“Abaahere Israel Fɛɛ Yiwala”
“Nɛkɛ gbɛ nɔ abaahere Israel fɛɛ yiwala. Taakɛ bɔ ni oŋma lɛ akɛ ‘Jielɔ lɛ aaajɛ Zion aba, ni ebaajie nifeemɔi ni Nyɔŋmɔ gbeyeishemɔ bɛ mli lɛ kɛjɛ Yakob he kɛya.’”—ROMABII 11:26, NW.
1. (a) Mɛɛ sanebimɔi teɔ shi yɛ Romabii 11:26 he? (b) Mɛni hewɔ Kwasafo Israel jeee Israel ni ‘abaahere eyiwala’ lɛ?
1 MƐƐ maŋ atsɔɔ yɛ biɛ lɛ? Te afeɔ tɛŋŋ ahereɔ eyiwala lɛ? Ni eyiwalaheremɔ lɛ saa jeŋmaji fɛɛ he yɛ mɛɛ gbɛ nɔ? Ojogbaŋŋ, beni Ŋleshi Ablotsiri nɔyeli yɛ Palestina shikpɔŋ lɛ nɔ lɛ ba naagbee yɛ 1948 lɛ, Yudafoi lɛ shɔ nakai shikpɔŋkuku lɛ fa ko ni amɛto Israel Kwasafo Maŋ yɛ jɛmɛ. Yɛ kunim ni Israelbii lɛ ye yɛ gbii ekpaa ta ni amɛkɛ Arab asraafoi lɛ wuu yɛ 1967 lɛ hewɔ lɛ, Israelbii lɛ lɛɛ amɛ kwasafo maŋ lɛ husui lɛ amli. Shi kɛjɛ be mli ni ato Israel Kwasafo Maŋ lɛ ama shi nɛɛ, ebi ni etsɔ̃ tawuu mli hewalɛ nɔ ehi shi. Kɛji akɛ ŋmɛnɛŋmɛnɛ beaŋ Israel yɛ nuklea okpɛlɛmii ni amɛbua naa kɛha amɛmaŋ lɛ yibaamɔ aloo amɛbɛ eko hu lɛ, eka shi faŋŋ akɛ ekɛ ehe efɔɔɔ ‘jielɔ ko ni jɛ Zion’ lɛ nɔ. Ejaakɛ nɛkɛ maŋkwramɔ maŋ ni etsɛko ni yɔɔ shihilɛ mli nɛɛ kɛ Jeŋmaji krokomɛi lɛ fɛɛ ji Jeŋmaji Ekomefeemɔ lɛ mlibii! Eka shi faŋŋ akɛ nɛkɛ kwasafo maŋ nɛɛ jeee teokrase, taakɛ Israel maŋ lɛ batsɔ yɛ Mose gbii lɛ amli yɛ sɛɛ mli afi ni ji 1513 D.Ŋ.B. lɛ.
2. Esoro Kwasafo Israel ni ato ama shi lɛ yɛ Yudafoi ni asaa akɛ amɛ ba amɛshikpɔŋ nɔ ekoŋŋ yɛ afi 537 D.Ŋ.B. lɛ he yɛ mɛɛ gbɛ nɔ?
2 Austria Israelnyo Theodor Herzl, mɔ ni to Zionbii a-Jeŋ Gbɛjianɔtoo lɛ shishi yɛ 1897 lɛ jaje akɛ Yudafoi lɛ ji maŋ, ni ebi ni aha amɛ shikpɔŋkuku koni akɛto Yudafoi amaŋ. Shi nibii fɛɛ ni tee nɔ ni kɔɔ Israel Kwasafo Maŋ ni ato ama shi nɛɛ he lɛ kɛ Yudafoi lɛ ni aha amɛba amɛshikpɔŋ nɔ ekoŋŋ yɛ 537 D.Ŋ.B., yɛ Persia Maŋtsɛ Koresh Kpeteŋkpele lɛ klɛŋklɛŋ nɔyeli afi lɛ mli lɛ bɛ tsakpaa ko kwraa ni ekɔɔɔ no he eko. Nakai blema maŋ ni akɛ amɛ ba amɛshikpɔŋ nɔ ekoŋŋ lɛ kɔɔ Israel Nyɔŋmɔ, Yehowa, yiŋtoo ko ni ajaje lɛ he, taakɛ agba afɔ shi yɛ Yesaia 45:1-5 lɛ. (2 Kronika 36:22, 23; Ezra 1:1-4) Shi yɛ Israel Kwasafo Maŋ lɛ too kɛ eshimaa mli lɛ, wɔnaaa toiŋjɔlɛ nifeemɔ ko ni tsɔɔ blema Israel Nyɔŋmɔ lɛ mli hemɔkɛyeli ni yeɔ emuu ko. No hewɔ lɛ anyɛŋ atsɔɔ enɛ shishi akɛ eji Hebri Ŋmalɛi lɛ amli gbalɛi lɛ amlibaa; ni asaŋ ejeee odaseyeli ni tsɔɔ akɛ Mesia Yudanyo lɛ baa be eshɛ.
