Buu-Mɔɔ INTANƐT NƆ WOJIATOOHE
Buu-Mɔɔ
INTANƐT NƆ WOJIATOOHE
Ga
@
  • ɛ
  • ɔ
  • ɛ́
  • ɛ̃
  • ɔ̃
  • ã
  • ŋ
  • á
  • BIBLIA
  • WOJI
  • ASAFOŊ KPEEI
  • w84 7/1 bf. 8-14
  • Kwɛmɔ Lalai Ni Fiteɔ Mɔ Lɛ Jogbaŋŋ!

Vidio ko bɛ kɛhã nɔ ni ohala nɛɛ.

Ofainɛ waa, be ni wɔtaoɔ wɔjie vidio lɛ, wɔná naagba ko.

  • Kwɛmɔ Lalai Ni Fiteɔ Mɔ Lɛ Jogbaŋŋ!
  • Buu-Mɔɔ Eetswa Yehowa Maŋtsɛyeli He Adafi—1984
  • Saneyitsei Bibii
  • Saji Ni Tamɔ Enɛ
  • Mɛni Hewɔ Henɔkwɛmɔ Jogbaŋŋ He Hiaa?
  • Okɛ Daimonioi Akana Nɔ Ko Feemɔ!
  • Kwa Je Lɛ Mumɔ Lɛ
  • Nyɛlea Ekpakpa Kɛ Efɔŋ Mlikpamɔ
  • Saŋku lalai​—Ani Ebaanyɛ Efee Nɔ Ni Fiteɔ Nii?
    Buu-Mɔɔ Eetswa Yehowa Maŋtsɛyeli He Adafi—1983
  • Kwɛmɔ Ohe Nɔ Jogbaŋŋ Yɛ Lalai Gbohii Ahe!
    Buu-Mɔɔ Eetswa Yehowa Maŋtsɛyeli He Adafi—1993
  • Lala ni Saa Nyɔŋmɔ Hiɛ
    Buu-Mɔɔ Eetswa Yehowa Maŋtsɛyeli He Adafi—2000
  • Ani Ole?
    Buu-Mɔɔ Eetswa Yehowa Maŋtsɛyeli He Adafi (Nikasemɔ Nɔ)—2024
Buu-Mɔɔ Eetswa Yehowa Maŋtsɛyeli He Adafi—1984
w84 7/1 bf. 8-14

Kwɛmɔ Lalai Ni Fiteɔ Mɔ Lɛ Jogbaŋŋ!

“Yehowa, tsɔɔmɔ mi ogbɛ lɛ, ni okpala mi kɛtsɔ tɛmpɔŋ ni ka shi faŋŋ nɔ.”​—LALA 27:⁠11.

1. Yɛ mɛɛ gbɛ nɔ Yehowa nikeenii ni ji lala lɛ ji nɔ ko ni ekaaa?

1 YEHOWA NYƆŊMƆ kɛ nikeenii ni ji lala eduro adesai. Enɛ ji emlihilɛ ni esaaa wɔ lɛ kpojiemɔ yɛ gbɛ ni yɔɔ sɔrɔto nɔ, ejaakɛ eyɛ mli akɛ lalai ahe ehiaaa bɔ ni no aaaha gbɔmɔ ahi wala mli moŋ, shi ehaa adesai nyɛɔ amɛjieɔ amɛhenumɔi​—amɛmiishɛɛi, amɛ awerɛhooi, akpo. (1 Mose 4:21) Ebaanyɛ ekɛ miishɛɛ aba beni aaye awerɛho aloo miishɛɛ ni fa yɛ nyamɔ bei amli. No hewɔ lɛ nɔ ni Yakobo ŋma enanemɛi Kristofoi yɛ he lɛ sa jogbaŋŋ: “Kɛ mɔ ko ena tsuijurɔ lɛ, ela yijiemɔ lalai.”​—Yakobo 5:⁠13.

2. Mɛɛ tsakpaa lalai kɛ saŋkulalai kɛ Yehowa jamɔ ená?

2 Jeeŋmɔ beebe ajɛ akɛ lala kɛ saŋku lalai tsu nii yɛ Yehowa jamɔ mli. Eblemabii lɛ kɛ miishɛɛ jie eyi yɛ lalai amli yɛ amɛkpɔmɔ bei amli. (2 Mose 15:​1-21; Kojolɔi 5:​1-31) Nyɔŋmɔ fa koni ato lalatsɛmɛi agbɛjianɔ kɛha sɔomɔ yɛ sɔlemɔwe lɛ. (Lala 68:​26-27) Yesu Kristo kɛ ebɔfoi lɛ la yijiemɔ lalai yɛ Nuŋtsɔ lɛ Gbɛkɛnaashi Niyenii lɛ sɛɛ. (Marko 14:26) Bɔfo Paulo wo nanemɛi Kristofoi lɛ ahewalɛ ni amɛjie amɛhenumɔi akpo yɛ ‘mumɔŋ lalai amli, ni amɛkɛ lalai afata he amɛha Yehowa yɛ amɛtsuii amli.’ (Efesobii 5:19) Ni kɛbashi ŋmɛnɛ, lalai efee Yehowa odasefoi ajamɔ ni yaa nɔ daa lɛ fa.

