Yehowa Mɔbɔnalɛ Lɛ Hereɔ Wɔ Kɛjɛɔ Nijiaŋwujee Mli
“Naa mi mɔbɔ, Nyɔŋmɔ, yɛ omlihilɛ naa; yɛ omusuŋtsɔlɛ falɛ naa lɛ, gbee minɔtɔmɔi lɛ.”—LALA 51:3.
1, 2. Esha ni hiɛdɔɔ yɔɔ mli baanyɛ asa Yehowa tsuji lɛ ateŋ mɔ ko he yɛ mɛɛ gbɛ nɔ?
ANYƐŊ aku Yehowa mla mli ni agbalaŋ mɔ lɛ toi yɛ he. Kwɛ bɔ ni enɛ jeɔ kpo faŋŋ kɛji wɔfee esha ni hiɛdɔɔ yɔɔ mli wɔshi Nyɔŋmɔ! Eyɛ mli akɛ ekolɛ wɔsɔmɔ Yehowa yɛ anɔkwayeli mli afii pii moŋ, shi emla mlikuu kɛ yeyeeye-feemɔ kɛ naagba kpele baaba wɔnɔ. Ekolɛ wɔbaanu he akɛ Yehowa eshi wɔ ni wɔjeee mɛi ni sa akɛ wɔsɔmɔɔ lɛ dɔŋŋ. Esha ni wɔfee lɛ baatamɔ atatu kabitii ko ni etsi duromɔ la ni jɛɔ Nyɔŋmɔ ŋɔɔ lɛ hiɛ.
2 Blema Israel Maŋtsɛ David na ehe be ko yɛ shihilɛ ni tamɔ nɛkɛ mli. Te fee tɛŋŋ ni shihilɛ ni tamɔ nɛkɛ ba hu?
Nifeemɔ Mli Tɔmɔ Baanyɛ Ekɛ Esha Kpele Aba
3, 4. Mɛni ba Maŋtsɛ David nɔ beni ena nii loo eshwere babaoo lɛ?
3 David sumɔɔ Nyɔŋmɔ, shi etɔ̃ yɛ nifeemɔi amli ni enɛ kɛ eshai ni hiɛdɔɔ yɔɔ mli ba. (Okɛto Galatabii 6:1 he.) Enɛ baanyɛ aba adesa fɛɛ adesa ni yeee emuu lɛ nɔ, titri lɛ kɛ eyɛ hegbɛi akɛ mɔ ni yeɔ mɛi krokomɛi anɔ. Akɛ Maŋtsɛ ni eshwere waa lɛ, David na gbɛi kɛ hewalɛ. Namɔ baanyɛ ate shi awo ewiemɔ? Hii ni yɔɔ nyɛmɔ efee klalo akɛ amɛaasɔmɔ lɛ, ni gbɔmɛi kɛ miishɛɛ feɔ nɔ ni ekɛɔ amɛ akɛ amɛfee. Ni kɛlɛ, David tɔ kɛtsɔ ŋamɛi babaoo ni eŋɔ amɛ eha ehe kɛ gbɔmɛi lɛ akanemɔ hewɔ.—5 Mose 17:14-20; 1 Kronika 21:1.
4 Yɛ nɛkɛ be ni eshwere kɛ heloo naa nii babaoo nɛɛ mli David fee eshai ni hiɛdɔɔ yɔɔ mli eshi Nyɔŋmɔ kɛ gbɔmɔ. Mɛni hewɔ, ejaakɛ esha kome tsɛɔ ekroko kɛbaa tamɔ mama mli kpaai ni Satan elo! Beni enanemɛi Israelbii lɛ kɛ Amonbii lɛ wuɔ ta lɛ, David jɛ eŋwɛitsu nɔ ekwɛ Batsheba, Uria ŋa ni he yɔɔ fɛo ni miiju ehe lɛ. Akɛni Uria etee ta hewɔ lɛ, David ha Batsheba ba emaŋtsɛ we lɛ ni ekɛ lɛ fite gbala. Kwɛ etsui ni baafa beni enu-yɛ sɛɛ mli akɛ eŋɔ hɔ lɛ! David tsu ni ayatsɛ Uria, kɛ hiɛnɔkamɔ akɛ ebaawɔ eŋa Batsheba masɛi nakai gbɛkɛ lɛ, koni esusu akɛ gbekɛ lɛ ji lɛ diɛŋtsɛ ebi. Eyɛ mli akɛ David ha etɔ daa moŋ, shi Uria wɔɔɔ emasɛi. Agbɛnɛ akɛni David ehao waa hewɔ lɛ, ekɛ teemɔŋ famɔi ha etatsɛ Yoab koni eha Uria ayaje ta lɛ hiɛ diɛŋtsɛ he ni ebaagbo yɛ. Agbe Uria yɛ ta lɛ mli, ni ekulafo lɛ fo ewu lɛ taakɛ afɔɔ feemɔ lɛ, ni David kɛ lɛ bote gbalashihilɛ dani ayoo akɛ ehiɛ hɔ.—2 Samuel 11:1-27.