3. Te Majimaji Ateŋ Biblia Kaselɔi lɛ susu “Israel fɛɛ” yiwalaheremɔ lɛ he yɛ be ko mli amɛhe tɛŋŋ, shi mɛni ba yɛ enɛ gbɛfaŋ yɛ afi 1932?
3 Kɛbashi afi 1929 fɛɛ lɛ, Majimaji Ateŋ Biblia Kaselɔi akuu lɛ mlibii susuɔ akɛ heloo naa Yudafoi lɛ ka he amɛji Nyɔŋmɔ webii ni ehala amɛ, ákɛ, abaabua amɛnaa kɛba Palestina yɛ hemɔkɛyeli ni amɛbɛ nɛɛ nɔŋŋ mli, ni ákɛ abaatsake amɛ ni amɛhe Yesu Kristo ákɛ Abraham Shiwoo Seshi lɛ amɛye, ni akɛ no mli amɛbaatsɔ shikpɔŋ nɔ maŋ ni abaatsɔ amɛnɔ ajɔɔ adesai fɛɛ. Shi abayoo yɛ 1932 mli akɛ shishinumɔ nɛɛ kɛ Biblia gbalɛ kpaaa gbee, kɛ wiemɔi hu ni yɔɔ Romabii 11:26 ni kɔɔ “Israel fɛɛ” ni abaahere amɛyiwala lɛ he lɛ.—Kwɛmɔ Study VIII ni yɔɔ wolo, Thy Kingdom Come, ni Watch Tower Bible and Tract Society fee yɛ 1891 lɛ mli.
Namɛi Feɔ “Israel Fɛɛ” Lɛ?
4. Mɛɛ shihilɛi yɔɔ ŋmɛnɛ ni tsɔɔ akɛ Kwasafo Israel jeee “Nyɔŋmɔ Israel” lɛ?
4 Nɔ ni Yudanyo niŋmalɔ ni ŋma Romabii 11:26 lɛ tse lɛ “Israel fɛɛ” lɛ, etsɛ lɛ akɛ “Nyɔŋmɔ Israel” yɛ Galatabii 6:16. Ni kɛji akɛ heloo naa Yudafoi ni yɔɔ Israel Kwasafo Maŋ lɛ mli lɛ kɛ mɛi ‘ni ebɔle je muu lɛ fɛɛ lɛ jeee “Israel fɛɛ” lɛ, belɛ namɛi ji emlibii? Nɛkɛ sanebimɔ nɛɛ hetoo he miihia, ejaakɛ heloo naa Yudafoi ni yɔɔ ŋmɛnɛ leee Israel akutsei 12 lɛ mli nɔ̃ mlibii ni amɛji. Amɛyɛ Rabifoi, shi amɛbɛ osɔfoyeli ko, amɛbɛ osɔfonukpa ko yɛ shikpɔŋ nɔ, amɛbɛ sɔlemɔtsu ko yɛ Yerusalem, ni amɛbɛ afɔleshaa latɛ ko yɛ jɛmɛ ni amɛbaasha afɔlei taakɛ Mla ni Nyɔŋmɔ tsɔ Mose nɔ ekɛha lɛ ji lɛ naa. Enɛɛmɛi fɛɛ bɛ dɔŋŋ kɛjɛ be mli ni Romabii lɛ kpata Yerusalem hiɛ yɛ afi 70 Ŋ.B. lɛ. Odaseyeli ko hu bɛ ni tsɔɔ akɛ Nyɔŋmɔ ni amɛkpooɔ akɛ amɛaatsi egbɛi ata lɛ kɛ amɛ yɛ akɛ maŋ. Shi Yehowa Nyɔŋmɔ yɛ Israel ko yɛ shikpɔŋ nɔ, yɛ afii ohai 20 nɛɛ mli po. No hewɔ lɛ namɛi ji emlibii lɛ?
