Hemɔkɛyeli Tsamɔ—Ani Eyeɔ Awui Ko?
HEMƆKƐYELI tsalɔi tsɔɔ mli akɛ jeee be fɛɛ mli amɛhewalɛ ni amɛkɛ tsuɔ nii lɛ yeɔ omanye. Taakɛ abaanyɛ asusu lɛ enɛ kɛ naagbai eba. Kɛji akɛ helatsɛmɛi kɛ amɛhe fɔ hemɔkɛyeli tsalɔ lɛ nɔ kwraa ni naakpɛɛ nii ni amɛhiɛ ka nɔ lɛ baaa mli lɛ, yɛ bei komɛi amli lɛ nɔ ni jɛɔ mli baa lɛ feɔ hiɛdɔɔ sane.Yɛ bei komɛi amli lɛ gbɔmɛi gboɔ yɛ helai ni kulɛ abaanyɛ atsa lɛ jogbaŋŋ yɛ gbɛ kroko nɔ lɛ mli.
Ekolɛ akɛni enɛ yɔɔ amɛjwɛŋmɔ mli hewɔ lɛ hemɔkɛyeli tsalɔi babaoo jieɔ yi agbɛnɛ akɛ amɛ “helatsɛmɛi” lɛ baanyɛ aya amɛ tsofafeelɔi aŋɔɔ yɛ be mli ni amɛbaa amɛŋɔɔ kɛhaa hemɔkɛyeli tsamɔ lɛ. Amɛkɛɔ akɛ amɛbuɔ tsofafeelɔ lɛ akɛ amɛhefatalɔ shi jeee henyɛlɔ yɛ tsamɔ nitsumɔ lɛ mli. Tsofafeelɔi komɛi kpɛlɛɔ hemɔkɛyeli tsamɔ ni tamɔ nɛkɛ nɔ yakatswaa yɛ hewalɛ ni jwɛŋmɔ lɛ naa yɛ amɛ helatsɛmɛi lɛ anɔ lɛ hewɔ.
Dr. William A. Nolan tsi naagba kroko ta yɛ be mli ni ekɛ be babaoo etao hemɔkɛyeli tsamɔ nɛɛ mli lɛ. Edi tsamɔi sɔrɔtoi ni akɛɛ áfee lɛ babaoo sɛɛ ni ena akɛ gbɔmɛi lɛ ateŋ mɛi pii amli efu waa. Akɛɛ gbɔmɛi akɛ atsa amɛ aloo aha amɛhe amɛye akɛ atsa amɛ. Shi yɛ sɛɛ mli lɛ hela lɛ yɛ lolo. Helai lɛ ekomɛi amli bawaa po fe tsutsu. Mɛi pii nu he akɛ alaka amɛ.
Shi kɛji akɛ mɔ ko bo ŋaawoo akɛ eyana etsofafeelɔ lɛ lolo lɛ toi; ni kɛji akɛ nakai mɔ lɛ esaa ehe kɛha anɔkwale ni eji akɛ ekolɛ tsamɔ ni ekpaa gbɛ lɛ baŋ. Ani ebahiŋ akɛ aaaya nɔ aya hemɔkɛyeli tsalɔ lɛ ŋɔɔ—akɛ aleee nɔ̃? Beni afee ni wɔha enɛ hetoo lɛ, esa akɛ wɔkwɛ nɔ ni Nyɔŋmɔjamɔ tsuɔ yɛ enɛ mli lɛ mli.
BƆNI ENƐ KƆƆ NYƆŊMƆJAMƆ HE EHAA
Hemɔkɛyeli tsamɔ kɔɔ Nyɔŋmɔjamɔ he waa. Sanekpakpa jajelɔi kɛ mumɔŋ tsalɔi nuɔ he akɛ amɛnitsumɔ lɛ ‘gbalaa mɛi kɛbaa Kristo ŋɔɔ.’ Ani eyɛ mli nakai lɛlɛŋ?