3. Mɛɛ odaseyeli yɔɔ ni tsɔɔ akɛ lalai yɛ hewalɛ?

3 Lalai yɛ hewalɛ ni anyɛŋ aje enɛ he ŋwane. Ebaanyɛ ebote tsuii amli ni ekanya henumɔi. No hewɔ lɛ atsɔɔ je lɛŋ maŋhedɔɔ lalai kɛ nɔ ni akɛbɔɔ ŋsra nɔ ateeo maŋhedɔɔ henumɔi ashi. Je lɛŋ skul sɔrɔtoi yɛ “tawuu” lalai ni akɛkanyaa foidalɔi loo akaŋshilɔi. Mɛi ni tswaa nibii ni amɛhɔ̃ɔ lɛ ahe adafi tsɔɔ lalai ni gbalaa mɔ nɔ amɛhɔɔ amɛnibii. Esa akɛ hewalɛ ni lalai yɔɔ nɛɛ he odaseyeli lɛ aha Kristofoi ahiɛ ahi amɛhe nɔ.

Mɛni Hewɔ Henɔkwɛmɔ Jogbaŋŋ He Hiaa?

4. Mɛni mli nɛkɛ esa akɛ Yehowa jálɔi akwɛ jogbaŋŋ yɛ, titri lɛ yɛ lalai ahe?

4 Satan Abonsam hu le hewalɛ kpele ni lalai yɔɔ lɛ, ni eshɛɔ be ni etsɔɔ nɔ ekɛnaa tsui lɛ nɔ hewalɛ ni ekɛgbalaa gbɔmɛi kɛjɛɔ Yehowa jamɔ krɔŋŋ lɛ he. Yɛ enɛ hewɔ lɛ, ehe miihia ni Kristofoi ‘akwɛ tsui lɛ jogbaŋŋ, ejaakɛ no mli wala jɛɔ.’ (Abɛi 4:23) Esa akɛ wɔkwɛ jogbaŋŋ titri koni lalai ni wɔboɔ toi lɛ akagbala wɔ kɛmiijɛ “tempɔŋ ni ka shi faŋŋ” lɛ nɔ kɛmiiya jeŋba ni gbeɔ Nyɔŋmɔ he guɔ ni fiteɔ mɔ lɛ mli.​—Lala 27:⁠11.

5. Mɛni hewɔ esa akɛ wɔkwɛ jogbaŋŋ yɛ lala mli halamɔ he lɛ?

5 Yehowa eduro wɔ babaoo yɛ nikeenii ni ji lalai ni ekɛha adesai lɛ hewɔ. Shi kwɛ shii abɔ ni akɛtsu nii yɛ gbɛ ni ejaaa nɔ! No hewɔ lɛ, yɛ be mli ni wɔhalaa lala lɛ, esa akɛ wɔkɛ saneshishinumɔ ahala mli jogbaŋŋ. Kɛji akɛ wɔnuuu lalai lɛ amli wiemɔi lɛ po lɛ, wɔbaanyɛ wɔtsɔɔ nɔ mumɔ ni ataoɔ ni lalai komɛi atee amɛ shi lɛ. Mose jɛ shɔŋŋ eyoo akɛ lalai ni enuɔ kɛjɛɔ Israel ŋsraŋ lɛ jeee ‘lalai ni kɔɔ nɔ̃ wulu ko ni anyɛ atsu loo nine ni enyɛ shi yɛ tawuu mli he.’ Beni yɛ naagbee lɛ eba ŋsra lɛ mli ni ebana bɔ ni gbɔmɛi lɛ feɔ lɛ, eyoo akɛ lalai ni enuɔ lɛ ji nɔ ni haa akɛ he woɔ wɔŋjalɔi anifeemɔ ni henɔyeli bɛ mli lɛ mli. (2 Mose 32:​15-19, 25) No hewɔ lɛ esa akɛ wɔ hu ŋmɛnɛ wɔtao nɔ̃ su loo mumɔ ni lalai ni wɔboɔ toi lɛ kɛbaa lɛ mli. Ani esaa wɔ aloo eji lalai ni baa mɔ shi loo efiteɔ mɔ?

6. Abonsam kɛ lalai komɛi miitsu nii yɛ mɛɛ gbɛ nɔ, no hewɔ lɛ mɛɛ Paulo wiemɔ sa kadimɔ jogbaŋŋ?

6 Bɔfo Paulo yoo akɛ Satan miisumɔ ni eba Yehowa webii ashi aloo efite amɛ. No hewɔ lɛ, Paulo wo enanemɛi heyelilɔi lɛ aŋaa ni amɛtsi amɛhe kɛjɛ nibii ni ejaaa lɛ ahe, ni ebi amɛ akɛ: “Mɛɛ bɔɔ jalɛ kɛ mlatɔmɔ yɔɔ? Aloo mɛɛ yeli la kɛ duŋ yɔɔ? Ni mɛɛ gbeekpamɔ Kristo kɛ Belial yɔɔ? (2 Korintobii 6:​14-17) Ŋmɛnɛ, Abonsam etsɔ ŋaa gbɛi ni yɔɔ nigii nɔ ekɛ lalai ni ejaaa yɛ gbɛi sɔrɔtoi anɔ miitsu nii, ni ekɛ nakai feemɔ miibɔ mɔdɛŋ ni elaka gbɔmɛi kɛbote jeŋba gbonyo mli ni etsɔ no nɔ egbala amɛ kɛjɛ Nyɔŋmɔ he. Esa akɛ Yehowa Odasefoi ni amɛjɔɔ amɛhe nɔ lɛ akwɛ jogbaŋŋ yɛ nɛkɛ osharai nɛɛ ahe.