5, 6. Yɛ mɛɛ gbɛ nɔ Paulo tsɔɔ yɛ akɛ ni mɔ ko aaatee “Nyɔŋmɔ Israel” lɛ mlinyo lɛ damɔɔɔ heloo náa shihilɛ ko nɔ?
5 Heloo naa Yudanyo, Saul ni jɛ Tarso ni na hegbɛ akɛ eeetsɔ Kristofonyo bɔfo Paulo lɛ kɛ hetoo ni haa mɔ tsui nyɔɔ emli haa. Eŋma wolo kakadaŋŋ ko, aaafee afi 56 Ŋ.B. lɛ mli eyaha “mɛi ni Nyɔŋmɔ sumɔɔ ni ji mɛi krɔŋkrɔŋi ni atsɛ amɛ ni yɔɔ Roma lɛ fɛɛ.” (Romabii 1:1, 7) Paulo ha ale mɛi ni Nyɔŋmɔ buɔ amɛ akɛ amɛji Israel diɛŋtsɛ lɛ yɛ nakai wolo lɛ mli—jeee Israelbii yɛ heloo naa, shi moŋ yɛ mumɔ naa. Paulo ŋma akɛ:
6 “Ejaakɛ jeee mɛi ni jɛ Israel mli lɛ fɛɛ ji Israel; ni asɛŋ jeee akɛ ni Abraham seshibii ji amɛ hewɔ lɛ bii ji amɛ fɛɛ, shi moŋ ‘mɛi ni jɛ Isak mli lɛ aaatsɛ amɛ oseshibii.’ No ji akɛ, jeee heloo naa bii lɛ ji Nyɔŋmɔ bii, shi shiwoo naa bii lɛ moŋ abuɔ akɛ seshibii. Shi Yesaia bo yɛ Israel hewɔ akɛ: ‘Kɛ Israelbii lɛ ayibɔ tamɔ ŋshɔ naa shia lɛ, mɛi ni eshwɛ lɛ yiwala aaahere. Ejaakɛ eeegbe ewiemɔ lɛ naa, ni eeefo lɛ kuku yɛ jalɛ mli, ejaakɛ sane ni afo lɛ kuku Nuŋtsɔ Yehowa lɛ aaaye yɛ shikpɔŋ lɛ nɔ.’ Ni taakɛ bɔ ni Yesaia ekɛɛ eto momo lɛ akɛ: ‘Efee akɛ tai a-Nuŋtsɔ lɛ eshwɛɛɛ seshi ko ehaaa wɔ kulɛ, wɔtamɔ Sodoma, ni wɔtsɔmɔ tamɔ Gomora pɛ.’”—Romabii 9:6-9, 27-29.
7, 8. Mɛni hewɔ heloo naa Israel nyɛɛɛ ekɛ tso niji lɛ fɛɛ ni ataoɔ yɛ okadi mutso ni atsɔɔ mli yɛ Romabii yitso 11 lɛ nɔ lɛ aha lɛ?