Nɔ ni sa kadimɔ ji akɛ yɛ amɛsɔɔmɔi nɛɛ amli lɛ mɛi komɛi baanyɛ awie “wiemɔi sɔrɔtoi” aloo “mumɔ aaayi amɛnɔ” ‘taakɛ amɛkɛɔ lɛ—ni ji akɛ, etamɔ nɔ ni nɔ ko nyɔɔ amɛnɔ ni amɛnyɛɛɛ amɛtsi’ amɛhe shi etamɔ nɔ ni amɛmiina nɔ ni yaa nɔ yɛ amɛhe lɛ fɛɛ. Nɔ ni yɔɔ miishɛɛ ji akɛ nɛkɛ nibii nɛɛ tamɔ henumɔi kɛ nɔ ni nyɔɔ Nyɔŋmɔjalɔi krokomɛi tamɔ wɔyei kɛ wulɔmɛi kɛ ayɛi loo tsofatsɛmɛi lɛ anɔ lɛ nɔŋŋ.
Eji anɔkwale akɛ “susuma tsalɔi” nɛɛ ateŋ mɛi komɛi nuɔ he akɛ amɛtsamɔ lɛ yɛ sɔrɔto yɛ jamɔ he. Shi amɛnifeemɔ kɛ niiashikpamɔi lɛ tamɔ jamɔ mli tsalɔi lɛ anɔ̃ lɛ nɔŋŋ. Kɛ hoo kwraa lɛ amɛteŋ mɛi komɛi jɛ mumɔi atsɛmɔ loo Bokagbɛ jamɔi ahe nilee mli.
Ani nɛkɛ mlitsɔɔmɔi nɛɛ he hiaa yɛ wɔ afii ohai 20 nɛɛ mli? Hɛɛ, emlitsɔɔmɔ nɛɛ he miihia, kɛ́ wɔkɛ tsu nii akɛ nɔ ni wɔbaadamɔ nɔ wɔkɛsusu tsamɔi ni Yesu Kristo kɛ ebɔfoi lɛ fee yɛ Kristojamɔ shishijee mli lɛ he lɛ. Mɛni ji nɔ ni wɔnaa kɛji akɛ wɔsusu nɛkɛ jamɔi nɛɛ ahe?
HELAI NI YESU TSA
Yɛ helai ni Yesu tsa lɛ ahe lɛ, “susuma opireshɛn” aloo ni “mumɔ aaayi mɔ nɔ” fataaa he. Nakai nɔŋŋ hu ekɛ henumɔi sɔrɔtoi komɛi eshiɛɛɛ dani etsa mɛi. Yɛ be babaoo mli lɛ nɔ ni efeɔ lɛ baa trukaa. Ebaanyɛ ekɛ enine ata helatsɛ lɛ he, aloo helatsɛ lɛ baanyɛ ata ehe, aloo yɛ bei komɛi amli lɛ ewieɔ etsɔɔ mɛi ni he yeɔ lɛ kɛkɛ ni atsaa amɛ.—Mat. 8:14, 15; Luka 8:43-48; 17:12-19.
Helai ni Yesu tsa lɛ jeee jwɛŋmɔŋ nifeemɔ ko. Anyɛŋ atsa nine ni egbo yɛ nɛkɛ gbɛ nɔ, shi kɛlɛ etsɛ helai ni tamɔ nɛkɛ. Enyɛ etsa “hela fɛɛ hela kɛ hejaramɔ fɛɛ hejaramɔ.” Etee gbohii ashi po. (Mat. 4:23; Luka 6:6-11; 8:49-56) Jeee akɛ helai lɛ hi fioo ko aloo ehiii kwraa. Wiemɔi tamɔ “nijiaŋwujee” aloo “lakamɔ” jeee wiemɔi ni anu yɛ Yesu tsamɔi ahe. Henyɛlɔi lɛ po kpɛlɛ nɔ akɛ etsa mɛi lɛlɛŋ. (Yoh. 11:47, 48) Mɛni hewɔ sɔrɔto yɔɔ no be lɛ mli nɔ̃ lɛ kɛ bianɛ nɔ̃ lɛ mli lɛ?
MƐNI HEWƆ SORƆTO YƆƆ MLI LƐ?