5. Mɛni ba beni David kɛ Batsheba fee esha lɛ sɛɛ, ni ehe eshai lɛ sa ehe yɛ mɛɛ gbɛ nɔ?
5 Nyɔŋmɔ tsɔ gbalɔ Natan nɔ ekpa David esha lɛ he mama ni ekɛɛ lɛ akɛ: “Mibatee efɔŋ shi mawo bo yɛ bo diɛŋtsɛ owe lɛ.” No hewɔ lɛ, bi ni Batsheba fɔ lɛ gbo. (2 Samuel 12:1-23) David kromɔbi, Amnon, kɛ lɛ diɛŋtsɛ etsɛ biyoo Tamar wɔ ekaa naa loo eto lɛ kabonaa, ni gbekɛyoo lɛ nyɛminuu gbe Amnon. (2 Samuel 13:1-33) Absalom ni ji maŋtsɛ lɛ binuu bɔ mɔdɛŋ ni eshɔ maŋtsɛsɛi lɛ ni egbe etsɛ he guɔ kɛtsɔ David hemɛi ni ekɛ amɛ bɔ ajwamaŋ lɛ nɔ. (2 Samuel 15:1–16:22) Maŋ ta ni ba lɛ kɛ Absalom gbele ba, kɛ awerɛho babaoo kɛha David. (2 Samuel 18:1-33) Shi, eshai ni David fee lɛ ha eba ehe shi ni eha ena bɔ ni ehe hiaa ni ebɛŋkɛ e-Nyɔŋmɔ ni yɔɔ musuŋtsɔlɛ lɛ. Kɛ wɔtɔ̃ lɛ, nyɛhaa wɔkɛ heshibaa atsakea wɔtsui, wɔshwa wɔhe ni wɔtsi wɔbɛŋkɛ Yehowa he kpaakpa.—Okɛto Yakobo 4:8 he.
6. Mɛni hewɔ Maŋtsɛ David bafee mɔ ni yeɔ fɔ waa lɛ?
6 David eye fɔ diɛŋtsɛ, ejaakɛ eji Israel nɔyelɔ ni le Yehowa Mla jogbaŋŋ. (5 Mose 17:18-20) Ejeee Mizraim Farao loo Babilon maŋtsɛ ni bɛ nilee ni tamɔ nɛkɛ ni no hewɔ lɛ ebaanyɛ efee nibii ni Nyɔŋmɔ ekpɛlɛɛɛ nɔ. (Okɛto Efesobii 2:12; 4:18 he.) Akɛ maŋ ni ejɔɔ ehe nɔ eha Yehowa lɛ mlinyo lɛ, David yɔse akɛ gbalafitemɔ kɛ gbɔmɔgbee ji eshai ni hiɛdɔɔ diɛŋtsɛ yɔɔ mli. (2 Mose 20:13, 14) Kristofoi hu le Nyɔŋmɔ mla lɛ. Shi taakɛ David ji lɛ, amɛteŋ mɛi komɛi kuɔ mli yɛ esha su ni akɛfɔ amɛ, adesa gbɔjɔmɔ, kɛ kaai ni atsiii naa lɛ hewɔ. Kɛ enɛ eko aaaba wɔteŋ mɔ ko nɔ lɛ, ehe ebahiaŋ ni wɔhi shihilɛ ni mli ewo duŋ, ni tsiɔ wɔmumɔŋ ninaa gbɛ, ni haa wɔnɔ yɛ nijiaŋwujee ni mli kwɔ mli lɛ mli.
Esha Jajemɔ kɛ Hejɔlɛ Baa
7, 8. (a) Mɛni ba David nɔ beni ebɔ mɔdɛŋ ni ekɛ ehe eshai lɛ atee lɛ? (b) Mɛni hewɔ esa akɛ mɔ ko ajaje ehe eshai ni ekpa feemɔ lɛ?