7 Yɛ sɛɛ mli lɛ, Paulo kɛ Israel maŋ lɛ to mutso ni kɔɔ “Yehowa shieŋtsɛ,” blematsɛ Abraham he yɛ Romabii yitso 11. (Yakobo 2: 23) Yɛ sɛɛ mli beni nakai “shieŋtsɛ” lɛ ejie toiboo kpo etsɔɔ lɛ, Nyɔŋmɔ kɛɛ lɛ akɛ: “Ni oseshi lɛ mli aaajɛ ajɔɔ shikpɔŋ lɛ nɔ jeŋmaji fɛɛ, ejaakɛ obo migbee toi.” (1 Mose 22:18) Akɛ ni heloo naa Israelbii lɛ ateŋ mɛi ni fa ejieee hemɔkɛyeli ni amɛ blematsɛ Abraham yɔɔ eko lɛ kpo ni amɛbooo Nyɔŋmɔ toi hu hewɔ lɛ, afolɔ Israelbii ni heee yeee lɛ kɛjɛ okadi mutso ni eshishifa jɛ Abraham Kpeteŋkpele, Yehowa Nyɔŋmɔ mli lɛ nɔ. Jeŋmajiaŋbii, aloo mɛi ni jeee Yudafoi ni heɔ yeɔ lɛ baye amɛnajiaŋ, bɔni afee ni okadi tso lɛ niji lɛ ashɛ. Mɛi ni baye heloo naa Israelbii lɛ najiaŋ nɛkɛ lɛ batsɔmɔ “Abraham seshibii” ákɛ mɛi ni atsake amɛ afee amɛ Israelbii aloo Israelbii ni Nyɔŋmɔ, Mɔ ni da fe Abraham lɛ eŋɔ amɛ efee ebii. (Galatabii 3:26-29) Amɛbatsɔmɔ Israelbii yɛ mumɔŋ shishinumɔ mli, ni ji akɛ, mumɔŋ Israelbii. No hewɔ ni Paulo tee nɔ ekɛɛ akɛ:
8 “Ejaakɛ misumɔɔɔ akɛ mashiu nyɛ nɛkɛ teemɔŋ sane nɛɛ nɔ, anyɛmimɛi, koni nyɛkabu nyɛhe oleetei, akɛ: Wajemɔ awaje Israel fa kɛ fa kɛyashi beyinɔ ni jeŋmaji lɛ ayifalɛ lɛ aaaba mli, ni no dani aaahere Israel fɛɛ yiwala, taakɛ bɔ ni aŋma lɛ akɛ: Jielɔ lɛ aaajɛ Zion aba ni eeebajie Yakob he nɔshafeemɔ lɛ eshɛ efɔ; ni enɛ ji mi kɛ amɛteŋ kpaŋmɔ lɛ, akɛ majie amɛhe eshai lɛ kɛaatee.”—Romabii 11:25-27.
9. Eyɛ mli akɛ “Jeŋmaji abei ni ato” lɛ ba naagbee yɛ 1914 moŋ, shi mɛni ji Kwasafo Israel shiaamɔ yɛ kpaŋmɔ hee lɛ Teŋdamɔlɔ lɛ he?
9 Wɔkadiɔ akɛ Paulo ekɛɛɛ akɛ, ‘kɛyashi beyinɔ ni jeŋmaji abei lɛ aaashɛ.’ Shi moŋ ekɛɛ akɛ, “kɛyashi beyinɔ ni jeŋmaji lɛ ayifalɛ lɛ aaaba mli,” aloo “kɛyashi beyinɔ ni jeŋmaji lɛ ayibɔ lɛ fɛɛ aaashɛ.” Jeŋmaji Abei lɛ aloo “jeŋmaji abei ni ato” lɛ ba naagbee yɛ 1914, afi nɔ ni Jeŋ Ta I fɛ́ lɛ. (Luka 21:24) Shi kɛlɛ, ŋmɛnɛ, yɛ afii 70 sɛɛ nɛɛ, Israel Kwasafo Maŋ lɛ kɛ heloo naa Yudafoi ni yɔɔ jeŋ fɛɛ lɛ ekɛɛɛ akɛ amɛyɛ kpaŋmɔ hee ni Yehowa kɛɛ ekɛ Israel we lɛ baafee lɛ mli. (Yeremia 31:31-34) Nɔ ni fe afii ohai 19 ni eho nɛ, yɛ Nisan 14, afi 33 Ŋ.B., yɛ Yudafoia Hehoo gbɛkɛ lɛ mɔ ni ato akɛ ebaafee Teŋdamɔlɔ kɛha nakai kpaŋmɔ lɛ kɛ kpulu ko ni wein yɔɔ mli ha ebɔfoi lɛ, ni ekɛɛ akɛ: “Nɛkɛ kpulu nɛɛ ji kpaŋmɔ hee lɛ yɛ milá ni aaaŋɔshwie shi aha nyɛ lɛ mli.” (Luka 22:20, NW) Shi yɛ be kakadaŋŋ nɛɛ fɛɛ sɛɛ lɛ, Israel Kwasafo Maŋ lɛ ekpɛlɛɛɛ Yesu Kristo nɔ ákɛ kpaŋmɔ ni agba afɔ shi yɛ Yeremia gbalɛ lɛ mli lɛ Teŋdamɔlɔ.