Akɛni hemɔkɛyeli tsalɔi babaoo kpɛlɛɔ nɔ akɛ Yesu tsamɔ lɛ jɛ Nyɔŋmɔ ŋɔɔ hewɔ lɛ, ani eeenyɛ ebalɛ akɛ ŋmɛnɛ tsalɔi lɛ kɛ hewalɛ ko ni jɛ jɛɛhe kroko miitsu nii? Enɛ baanyɛ aba lɛ nakai, titri lɛ, kɛji akɛ wɔsusu bɔni hemɔkɛyeli tsalɔi kɛ mumɔi atsɛmɔ kɛ ashwai afeemɔ yɔɔ tsakpaa ko lɛ hewɔ. Ni ejeɔ kpo faŋŋ yɛ kɔkɔbɔɔ ni Biblia lɛ kɛhaa yɛ nɛkɛ nifeemɔi nɛɛ ahe lɛ mli akɛ: “Akana nyɛteŋ mɔ ko ni. . . kalaa aloo ashwai afeelɔ aloo okɔmfo aloo ŋkunyaayelɔ, aloo kablɛfilɔ aloo mɔ ni tsɛɔ sisa, aloo ayɛ, aloo mɔ ni biɔ gbohii anii.”—5 Mose 18:10, 11.
Enɛ jeee jamɔŋ keketee-feemɔ. Shi moŋ ebuɔ wɔhe kɛjɛɔ bɔ ni wɔkɛ mumɔi fɔji asafoi aaabɔ—daimonioi—ni amɛte shi amɛwo nibii ni baahi aha adesai lɛ aaabɔ lɛ he. Ŋmɛnɛŋmɛnɛ beaŋ hemɔkɛyeli tsamɔ ni ashwai afeemɔ yɔɔ mli lɛ ji nɔ ni eka shi faŋŋ akɛ esoro no yɛ helai ni Yesu Kristo tsa lɛ ahe, ejaakɛ etsi ehe kɛjɛ nifeemɔi ni tamɔ nɛkɛ he. Ŋwanejee ko kwraa bɛ he akɛ nɔ fɛɛ nɔ ni aaatsɔ nɛkɛ hewalɛi nɛɛ anɔ afee lɛ kɛ “nijiaŋwujee” kɛ “lakamɔ” baaba.
Nɛkɛ sane ni kɔɔ hewalɛ kroko jɛɛhe lɛ mli bafeɔ faŋŋ kɛji akɛ wɔyoo akɛ nɔ ko bɛ ni abaanyɛ adamɔ nɔ akpa gbɛ akɛ aaanyɛ afee nakai tsamɔ ni Yesu fee lɛ ŋmɛnɛ. Yesu kɛ ebɔfoi lɛ ahelatsamɔ nitsumɔ lɛ tsu eyiŋtoo he nii.
NƆ HEWƆ NI YESU TSA MƐI
Beni bɔfo Paulo naanyo Timoteo he yeɔ lɛ, Paulo ejieee nine ni akɛaafɔ enɔ lɛ yi, shi moŋ etsɔɔ tsofa ni ji wein ni esa akɛ ekɛtsa hela lɛ.(1 Tim. 5:23) Mɛni hewɔ? Ejaakɛ klɛŋklɛŋ Kristofoi lɛ ebuuu tsamɔ nikeenii Iɛ akɛ tsofa ko ni akɛbaatsa mɛi. Ni nakai nɔŋŋ hu ebɛ amɛnitsumɔ mli akɛ amɛkwɛ adesai ni yɔɔ nakai be lɛ mli lɛ agbɔmɔtsoŋ hewalɛnamɔ nɔ.
Amɛji shiɛlɔi tamɔ Yesu. Yesu tsɔɔ yiŋtoo hewɔ ni eba shihilɛ mli lɛ mli etsɔɔ Pontio Pilato akɛ: “Enɛ hewɔ afɔmi, ni enɛ hewɔ nɔŋŋ miba je lɛ mli, koni mibaye anɔkwale lɛ he odase.”—Yoh. 18:37.