7 Kɛ wɔyeɔ fɔ akɛni wɔtɔ Nyɔŋmɔ mla lɛ nɔ babaoo hewɔ lɛ, ekolɛ ebaawa kɛha wɔ akɛ wɔɔjaje wɔhe eshai, yɛ Yehowa hiɛ po. Mɛni baanyɛ aba yɛ shihilɛi ni tamɔ nakai shishi? David kpɛlɛ nɔ yɛ Lala 32 akɛ: “Beni miŋɔtee [fe ni majaje] lɛ, miwui ahe kwa yɛ mimli yɛ midaa hũumɔ hewɔ. Ejaakɛ shwane kɛ nyɔɔŋ fɛɛ lɛ, [Yehowa] onine tsii yɛ minɔ; mimli nu ŋa tamɔ bɔ ni nii amli nu ŋaa yɛ latsaa be mli lɛ.” (La 32 Kukuji 3, 4) Mɔdɛŋ ni ebɔ koni ekɛ ehe esha lɛ atee ni enyɛ ehenilee ni buɔ lɛ fɔ lɛ nɔ lɛ ha etɔ David ni egba afa lɛ. Ŋkɔmɔyeli ha ehewalɛ nɔ gbɔ aahu akɛ etsɔ tamɔ shikpɔŋ gbiŋ nɔ tso ni wala nu bɛ mli. Yɛ anɔkwale mli lɛ, ebaanu jwɛŋmɔŋ kɛ gbɔmɔtsoŋ naagbai ahe. Elaaje miishɛɛ ni eyɔɔ lɛ kwraa. Kɛ wɔteŋ mɔ ko aaana ehe yɛ shihilɛ ni tamɔ nɛkɛ mli lɛ, mɛni esa akɛ wɔfee?
8 Esha ni wɔɔjaje wɔtsɔɔ Nyɔŋmɔ lɛ baanyɛ ekɛ eshaifaa kɛ hejɔlɛ aba. David lá akɛ: “Mijaje mihe esha mitsɔɔ bo, ni minɔsha lɛ, mikɛteee. Mikɛɛ akɛ: ‘Majaje minɔtɔmɔ matsɔɔ Yehowa!’ Ni bo lɛ okɛ mihe esha nɔsha lɛ fa mi.” (Lala 32:5) Ani ohao yɛ esha ko ni okɛtee he? Ani efeŋ nɔ ni hi akɛ ooojaje otsɔɔ ni okpa eshafeemɔ lɛ koni onine ashɛ Nyɔŋmɔ mɔbɔnalɛ nɔ? Mɛni hewɔ otsɛɛɛ asafoŋ onukpai lɛ ni otao mumɔŋ tsamɔ? (Abɛi 28:18; Yakobo 5:13-20) Abaakpɛlɛ otsuitsakemɔ mumɔ lɛ nɔ, ni yɛ be ni sa mli lɛ, onine baashɛ o-Kristofoi amiishɛɛ lɛ nɔ ekoŋŋ. David kɛɛ: “Ajɔɔ mɔ ni aŋɔ enɔtɔmɔ afa lɛ, ni atsimɔ ehe esha nɔ lɛ! Ajɔɔ gbɔmɔ ni Yehowa ebuuu nɔsha ko ehaaa lɛ, ni apasa bɛ emumɔ mli lɛ!”—Lala 32:1, 2.
