Buu-Mɔɔ INTANƐT NƆ WOJIATOOHE
Buu-Mɔɔ
INTANƐT NƆ WOJIATOOHE
Ga
@
  • ɛ
  • ɔ
  • ɛ́
  • ɛ̃
  • ɔ̃
  • ã
  • ŋ
  • á
  • BIBLIA
  • WOJI
  • ASAFOŊ KPEEI
  • w14 2/1 bf. 5-7
  • Mɔ Diɛŋtsɛ ni Hɔ Tai kɛ Amanehului Asɛɛ

Vidio ko bɛ kɛhã nɔ ni ohala nɛɛ.

Ofainɛ waa, be ni wɔtaoɔ wɔjie vidio lɛ, wɔná naagba ko.

  • Mɔ Diɛŋtsɛ ni Hɔ Tai kɛ Amanehului Asɛɛ
  • Buu-Mɔɔ Eetswa Yehowa Maŋtsɛyeli He Adafi—2014
  • Saneyitsei Bibii
  • Saji Ni Tamɔ Enɛ
  • NAAGBEE GBII LƐ AHE OKADI LƐ
  • ABAAFITE ABONSAM NITSUMƆI LƐ
  • Okpɔŋɔnɔtaralɔi Ejwɛ Lɛ​—Namɛi Ni?
    Buu-Mɔɔ Eetswa Yehowa Maŋtsɛyeli He Adafi (Maŋbii Anɔ)—2017
  • Maŋtsɛyeli Okpɔŋɔnɔtalɔ lɛ Je Kpo
    “Ha Omaŋtsɛyeli lɛ Aba”
  • Ta Ni Kɛ Tai Baaba Naagbee
    Buu-Mɔɔ Eetswa Yehowa Maŋtsɛyeli He Adafi—1989
  • Okpɔŋɔnɔtaralɔi Ejwɛ ni Miiho!
    Kpojiemɔ—Enaagbee Kwraa lɛ Ebɛŋkɛ!
Kwɛmɔ Ekrokomɛi Hu
Buu-Mɔɔ Eetswa Yehowa Maŋtsɛyeli He Adafi—2014
w14 2/1 bf. 5-7

SANEYITSO LƐ MLITSƆƆMƆ | TA NI TSAKE JE NƐŊ SHIHILƐ LƐ

Mɔ Diɛŋtsɛ Ni Hɔ Tai Kɛ Amanehului Asɛɛ

Yɛ November 11, 1918 lɛ, Jeŋ Ta I lɛ ba naagbee. Nakai gbi lɛ mɛi pii eyaaa nitsumɔ; amɛje kpo ni amɛyanya. Shi nyamɔ lɛ sɛɛ etsɛɛɛ. Ta lɛ sɛɛ nɔŋŋ lɛ, naagba wulu kroko te shi, ni mɛi ni egbe lɛ ayi fa kwraa fe mɛi ni nyɔ yɛ ta lɛ mli.

Yɛ June 1918 lɛ, tsɛŋemɔ-hela ko ni gbɛ́i ji Spania flu lɛ mɔmɔ asraafoi ni tee ta lɛ naa yɛ France lɛ. Yɛ be kukuoo mli lɛ, hela nɛɛ kpãta mɛi babaoo ahiɛ. Akɛ nɔkwɛmɔnɔ lɛ, yɛ nyɔji fioo komɛi amli lɛ, Amerika asraafoi ni yɔɔ France ni hela lɛ gbe lɛ ayi bafa fe amɛteŋ mɛi ni gboi yɛ ta lɛ mli. Ni beni asraafoi lɛ ku amɛsɛɛ kɛtee amɛmaji lɛ anɔ lɛ, amɛtere hela gbonyo nɛɛ kɛtee, ni enɛ ha hela lɛ gbɛ eshwã mramra yɛ je lɛŋ fɛɛ.

Yɛ afii ni nyiɛ ta lɛ sɛɛ lɛ amli lɛ, hɔmɔ hu ba waa ni mɛi babaoo ye ohia. Beni ta lɛ ba naagbee yɛ afi 1918 mli lɛ, no mli lɛ, hɔmɔ miiye mɛi yɛ Yuropa maji babaoo amli. Beni shɛɔ afi 1923 lɛ, kɛ́ ohiɛ German shika lɛ, ehiii bo nɔ ko nɔ ko hemɔ. Enɛ sɛɛ afii ekpaa lɛ, je lɛŋ jarayeli he gbɛjianɔtoi fɛɛ fite. Naagbee kwraa lɛ, yɛ afi 1939 mli lɛ, jeŋ ta ni ji enyɔ lɛ, ni abaanyɛ akɛɛ akɛ eji klɛŋklɛŋ jeŋ ta lɛ nɔtsamɔ lɛ fɛ. Namɔ kwraa hɔ naagbai ni yɔɔ ahuntoo ni tsara nɔ kɛba ni anako enɔ pɛŋ nɛɛ fɛɛ sɛɛ?