Okɛ Daimonioi Akana Nɔ Ko Feemɔ!

7. Te Kristofonyo lɛ aaafee tɛŋŋ ale kɛji akɛ daimonioi ahewalɛ ko yɛ lala ko mli?

7 Mumɔŋ osharai yɛ lalai amli. Ákɛ nɔkwɛmɔ nɔ lɛ, lalatsɛmɛi ni ale amɛ waa lɛ kɛ amɛhe ewo mumɔi atsɛmɔ mli. Mɛi komɛi kpɛlɛɔ nɔ yɛ faŋŋ akɛ amɛjaa Satan, ni hewalɛ ni Satan ena yɛ amɛnɔ lɛ jeɔ kpo yɛ amɛ saŋkulalai kɛ lalai amli. Te aaafee tɛŋŋ ni Kristofonyo aaanyɛ ale kɛji akɛ daimonioi ahewalɛ yɛ lala ko mli hu? Yɛ hei komɛi lɛ kɛ́ mɔ ko kwɛ wolo ni akɛ gramafon plɛte lɛ hɔɔ mli lɛ sɛɛ lɛ enaa nɔ fɛɛ nɔ. Kɛ okwɛ esɛɛ lɛ obaana ni afee mfonirii komɛi ni tamɔ ayɛi, daimonioi loo abonsamii. Aloo mfonirii ni yɔɔ sɛɛ lɛ baatsɔɔ naakpɛɛ nibii loo mumɔi atsɛmɔ nifeemɔi. Jooshwɛlɔi aku lɛ gbɛi aloo amɛlala lɛ gbɛi baanyɛ atsɔɔ bɔ ni amɛkɛ daimonioi lɛ bɔɔ haa taakɛ amɛlalai lɛ agbɛi kɛ lalai lɛ amli wiemɔi hu tsɔɔ lɛ. Ákɛ nɔkwɛmɔ nɔ lɛ, te ebaamu sane naa oha tɛŋŋ yɛ lalai ni amɛgbɛi ji “Ana Abonsam Mɔbɔ” kɛ “Gbohiiaje Bii” lɛ ahe? New York Post lɛ bɔ amaniɛ akɛ lala nɛɛ ekome “kpɛlɛ nɔ kɛ hewalɛ” akɛ jooshwɛlɔi lɛ “kɛ Satan tsuɔ nii yɛ ekomefeemɔ mli.”

8. Mɛɛ wiemɔi nɛkɛ akɛwo lalai komɛi amli kɛ aatswa kɛmiiya sɛɛsɛɛ lɛ?

8 Agbɛnɛ áfee lalai ni kɛ ŋmalɛi lɛ kpaaa gbee kwraa awo kpãai loo plɛtei anɔ ni ekomɛi po yɛ ni daimonioi ashɛɛ wiemɔi yɔɔ nɔ ni anaa enɛ kɛtsɔɔ nifeemɔ ko ni atsɛɔ lɛ backward masking, ni jooshwɛlɔi pii kɛtsuɔ nii lɛ nɔ. Kɛ atswa lala ko ni ehe gbɛi waa kɛtee sɛɛsɛɛ lɛ, nɔ ni anuɔ ni eyaa nɔ ekɛɔ shii abɔ ji akɛ, “Too oyiŋ ni oshɛre marijuana (wii) .” Ekroko hu ni ehe gbɛi waa ni atswa kɛtee sɛɛsɛɛ lɛ nɔ shɛɛ wiemɔi ji: “Mala ejaakɛ mikɛ Satan yɔɔ. . . . Anyɛŋ ajo naa foi, mi-Satan ni misumɔɔ bo.”

9. Mɛɛ susumɔi mɔ ko baanyɛ ana kɛ mɔ lɛ boɔ lalai pɔtɛɛ komɛi atoi, ni enɛ baanyɛ afee nɔ ni oshara yɔɔ mli yɛ mɛɛ gbɛ nɔ?

9 Wɔle akɛ gbɔmɛi etswaaa lalai kɛyaaa sɛɛsɛɛ. Shi kɛlɛ, kɛji akɛ wɔmiibo lalai komɛi ni tamɔ nakai atoi lɛ, nɔ ni baaba ji ekolɛ susumɔi ni damɔɔɔ ŋmalɛ nɔ aloo daimonioi asusumɔi ní baabote jwɛŋmɔ ni ka shi efolo ni nibii ni ejaaa gbɛ pɛ boteɔ mli lɛ mli. Wolo tɛtrɛɛ ko ni atsɛɔ lɛ High Fidelity Magazine lɛ tsɛ wiemɔ ko sɛɛ kɛjɛ nitsumɔ hei ni feɔ lalai nɛɛ eko nɔ onukpa lɛ wiemɔi amli ni eekɛɛ akɛ: “Nɔ ni he hiaa ni akpɛlɛ rɔk lala hee loo saŋkulala hee ni wiemɔi bɛ mli anɔ lɛ ji nɔ kome too lɛ nɔŋŋ. . . . Esa akɛ okɛ ohe aha enɛ ni amɛŋɔ ojwɛŋmɔ.” Shi ani jwɛŋmɔ yɛ mli? Mɛi ni baanyɛ abote jwɛŋmɔ ni akɛ mumɔŋ nibii ebuuu he lɛ mli nɔŋŋ ji daimonioi!​—Okɛto Mateo 12:​43-45 he.