9. Mɛɛ be mli aŋma Lala 51, ni mɛni hewɔ?
9 David kɛ Batsheba fɛɛ baabu amɛhe akɔntaa amɛha Yehowa Nyɔŋmɔ yɛ efɔŋ ni amɛfee lɛ hewɔ. Eyɛ mli akɛ abaanyɛ agbe amɛ yɛ amɛhe esha lɛ hewɔ moŋ, shi Nyɔŋmɔ na amɛ mɔbɔ. Ena David mɔbɔ titri yɛ Maŋtsɛyeli kpaŋmɔ lɛ hewɔ. (2 Samuel 7:11-16) Anaa David tsuitsakemɔ yɛ esha ni efee ni kɔɔ Batsheba he lɛ yɛ Lala 51. Maŋtsɛ ni shwa ehe yɛ etɔmɔ he lɛ fo lala ni henumɔ yɔɔ mli waa nɛɛ, beni gbalɔ Natan ekanya ehenilee yɛ bɔ ni ŋwɛi mla ni eku mli lɛ da ha lɛ he lɛ sɛɛ. Ebi ekaafeemɔ dani Natan nyɛ egbala David jwɛŋmɔ kɛtee ehe eshai lɛ anɔ, taakɛ bɔ ni esa akɛ Kristofoi onukpai ni ahala amɛ lɛ hu afee ekãa bɔni afee ni amɛnyɛ amɛfee nii ni tamɔ nɛkɛ ŋmɛnɛ lɛ. Yɛ nɔ najiaŋ ni eeekpoo naafolɔmɔ lɛ ni efa ni agbe Natan lɛ, maŋtsɛ lɛ kɛ heshibaa moŋ jaje ehe eshai lɛ. (2 Samuel 12:1-14) Lala 51 tsɔɔ nɔ ni ekɛɛ Nyɔŋmɔ yɛ sɔlemɔ mli yɛ enifeemɔ ni gbe ehe guɔ nɛɛ hewɔ, ni esa jogbaŋŋ akɛ aaatsɔ sɔlemɔ nɔ ajwɛŋ he, titri lɛ kɛji akɛ wɔtɔ ni wɔmiishwe Yehowa mɔbɔnalɛ.
Wɔbaabu Wɔhe Akɔntaa Wɔha Nyɔŋmɔ
10. Te David aaafee tɛŋŋ ana mumɔŋ hewalɛ loo tsamɔ ekoŋŋ?
10 David ebɔɔɔ mɔdɛŋ akɛ eeejie enaa yɛ esha ni efee lɛ he, shi moŋ ekpa fai akɛ: “Naa mi mɔbɔ, Nyɔŋmɔ, yɛ omlihilɛ naa; yɛ omusuŋtsɔlɛ falɛ naa lɛ, gbee minɔtɔmɔi lɛ.” (Lala 51:3) David kɛ etɔmɔ lɛ eteke Nyɔŋmɔ Mla lɛ husui lɛ. Shi, hiɛnɔkamɔ yɛ akɛ abaanyɛ asaa lɛ ekoŋŋ yɛ mumɔŋ, kɛ Nyɔŋmɔ na lɛ mɔbɔ yɛ E-mlihilɛ, loo yɛ enɔkwa suɔmɔ lɛ naa. Mɔbɔnalɛi ni Nyɔŋmɔ ejie lɛ kpo yɛ tsutsu bei amli lɛ ha maŋtsɛ ni eshwa ehe lɛ na nɔdaamɔ nɔ kɛha hemɔkɛyeli akɛ e-Feelɔ lɛ baatsumɔ enɔtɔmɔi lɛ.
11. Mɛni akɛ Kpatamɔ Gbi nɔ afɔleshaai lɛ fee he mfoniri, ni mɛni ataoɔ kɛha yiwalaheremɔ ŋmɛnɛ?
11 Yehowa tsɔ Kpatamɔ Gbi lɛ nɔ afɔleshãai ni fee gbalɛ mfonirii loo okadii lɛ anɔ etsɔɔ akɛ, eyɛ gbɛ ni eeetsɔ nɔ etsuu mɛi ni etsake amɛtsui loo amɛshwa amɛhe lɛ ahe kɛjɛ amɛhe eshai amli. Wɔle agbɛnɛ akɛ edamɔɔ hemɔkɛyeli ni wɔyɔɔ yɛ Yesu Kristo kpɔmɔ afɔleshaa lɛ mli lɛ nɔ ekpãa emɔbɔnalɛ kɛ eshaifaa mli ehaa wɔ. Kɛji akɛ David, ni nɛkɛ afɔleshaa nɛɛ he mfonirii loo okadii kɛkɛ yɔɔ ejwɛŋmɔ mli lɛ baanyɛ ekɛ ehe afɔ Yehowa mlihilɛ kɛ musuŋtsɔlɛi anɔ lɛ, belɛ kwɛ bɔ ní esa akɛ Nyɔŋmɔ tsuji ni yɔɔ ŋmɛnɛŋmɛnɛ beaŋ lɛ ana hemɔkɛyeli babaoo yɛ kpɔmɔ nɔ ní akɛha kɛha amɛyiwalaheremɔ lɛ mli!—Romabii 5:8; Hebribii 10:1.