NAAGBEE GBII LƐ AHE OKADI LƐ

Gbalɛi ni yɔɔ Biblia lɛ mli lɛ yeɔ ebuaa wɔ ni wɔnuɔ nibii komɛi ni tee nɔ yɛ blema lɛ ashishi; nibii nɛɛ ateŋ ekome ji Jeŋ Ta I lɛ. Yesu Kristo gba akɛ, be ko baaba ni “maŋ aaate shi awo maŋ,” ni hɔ̃ji kɛ tsɛŋemɔ-helai baagbɛ ashwã shikpɔŋ lɛ nɔ fɛɛ. (Mateo 24:3, 7; Luka 21:10, 11) Ekɛɛ ekaselɔi lɛ akɛ amanehului nɛɛ baafee naagbee gbii lɛ ahe okadi lɛ eko. Kpojiemɔ wolo lɛ haa wɔleɔ amanehului nɛɛ ahe saji babaoo, ni ehaa wɔnaa akɛ tsakpaa yɛ naagbai ni yaanɔ yɛ shikpɔŋ lɛ nɔ lɛ kɛ ta ko ni te shi yɛ ŋwɛi lɛ teŋ.​—Kwɛmɔ akrabatsa ni ji “Ta Te Shi yɛ Ŋwɛi ni Ta Te Shi yɛ Shikpɔŋ lɛ Nɔ.”

Biblia mli wolo nɛɛ nɔŋŋ wieɔ okpɔŋɔnɔtaralɔi ejwɛ komɛi ahe sane. Okpɔŋɔnɔtaralɔi nɛɛ ateŋ mɛi etɛ feɔ amanehului ni Yesu gba kɛtsɔ hiɛ lɛ ahe mfoniri, nomɛi ji ta, hɔmɔ, kɛ tsɛŋemɔ-hela. (Kwɛmɔ akrabatsa ni ji “Ani Okpɔŋɔnɔtaralɔi Ejwɛ lɛ Miitsu Nii Lɛɛlɛŋ?”) Eyɛ faŋŋ akɛ klɛŋklɛŋ jeŋ ta lɛ ji nɔ ni kɛ jaramɔ bei ni naa bako shi kɛjɛ no beaŋ kɛbashi ŋmɛnɛ lɛ ba. Ni Biblia lɛ haa wɔleɔ akɛ Satan ji mɔ ni kɛ nakai ta lɛ ba. (1 Yohane 5:19) Ani Satan baakã he eye awui daa?

Kpojiemɔ wolo lɛ haa wɔ hiɛnɔkamɔ hu akɛ “be fioo kɛkɛ” Satan yɔɔ. (Kpojiemɔ 12:12) Enɛ hewɔ ni Satan egiri naakpa ni ekɛ naagbai ni naa wala baa gbɔmɛi anɔ lɛ. Shi yɛ nakai beaŋ nɔŋŋ lɛ, naagbai ni yaa nɔ lɛ tsɔɔ akɛ be ni eshwɛ Satan lɛ faaa dɔŋŋ.

ABAAFITE ABONSAM NITSUMƆI LƐ

Eyɛ faŋŋ akɛ, Jeŋ Ta I lɛ tsake jeŋ shihilɛ kwraa. Kɛjɛ no sɛɛ kɛbaa nɛɛ, maji kɛ amɛ nɔ fɛɛ nɔ woɔ ta mli, abutu nɔyelii, ni mɛi heee amɛhiɛnyiɛlɔi amɛyeee dɔŋŋ. Kɛfata he lɛ, eha ana odaseyeli ni yɔɔ faŋŋ ni tsɔɔ akɛ ashwie Satan kɛjɛ ŋwɛi. (Kpojiemɔ 12:9) Nɔyelɔ ni anaaa nɛɛ fee enii tamɔ nɔyelɔ ko ni yitsoŋ wa ni le akɛ etsɛŋ kwraa ni abaakpa lɛ maŋtsɛ lɛ yeli. Kɛ́ akpa Satan lɛ, naagbai ni je shishi kɛjɛ Jeŋ Ta I lɛ nɔ kɛbaa nɛɛ baaba naagbee.