10. Te esa akɛ Kristofoi anɔkwafoi asusu nɔ fɛɛ nɔ ni kɔɔ daimonioi ahe lɛ he amɛha tɛŋŋ?

10 Bɔfo Paulo ŋma eyaha enanemɛi heyelilɔi ni esumɔɔ amɛ lɛ akɛ: “Afɔle ni wɔŋjalɔi (jeŋmaji) lɛ shaa lɛ, daimonioi amɛshaa amɛhaa, shi jeee Nyɔŋmɔ; shi misumɔɔɔ akɛ nyɛkɛ daimonioi bɔɔ naanyo. Nyɛnyɛŋ Nuŋtsɔ lɛ [Yehowa] kpulu lɛ kɛ daimonioi akpulu lɛ nyɛnu shikome; nyɛnyɛŋ Nuŋtsɔ lɛ [Yehowa] okpɔlɔ lɛ nɔ nii kɛ daimonioi anɔ̃ lɛ nɔ nii nyɛye shikome.” (1 Korintobii 10:​20, 21) Ahoshwibɔɔ kɛ mumɔi atsɛmɔi ni akɛwoɔ mli, kablɛfii loo nɔ fɛɛ nɔ ni kɔɔ daimonioi ahe lɛ bɛ gbɛhe ko yɛ Kristofonyo anɔkwafo lɛ shihilɛ mli.​—5 Mose 18:​10-12; Galatabii 5:​19-21.

11. Mɛni esa akɛ Kristofonyo lɛ afee kɛ eyoo akɛ eyɛ lalai komɛi ni daimonioi ahe sane yɔɔ mli?

11 Yɛ ŋwɛi ŋaawoo ni jɛ mumɔŋ lɛ hewɔ lɛ, mɛni esa akɛ Kristofonyo lɛ afee kɛ eyoo akɛ eyɛ lalai komɛi loo nɔ ni yɔɔ gramafon plɛtei anɔ ni wieɔ daimonioi lɛ ahe? Yɛ anɔkwale mli lɛ, esa akɛ efite fɛɛ, ejaakɛ Yehowa webii lɛ nyɛŋ ni ‘amɛkɛ daimonioi abɔ naanyo.’ Nakai nɔŋŋ hu yɛ be mli ni klɛŋklɛŋ Kristofoi ni yɔɔ Efeso lɛ ba shihilɛ ni tamɔ nakai nɔŋŋ mli lɛ, amɛtsu he nii amrɔ dɔŋŋ, ejaakɛ wɔkaneɔ akɛ: “Ŋkunyaayelɔi lɛ hu ateŋ mɛi babaoo ba ni amɛkɛ amɛwoji lɛ babua shi, ni amɛsha yɛ mɛi fɛɛ ahiɛ; ni beni abu naa lɛ, efee jwiɛtɛi kukuji akpei nyɔŋmai enumɔ.” (Bɔfoi lɛ Asaji 19:19) Nɛkɛ gbɔmɛi ni “sumɔɔ Yehowa” nɛɛ nyɛɛɔ efɔŋ, ni heloo gbɛfaŋ nibii ni amɛaalaaje yɛ enɛ mli lɛ gbaaa amɛnaa. Shi moŋ, amɛkpata nibii ni kɔɔ daimonioi ahe nɛɛ ahiɛ koni efee sɛɛnamɔ babaoo kɛha amɛ yɛ mumɔŋ.​—Lala 97:​10.

Kwa Je Lɛ Mumɔ Lɛ

12, 13. (a) Mɛɛ je lɛ mumɔ ko afɔɔ namɔ yɛ ŋmɛnɛŋmɛnɛ gbii nɛɛ amli lalai kɛ jooshwɛlɔi ahe, ni ájie enɛɛmɛi akpo yɛ mɛɛ gbɛ nɔ? (b) Te esa akɛ Yehowa Odasefoi kɛ Galatabii 6:7 atsu nii aha tɛŋŋ?