12. Ákɛ afee esha lɛ tsɔɔ mɛni, ni te David nu etɔmɔi lɛ ahe eha tɛŋŋ?
12 Beni ekpaa Nyɔŋmɔ fai lɛ, David kɛfata he akɛ: “Juu mihe kwraa kɛjɛ minɔsha lɛ mli, ni otsuu mihe kɛjɛ mihe esha lɛ mli! Ejaakɛ minɔtɔmɔi lɛ, mi diɛŋtsɛ mile, ni mihe esha lɛ yɛ mihiɛ daa.” (Lala 51:4, 5) Kɛ mɔ ko fee esha lɛ, etsɔɔ akɛ ekpalaŋ kɛjɛ tɛi ni Yehowa efolɔ eshwie shi lɛ ahe. Nakai pɛpɛɛpɛ David efee lɛ. Ni kɛlɛ, etamɔɔɔ gbɔmɔgbelɔ loo gbalafitelɔ ni etɔmɔ lɛ jeee ehe sane ko, ni eehao yɛ etoigbalamɔ loo hela ni eeena kɛaajɛ mli lɛ pɛ he. Akɛ mɔ ni sumɔɔ Yehowa lɛ, David nyɛɔ efɔŋ. (Lala 97:10) Enyaŋe esha ni lɛ diɛŋtsɛ efee lɛ ni eesumɔ ni Nyɔŋmɔ aju ehe kɛjɛ mli kwraa. David le enɔtɔmɔi lɛ jogbaŋŋ, ni edɔ lɛ waa akɛ eha ekɔnɔ fɔŋ lɛ ye enɔ. Ehe esha lɛ yɛ ehiɛ daa nɛɛ, ejaakɛ mɔ ni sheɔ Nyɔŋmɔ gbeyei lɛ henilee ni nuɔ fɔbuu he lɛ he ejɔɔɔ lɛ kɛyashi be mli ni heshwamɔ loo tsuitsakemɔ, esha jajemɔ, kɛ Yehowa dɛŋ eshaifaa aaaba.
13. Mɛni hewɔ David baanyɛ akɛɛ akɛ Nyɔŋmɔ pɛ efee esha eshi lɛ?
13 Beni ekpɛlɛɔ nɔ akɛ ebaabu ehe akɔntaa eha Yehowa lɛ, David kɛɛ: “Bo okometoo mifee esha mishi, ni mifee efɔŋ yɛ ohiɛ, koni oye bem yɛ owiemɔ lɛ mli, ni ohe atse yɛ okojomɔ lɛ mli.” (Lala 51:6) David eku Nyɔŋmɔ mlai amli, egbe maŋtsɛyeli gbɛhe lɛ he guɔ, ni “eha Yehowa henyɛlɔi lɛ ena hegbɛ pii ni amɛkɛaabɔ musu,” koni amɛbɔ Lɛ ahora. (2 Samuel 12:14; 2 Mose 20:13, 14, 17) David eshafeemɔ nifeemɔi lɛ hu ji esha ni efee eshi lsraelbii kɛ lɛ diɛŋtsɛ eweku lɛ mlibii, tamɔ bɔ ni efɔŋfeelɔ ni abaptisi lɛ lɛ kɛ awerɛho loo ŋkɔmɔyeli baa Kristofoi asafo lɛ mli kɛ suɔlɔi ateŋ ŋmɛnɛ lɛ. Eyɛ mli akɛ maŋtsɛ ni etsake etsui lɛ le akɛ efee esha eshi enaanyo gbɔmɔ tamɔ Uria moŋ, shi eyɔse akɛ gbɛnaa nii ni tsii ka enɔ yɛ Yehowa hiɛ. (Okɛto 1 Mose 39:7-9 he.) David kpɛlɛ nɔ akɛ Yehowa kojomɔ baafee nɔ ni ja. (Romabii 3:4) Esa akɛ Kristofoi ni amɛtɔ lɛ hu ana jwɛŋmɔ ni tamɔ nakai nɔŋŋ.
