Buu-Mɔɔ INTANƐT NƆ WOJIATOOHE
Buu-Mɔɔ
INTANƐT NƆ WOJIATOOHE
Ga
@
  • ɛ
  • ɔ
  • ɛ́
  • ɛ̃
  • ɔ̃
  • ã
  • ŋ
  • á
  • BIBLIA
  • WOJI
  • ASAFOŊ KPEEI
  • Tsu Nɔ Ni Ohenilee Kɛɔ Bo Lɛ He Nii
    Buu-Mɔɔ—2007 | October 15
    • Tsu Nɔ Ni Ohenilee Kɛɔ Bo Lɛ He Nii

      “Mɛi ni he tse lɛ, nii fɛɛ he tse ha amɛ; shi mɛi ni he tseee kɛ mɛi ní heee yeee lɛ, nɔ ko nɔ ko bɛ ní he tse ha amɛ.” —TITO 1:15.

      1. Mɛni Paulo fee kɛye bua asafoi ni yɔɔ Kreta lɛ?

      BENI bɔfo Paulo gbe emaŋsɛɛ sanekpakpa shiɛmɔ he gbɛfãa ni ji etɛ lɛ naa lɛ, amɔ lɛ ni sɛɛ mli lɛ akɛ lɛ tee Roma ni ayawo lɛ tsuŋ afii enyɔ. Mɛni efee beni ajie lɛ kɛjɛ tsuŋwoohe lɛ? Eyasara Kreta ŋshɔkpɔ lɛ, ni Tito fata ehe kɛtee. Sɛɛ mli lɛ eŋma eha Tito akɛ: “Mishio yɛ Kreta, koni oto nibii ni eshwɛ lɛ gbɛjianɔ pɛpɛɛpɛ, ni owowoo onukpai.” (Tito 1:5) Nitsumɔ ni akɛwo Tito dɛŋ nɛɛ biɔ ni ekɛ mɛi ni amɛhenilee tsuuu nii jogbaŋŋ kɛ mɛi ni nɔ̃ tsuɔ nii jogbaŋŋ lɛ ashãra.

      2. Mɛɛ naagba ehe bahia ni Tito atsu he nii yɛ Kreta ŋshɔkpɔ lɛ nɔ?

      2 Paulo wo Tito ŋaa yɛ hesaai ni esa akɛ mɛi aná dani ahole amɛ akɛ asafoŋ onukpai lɛ he, ni no sɛɛ lɛ eha ele akɛ “mɛi pii yɛ ni ji yakayaka wielɔi kɛ shishiulɔi ni baaa amɛhe shi amɛhaaa mɔ ko.” Mɛi nɛɛ ji mɛi ni ‘butuɔ shiai muji fɛɛ ni amɛtsɔɔ nii ni ejaaa.’ Esa akɛ Tito aya nɔ ‘akã amɛhiɛ.’ (Tito 1:10-14; 1 Timoteo 4:7) Paulo kɛɛ akɛ amɛjwɛŋmɔi kɛ amɛhenilee fɛɛ “he tseee,” ni ekɛ wiemɔ ni tsɔɔ nɔ ko ni awo lɛ muji tsu nii, tamɔ klala fɛfɛo ni muji ebote mli. (Tito 1:15) Eeenyɛ efee akɛ hii nɛɛ ateŋ mɛikomɛi ji Yudafoi, ejaakɛ ‘amɛhiɛ ketiafoo sane lɛ mli kpɛŋŋ.’ Eyɛ mli akɛ ŋmɛnɛ lɛ hii ni hiɛ nakai susumɔ lɛ eko bɛ ni fiteɔ asafoi lɛ moŋ; shi kɛlɛ wɔbaanyɛ wɔkase nibii babaoo yɛ henilee he kɛjɛ ŋaawoo ni Paulo kɛha Tito lɛ mli.

      Mɛi ni Amɛhenilee Ewo Muji

      3. Mɛni Paulo ŋma kɛyaha Tito yɛ henilee he?

      3 Kadimɔ shihilɛ ni no mli lɛ Paulo wieɔ he ni etsĩ henilee tã lɛ. “Mɛi ni he tse lɛ, nii fɛɛ he tse ha amɛ; shi mɛi ni he tseee kɛ mɛi ní heee yeee lɛ, nɔ ko nɔ ko bɛ ní he tse ha amɛ, shi moŋ amɛyitsoŋ kɛ amɛhenilee fɛɛ mli ewo muji. Amɛkɛɛ akɛ amɛle Nyɔŋmɔ, shi amɛkɛ amɛnitsumɔi kwaa lɛ.” Eyɛ faŋŋ akɛ, yɛ nakai beaŋ lɛ ehe bahia ni mɛi komɛi afee tsakemɔi bɔni afee ni “amɛhe awa yɛ hemɔkɛyeli lɛ mli.” (Tito 1:13, 15, 16) Ewa kɛha amɛ akɛ amɛaana srɔtofeemɔ ni yɔɔ nɔ ko ni he tse kɛ nɔ ni he tseee teŋ, ni enɛ jɛ amɛhenilee ni ewo muji lɛ hewɔ.