Taakɛ gbalɛi ni yɔɔ Biblia lɛ mli lɛ tsɔɔ lɛ, obaanyɛ oná hekɛnɔfɔɔ yɛ Yesu Kristo, ni ji wɔŋwɛi Maŋtsɛ lɛ, mli akɛ etsɛŋ ‘ebaafite abonsam nitsumɔi lɛ.’ (1 Yohane 3:8) Amrɔ nɛɛ po lɛ, mɛi akpekpei abɔ sɔleɔ ni Nyɔŋmɔ Maŋtsɛyeli lɛ aba. Ani bo hu ofeɔ nakai? Kɛ́ nakai Maŋtsɛyeli lɛ ba lɛ, anɔkwafoi baana ni aafee Nyɔŋmɔ suɔmɔnaa nii, moŋ fe Satan nɔ, yɛ shikpɔŋ lɛ nɔ. (Mateo 6:9, 10) Nyɔŋmɔ Maŋtsɛyeli lɛ baaha tai asɛɛ afo, ni awuŋ jeŋ ta ko dɔŋŋ! (Lala 46:10) Kɛ́ okase Maŋtsɛyeli lɛ he nii lɛ, obaaná miishɛɛ waa be ni toiŋjɔlɛ baayi shikpɔŋ lɛ nɔ obɔ lɛ!​—Yesaia 9:5, 6.

Ta Te Shi yɛ Ŋwɛi ni Ta Te Shi yɛ Shikpɔŋ lɛ Nɔ

Aaafee afii 1,900 dani Jeŋ Ta I lɛ baafɛ lɛ, Satan kɛɛ Yesu akɛ ekɛ “jeŋ maŋtsɛyelihei fɛɛ” baaha lɛ. (Mateo 4:8, 9) Yesu kpoo nakai kaa lɛ, ni sɛɛ mli lɛ etsɔɔ mli akɛ Abonsam ji “je lɛŋ lumɔ lɛ.” (Yohane 14:30) Kɛfata he lɛ, bɔfo Yohane ŋma akɛ “jeŋ muu lɛ fɛɛ kã mɔ fɔŋ lɛ mli.”​—1 Yohane 5:19.

Akɛni Satan Abonsam yɛ hewalɛ waa yɛ je lɛ nɔ hewɔ lɛ, wɔbaanyɛ wɔkɛɛ akɛ lɛ ji mɔ ni kɛ klɛŋklɛŋ jeŋ ta lɛ kɛ naagbai ni jɛ mli kɛba lɛ ba. No hewɔ lɛ, ebɛ naakpɛɛ mɔ akɛ Kpojiemɔ wolo lɛ haa wɔnaa akɛ Satan ji mɔ ni eha naagbai eba shikpɔŋ lɛ nɔ kɛjɛ afi 1914 lɛ nɔ kɛbaa. Kpojiemɔ yitso 12 lɛ mli saji fioo komɛi nɛ:

  • Kuku 7 Ta te shi yɛ ŋwɛi yɛ Mikael (Yesu Kristo) kɛ drako lɛ (Satan) teŋ.

  • Kuku 9 ‘Ashɛ́ Abonsam lɛ, ni ji mɔ ni shishiuɔ jeŋ muu lɛ fɛɛ lɛ, afɔ̃ shikpɔŋ lɛ nɔ.’

  • Kuku 12 “Kpóo ha mɛi ni yɔɔ shikpɔŋ lɛ nɔ kɛ ŋshɔ hiɛ lɛ! Ejaakɛ Abonsam lɛ ekpeleke shi kɛba nyɛŋɔɔ, egiri naakpa, ni ele akɛ be fioo kɛkɛ eyɔɔ.”

Biblia mli be he akɔntaabuu kɛ nibii ni yaa nɔ yɛ je lɛ mli lɛ tsɔɔ akɛ, ta nɛɛ ni awu yɛ ŋwɛi lɛ te shi beni ato Nyɔŋmɔ Maŋtsɛyeli lɛ shishi yɛ ŋwɛi yɛ afi 1914.a No hewɔ lɛ, yɛ nakai afi ni sa kadimɔ waa lɛ nɔŋŋ mli lɛ, ta te shi ŋwɛi ni ta te shi yɛ shikpɔŋ lɛ nɔ.

a Kwɛmɔ wolo ni ji Mɛni Biblia lɛ Tsɔɔ Diɛŋtsɛ? ni Yehowa Odasefoi fee lɛ, yitso 8 lɛ.

Ani Okpɔŋɔnɔtaralɔi Ejwɛ lɛ Miitsu Nii Lɛɛlɛŋ?

Okpɔŋɔ yɛŋ lɛ kɛ ŋwɛi maŋtsɛ ni ta enɔ lɛ

Okpɔŋɔ yɛŋ, ni mɔ ni ta enɔ lɛ ji ŋwɛi maŋtsɛ. Maŋtsɛ lɛ, ni ji Yesu Kristo lɛ, ta okpɔŋɔ nɔ yɛ jalɛ hewɔ. (Lala 45:5) Nɔ klɛŋklɛŋ ni akɛwo edɛŋ ni etsu ji, ni eshwie Satan kɛ edaimonioi lɛ kɛjɛ ŋwɛi.​—Kpojiemɔ 6:2; 12:9.

