Yitso 6
Osɔfoi Kɛha Afii Ohai Nyɔŋma Ni Osɔfoyeli Ni Tsɔɔ Ŋaa Fɔŋ Bɛ Mli
1, 2. (a) Mɛni hewɔ ni osɔfoi ni aŋma amɛhe sane ye yinɔsane mli lɛ efee gbɔmɛi efɔŋ waa Iɛ? (b) Mɛɛ be mli sɔrɔtofeemɔ ko baje kpo waa yɛ Listra, yɛ Helabii anyɔŋmɔ Dio kɛ Yudafoi a-Nyɔŋmɔ hiɛkalɔ lɛ teŋ?
1 ADESA yinɔsane eyi obɔ kɛ osɔfoi ahe saji kɛjɛ blema bei amli. Nɔ hewɔ ni osɔfoi eshishiu, amɛlaka, amɛyɛ mɛi ahe nii ni amɛnyɛ adesai ateŋ mɛi ni fa lɛ anɔ lɛ ji akɛ, nɛkɛ osɔfoi nɛɛ efeko anɔkwa Nyɔŋmɔ hiɛkalɔ kome lɛ osɔfoi. Agbala osɔfo ko ni sɔmɔ Helabii wɔŋjalɔi lɛ anyɔŋmɔ ni da fe fɛɛ yɛ afii ohai nyɔŋma kɛ nɛɛhu ni eho nɛɛ mli Iɛ jwɛŋmɔ kɛba anɔkwasane nɛɛ nɔ. Yɛ mɛɛ gbɛ nɔ?
2 Enɛ ba aaafee afi 47-48 Ŋ.B. yɛ Listra maŋ lɛ mli, yɛ Roma nɔyelihe ni ji Likaonia, Asia Bibioo lɛ. Nɛkɛ maŋ nɛɛ mlibii lɛ jaa nyɔŋma ni Romabii lɛ tsɛɔ lɛ Yupiter lɛ, ni Helabii lɛ tsɛɔ lɛ Dio. Abana sɔrɔtofeemɔ agbo ko yɛ Dio loo Yupiter nyɔŋmɔ lɛ kɛ anɔkwa Nyɔŋmɔ hiɛkalɔ kome lɛ teŋ, yɛ be mli ni hii enyɔ ko ni shiɛɔ Nyɔŋmɔ maŋtsɛyeli lɛ ba nakai maŋ lɛ mli lɛ. Hii nɛɛ ateŋ mɔ kome ji Paulo ni tsutsu lɛ eji Yudafoi ajamɔ kuu ni ji Farisifoi lɛ mlinyo lɛ. Ni mɔ kroko lɛ hu ji Barnaba ni eji Levinyo osɔfo ni sɔmɔɔ yɛ Yerusalem sɔlemɔwe lɛ. Agbɛnɛ nɔ ni ba lɛ wɔbaashi wɔha tsofafeelɔ Luka ni egba wɔ:
3. Mɛɛ naakpɛɛ tsamɔ ko ba yɛ Listra ni ha Dio osɔfoi lɛ yasumɔ akɛ amɛsha afɔle?
3 “Ni nuu ko yɛ Listra ni enyɛɛɛ shi edamɔ, shi shĩ eta ni eji obubuafo kɛjɛ enyɛ musuŋ beebe ni enyiɛko da. ‘Ni beni Paulo wieɔ lɛ ebo toi. Ni beni ekwɛ lɛ gãa ni ena akɛ eyɛ hemɔkɛyeli akɛ aaatsa lɛ lɛ, ekɛ gbee walɛ kɛɛ lɛ akɛ: Tee shi odamɔ enaji lɛ anɔ trɔmɔɔ! Ni ehuru eyi shi ni enyiɛ. Ni beni asafoi lɛ na nɔ ni Paulo efee lɛ, amɛwo amɛgbee nɔ yɛ Likaonia wiemɔ mli amɛkɛɛ: Nyɔŋmɔi lɛ etsɔmɔ amɛhe tamɔ gbɔmɛi kɛyimɔ shi kɛba wɔŋɔɔ. Ni amɛtsɛ Barnaba akɛ Dio, kɛ Paulo Herme [Mercury], ejaakɛ lɛ titri ewieɔ. Shi Dio ni yɔɔ amɛmaŋ lɛ agbo lɛ naa lɛ osɔfo lɛ hiɛ tsinahii kɛ nyanyarai kɛba agboi lɛ anaa koni lɛ kɛ asafo lɛ fɛɛ aŋɔsha afɔle.