12 Nakai nɔŋŋ hu esaaa akɛ wɔkuɔ wɔhiɛ wɔshwieɔ je lɛ mumɔ ni haa afeɔ basabasa taakɛ anaa yɛ ŋmɛnɛŋmɛnɛ lalai kɛ jooshwɛlɔi ahe lɛ nɔ. (Okɛto Efesobii 2:​1-7 he.) Akɛ nɔkwɛmɔ nɔ lɛ, be mli ni afo hiɛtserɛjiemɔ loo kɔnsɛt ko mli lɛ, gbɔmɛi akpei abɔ ni amɛba nikwɛmɔ lɛ shishi lɛ amli fu, ni amɛbɔi nibii afitemɔ, ni The Toronto Star lɛ bɔ he amaniɛ akɛ: “Amɛfɔmɔ tɔi, kɔsɔŋkɔsɔŋi kɛ tɛi amɛtswia polisifoi 268 yɛ minitii 30 ni amɛkɛfee basabasa lɛ mli. Amɛfamɔ dade sɛii 200 ni akala awo sɛmɛnti mli lɛ amɛshɛrɛ amɛshwie. Amɛfamɔ dade sɛii nyɔŋma-nyɔŋmai abɔ amɛshwie nikwɛmɔ he lɛ. Amɛfamɔ dade agbói ni mɛi komekomei tsɔɔ mli lɛ, amɛjwara samfɛji ni yɔɔ agba ni afee ni aheɔ tikiti yɛ mli lɛ mli lɛ, Grandstand niyeli he lɛ, ni amɛfite kar sɔrɔtoi ni eto srɛnɛɛ yɛ shwɛmɔ he lɛ sɛɛ lɛ.” Ani esa akɛ Kristofoi ahi ku ni tamɔ nɛkɛ mli?

13 Anuɔ daa ni wa ni ashɛreɔ baa kɛ tsofai fɔji hu yɛ shwɛmɔ hei ni tamɔ nɛkɛ. Nɔ ni fata he lɛ, lalai lɛ kɛ jooshwɛlɔi anifeemɔ kanyaa mumɔ ni haa afeɔ basabasa loo aŋmɛɛɔ nɔ fɛɛ nɔ he. Eka shi faŋŋ akɛ, lalai kɛ saŋkulalai ni atswaa yɛ be ni tamɔ nɛkɛ mli, kɛ nibii sɔrɔtoi ni yaa nɔ ni daimonioi ajamɔ, tsofai fɔji kɛ nitsumɔ kɛ awuyeli fata he lɛ baanyɛ afee nii ni fiteɔ mɔ loo ebaa mɔ shi. Belɛ ani Kristofonyo baanyɛ abo lala ni tamɔ nɛkɛ toi yɛ lɛ diɛŋtsɛ eshia ni eyeŋ lɛ awui ko? Ebaaye lɛ awui! Ni Yehowa odasefonyo anɔkwafo ko bɛ ni baaku ehiɛ ashwie Biblia mli shishitoo mla: “Nyɔŋmɔ lɛ aliii lɛ yaka, ejaakɛ nɔ pɛ ni gbɔmɔ duɔ lɛ, no nɔŋŋ ebaakpa hu” lɛ nɔ.​—Galatabii 6:⁠7.

14. Mɛni hewɔ esaaa akɛ aboɔ lalai ni tsɔɔ ajwamaŋbɔɔ toi aloo akɛjoɔ lɛ?

14 Shi kɛlɛ, mɛi komɛi ekɛɛ akɛ: ‘Jeee wiemɔi lɛ ahewɔ miboɔ lala lɛ toi lɛ; misumɔɔ bɔ ni eshiɔ loo egbɛɛɔ lɛ kɛkɛ. Ekɛ joo ŋɔɔ.’ Shi oshara hu baanyɛ ahi enɛ mli. Taakɛ The Times-Herald of Newport News, Virginia lɛ tsɔɔ mli lɛ, “mɔ ni sumɔɔ joo waa yɛ disko lɛ baanyɛ ajo gbɛkɛ muu fɛɛ yɛ lala ko hewɔ ni eyooo nɔ ko kwraa yɛ lala he dɔŋŋ fe egbɛɛmɔ loo bɔ ni eshiɔ diŋ, diŋ, diŋ, tamɔ tsui ni tswaa ni gbalaa mɔ, taakɛ lalatsɛ lɛ tsɛɔ gbɛɛmɔ ni anuɔ he be fɛɛ be lɛ.” Yɛ anɔkwale mli lɛ lala lɛ baanyɛ afee nɔ ni mɔɔ mɔ, ni ŋɔɔ kɛha joo, shi emli wiemɔi lɛ miiwo wɔ hewalɛ ni wɔfee mɛni? Mɛni boteɔ toibolɔ lɛ jwɛŋmɔ mli lɛ? Akɛ nɔkwɛmɔ nɔ lɛ, te aaafee tɛŋŋ ni Yehowa odasefonyo anɔkwafo kɛ saŋkutswaa lala ni woɔ lɛ hewalɛ shii abɔ akɛ eya ni eyabɔ ajwamaŋ lɛ kɛ lala nɛɛ aaajo?​—1 Korintobii 6:​9, 10.