10. Heloo naa Yudafoi ni heɔ yeɔ lɛ ateŋ mɛi enyiɛ bafee Abraham “seshi” ni abaatsɔ amɛnɔ ajɔɔ adesai fɛɛ lɛ mlibii, ni mɛni jɛ mli ba?
10 Taakɛ Israelbii lɛ tsɔɔ lɛ, “jielɔ” lɛ jɛko Zion ebako lolo. (Yesaia 59:20; Romabii 11: 26) Shi yɛ Pentekoste gbi lɛ nɔ, yɛ afi 33 Ŋ.B. Iɛ, blema Israel shwɛɛnii ko kpɛlɛ Yesu nɔ akɛ Mesia lɛ. Ni nakai shwɛɛnii lɛ je shishi akɛ amɛnine aaashɛ mumɔ krɔŋkrɔŋ ni awo shi yɛ he lɛ nɔ, ni akɛ amɛ ba kpaŋmɔ hee ni agba afɔ shi lɛ mli. Shi kɛlɛ, shwɛɛnii lɛ ayi faaa bɔ ni no aaaha Kristo mumɔŋ “ayemforo” lɛ mlibii fɛɛ, ni ji 144,000 lɛ aaashɛ. (Kpojiemɔ 7:1-8; 14:1-3; 21:9) No hewɔ lɛ heloo naa Israelbii ni fa nyɛɛɛ abatsɔmɔ okadi mutso ni eshishifã yɔɔ Abraham Kpeteŋkpele lɛ, ni wo shi akɛ nakai blematsɛ lɛ “seshibii” kɛ jɔɔmɔi baaba abaha shikpɔŋ nɔ wekui fɛɛ, Yudafoi kɛ mɛi ni jeee Yudafoi lɛ fã.
11, 12. “Israel fɛɛ” tsɔɔ mɛɛ Israel, ni te aaafee tɛŋŋ akɛ Ŋmalɛ aye enɛ he odase?
11 Belɛ te aaafee tɛŋŋ ni “aaahere Israel fɛɛ yiwala” kɛtsɔ shiwoo “jielɔ” lɛ nɔ lɛ? Ofainɛ kadimɔ akɛ Paulo ŋma ewolo lɛ eyaha Romabii lɛ aaafee afi 56 Ŋ.B., yɛ sɛɛ mli beni éŋma eyaha Gvalatabii lɛ (aaafee 50-52 Ŋ.B.) . No hewɔ lɛ, aŋma Romabii 11:25-27 lɛ yɛ sɛɛ mli beni eŋma ewiemɔi ni yɔɔ Galatabii 6:16 ni kɔɔ “Nyɔŋmɔ Israel” lɛ he lɛ. Nakai Israel lɛ ji nɔ ni atsɔ Yesu Kristo nɔ akɛ lɛ fee kpaŋmɔ hee lɛ shi jeee gbalɔ Mose. Yesu ji Teŋdamɔlɔ kɛha Israel ni ji Kristofoi, mumɔŋ Israel, ni afɔ́ lɛ akɛ maŋ yɛ Pentekoste gbi lɛ nɔ yɛ afi 33 Ŋ.B., beni afɔse mumɔ krɔŋkrɔŋ lɛ ashwie Yudafoi ni kpɛlɛ Yesu Kristo ákɛ kpaŋmɔ hee lɛ Teŋdamɔlɔ lɛ nɔ lɛ.
12 Mɔ ni yɔɔ jɛmɛ yɛ nɛkɛ be nɛɛ mli ji Yudanyo bɔfo Petro. Yɛ sɛɛ mli lɛ, eŋma eyaha “mɛi ni ahala, yɛ tsɛ Nyɔŋmɔ lɛ le ni ele eto momo lɛ naa” lɛ, ni ekɛɛ: “Nyɛ lɛ, weku ‘ni ahala ji nyɛ, maŋtsɛmɛi ni yeɔ osɔfoi, jeŋmaŋ krɔŋkrɔŋ,maŋ ni eŋɔfee enɔ, . . . nyɛ ni sa lɛ nyɛjeee maŋ, shi agbɛnɛ lɛ Nyɔŋmɔ maŋ ji nyɛ.” (1 Petro 1:1, 2; 2:9, 10) Enɛ maa anɔkwale ni eji akɛ Israel “fɛɛ” ni ‘abaahere eyiwala’ nɛɛ jeee ŋmɛnɛŋmɛnɛ beaŋ kwasafo Israelbii aloo heloo naa Israelbii ni amɛgbɛ amɛshwa je muu fɛɛ lɛ. “Israel fɛɛ” ni ‘abaahere amɛyiwala’ lɛ ji mumɔŋ Israel ni afɔ́ amɛ yɛ Pentekoste gbi lɛ nɔ yɛ afi 33 Ŋ.B., kɛtsɔ Nyɔŋmɔ mumɔ lɛ ni woɔ shwiei ni fɔ́ amɛ lɛ nɔ. Nɛkɛ “Nyɔŋmɔ Israel” nɛɛ ji nɔ ni Jielɔ ni awo shi yɛ ehe lɛ baaba amɛŋɔɔ lɛ.