4. Mɛɛ gbɛ Barnaba kɛ Paulo tsɔ nɔ amɛtsi amɛnaa koni akasha afɔle aha amɛ?
4 “Shi beni bɔfoi ni ji Barnaba kɛ Paulo nu he lɛ, amɛgbala amɛtadei ni amɛsha foi amɛyabote asafo lɛ teŋ amɛhiɛ bolɔmɔ akɛ: Ataamɛi, mɛni nyɛfeɔ nɛɛ! Wɔ hu gbɔmɛi adesai ji wɔ tamɔ nyɛ nɔŋŋ, ni wɔmiijaje sanekpakpa wɔmiitsɔnyɛ, koni nyɛku nyɛsɛɛ kɛjɛ nɛkɛ yakayakanii nɛɛ ahe kɛba Nyɔŋmɔ hiɛkalɔ lɛ ŋɔɔ, mɔ nɔŋŋ ni fee ŋwɛi kɛ shikpɔŋ kɛ ŋshɔ kɛ nii fɛɛ ni yɔɔ amɛmli lɛ; mɔ nɔŋŋ ni blemabii lɛ ayinɔi ni eho lɛ mli lɛ eha jeŋmaji lɛ fɛɛ nyiɛ amɛdiɛŋtsɛ amɛgbɛi lɛ anɔ, shi kɛ̃lɛ efɔɔɔ lɛ diɛŋtsɛ ehe odaseyeli, shi moŋ efeɔ ejurɔ ni ehaa nyɔŋmɔ jɛɔ ŋwɛi nɛɛɔ haa nyɛ, kɛ afii ni baa ni pii hu, ni ekɛ ŋmaa kɛ miishɛɛ woɔ nyɛtsuiiaŋ obɔ. Ni ekpakpa amɛfee dani amɛkɛ nɛkɛ wiemɔi nɛɛ tsi afɔle ni kulɛ mɛi lɛ baasha aha amɛ lɛ naa.”—Bɔf. 1.4:8-18.
5. Mɛni ba yɛ sɛɛ mli ni tsɔɔ bɔni asafoi ni yeɔ jamɔ he sɛkɛ lɛ ji yiŋfɛlɛfɛlɛtsɛmɛi ha lɛ, no hewɔ lɛ mɛɛ osɔfoyeli tee nɔ yɛ Listra?
5 Listra maŋ lɛ mlibii lɛ ateŋ mɛi komɛi batsɔmɔ Yesu Kristo kaselɔi kɛ “Nyɔŋmɔ hiɛkalɔ” lɛ jalɔi, shi jeee gbɔmɛi asafo babaoo lɛ. Bɔni asafoi ni akɛ jamɔŋ henumɔi kanyaa amɛ lɛ ji yiŋflɛflɛtsɛmɛi ni amɛfiii shi lɛ jeɔ kpo kɛtsɔɔ anɔkwasane nɛɛ nɔ akɛ, yɛ sɛɛ mli be ko lɛ amɛŋmɛ gbɛ ni Yudafoi ni nyɛɔ Kristojamɔ lɛ tsirɛ amɛ ni amɛtswia Paulo ni feɔ naakpɛɛnii lɛ tɛi, ni amɛshi lɛ tamɔ mɔ ni egbo yɛ maŋ lɛ sɛɛ. Eka shi faŋŋ akɛ maŋ lɛ mli Dio osɔfonukpa lɛ eteee shi ewooo enɛ, ni Listra gbɔmɛi asafoi babaoo lɛ tee nɔ amɛja Dio ni amɛŋmɛ gbɛ ni Dio osɔfoi lɛ laka amɛ ni amɛyɛ amɛhe nii. Ni Yudafoi lɛ ni teɔ shi woɔ Kristojamɔ lɛ hu miisumɔ akɛ nibii aya nɔ nakai yɛ Listra.—Bɔf. 14:19-22.