Shihilɛi ni Haa Nibii Baa lɛ Nakai
14. Mɛɛ shihilɛi komɛi ni kɛ enɛ baa David tsi ta?
14 Eyɛ mli akɛ David ebɔɔɔ mɔdɛŋ akɛ eeebu ehe bem moŋ, shi ekɛɛ akɛ: “Naa, nɔsha mli afɔ mi yɛ, ni esha mli minyɛ ŋɔ mi hɔ yɛ.” (Lala 51:7) Afɔ David yɛ nɔsha mli, ni enyɛ nu fɔmɔ mli piŋmɔi ahe yɛ esha ni ena kɛjɛ fɔmɔ mli lɛ hewɔ. (1 Mose 3:16; Romabii 5:12) Ewiemɔi lɛ etsɔɔɔ akɛ gbalashihilɛ mli bɔlɛnamɔ, hɔŋɔɔ, kɛ fɔmɔ diɛŋtsɛ lɛ esha ni, bei abɔ ni Nyɔŋmɔ ji mɔ ni to gbalashihilɛ kɛ fɔmɔ he gbɛjianɔ lɛ; ni jeee akɛ David miitsɔɔ esha pɔtɛɛ ko ni enyɛ fee hu. Aŋɔ lɛ hɔ yɛ esha mli ejaakɛ efɔlɔi lɛ, eshafeelɔi ji amɛ, tamɔ adesai fɛɛ ni yeee emuu lɛ hu ji lɛ.—Hiob 14:4.
15. Eyɛ mli kɛ Nyɔŋmɔ baasusu shihilɛi komɛi ni kɛ tɔmɔi baa lɛ ahe moŋ, shi mɛni esaaa akɛ wɔfeɔ?
15 Kɛ wɔfee esha lɛ, wɔbaanyɛ wɔtsi shihilɛi ni kɛ wɔ nɔ fɔŋ feemɔ lɛ ba lɛ ta yɛ sɔlemɔ mli wɔtsɔɔ Nyɔŋmɔ. Shi wɔkɛ Nyɔŋmɔ duromɔ loo emlihilɛ lɛ akajiea wɔnaa ni wɔkɛmiibɔ nyenyeŋtswi aloo ni wɔkɛ esha ni wɔna kɛjɛ fɔmɔ mli lɛ aaatsi wɔhiɛ koni wɔhɔ sɛɛ wɔkɛjo gbɛnaa nii ni bakaa wɔnɔ yɛ wɔhe eshai ahewɔ lɛ naa foi. (Yuda 3, 4) David kpɛlɛ gbɛnaa nii ni baka enɔ yɛ susumɔi ni he tseee ni ekɛ ehe wo mli kɛ ehe ni eŋmɛɛ eha kaa hewɔ lɛ nɔ. Nyɛhaa wɔsɔlea koni akaŋmɛɛ wɔhe yɛ kaa mli, koni no sɛɛ hu lɛ wɔfee nii ni kɛ sɔlemɔ nɛɛ kpaa gbee.—Mateo 6:13.
Faikpamɔ Kɛha Hetsuumɔ
16. Mɛɛ su Nyɔŋmɔ nyaa he, ni te esa akɛ enɛ asa wɔjeŋba he aha tɛŋŋ?
16 Abaanyɛ ana aŋkroaŋkroi komɛi ni tamɔ gbɔmɛi kpakpai ni amɛtuu amɛhe amɛha Nyɔŋmɔ, shi ekwɛɔ shishigbɛ kɛnaa bɔ ni amɛji yɛ mligbɛ. David kɛɛ: “Naa, anɔkwale [Yehowa] otaoɔ yɛ mimli, hewɔ lɛ ha male nii yɛ mimligbɛ tɔɔ.” (Lala 51:8) David eye malemɔ kɛ shishiumɔ he fɔ ejaakɛ etsɔ ŋaa ni agbe Uria, ni eetao ni ekɛ anɔkwalei ni kɔɔ Batsheba hɔŋɔɔ he lɛ atee. Ni kɛlɛ, ele akɛ Nyɔŋmɔ sumɔɔ anɔkwayeli kɛ krɔŋkrɔŋfeemɔ. Esa akɛ enɛ asa wɔjeŋba he yɛ gbɛ kpakpa nɔ, ejaakɛ Yehowa baabu wɔ fɔ kɛ wɔtsɔ kutumpɔo gbɛ ni tamɔ nakai nɔ. (Abɛi 3:32) David yɔse hu akɛ kɛ Nyɔŋmɔ ‘baaha ena nilee’ akɛ maŋtsɛ ni etsake etsui lɛ, no baaha enyɛ eye ŋwɛi taomɔ nii anɔ yɛ ewala be ni eshwɛ lɛ fɛɛ mli.