15. Mɛɛ sui ni fiteɔ mɔ yɔɔ ŋmɛnɛŋmɛnɛ beaŋ lalai amli?

15 Eji anɔkwale akɛ jeee rɔk kɛ disko lalai pɛ fiteɔ jeŋba loo ebaa mɔ shi. Lalai sɔrɔtoi yɛ shikpɔji babaoo nɔ kɛ hei sɔrɔtoi ni ehe gbɛi waa yɛ maji ni gbɔmɛi lɛ yɔɔ mli lɛ amli ni eji anɔkwale akɛ bɔ ni alaa lala lɛ ahaa aloo wiemɔi ni yɔɔ mli lɛ jeee nɔ ni anɔkwale Kristofoi baasumɔ. Yɛ jakumaŋ lalai ahe lɛ, wiemɔ ko ni je kpo yɛ The News and Observer of Raleigh, North Carolina lɛ mli lɛ kɛɛ akɛ: “Gbɔmɛi ni shwɛɔ joo ni ji honky tonk angels and cheatin men lɛ efee amɛ gbɛfaŋnɔ yɛ be fɛɛ mli yɛ jakumaŋ lalai amli, shi be ko bako yɛ lalai ayinɔsane mli ni bɔ ni akɛtsuɔ nii yɛ gbɛ ni ejaaa nɔ lɛ eje kpo faŋŋ tamɔ bɔ ni eyɔɔ ŋmɛnɛ lɛ.” Yɛ be mli ni egbalaa jwɛŋmɔ kɛyaa lala ko ni ehe gbɛi shi ewoɔ jeŋbashara he hewalɛ lɛ nɔ lɛ, The Spokesman-Review lɛ kɛɛ akɛ: “Yei miilá yakayaka lalai yɛ gbɛkɛ, yakayaka lalai yɛ he ni ajoɔ yɛ, yakayaka lalai yɛ gbɛjegbɛi anɔ.” Ani jeee lalai ni baa mɔ shi loo efiteɔ mɔ pɛ nɛ?

16. Mɛɛ yelikɛbuamɔ yɔɔ kɛha mɔ ni tsui miitsirɛ lɛ ni ebo lalai ni fiteɔ mɔ ni kɛ mɔ yaa amɛjwamaŋbɔɔ mli toi aloo esumɔɔ ni ekɛjo yakayaka jooi Iɛ?

16 Kaaha ohiɛ miikpa nɔ akɛ adesa ni yeee emuu lɛ tsui lɛ ji kutumpɔfo ni esane ehiii kwraa. (Yeremia 17:⁠9) Ani otsui miitsirɛ bo ni obo lala ko ni ole akɛ ehiii yɛ Yehowa hiɛ lɛ toi, aloo ni ooojo joo ko ni ehiii? Kɛji nakai ni lɛ, kwɛmɔ jogbaŋŋ! Tsɔ sɔlemɔ nɔ otao Nyɔŋmɔ dɛŋ yelikɛbuamɔ koni ‘oya nɔ oyoo nɔ ni Nuŋtsɔ lɛ kpɛlɛɔ nɔ ni otsi ohe kɛjɛ duŋ mli nitsumɔi lɛ ahe.’ (Efesobii 5:​10-12; Lala 5:​2, 3) Ekolɛ shiŋŋ ni ooofee akɛ oboŋ yakayaka lalai atoi ni okɛ ohe woŋ jooi gbohii ni akɛ lalai ni fiteɔ mɔ loo ebaa mɔ shi jooɔ lɛ hu mli lɛ baanyɛ atsɔ kãmɔ po aha mɛi krokomɛi ni tsui taoɔ alaka amɛ lɛ.

17. Yɛ lalai ahe lɛ, te osusuɔ akɛ wɔɔnyɛ wɔkɛ ŋaawoo ni yɔɔ (a) Efesobii 5:3? (b) Tito 2:​11-14 atsu nii aha tɛŋŋ?

17 Mɛi ni amɛkɛ amɛhe ewo yiwalɛ nibii agbɛjianɔtoo nɛɛ mumɔ lɛ mli vii lɛ baanya bɔlɛnamɔ loo yakayaka lalai ni fiteɔ mɔ lɛ ahe. Shi te aaafee tɛŋŋ enɛ afee anɔkwale yɛ anɔkwale Kristofoi ahe lɛ? Awoɔ amɛ ŋaa akɛ: “Shi ajwamaŋbɔɔ kɛ nyaŋemɔ nitsumɔ fɛɛ aloo hiɛjoomɔ lɛ, akatsi ta tete yɛ nyɛteŋ, taakɛ bɔ ni sa mɛi krɔŋkrɔŋi.” (Efesobii 5:⁠3) Ani ‘wɔkpoo nibii ni Nyɔŋmɔ gbeyeishemɔ bɛ mli kɛ je nɛŋ akɔnɔi lɛlɛŋ? Belɛ jeee nɔ ni wɔkɛ wɔhiŋmɛi naa lɛ pɛ esa akɛ wɔkwɛ no jogbaŋŋ, shi nɔ ni wɔboɔ toi lɛ hu, koni lalai ni kɔɔ jeŋba shara he akafata he. Nyɛhaa “wɔkɛ jwɛŋmɔ kpakpa kɛ jalɛ kɛ Nyɔŋmɔ gbeyeishemɔ ahia shi yɛ je nɛŋ.”​—Tito 2:​11-14.