6. Mɛɛ gbɛ nɔ ni aŋma afɔ shi ni kɔɔ Yesu kojomɔ kɛ esɛŋmɔ lɛ he lɛ tsɔɔ yɛ akɛ Nyɔŋmɔ hiɛkalɔ lɛ osɔfoi po baanyɛ atsɔmɔ gbɔmɛi gbohii?
6 Taakɛ nɔ ni aŋma afɔ shi lɛ tsɔɔ lɛ, Yudafoi osɔfoi ni yɔɔ “Nyɔŋmɔ hiɛkalɔ” lɛ sɔɔmɔ mli po batsɔmɔ gbɔmɛi gbohii. Akɛ nɔkwɛmɔnɔ lɛ, yɛ afi 33 Ŋ.B. Hehoo gbi lɛ ni ehe gbɛi waa lɛ mli lɛ, yɛ be mli ni asafoi babaoo lɛ miibolɔ ni asɛŋ Yesu Kristo lɛ, Roma amralo lɛ bɔ mɔdɛŋ ni eku amɛnaa, no hewɔ lɛ beni ebi amɛ akɛ, “‘Nyɛmaŋtsɛ lɛ, misɛŋ lɛ lo” lɛ, namɛi bafee mɛi ni nyiɛ hiɛ ni amɛkpoo Yesu Kristo akɛ Yudafoi amaŋtsɛ lɛ? Nɔ ni aŋma afɔ shi lɛ kɛɛ akɛ, Osɔfonukpai lɛ ha hetoo akɛ: “Wɔbɛ maŋtsɛ ko akɛ ja Kaisare. Kɛkɛ ni eŋɔ lɛ eha amɛ, ni ayasɛŋ lɛ.” (Yoh. 19:14-16) Yɛ sɛɛ mli yɛ nakai gbi lɛ nɔ lɛ, yɛ be mli ni mɛi komɛi hoɔ yɛ heni asɛŋ Yesu yɛ ni etsotsoro tso nɔ lɛ, namɛi wie amɛshi lɛ ni amɛyɛ ehe fɛo lɛ? Nɔ ni aŋma afɔ shi lɛ ni wieɔ anɔkwale lɛ kɛɔ wɔ akɛ: “Nakai nɔŋŋ osɔfonukpai lɛ hu kɛ woloŋmalɔi lɛ kɛ onukpai lɛ ye ehe fɛo amɛkɛɛ: Mɛi krokomɛi ayiwala ehereɔ, shi lɛ diɛŋtsɛ enɔ lɛ enyɛɛɛ ehere. Kɛji Israel maŋtsɛ lɛ eji lɛ, ha ni eje sɛŋmɔtso lɛ nɔ agbɛnɛ ekpeleke shi, ni wɔɔhe lɛ wɔye. Ekɛɛ Nyɔŋmɔ nɔ ehiɛ ka; Ha ni ejie lɛ ko, kɛji eyɛ ehe tsui lɛ; ejaakɛ ekɛɛ akɛ: Nyɔŋmɔ bi ji mi.”—Mat. 27:39-43.
7. Beni Petro kɛ Yohane kɛ sɛɛ mli Iɛ bɔfoi nyɔŋma kɛ enyɔ lɛ yapue yɛ Yudafoi asaneyelihe wulu ni yɔɔ Yerusalem lɛ, mɛni bafee faŋŋ ni kɔɔ wekukpaa ni ka osɔfonukpai lɛ kɛ Nyɔŋmɔ teŋ lɛ he?