13. (a) Mɛɛ gbɛ nɔ ni mɛɛ be shiwoo Jielɔ lɛ ba kɛjɛ Zion? (b) Ŋamɛi bafata “Nyɔŋmɔ Israel” lɛ mlibii lɛ ahe yɛ be ni sa mli?
13 Yehowa, Jielɔ kpeŋkpele lɛ ba amɛŋɔɔ yɛ Pentekoste afi 33 Ŋ.B. Yɛ mɛɛ gbɛ nɔ? Kɛtsɔ Yesu ni ekɛ lɛ tsu nii koni efɔse mumɔ krɔŋkrɔŋ eshwie kaselɔi 120 ni mɛɔ yɛ ŋwɛitsu ko nɔ yɛ maŋ lɛ maŋtiase ni ji Yerusalem mli lɛ nɔ. No hewɔ lɛ nakai kaselɔi lɛ batsɔ “Nyɔŋmɔ Israel” ni afɔ́ amɛ aha mumɔŋ wala loo mumɔŋ shihilɛ, ni amɛyɔɔ naanɔ wala yɛ mumɔi ashihilɛ he ni yɔɔ ŋwɛi lɛ he hiɛnɔkamɔ lɛ shishijee bii. Yɛ naagbee lɛ mɛi ni bafata nɛkɛ mumɔŋ Israelbii nɛɛ ahe ji mɛi ni amɛjeee Yudafoi ni heɔ shiwoo Jielɔ lɛ amɛyeɔ lɛ. Mɛɛ be mli enɛ ba? Yɛ be mli ni atsake Samariabii lɛ—kɛ sɛɛ mli lɛ Jeŋmajiaŋbii kwraa yɛ be mli ni atsake Roma asraafoi ohai atsɛ Kornelio kɛ eweku lɛ kɛ enanemɛi yɛ afi 36 Ŋ.B. lɛ—Yehowa, Abraham Kpeteŋkpele lɛ kpɛlɛ heyelilɔi ni jeee Yudafoi nɛɛ anɔ ni eŋɔ amɛ ewo e-Bi koome, Yesu Kristo, okadi mutso lɛ mfoniri-feemɔ mli tsoku lɛ mli. No hewɔ lɛ, nɛkɛ mɛi ni jeee Yudafoi nɛɛ baanyɛ aye Yudafoi ni bɛ hemɔkɛyeli ni afolɔ amɛ kɛjɛ nakai mutso ni yɔɔ “niji” 144,000 lɛ nɔ lɛ najiaŋ.—Bɔfoi lɛ Asaji, yitso 10; 15:14-21.