Belɛ mɛni hewɔ akɛ tsamɔ fata he? Enɛ kɛ naakpɛɛ nii krokomɛi fɛɛ ji okadi. Eyeɔ odase akɛ Kristofoi asane lɛ jɛ Nyɔŋmɔ ŋɔɔ diɛŋtsɛ, ni no ji “anɔkwale lɛ.” Bɔfo Paulo tsɔɔ enɛ yɛ be mli ni eŋma akɛ: “Te wɔ lɛ wɔbaafee tɛɛŋ wɔjo naa foiŋ, kɛji wɔbuuu nɛkɛ yiwalaheremɔ kpeteŋkpele nɛɛ lɛ? Nɔ ni tsutsu lɛ Nuŋtsɔ lɛ ji mɔ ni wieɔ he, ni mɛi ni nu lɛ hu ma nɔ mi amɛha wɔ, ni Nyɔŋmɔ diɛŋtsɛ hu kɛ okadii kɛ naakpɛɛ nii kɛ hewalɛ nii sɔrɔtoi kɛ mumɔ krɔŋkrɔŋ hamɔ lɛ miiye odase miishi nɔ, yɛ lɛ diɛŋtsɛ esuɔmɔ naa lɛ.” (Heb. 2:3, 4) No hewɔ lɛ, nɔ ni he hiaa titri ji yiwalaheremɔ he sane lɛ, shi jeee naakpɛɛ nii. Naakpɛɛ nii lɛ ye anɔkwale ni sane lɛ ji lɛ he odase. Kɛ ana ama nakai anɔkwale lɛ nɔ mi akɛ Nyɔŋmɔ kɛ Kristofoi asafo lɛ miitsu nii lɛ, naakpɛɛ nikeenii ni mumɔ lɛ kɛhaa lɛ kɛ tsamɔ lɛ he ehiaaa dɔŋŋ.—1 Kor. 12:27–13:8.
Shi naakpɛɛ nii ni akɛɛ afeɔ ŋmɛnɛ yɛ Yesu gbɛi amli lɛ hu? Yesu diɛŋtsɛ kɛɛ akɛ mɛi pii baakɛɛ lɛ akɛ: “Nuŋtsɔ, Nuŋtsɔ! Ani jeee bo ogbɛi lɛ mli wɔgba yɛ, ni ogbɛi lɛ mli wɔfamɔ daimonioi yɛ, ni ogbɛi lɛ mli wɔfee hewalɛ nibii pii yɛ lo?” Ni hetoo ni Yesu ha hu? “Nyɛjea minɔ nyɛyaa, nyɛ mɛi ni nyɛtsuɔ nibii ni ejaaa gbɛ.” Yesu ekɛɛɛ akɛ anyɛŋ afee hewalɛ nitsumɔi, shi afeŋ enɛ yɛ lɛ ehewalɛ shishi, ‘yɛ egbɛi amli.’ Hewalɛ kroko baafee enɛ. Amɛji mɛi ni tsuɔ nibii ni ejaaa gbɛ.—Mat. 7:21-23.
Yɛ gbɛ kroko nɔ lɛ, Yesu wie esɛɛnyiɛlɔi anɔkwafoi lɛ anitsumɔ lɛ he akɛ: “Ni aaashiɛ maŋtsɛyeli lɛ he sanekpakpa nɛɛ atsɔɔ je nɛŋ fɛɛ, ni akɛye jeŋmaji lɛ fɛɛ odase.” Ni ekɛɛ hu akɛ: “Nyɛyaa ni nyɛyafea jeŋmaji fɛɛ mikaselɔi, ni nyɛtsɔɔ amɛ nii.” Hɛɛ, odaseyeli ni yɔɔ ŋmɛnɛ lɛ baafee shiɛmɔ kɛ nitsɔɔmɔ, jeee naakpɛɛ nii tamɔ helatsamɔ.—Mat. 24:14; 28:19, 20.
HETOO NI HI
No hewɔ lɛ, yɛ be mli ni sɛɛnamɔi ni mɔ ko aaana yɛ hemɔkɛyeli tsalɔ lɛ ŋɔɔ ni eeeya lɛ kɛ yiŋkɔshikɔshifeemɔ baa lɛ, osharai ni yɔɔ mli lɛ ka shi faŋŋ. Oshara yɛ akɛ mɔ ko kɛ ehe baawo daimonioi lɛ adɛŋ, ni Yesu baabuo akɛ oji “mɛi ni tsuɔ nii ni ejaaa gbɛ” lɛ ateŋ mɔ ko. Nɔ ni fata he lɛ obaalaaje hetoo ni hi ni yɔɔ kɛha helai ni gbaa adesai anaa fe hemɔkɛyeli tsamɔ lɛ.