7 Kɛ atsi “osɔfonukpai” ata lɛ belɛ aatsɔɔ Hana (ni ashwie lɛ akɛ ekaye osɔfonukpa dɔŋŋ) kɛ eshaanuu Kaiafa (Luka 3:1, 2; Yoh. 18:13, 24; Bɔf. 4:5, 6) Beni nɛkɛ osɔfonukpai nɛɛ kɛ Yerusalem Saneyelihe Wulu (Sanhedrine) lɛ fa bɔfo Petro kɛ Yohane ni ji Kristofoi lɛ akɛ “amɛka tsi ta ni amɛkatsɔɔ nii yɛ Yesu gbɛi amli kwraa dɔŋŋ” lɛ, Petro kɛ Yohane kɛɛ nakai osɔfonukpai lɛ akɛ: “Kɛ eja gbɛ yɛ Nyɔŋmɔ hiɛ akɛ abo nyɛ moŋ toi fe Nyɔŋmɔ lɛ, nyɛkojoa. Ejaakɛ wɔ lɛ wɔnyɛŋ akɛ ja wɔwie nii ni wɔna kɛ nii ni wɔnu lɛ.” (Bɔf. 4:18-20) Yɛ sɛɛ mli be ko lɛ akɛ Yesu Kristo bɔfoi nyɔŋma kɛ enyɔ lɛ fɛɛ ba Yerusalem Saneyelihe Wulu lɛ hiɛ ni osɔfonukpa lɛ ni ji sɛinɔtalɔ lɛ nu nɔ ni nɛkɛ bɔfoi nɛɛ kɛɛ lɛ kɛ bɛgwafoi lɛ fɛɛ lɛ: “Esa akɛ wɔboɔ Nyɔŋmɔ moŋ toi akɛ nɔyelɔ fe gbɔmɛi.” (Bɔf. 5:29, NW) Eji odaseyeli ni tsɔɔ akɛ nakai Yudafoi osɔfonukpai lɛ ekpa “Nyɔŋmɔ hiɛkalɔ” lɛ sɔɔmɔ. Amɛdamɔɔɔ E-najiaŋ dɔŋŋ.
8. Mɛɛ hii ni amɛhe yinɔsane tamɔ nakai Yudafoi osɔfonukpai lɛ anɔ lɛ aŋmɛŋ amɛ gbɛ ni amɛna afii akpe osɔfoyeli ni akɛ Kristo aaaye lɛ mli gbɛfaŋnɔ?
8 Yɛ Biblia mli sane ni ka shi nɛɛ hewɔ lɛ, hii ni hiɛ sabalai akɛ “osɔfoi” yɛ Kristendom jamɔ gbɛjianɔtooi lɛ amli lɛ anii ni ámɛfee tamɔ amɛsubaŋ fɔŋ kɛ gbɛi gbonyo ni ahiɔ ni ámɛna amɛha amɛhe taakɛ jamɔ kɛ jeŋ yinɔsane tsɔɔ lɛ jeee nɔ ko ni afeko eko da. Ebaaha mɔ ko he akpokpo ni eshe gbeyei kɛji akɛ mɔ lɛ susu akɛ shikpɔŋ nɔ osɔfoi ni tamɔ nɛkɛ lɛ hu baafee mɛi ni baafata mɛi ni Kpojiemɔ 20:6 wieɔ nɛkɛ yɛ amɛhe: “Amɛaatsɔmɔ Nyɔŋmɔ kɛ Kristo osɔfoi, ni amɛkɛ lɛ aaaye maŋtsɛ afii akpe” lɛ ahe. Eŋɔɔ wɔnaa akɛ Ŋmalɛ Krɔŋkrɔŋ lɛ ni jɛ mumɔŋ lɛ tsɔɔ akɛ nɛkɛ gbɔmɛi nɛɛ esaaa kwraa kɛ haaa afii akpe osɔfoyeli ni amɛkɛ Yesu Kristo aaana mli gbɛfaŋnɔ yɛ ŋwɛi.