Ágbe Tɛomɔ Ŋitsumɔ Lɛ Naa Agbɛnɛ
14. Amrɔ nɛɛ odaseyeli kpakpa yɛ ni tsoɔ mɛni yɛ “Israel fɛɛ” he?
14 Kɛjɛ be ni tsɔɔ nɔ ko diɛŋtsɛ, afi 36 Ŋ.B. lɛ sɛɛ kɛbaa nɛɛ, afii akpe ohai nɛɛhu kɛ nyɔŋmai ejwɛ kɛ kpaanyɔ eho momo. Yɛ sane naatsɔɔmɔ ni ja naa lɛ, belɛ amrɔ nɛɛ Nyɔŋmɔ Ofe lɛ nitsumɔ akɛ eeehere “Israel fɛɛ” yiwala lɛ efee nɔ ni atsu agbe naa momo kɛ nyam. Eji be kpalaŋŋ ni kɛ fe Yudafoi ayinɔ ni ji ŋwɛi duromɔ be ni akɛha amɛ pɛ, ni je shishi kɛjɛ 1513 D.Ŋ.B. yɛ Mose gbii lɛ amli kɛbashi 36 Ŋ.B., yɛ klɛŋklɛŋ be mli ni atsake Jeŋmaŋnyo, ni jeee Israelnyo, ni efoko ketia lɛ. Ŋwanejee ko bɛ he akɛ nɛkɛ be kpalaŋŋ nɛɛ ŋmɛ be ni sa gbɛ koni ahere “Israel fɛɛ” yiwala, koni enyɛ ekɛ emlibii ni sa aha. Odaseyeli kpakpa ko ni kɔɔ enɛ he yɛ bianɛ.
15. Mɛɛ gbɛ Yesu tsɔ nɔ etsɔɔ yɛ akɛ ebaabua “mɛi ni ahala” lɛ anaa yɛ egbalɛ ni kɔɔ “nibii agbɛjianɔtoo lɛ naagbee” lɛ he okadi lɛ he lɛ mli?
15 Yesu Kristo wie nakai be kpalaŋŋ Iɛ he beni ekɛ gbalɛ ni kɔɔ “ba ni eba” yɛ mumɔŋ ni anaaa lɛ lɛ kɛ “nibii agbɛjianɔtoo lɛ naagbee” he lɛ ha lɛ, ni ekɛɛ akɛ: “Gbɔmɔ bi lɛ okadi lɛ aaapue yɛ ŋwɛi, ni no lɛ shikpɔŋ lɛ nɔ akutsei lɛ fɛɛ aaawo yara, ni amɛaana gbɔmɔ bi lɛ akɛ eeba yɛ ŋwɛi atatui lɛ anɔ kɛ hewalɛ kɛ anunyam babaoo. Ni eeetsu ebɔfoi lɛ kɛ tɛtrɛmantrɛ ni gbee wa, ni amɛaabua emɛi ni ahala lɛ anaa kɛaajɛ kɔɔyɔi ejwɛ lɛ nɔ, kɛaajɛ ŋwɛi naagbee he kome nɔ kɛyashi naagbee he kroko nɔ.” (Mateo 24:3, 30, 31) Mɛɛ be mli nakai Yesu Kristo “ba ni eba” lɛ je shishi?
16, 17. Mɛɛ be mli Yesu Kristo “ba ni eba” lɛ je shishi, ni mɛɛ nibii ni sa kadimɔ jogbaŋŋ ni kɔɔ “mɛi ni ahala” ni ábua amɛ naa lɛ ahe nyiɛ sɛɛ ba?
16 Yesu “ba ni eba” lɛ je shishi yɛ Jeŋmaji “abei kpawo” lɛ naagbee yɛ 1914 naagbee mli. (Daniel 4:23-36) Nakai be lɛ mli Yesu Kristo ni awo ehiɛ nyam lɛ gbala ejwɛŋmɔ kɛ hewalɛ kɛba shikpɔŋ ni ta ebu nɔ lɛ nɔ. Yinɔsane mli anɔkwalei yeɔ odase akɛ yɛ ta lɛ sɛɛ afi ni ji 1919 mli lɛ, Maŋtsɛ Yesu Kristo ni yeɔ nɔ lɛ tsu eŋwɛibɔfoi lɛ koni amɛyabua “emɛi ni ahala” lɛ anaa kɛjɛ shikpɔŋ lɛ nɔ he fɛɛ he. Abua amɛnaa afee amɛ ekome yɛ jeŋ fɛɛ yɛ Buu Mɔɔ Biblia kɛ wolo Bibioo Asafo lɛ kwɛmɔ shishi, koni kɛjɛ nakai be lɛ mli kɛbaa lɛ amɛkɛ amɛnyɛmɔ atsu Yesu gbalɛ nitsumɔ ni yɔɔ Mateo 24:14 lɛ he nii, akɛ: “Ni aaashiɛ maŋtsɛyeli lɛ he sanekpakpa nɛɛ atsɔɔ je nɛŋ fɛɛ, ni akɛye jeŋmaji lɛ fɛɛ odase; ni no dani naagbee lɛ aaaba.”