18. Mɛɛ saji abaanyɛ abi yɛ sui ni wɔhiɛ yɛ jooshwɛlɔi komɛi ahe lɛ hewɔ?

18 Shi te bo diɛŋtsɛ lɛ onuɔ loo osusuɔ je lɛŋ jooshwɛlɔi lɛ ahe ohaa tɛŋŋ? Bi ohe akɛ: Ani mikaseɔ amɛteŋ mɛi komɛi yɛ mitadewoo mli, mihesaamɔ kɛ miwiemɔ mli? Be enyiɛ mikɛgbaa amɛ kɛ amɛlalai lɛ ahe sane? Ani miikase amɛ kɛtsɔ singlɛt aloo atadei ni akpɛ ni ekɛtswaa nɛkɛ jooshwɛlɔi nɛɛ ahe adafi lɛ woo nɔ, aloo mikɛ amɛ mfonirii po etsotsoro mitsu mli? Ani enɛ saa Yehowa hiɛ, namɔ esa akɛ mikɛ mijamɔ aha? Ani miidi Biblia mli ŋaawoo ni ka shi faŋŋ akɛ “nyɛjoa wɔŋjamɔ naa foi” lɛ sɛɛ?​—1 Korintobii 10:​14; Romabii 1:​24, 25.

Nyɛlea Ekpakpa Kɛ Efɔŋ Mlikpamɔ

19. Yɛ mɛɛ gbɛ nɔ abaanyɛ atsɔ jwɛŋmɔŋ nyɛmɔi ni átsɔse lɛ jogbaŋŋ loo sɛɛyoomɔ nɔ atsu nii yɛ lalai ahe?

19 Bofɔ Paulo ŋma akɛ: “Shi mɛi ni edara lɛ anɔ ji niyenii kpakpa, mɛi ni fɔ ni amɛfɔɔ feemɔ lɛ eha amɛhenumɔ nii ele ekpakpa kɛ efɔŋ mlikpamɔ.” (Hebribii 5:14) Ehe miihia ni fɔlɔi ni ji Kristofoi kɛ obalaŋtai kɛ amɛhenumɔ nii loo sɛɛyoomɔ ni atsɔse lɛ lɛ ale nɔ ni ji ekpakpa kɛ efɔŋ. Ehe miihia ni amɛyoo ni amɛkpoo yakayaka lalai ni fiteɔ mɔ lɛ amli lakamɔi lɛ. Yɛ be mli ni “nɔ fɛɛ nɔ hi” he jeŋba mla lɛ heɔ shi waa yɛ je ni Abonsam yeɔ ekɛ elalai anɔ nɛɛ mli lɛ, esa akɛ Yehowa odasefoi, obalaŋtai kɛ onukpai fɛɛ ato amɛyiŋ jogbaŋŋ yɛ amɛshihilɛ ni amɛkɛkpɛtɛɔ amɛ ŋwɛi-Tsɛ lɛ tɛi ni nɔ kwɔlɔ ni efolɔ eshwie shi lɛ ahe lɛ mli.​—Lala 119:​9-16; 1 Yohane 5:⁠19.

20. Mɛni ajieɔ yi yɛ obalanyo loo obalayoo ni lalai gbohii miiná enɔ hewalɛ lɛ he?

20 Kaaha ohiɛ miikpa nɔ akɛ lalai yɛ hewalɛ. Ebaanyɛ ena hewalɛ yɛ tsui lɛ nɔ. Ani eshɛɔ be ni onaa akɛ je lɛŋ lalai ni ehiii lɛ miiná onɔ hewalɛ? Belɛ feemɔ he nɔ ko amrɔ nɔŋŋ ni okɛbaa otsui yi. Kɛ oji obalanyo loo obalayoo lɛ, okɛ ofɔlɔi Kristofoi lɛ asusu sane lɛ he. Agbɛnɛ sɔlemɔ waa oha Yehowa kɛha yelikɛbuamɔ kɛtsɔ emumɔ krɔŋkrɔŋ lɛ nɔ.​—Abɛi 4:​23; Luka 11:​13; Galatabii 5:​22-24.

21. Te fɔlɔi Kristofoi aaafee tɛŋŋ aye abua amɛbii ni amɛkwa lalai ni fiteɔ mɔ lɛ?

21 Fɔlɔi, mɛni ji nɔ ni nyɛfeɔ ni nyɛkɛye nyɛbua nyɛbii ni amɛle lalai ni hi kɛ nɔ ni fiteɔ mɔ lɛ? Ákɛ Kristofoi lɛ, ani nyɛbaanyɛ nyɛŋmɛ amɛ gbɛ lɛlɛŋ ni amɛbo lalai ni kɔɔ daimonioi, ajwamaŋbɔɔ, tsofai fɔji kɛ nitsumɔ kɛ basabasafeemɔ he lɛ atoi? Ojogbaŋŋ, belɛ dani ooohe gramafon plɛte ko aloo ni oooŋmɛ obii agbɛ ni amɛbo lala ko toi lɛ, ŋɔɔ be lɛ ni okɛkwɛ kotoku ni plɛte lɛ hɔ mli lɛ sɛɛ akɛ aleee nɔ̃ ooona nɔ ko ni fiteɔ mɔ ni aŋma yɛ sɛɛ lo. Susumɔ lalai lɛ agbɛi kɛ emli wiemɔi lɛ ahe. Kɛji akɛ lalai lɛ fiteɔ mɔ lɛ, okɛ obalaŋtai lɛ asusu he yɛ mlihilɛ gbɛ nɔ. Obaanyɛ ogbala amɛjwɛŋmɔ kɛba nɔ akɛ esa akɛ Kristofoi fɛɛ ‘afee abifabii yɛ efɔŋ gbɛfaŋ shi mɛi ni amɛdara yɛ saneshishinumɔ mli,’ amɛkatao nibii gbohii ahe nilee aloo ni amɛkɛ susumɔi ni fiteɔ mɔ aaawo amɛjwɛŋmɔi amli. (1 Korintobii 14:20) Yɛ be mli ni nyɛsusu nibii ahe yɛ nɛkɛ gbɛ nɔ lɛ, ŋwanejee ko bɛ he akɛ okɛ obii lɛ baajie gramafon plɛtei ni kɛ Ŋmalɛi lɛ kpaaa ni nyɛyɔɔ lɛ fɛɛ nyɛshɛrɛ nyɛshwie ni nyɛtswa nyɛfai shi akɛ nyɛboŋ lalai ni fiteɔ mɔ loo ebaa mɔ shi lɛ atoi dɔŋŋ.