9. Mɛni ji nɔ ni Biblia lɛ tsɔɔ kɛji akɛ Yudafoi osɔfoi lɛ fɛɛ ji mɛi ni tamɔ osɔfonukpai lɛ?
9 Shi kɛha jalɛsaneyeli lɛ, esa ni akɛɛ akɛ jeee Yudafoi osɔfoi lɛ ni sɔmɔɔ yɛ Yerusalem sɔlemɔwe lɛ fɛɛ bafee osɔfoi gbohii. Biblia mli sane ni aŋma afɔ shi lɛ maa nɔ mi akɛ nakai enɛ ji, yɛ be mli ni ogba wɔ bɔni Kristofoi asafo lɛ nɔyeli kuu lɛ jaje sane ko ni mli wa ni ba Yerusalem asafo lɛ mli lɛ sɛɛ. Bɔfoi lɛ Asaji 6:7 yaa nɔ ekɛɔ wɔ akɛ: “Ni Nyɔŋmɔ wiemɔ lɛ shwere, ni kaselɔi lɛ ayi bafa babaoo diɛŋtsɛ yɛ Yerusalem; ni osɔfoi lɛ tete ateŋ mɛi pii boɔ hemɔkɛyeli lɛ toi.”
10. Mɛni ba sɔlemɔwe nitsumɔ ni osɔfoi lɛ kɛ Levibii ni he Yesu nɔ amɛyɛ lɛ tsuɔ lɛ nɔ, ni mɛɛ osɔfoyeli amɛbatsɔmɔ emli bii?
10 Shi kɛlɛ, kɛ abaptisi amɛ yɛ Nuntsɔ Yesu akɛ Mesia kɛ Nyɔŋmɔ Bi lɛ gbɛi amli sɛɛ lɛ, nakai osɔfoi ni jɛ Aaron, gbalɔ Mose nyɛminuu lɛ weku mli lɛ shiɔ amɛnitsumɔ akɛ osɔfoi yɛ Yerusalem sɔlemɔwe lɛ. Nakai nɔŋŋ hu Yosef Barnaba ni jɛ Kipro lɛ ŋmɛɛ enitsumɔ akɛ Levinyo yɛ nakai sɔlemɔwe lɛ nɔŋŋ he. (Bɔf. 4:36, 37) Shi agbɛnɛ nakai tsutsu osɔfoi lɛ ebatsɔmɔ osɔfoyeli ko ni da ni yɔɔ nyam mli bii agbɛnɛ. Enɛ ji “maŋtsɛmɛi ni yeɔ osɔfoi” ni bɔfo Petro ma nɔ mi eha Kristofoi ni yɔɔ ŋwɛi hiɛnɔkamɔ lɛ akɛ: “Shi nyɛ lɛ weku ni ahala ji nyɛ, maŋtsɛmɛi ni yeɔ osɔfoi, jeŋmaŋ krɔŋkrɔŋ, maŋ ni eŋɔfee enɔ, koni nyɛjaje mɔ ni tsɛ nyɛ kɛjɛ duŋ lɛ mli kɛba lɛ diɛŋtsɛ enaakpɛɛ la lɛ he lɛ agbojee lɛ.”—1 Pet. 2:9; 1:3, 4.