17 Beni Yehowa webii fee kpee wulu ko yɛ 1931 lɛ, amɛkɛ gbee kome kpɛlɛ gbɛ̃i hee nɛɛ nɔ ko. ni ale amɛ akɛ Yehowa Odasefoi. Nɔ ni nyiɛ enɛ sɛɛ yɛ sɛɛ mli ji wolo ko ni Asafo lɛ fee ni ji Jehovah ni jieɔ Nyɔŋmɔ gbɛ́i ni amɛkɛ miishɛɛ ekpɛlɛ no akɛ amɛaatere lɛ kpo. Yehowa Odasefoi kɛ miishɛɛ hé nakai wolo hee lɛ yɛ afi 1934, beni Nazi Hiɛnyiɛlɔ Adolf Hitler eje shishi akɛ eeebule Odasefoi lɛ ashishi kɛaajɛ Europa teŋgbɛ lɛ.
18. Mɛni ba, yɛ be ni sa mli, mɛi tsɔɔ akɛ ábua “mɛi ni ahala” lɛ ayibɔ lɛ fɛɛ nɛɛ ágbe naa?
18 Nɔ ni nyiɛ sɛɛ lɛ tsɔɔ akɛ “mɛi ni ehala” ni amɛjɔɔ amɛhe nɔ ni abaptisi amɛ kɛha ŋwɛi Maŋtsɛyeli lɛ anaabuamɔ lɛ eha naagbee. Yɛ mɛɛ gbɛ nɔ? Ejaakɛ nakai afi ni ji 1935 lɛ mli agbala “mɛi ni ahala” lɛ ajwɛŋmɔ kɛ mɔdɛŋbɔɔi kɛtee “asafo babaoo” ni atsɔ hiɛ ana amɛ yɛ ninaa mli yɛ Kpojiemɔ 7:9-17 lɛ nɔ. Namɛi baafee “asafo babaoo” nɛɛ? Amɛji mɛi ni kɛ woo kɛ yijiemɔ baaha Yehowa Nyɔŋmɔ kɛ Yesu Kristo ni akɛ naanɔ wala yɛ paradeiso shikpɔŋ ni amɛbaafoŋ kɛyabote mli ni amɛgboiŋ yɛ adesa yinɔsane mli “amanehulu” kpeteŋkpele ni fe fɛɛ mli lɛ baaduro amɛ lɛ. Abayoo mɛi ni aduro amɛ nɛɛ akɛ Tookwɛlɔ Kpakpa, Yesu Kristo shikpɔŋ nɔ “tooi krokomɛi.” Yɛ miishɛɛ mli lɛ, abaafee amɛ kɛ “Israel fɛɛ” lɛ mli shwɛɛnii ni yɔɔ wala mli yɛ shikpɔŋ nɔ lolo lɛ fɛɛ “kuu kome.”—Yohane 10: 16.a
[Shishigbɛ niŋmaa]
a Ajie kɛjɛ September 15, 1984 Watchtower lɛ mli
Mɛni ji ohetoo?
◻ Mɛni hewɔ Kwasafo Israel jeee Israel ni atsɔɔ yɛ Romabii 11:26 lɛ?
◻ Mɛni hewɔ heloo naa Israelbii lɛ nyɛɛɛ afee tso niji lɛ fɛɛ ni akpaa gbɛ yɛ okadi mutso Iɛ nɔ lɛ?
◻ Namɔ ji shiwoo Jielɔ lɛ, ni mɛɛ be kɛ mɛɛ gbɛ nɔ etsɔ eba Zion?
◻ Namɛi feɔ “lsrael fɛɛ” lɛ, ni aaafee mɛ be mli abua amɛyibɔ lɛ fɛɛ naa agbe naa?
[Wiemɔ ni akɔ ni akɛmiitsu nii ni yɔɔ baafa 24]
Afi 1935 mli ayoo “tooi krokomɛi” Iɛ ni kɛ “lsrael fɛɛ” mli shwɛɛnii lɛ bɔɔ Iɛ okɛ “asafo babaoo”
[Mfoniri ni yɔɔ baafa 22]
Mɛni “kpulu” lɛ damɔ shi kɛha beni Yesu to Nuŋtsɔ Iɛ gbɛkɛnaashi Niyenii lɛ shishi lɛ?
[Mfoniri ni yɔɔ baafa 24]
Toibolɔi babaoo yɛ 1935 Washington D.C. kpee Shishi