Hetoo ni hi loo nɔ ni ja lɛ yɛ. Nyɔŋmɔ diɛŋtsɛ hetoo ni atsɔɔ enɛ mli ahawɔ yɛ Biblia lɛ mli. Nɛkɛ wolo ni jɛ mumɔ mli nɛɛ kɛ shiwoo ni kɔɔ amrɔ amrɔ heyeli kɛmiijɛ hela mli haaa. Shi ekɛ yelikɛbuamɔ ni kɔɔ gbɔmɔtsoŋ hewalɛnamɔ saji ahe haa. Biblia lɛ ŋaawoo ni kɔɔ gbɔmɔtsoŋ kɛ jeŋbaŋ hetsemɔ he lɛ sɛɛdii baaye abua ni wɔjo helai sɔrɔtoi babaoo anaa foi, ni ŋmɛnɛŋmɛnɛ hela ni egbɛ eshwa ni ji babaso kɛ samee ni jɛ sigaret shɛremɔ mli lɛ hu fata he. Emli ŋaawolɔ lɛ ni wɔɔbo toi lɛ baaha wɔjo nɔnyɛɛ kɛ shihilɛ mli naagbai ni nibii tamɔ nyɛɛ, awuŋayeli, kɛ mlifu ni naa wa kɛbaa fata he lɛ ateŋ babaoo naa foi.—Abɛi 14:29, 30; 2 Kor. 7:1; Gal. 5:19-23.
Agbɛnɛ hu bɔfo Paulo tsɔɔ wɔ gbɛ ni wɔɔtsɔ nɔ wɔkɛ wɔhe afɔ Nyɔŋmɔ nɔ babaoo yɛ fimɔ be mli, tamɔ hela. Enɛ jieɔ wɔnaagbai lɛ ekomɛi kɛyaa ni ekɛ “Nyɔmɔ toiŋjɔlɛ ni fe jwɛŋmɔi fɛɛ” lɛ bahaa wɔ. Nɛkɛ jwɛŋmɔŋ toiŋjɔlɛ nɛɛ kɛ jwɛŋmɔŋ sɛɛnamɔi ni ŋwanejee ko kwraa bɛ he bahaa wɔ yɛ wɔ hela be mli, ni ehe ehiaaa ni mɔ ko kɛ ehe afɔ hemɔkɛyeli tsamɔ nɔ da.—Filip. 4: 6, 7.
Nɔ ni fe enɛ lɛ, Biblia lɛ haa wɔnaa miishɛɛ yɛ shihilɛi ni etsɔɔ mli akɛ ebaaba shikpɔŋ nɔ yɛ be mli ni Maŋtsɛyeli ni ji ŋwɛi nɔyeli ni Yesu shiɛ yɛ he lɛ ejie ŋmɛnɛŋmɛnɛ beaŋ pɛsɛmkunya yiwalɛ nibii agbɛjianɔtoo nɛɛ kɛtee sɛɛ lɛ. Sane mlitsɔɔmɔ ni tamɔ nɛkɛ haa wɔnaa miishɛɛ ni ehaa wɔyooɔ akɛ be ni enɛɛmɛi aaaba mli lɛ ebɛŋkɛ.
Bɔfo Petro tsɔɔ akɛ naakpɛɛ nii ni Yesu fee lɛ ji “okadii” kɛ “hewalɛ nitsumɔi.” (Bɔf. 2:22) Amɛji Yesu sane lɛ mli anɔkwalei lɛ ahe “okadii” ni amɛji “hewalɛ nitsumɔi” ni Yehowa Nyɔŋmɔ baaha lɛ hegbɛ ni efee eha adesai beni Nyɔŋmɔ Maŋtsɛyeli lɛ haa afeɔ E-suɔmɔnaa nii yɛ shikpɔŋ lɛ fɛɛ nɔ lɛ. Susumɔ tsamɔ kɛ nibii asaamɔ ni baaba yɛ nakai be lɛ mli lɛ he okwɛ!
