɔ woji ni nine aaashɛ nɔ lɛ bafee keketee. Be ni ato ni esa akɛ akɛjie tsu lɛ miiba kɛ foi. Abi ni Queensland Maŋ Nɔyeli lɛ kɛ ehe awo mli (Okɛto Romabii 13:2 he.) Akɛ oyaiyeli ŋmɛ gbɛ akɛ aŋɔ nɔyeli shikpɔŋ lɛ eko, ni akɛ tsumaa he gbɛŋmɛɛ wolo ha yɛ oyaiyeli mli. Akɛni amɛna tsu lɛ kɛ shikpɔŋ lɛ fɛɛ hewɔ lɛ, mɛni ekoŋŋ?
Kɛkɛ ni Odasefoi akui ohahai abɔ ni he esa yɛ tsumaa mli kɛ mɛi ni yeɔ buaa amɛ ni jɛɔ Queensland Nɔyeli he lɛ mli fɛɛ ba ni amɛkɛ amɛbe ha yaka, mɛi ni he esa ni amɛnyɛɔ amɛmaa Maŋtsɛyeli Asai yɛ oyaiyeli mli. Nitsumɔ nɛɛ kɛ saji ni mli wawai bafɔ amɛhiɛ: Nsɔɔdoi enyɔ helatsamɔ he nɛɛ fafai ni aaajie kɛya he kroko ni aku sɛɛ ato amamɔ shi ni atsara emɛ ekoŋŋ tamɔ tsu. Nugbɔnɛmɔ kɛ kɔɔyɔɔ babaoo be lɛ miibɛŋkɛ, ni ebaanɛ waa. Ani abaagbe nitsumɔ lɛ naa yɛ be ni sa mli? Maŋ lɛ mlibii lɛ ateŋ mɛikomɛi ayiŋ feɔ amɛ kɔshikɔshi. Shi anyɛ atsu nii ni efeɔ mɛi komɛi akɛ anyɛŋ atsu kɔkɔɔkɔ lɛ agbe naa, yɛ oyaiyeli mli. Asaa tsu lɛ ama shi ekoŋŋ yɛ he kroko yɛ April 1986, ni etsɛɛɛ ni awula lɛ kɛba etsutsu anunyam lɛ mli ekoŋŋ.
Nitsumɔi nɛɛ fɛɛ eyaaa nɔ ni mɔ ko kwɛɛɛ, taakɛ saji ni awie yɛ Anglican Newsletter ni aŋmaa yɛ Cooktown lɛ ye he odase lɛ. Efa ko wie akɛ: “Ŋwanejee ko bɛ he akɛ abaawie ashi mi, shi. . . kwɛmɔ ohe kɛkpe ni obaana bɔ ni mɛi bɛ Sɔlemɔ lɛ mli kwraa ha, ni okwɛ kuu kroko lɛ [Yehowa Odasefoi] ni okwɛ bɔ ni amɛyi faa babaoo yɛ amɛkpeei ashishi lɛ . . . amɛyi obɔ kɛ Anglikanbii kɛ Roma Katolekbii . . . Ani nyɛle akɛ asafo ko ehe . . . Helatsamɔ he momo Iɛ koni amɛkɛma nɔ ni amɛbaatsɛ lɛ akɛ sɔlemɔtsu, ejaakɛ Skul ni amɛfeɔ amɛkpeei lɛ yɛ mli lɛ yɛ bibioo tsɔ kɛha amɛ fɛɛ? . . . Kwɛ bɔ ni wɔgbɔjɔ wɔhe wɔha akɛ wɔŋmɛ gbɛ ni nii ni tamɔ nɛkɛ tee nɔ.”
Gbɛfalɔi ni yakwɛɔ maji anɔ hei ni yɔɔ fɛo baa Cooktown daa afi. Amɛbaa koni amɛbakwɛ bɔ ni koo ni nugbɔ fɔɔ nɛmɔ yɛ jɛmɛ lɛ yɔɔ fɛo ha koni amɛbana bɔni Great Barrier Reef lɛ hu yɔɔ fɛo ha lɛ, ni amɛbakase yinɔsane ni kɔɔ nɛkɛ he nɛɛ he nii. Captain Cook Blema Nibii Atoohe lɛ ji he ko ni gbɛfalɔi lɛ sumɔɔ waa ni amɛkwɛ. Kɛjɛ 1989 kɛbaa nɛɛ, Cooktown Helatsamɔ He ni efee yinɔsane lɛ kɛ enitsumɔ hee akɛ Yehowa Odasefoi a-Maŋtsɛyeli Asa lɛ hu efee he ko ni gbɔi pii yasaraa jɛmɛ. Shwapoi ni hɔɔ blema kaimɔ nibii hɔɔ tea towel, kɛ T-shirt sɔrɔtoi ni afee Cooktown Hospital-Kingdom Hall mfoniri yɛ nɔ. Kɛ gbɛfalɔi lɛ abe shɛ lɛ, gbɔi baafee ohai ekpaa kɛmiiya akpe bakwɛɔ tsu nɛɛ daa otsi koni amɛkɛ amɛhiŋmɛi abakwɛ afi 1879 tsu nɛɛ.
Wolo tɛtrɛɛ ni ale amrɔ nɛɛ akɛ Buu-Mɔɔ lɛ yɛ kɛha gbɛfalɔi lɛ. Kɛjɛ afi 1879 kɛbaa nɛɛ, wolo tɛtrɛɛ nɛɛ ekomekomei ni ajaa lɛ efe akpekpei 15 ni ebaa daa otsii enyɔ yɛ wiemɔi 111 mli. Ekudɔɔ aŋkroaŋkroi kɛyaa Biblia mli shiwoo akɛ gbɔmɛi ni yɔɔ wala mli yɛ 1914 Iɛ ateŋ mɛi komɛi baahi wala mli lolo ni amɛna ni akɛ gbɔmɔtsoŋ kɛ mumɔŋ hewalɛnamɔ kpakpa eha adesai ekoŋŋ lɛ he. (Yesaia 33:24) Nitsulɔi akpekpei abɔ ni baajɛ amɛsuɔmɔ mli amɛtsu nii baatsake shikpɔŋ lɛ fɛɛ hiɛ ni amɛfee lɛ paradeiso. (Lala 37:29) Mɛni hewɔ oyaaa ni oyasara Maŋtsɛyeli Asa ni bɛŋkɛ bo lɛ mli? Obaana nɔ ko ni he yɔɔ sɛɛnamɔ babaoo fe shika ŋmiiŋmi ni atsa yɛ Cooktown niiaŋ lɛ fɛɛ.—Abɛi 16:16.