22 Lalai sɔrɔtoi babaoo yɛ ni Ŋmalɛi lɛ kpɛlɛɔ nɔ ni tswaa mɔ maa shi hu ni Maŋtsɛyeli lalai ni ŋɔɔ ni Yehowa Odasefoi naa he miishɛɛ yɛ jeŋ fɛɛ lɛ hu fata he. No hewɔ lɛ nɔ ko ni sa ko eŋmɛɛɛ wɔ, yɛ lalai ni fiteɔ mɔ ni wɔkpoɔ lɛ hewɔ. Kɛ wɔtee nɔ wɔkase Biblia lɛ kɛ Kristofoi awoji krokomɛi daa lɛ, wɔɔnyɛ wɔtsɔse wɔjwɛŋmɔŋ nyɛmɔi ni wɔnyɛ wɔle nɔ ni ji ekpakpa kɛ efɔŋ. Koni wɔkpɛtɛ nɔ ni ja lɛ he. Kɛji akɛ lala ko yɛ ni teɔ shi woɔ Nyɔŋmɔ jalɛ taomɔ nii lɛ, kwa enɛ. Okɛ ohe aha etsɔsemɔ ni ofi shi shiŋŋ yɛ “tempɔŋ ni ka shi faŋŋ” lɛ nɔ. (Lala 27:11) Bɔ fɛɛ ni eji lɛ, kwɛmɔ lalai ni baa mɔ shi ni fiteɔ mɔ lɛ jogbaŋŋ! Yɛ nakai beaŋ nɔŋŋ lɛ, eba akɛ lala ni bo diɛŋtsɛ ooohala lɛ baafee nɔ ni jieɔ Nyɔŋmɔ, “ni ŋɔɔ nibii fɛɛ ehaa wɔ babaoo akɛ wɔye mli ŋɔɔmɔ lɛ” yi.​—1 Timoteo 6:​17.a

[Shishigbɛ niŋmai]

a Ajie, kɛjɛ October 15, 1983 Blɔfo Buu-Mɔɔ lɛ mli.

Te Obaaha Hetoo Oha Tɛŋŋ?

□ Mɛɛ odaseyeli wɔyɔɔ ni tsɔɔ akɛ lalai yɛ hewalɛ?

□ Te ooofee tɛŋŋ ole kɛji akɛ daimonioi ahewalɛ yɛ lala ko mli?

□ Mɛni esa akɛ ofee kɛ oyɛ gramafon plɛtei komɛi loo nɔ ni yɔɔ kpãa nɔ ni jieɔ daimonioi anifeemɔ kpo?

□ Kɛ mɔ ko tsui miitsirɛ lɛ ni ebo lalai ni fiteɔ mɔ lɛ toi aloo ejo jooi ni tamɔ nakai lɛ, mɛɛ yelikɛbuamɔ yɔɔ kɛha lɛ?

□ Mɛɛ gbɛ fɔlɔi Kristofoi baatsɔ nɔ ni amɛye amɛbua amɛbii ni amɛkwa lalai ni fiteɔ mɔ lɛ?

22. (a) Mɛni hewɔ lalai ni fiteɔ mɔ ni wɔkpoɔ lɛ etsɔɔɔ akɛ wɔmiiŋmɛɛ nɔko ni jara wa waa he lɛ? (b) Mɛni esa akɛ efee wɔ su kɛ wɔjwɛŋmɔ yɛ lalai ni wɔhalaa lɛ ahe?

[Mfoniri ni yɔɔ baafa 9]

Lalai ni fiteɔ mɔ lɛ jeee Yehowa webii anɔ̃

[Mfoniri ni yɔɔ baafa 12]

Ani esa akɛ anɔkwale Kristofoi akase je lɛŋ jooshwɛlɔi atadewoo, hesaamɔ kɛ shihilɛ gbɛ lɛ?

    Ga Woji (1980-2025)
    Shi Mli
    Botemɔ Mli
    • Ga
    • Kɛmaje
    • Bɔ Ni Misumɔɔ Lɛ Mihãa
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Mlai Ni Yɔɔ He
    • Ohe Saji
    • Ohe Saji Lɛ Ahe Gbɛjianɔtoo
    • JW.ORG
    • Botemɔ Mli
    Kɛmaje