Be mli ni etsɔɔ nɔ ni baajɛ wɔsɛɛ be tsamɔ nitsumɔ ni tamɔ nɛkɛ mli aba lɛ, Kpojiemɔ wolo lɛ kɛɔ akɛ: “Ni Nyɔŋmɔ aaatsumɔ amɛhiɛaŋ yaafonui fɛɛ, ni gbele bɛ dɔŋŋ, ni ŋkɔmɔyeli ko kɛ bolɔmɔ ko kɛ nɔnaa ko hu bɛ dɔŋŋ; ejaakɛ tsutsu nii lɛ eho etee.” Shiwoo ni ji anɔkwale nɛ. Efeŋ hiɛnɔkamɔi ni baŋ mli aloo lakamɔ, ejaakɛ Nyɔŋmɔ diɛŋtsɛ kɛɔ akɛ: “ŋmaa, ejaakɛ nɛkɛ wiemɔi nɛɛ, anɔkwa wiemɔi ni ma shi shiŋŋ ni.”—Kpoj. 21:4, 5.
Ani hela kɛ gbele he naagba lɛ miihao bo? Nakai ji wɔteŋ mɛi babaoo. Belɛ mɛni hewɔ ni otaooo shiwooi ni Nyɔŋmɔ kɛhaa nɛɛ mli? Obaanyɛ okɛ ohe afɔ nɔ babaoo ni otsui anyɔ omli yɛ he fe hemɔkɛyeli tsamɔ.
[Akrabatsa ni yɔɔ baafa 6]
Helai ni Yesu Tsa Lɛ—
• eka shi faŋŋ akɛ ejɛ Nyɔŋmɔ
• enyɛɔ etsaa eko fɛɛ eko kɛ omanye
• yɛ be babaoo mli Iɛ efeɔ enɛ trukaa
• ehenyɛlɔi po kpɛlɛ nɔ akɛ enyɛɔ etsaa
• afee koni akɛtsɔɔ akɛ yiwalaheremɔ sane lɛ ji anɔkwale
[Akrabatsa ni yɔɔ baafa 7]
Helai ni Yesu Tsu Lɛ—
• JEEE nɔ ni kɔɔ mumɔi atsɛmɔ loo ashwaifeemɔ he
• JEEE nɔ ni henumɔ shiɛmɔi wiemɔi fata he
• JEEE nɔ ni naa jwɛŋmɔ lɛ hɔ hewalɛ aloo tsofa ko
• JEEE esɔɔmɔ lɛ fa ni he hiaa fe fɛɛ
• JEEE nɔ ni agba akɛ abaakase efeemɔ yɛ wɔgbii nɛɛ amli
[Akrabatsa ni yɔɔ baafa 7]
“Nyɛwajea niji ni mli eje wui lɛ, nyɛwoa nakutsei ni egbɔjɔ lɛ hewalɛ! Mɛi ni tsui faa lɛ, nyɛkɛɛ amɛ akɛ: Nyɛwajea nyɛhe, nyɛkashea gbeyei! Naa, nyɛ Nyɔŋmɔ lɛ miiba kɛ oweletɔɔ kɛ Nyɔŋmɔ najiaŋtoo, ni eeehere nyɛyiwala hu. No mli lɛ aaagbele shwilafoi ahiŋmɛii, ni aaagbele toimulɔi atoii. No mli lɛ obubuafoi aaatumɔ akɛ ofrote, ni mumui lilɛi hu aaala kɛ nyamɔ; ejaakɛ nui aaatue yɛ ŋa kpataa nɔ, ni faai aaaho yɛ ŋa olɛŋlɛ nɔ.”—Yes. 35:3-6.
[Mfoniri ni yɔɔ baafa 5]
Sɔrɔtofeemɔ yɛ helai ni Yesu tsa lɛ kɛ nɔ ni hemɔkɛyeli tsulɔi tsaa ŋmɛnɛ lɛ teŋ