Okpɔŋɔ ni tsuɔ lɛ kɛ asraafoi komɛi yɛ ta naa

Okpɔŋɔ ni tsuɔ, ni aha mɔ ni ta enɔ lɛ hegbɛ “koni ejie hejɔlɛ kɛjɛ shikpɔŋ lɛ nɔ.” (Kpojiemɔ 6:4) Kɛjɛ afi 1914 lɛ nɔ kɛbaa nɛɛ, be fɛɛ be lɛ aawu ta. Jeŋ Ta I lɛ sɛɛ afii 21 pɛ ni jeŋ ta kroko fɛ. Mɛi ni gboi yɛ ta nɛɛ mli lɛ ayi fa kwraa fe mɛi ni gboi yɛ klɛŋklɛŋ jeŋ ta lɛ mli. Akɔntaa ko ni abu lɛ tsɔɔ akɛ, mɛi aaafee akpekpei 60 gboi yɛ Jeŋ Ta II lɛ mli. Kɛjɛ afi 1945 kɛbaa nɛɛ, awuko jeŋ ta kroko, shi mɛi babaoo egboi yɛ tai bibii ni awuu lɛ amli. Yinɔsaneŋmalɔi komɛi buɔ akɔntaa akɛ, kɛjɛ afi 1901 kɛbashi afi 2000 lɛ naagbee lɛ, mɛi fe akpekpei 100 egboi yɛ tai amli.

Okpɔŋɔ diŋ lɛ kɛ gbekɛbii babaoo ni hɔmɔ miigbe amɛ

Okpɔŋɔ diŋ, ni mɔ ni ta enɔ lɛ hiɛ nsɛni ni damɔ shi kɛha hɔmɔ yɛ edɛŋ. (Kpojiemɔ 6:5, 6) Yɛ klɛŋklɛŋ jeŋ ta lɛ mli lɛ, maji ni kɛ Germany wuɔ lɛ sa niyenii ni akɛbaa Germany lɛ naa, ni enɛ ha hɔmɔ gbe mɛi aaafee 750,000. Yɛ afi 1921 mli lɛ, hɔmɔ gbe Russiabii ni fa fe akpekpei enyɔ, ni hɔmɔ gbe mɛi mɔbɔmɔbɔ yɛ je lɛŋ hei krokomɛi hu. Kɛ́ abua fɛɛ naa lɛ, kɛjɛ afi 1901 kɛbashi afi 2000 naagbee lɛ, hɔmɔ gbe mɛi aaafee akpekpei 70. Kɛbashi ŋmɛnɛ lɛ, daa afi lɛ, gbekɛbii ni yeko afii enumɔ ni fa fe akpekpei etɛ gboiɔ yɛ niyenii kpakpa ni anaaa aha amɛ lɛ hewɔ.

Okpɔŋɔ lamlu lɛ kɛ helatsɛmɛi komɛi

Okpɔŋɔ lamlu, ni mɔ ni ta enɔ lɛ gbeɔ mɛi kɛtsɔ gbelehelai anɔ. (Kpojiemɔ 6:8) Klɛŋklɛŋ gbelehela ni naa wa ni ba yɛ afi 1901 kɛmɔ afi 2000 naagbee mli lɛ ji Spania flu lɛ. Eyɛ mli akɛ anyɛɛɛ atsɔɔ mɛi abɔ pɔtɛɛ ni flu lɛ gbe moŋ, shi akɔntaa ko ni abu lɛ tsɔɔ akɛ egbe mɛi aaafee akpekpei 50. Yinɔsane wolo ko ni wieɔ helai ahe (Man and Microbes) lɛ tsɔɔ akɛ, “Yɛ yinɔsane mli lɛ, hela nɛɛ ji nibii ni ekpata mɛi ahiɛ waa lɛ ateŋ ekome,” ni ekɛfata he akɛ egbe mɛi oyayaayai waa. Kɛjɛ afi 1901 kɛyashi afi 2000 lɛ naagbee lɛ, kpate, atiridii, kɛ wɔlɔmɔ fɔŋ ji tsɛŋemɔ-helai krokomɛi ni egbe mɛi akpekpei ohai abɔ.

    Ga Woji (1980-2025)
    Shi Mli
    Botemɔ Mli
    • Ga
    • Kɛmaje
    • Bɔ Ni Misumɔɔ Lɛ Mihãa
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Mlai Ni Yɔɔ He
    • Ohe Saji
    • Ohe Saji Lɛ Ahe Gbɛjianɔtoo
    • JW.ORG
    • Botemɔ Mli
    Kɛmaje