      4, 5. Mɛɛ gbɔjɔmɔ mɛi komɛi ni hi asafoi lɛ amli lɛ yɔɔ, ni te enɛ ná amɛnɔ hewalɛ eha tɛŋŋ?

      4 Nɔ ni fe afii nyɔŋma ni tsɔ hiɛ dani Paulo baaŋma Tito lɛ, no mli lɛ Kristofoi anɔyeli kuu lɛ emu sane naa momo akɛ ketiafoo he ehiaaa dɔŋŋ dani mɔ abatsɔ anɔkwa jálɔ, ni amɛha asafoi lɛ fɛɛ ele enɛ. (Bɔfoi lɛ Asaji 15:1, 2, 19-29) Kɛlɛ, mɛi ni yɔɔ Kreta lɛ ateŋ mɛi komɛi kã he ‘amɛhiɛ ketiafoo sane lɛ mli kpɛŋŋ.’ Amɛfee lɛ faŋŋ akɛ amɛkɛ nɔyeli kuu lɛ kpãaa gbee, ni “amɛtsɔɔ nii ni ejaaa.” (Tito 1:10, 11) Akɛni amɛná susumɔ ni ejaaa hewɔ lɛ, ekolɛ amɛwo Mla lɛ mli akpɔi ni kɔɔ niyenii kɛ kusumii ni he tse lɛ ahe hewalɛ. Ekolɛ amɛkɛ nibii krokomɛi po fata nɔ ni Mla lɛ kɛɔ lɛ he, tamɔ bɔ ni mɛi ni tsɔ amɛhiɛ ni hi shi yɛ Yesu gbii lɛ amli, kɛ agbɛnɛ hu mɛi ni woɔ Yudafoi adesãi kɛ gbɔmɛi akitai ahe hewalɛ lɛ fee lɛ.—Marko 7:2, 3, 5, 15; 1 Timoteo 4:3.

      5 Nakai susumɔi lɛ ná amɛyiŋkpɛi kɛ amɛhenilee, ni ji bɔ ni amɛbuɔ nɔ ni ji ekpakpa kɛ efɔŋ amɛhaa lɛ nɔ hewalɛ yɛ gbɛ fɔŋ nɔ. Paulo ŋma akɛ: “Mɛi ni he tseee kɛ mɛi ní heee yeee lɛ, nɔ ko nɔ ko bɛ ní he tse ha amɛ.” Nɔ ni amɛhenilee lɛ kɛɔ amɛ lɛ batsɔ nɔ ni ejaaa aahu akɛ anyɛɛɛ amu afɔ̃ nɔ dɔŋŋ akɛ ebaanyɛ ekudɔ amɛnifeemɔi kɛ amɛyiŋkpɛi. Kɛfata he lɛ, amɛkojo amɛnanemɛi Kristofoi lɛ yɛ nibii ni kulɛ esa akɛ ashi aha mɔ aŋkro ni ekpɛ eyiŋ yɛ he, ni ji nibii ni esoro bɔ ni Kristofonyo fɛɛ Kristofonyo baakpɛ eyiŋ yɛ he lɛ ahe. Kretabii nɛɛ tsɔ enɛ feemɔ nɔ amɛbu nifeemɔi komɛi akɛ amɛhe tseee yɛ be mli ni jeee nakai sane lɛ ji diɛŋtsɛ. (Romabii 14:17; Kolosebii 2:16) Amɛkɛɔ akɛ amɛle Nyɔŋmɔ, shi amɛkɛ amɛnitsumɔi kwaa lɛ.—Tito 1:16.