17. Sɔlemɔ koni akɛ hisopo aju mɔ ko he lɛ tsɔɔ mɛni?
17 Akɛni lalatsɛ lɛ yɔse bɔ ni Nyɔŋmɔ yelikɛbuamɔ he hiaa lɛ koni eye sui ni haa efeɔ esha lɛ anɔ hewɔ lɛ, etee nɔ ekpa fai akɛ: “Mihe esha lɛ okɛ hisopo ajie, ni mihe atse; juu mihe ni mayɛ futaa fe snoo.” (Lala 51:9) Akɛ hisopo tso lɛ (ekolɛ marjoram, loo Origanum maru) ní awieɔ he lɛ tsu nii kɛfata nibii krokomɛi ahe ni akɛtsuu mɛi ni tsutsu lɛ amɛyeɔ kpiti lɛ ahe yɛ jamɔ naa. (3 Mose 14:2-7) No hewɔ lɛ eja gbɛ akɛ David aaasɔle akɛ akɛ hisopo atsuu ehe kɛjɛ ehe eshai amli. Hetsuumɔ he jwɛŋmɔ lɛ hu fata efaikpamɔ akɛ Yehowa aju ehe koni eha eyɛ futaa fe snoo ni mulu loo muji ko bɛ mli lɛ he. (Yesaia 1:18) Kɛ wɔteŋ mɔ ko henilee miigba enaa yɛ nɔ fɔŋ feemɔ ko he lɛ, belɛ nyɛhaa wɔnaa hemɔkɛyeli akɛ, kɛ wɔkɛ tsuitsakemɔ loo heshwamɔ tao Nyɔŋmɔ dɛŋ eshaifaa lɛ, ebaanyɛ edamɔ Yesu kpɔmɔ afɔleshaa lɛ nɔ eju wɔhe ni etsuu wɔhe.
Faikpamɔ Kɛha Saamɔ
18. Mɛɛ shihilɛ mli David baje dani etsake etsui ni ejaje ehe eshai lɛ, ni enɛ he nilee baanyɛ aye abua wɔ ŋmɛnɛ yɛ mɛɛ gbɛ nɔ?
18 Kristofonyo fɛɛ Kristofonyo ni epiŋ kɛ henilee ni buɔ mɔ fɔ dã lɛ baanyɛ anu David wiemɔi nɛɛ ashishi: “[Yehowa] ha manu nyamɔ kɛ miishɛɛ he, koni wui ni okumɔ lɛ amli afili amɛ.” (Lala 51:10) Dani David aaashwa ehe ni eeejaje ehe eshai lɛ etsɔɔ lɛ, ehenilee ni gbaa enaa lɛ ha ehao waa. Enaaa miishɛɛ po yɛ mlifilimɔ kɛ nyamɔ lalai ni lalatsɛmɛi kɛ saŋkutswalɔi ni he esa lɛ kɛshɛjeɔ emii lɛ mli. Bɔ ni David eshafeelɔ lɛ piŋmɔi lɛ anaa wa babaoo ha, akɛni elaaje Nyɔŋmɔ nɔkpɛlɛmɔ hewɔ lɛ, etamɔ nuu ni akumɔ ewui ni eepiŋ. Eeshwe eshaifaa, mumɔŋ tsamɔ, koni ena miishɛɛ ni eyɔɔ tsutsu lɛ ekoŋŋ. Ŋmɛnɛ, Yehowa dɛŋ eshaifaa he miihia efɔŋfeelɔ ni etsake etsui lɛ hu, koni enine ashɛ miishɛɛ ni eyɔɔ tsutsu dani efee efɔŋ ni fite wekukpaa ni ka ekɛ Nyɔŋmɔ teŋ lɛ nɔ ekoŋŋ. “Mumɔ krɔŋkrɔŋ mli miishɛɛ” ni mɔ ni eshwa ehe lɛ aaana ekoŋŋ lɛ tsɔɔ akɛ Yehowa kɛke lɛ ni esumɔɔ lɛ hu. (1 Tesalonikabii 1:6) Mɛɛ miishɛjemɔ enɛ kɛbaa nɛkɛ!