      “Mɛi ni He Tse lɛ, Nii Fɛɛ He Tse Ha Amɛ”

      6. Mɛɛ gbɔmɛi akui enyɔ Paulo wie amɛhe?

      6 Mɛɛ gbɛ nɔ wɔɔtsɔ wɔná nɔ ni Paulo ŋma kɛyaha Tito lɛ he sɛɛ? Ojogbaŋŋ, kadimɔ nibii ni kɛ amɛhe kpãaa gbee ni yɔɔ sane nɛɛ mli lɛ: “Mɛi ni he tse lɛ, nii fɛɛ he tse ha amɛ; shi mɛi ni he tseee kɛ mɛi ní heee yeee lɛ, nɔ ko nɔ ko bɛ ni he tse ha amɛ, shi moŋ amɛyitsoŋ kɛ amɛhenilee fɛɛ mli ewo muji.” (Tito 1:15) Ekã shi faŋŋ akɛ Paulo wiemɔ lɛ etsɔɔɔ akɛ nɔ fɛɛ nɔ he tse kɛha Kristofonyo ni baa ejeŋ jogbaŋŋ lɛ, ni ákɛ eyɛ hegbɛ akɛ efeɔ nɔ fɛɛ nɔ. Wɔbaanyɛ wɔkɛɛ nakai kɛ nɔmimaa, ejaakɛ Paulo etsɔ hiɛ efee lɛ faŋŋ yɛ wolo kroko ni eŋma lɛ mli akɛ mɛi ni kɛ amɛhe woɔ ajwamaŋbɔɔ, wɔŋjamɔ, mumɔi atsɛmɔ nifeemɔi, kɛ nibii krokomɛi ni tamɔ nakai amli lɛ ‘anine shɛŋ Nyɔŋmɔ maŋtsɛyeli lɛ nɔ.’ (Galatabii 5:19-21) No hewɔ lɛ, esa akɛ wɔmu sane naa akɛ Paulo miiwie anɔkwa sane ko ni kɔɔ gbɔmɛi akui enyɔ ahe, mɛi ni he tse yɛ jeŋba kɛ mumɔŋ fɛɛ kɛ mɛi hu ni he tseee yɛ nibii nɛɛ agbɛfaŋ.

  • Tsu Nɔ Ni Ohenilee Kɛɔ Bo Lɛ He Nii
    Buu-Mɔɔ—2007 | October 15
    • Esoro Mɔ Fɛɛ Mɔ Henilee, Ni Esoro Mɔ Fɛɛ Mɔ Yiŋkpɛɛ

      9. Kɛji “nii fɛɛ he tse” lɛ, belɛ mɛɛ gbɛfaŋnɔ henilee tsuɔ?

      9 Shi mɛni ji nɔ ni Paulo tsɔɔ beni ekɛɛ akɛ “mɛi ni he tse lɛ, nii fɛɛ he tse ha amɛ” lɛ? No mli lɛ, Paulo miiwie Kristofoi ni eha amɛsusumɔ kɛ amɛjeŋba kɛ Nyɔŋmɔ shishitoo mlai ni wɔnaa yɛ e-Wiemɔ ni ajɛ mumɔŋ aŋma lɛ mli ekpã gbee lɛ ahe. Kristofoi nɛɛ yɔseɔ akɛ yɛ nibii ni Nyɔŋmɔ ebuuu lɛ fɔ́ tɛ̃ɛ lɛ ateŋ babaoo agbɛfaŋ lɛ, Kristofonyo fɛɛ Kristofonyo baanyɛ akpɛ lɛ diɛŋtsɛ eyiŋ yɛ nibii nɛɛ ahe. Yɛ nɔ̃ najiaŋ ni amɛaawie amɛshi nifeemɔi nɛɛ ekomɛi lɛ, amɛbuɔ nibii ni Nyɔŋmɔ ebuuu lɛ fɔ́ lɛ akɛ nibii ni “he tse.” Amɛkpaaa gbɛ akɛ mɔ fɛɛ mɔ baasusu shihilɛ mli nibii ni Biblia lɛ kɛ gbɛtsɔɔmɔ ni yɔɔ tɛ̃ɛ haaa yɛ he lɛ ahe tamɔ amɛsusuɔ he lɛ pɛpɛɛpɛ. Nyɛhaa wɔsusua enɛ he nɔkwɛmɔnii komɛi ahe wɔkwɛa.

Ga Woji (1980-2025)
Shi Mli
Botemɔ Mli
  • Ga
  • Kɛmaje
  • Bɔ Ni Misumɔɔ Lɛ Mihãa
  • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
  • Mlai Ni Yɔɔ He
  • Ohe Saji
  • Ohe Saji Lɛ Ahe Gbɛjianɔtoo
  • JW.ORG
  • Botemɔ Mli
Kɛmaje