19. Kɛ Nyɔŋmɔ tsumɔ David tɔmɔi fɛɛ lɛ, te ebaanu he eha tɛŋŋ?
19 David tee nɔ esɔle akɛ: “Teemɔ ohiɛ kɛjɛ mihe eshai lɛ anɔ, ni ogbe minishaianii lɛ fɛɛ.” (Lala 51:11) Akpaŋ gbɛ akɛ Yehowa kɛ nɔkpɛlɛmɔ baakwɛ esha. No hewɔ lɛ, abi lɛ ni etee ehiɛ kɛjɛ David eshai lɛ anɔ. Maŋtsɛ lɛ kpa fai hu akɛ, Nyɔŋmɔ agbe enɔtɔmɔi lɛ fɛɛ, etsumɔ enishaianii lɛ fɛɛ. Kɛ Yehowa aaafee nakai kɛkɛ! No lɛ ebaawó David mumɔ nɔ, ni henilee ni gbaa enaa tamɔ jatsu lɛ baaje enɔ, koni eha maŋtsɛ ni etsake etsui agbɛnɛ lɛ ana ale akɛ e-Nyɔŋmɔ ni yɔɔ suɔmɔ lɛ kɛ ehe eshai lɛ eke lɛ.
Ni Kɛji akɛ Bo Hu Ofee Esha Hu?
20. Mɛni ajieɔ yi atsɔɔ akɛ esa akɛ Kristofonyo ni efee esha ni hiɛdɔɔ yɔɔ mli lɛ afee?
20 Lala 51 tsɔɔ akɛ Yehowa tsuji ni amɛjɔɔ amɛhe nɔ lɛ ateŋ mɔ fɛɛ mɔ ni fee esha ni hiɛdɔɔ yɔɔ mli shi amɛtsake amɛtsui ni amɛshwa amɛhe lɛ baanyɛ abi lɛ yɛ hekɛnɔfɔɔ mli akɛ ena amɛ mɔbɔ ni etsuu amɛhe kɛjɛ amɛhe eshai lɛ amli. Kɛ oji Kristofonyo ni otɔ yɛ nɛkɛ gbɛ nɔ lɛ, mɛni hewɔ otaooo wɔ-ŋwɛi Tsɛ lɛ dɛŋ eshaifaa yɛ heshibaa sɔlemɔ mli? Kpɛlɛmɔ bɔ ni Nyɔŋmɔ yelikɛbuamɔ he hiaa bo lɛ nɔ koni onyɛ odamɔ ehiɛ akɛ mɔ ni sa, koni obi ni ekɛ miishɛɛ ni oyɔɔ tsutsu lɛ aha bo ekoŋŋ. Kristofoi ni amɛtsake amɛtsui lɛ baanyɛ aya Yehowa ŋɔɔ yɛ sɔlemɔ mli kɛ hekɛnɔfɔɔ kɛ nibimɔi ni tamɔ nakai, ejaakɛ “ekɛaafa lɛ aahu.” (Yesaia 55:7; Lala 103:10-14) Esa akɛ atsɛ asafoŋ onukpai lɛ koni amɛkɛ mumɔŋ yelikɛbuamɔ ni he hiaa lɛ aha.—Yakobo 5:13-15.
21. Mɛni mli wɔbaatao yɛ enɛ sɛɛ?
21 Yehowa mɔbɔnalɛ lɛ hereɔ ewebii kɛjɛɔ nijiaŋwujee mli. Shi nyɛhaa wɔpɛia David tsuiŋ faikpamɔi krokomɛi ni yɔɔ Lala 51 lɛ mli wɔkwɛa. Wɔnikasemɔ lɛ baatsɔɔ akɛ Yehowa kpoŋ tsui ni werɛ eho ehe ni tswiaa shi kɛ dɔlɛ.
Te Obaaha Hetoo Tɛŋŋ?
◻ Te esha ni hiɛdɔɔ yɔɔ mli lɛ aaanyɛ asa Yehowa tsuji ateŋ mɔ ko he eha tɛŋŋ?
◻ Mɛni ba David nɔ beni ebɔ mɔdɛŋ ni ekɛ ehe eshai lɛ etee lɛ?
◻ Mɛni hewɔ David kɛɛ akɛ Nyɔŋmɔ pɛ efee esha eshi lɛ?
◻ Eyɛ mli akɛ Nyɔŋmɔ baasusu nibii ni ha esha ni wɔfee lɛ ba lɛ he moŋ, shi mɛni esaaa akɛ wɔfeɔ?
◻ Mɛni esa akɛ Kristofonyo ni efee esha ni hiɛdɔɔ yɔɔ mli lɛ afee?