11. Mɛni hewɔ Yesu Kristo jeee adesa Yudanyo osɔfo yɛ shikpɔŋ nɔ, shi mɛɛ osɔfoyeli akɛ enɔkwa osɔfoyeli lɛ to he?
11 Nɔ ni sa kadimɔ lɛ, osɔfoyeli ko bɛ shikpɔŋ nɔ ni enyɛ ekɛ nakai “maŋtsɛmɛi ni yeɔ osɔfoi” nakai “osɔfoi amaŋtsɛyeli” lɛ mli Osɔfonukpa lɛ eha. (2 Mose 19:6) Yɛ anɔkwale mli lɛ Yesu Kristo ji Yudanyo aloo Israelnyo yɛ heloo naa, shi afɔɔɔ lɛ yɛ Aaron ni jɛ Levi akutso lɛ mli, mɔ ni ato Yudafoi lɛ osɔfoyeli lɛ yɛ eweku pɛ mli lɛ wekukpaa lɛ mli. Akɛni eji “Maria bi” hewɔ lɛ, afɔ Yesu awo David odehei aweku lɛ mli, no hewɔ lɛ afɔ lɛ awo Yuda weku lɛ mli. “Ejaakɛ eyɛ faŋŋ akɛ, Yuda mli wɔ-Nuntsɔ lɛ jɛ, nakai akutso lɛ Mose ewieee he nɔ ko yɛ osɔfoyeli hewɔ.” (Heb. 7:14) No hewɔ lɛ anyɛŋ akɛɛ akɛ Yesu Kristo ŋwɛi Osɔfonukpa lɛ osɔfoyeli lɛ damɔ osɔfo ni eji yɛ shikpɔŋ nɔ akɛ adesa lɛ nɔ. Esa akɛ wɔtao bɔni fee ni ebatsɔ osɔfo kɛfata maŋtsɛ ni eji lɛ he lɛ mli yɛ biɛ. Shi kɛlɛ, akɛ anɔkwa osɔfo ni eji lɛ to Yudanyo osɔfonukpa Aaron nɔ lɛ he.
SƐƐNAMƆ NI YƆƆ “NYƆŊMƆ HIƐKALƆ” LƐ ANƆKWA OSƆFO LƐ HE
12. Taakɛ Hebribii 5:1-3 tsɔɔ lɛ, mɛɛ sɛɛnamɔ po yɔɔ osɔfo he?
12 Shi mɛɛ sɛɛnamɔ kwraa yɔɔ osɔfo he? Ojogbaŋŋ, efeɔ nɔ ko ni maŋtsɛ folo ko nyɛŋ afee. Yɛ be mli ni ewieɔ Aaron Levinyo lɛ weku lɛ mli osɔfoyeli lɛ he shi jeee wɔŋjalɔi osɔfoyeli ko ni sɛɛnamɔ bɛ he lɛ he lɛ, Hebribii 5:1-3 kɛɔ akɛ: “Ejaakɛ osɔfonukpa fɛɛ osɔfonukpa ni afa yɛ gbɔmɛi ateŋ lɛ, gbɔmɛi awolɛ osɔfo aha, yɛ Nyɔŋmɔ gbɛfaŋ nii ahewɔ, koni ekɛ nikeenii kɛ afɔlei abaha yɛ eshai ahewɔ, akɛ mɔ ko ni nyɛɔ enuɔ nɔ̃ he ehaa mɛi ni leee nii kɛ mɛi ni edu gbɛ lɛ, gbii abɔ ni lɛ diɛŋtsɛ hu [tamɔ Osɔfonukpa Aaron] lɛ gbedemɔ ebɔle ehe kɛkpe lɛ. Ni enɛ hewɔ lɛ ehia akɛ tamɔ bɔni efeɔ ehaa maŋ lɛ, efee nakai nɔŋŋ eha ehe, ni esha eshai ahe afɔle.”
13. (a) Mɛni ji be ni no mli lɛ osɔfo ko he ehiaaa adesai? (b) Mɛni hewɔ Yesu nyɛ ebatsɔ osɔfonukpa ni esha afɔle lɛ?
13 Kɛ adesai efeko esha amɛshiko “Nyɔŋmɔ hiɛkalɔ” lɛ, osɔfo ko he ebahiaŋ, titri lɛ, osɔfonukpa. Osɔfo he ehiaaa Adam ni yeɔ emuu yɛ Eden Abɔɔ lɛ mli lɛ, ejaakɛ Yehowa Nyɔŋmɔ ni esha jɛɛɛ lɛ lɛ bɔ lɛ akɛ mɔ ni bɛ esha. (1 Mose 2:7, 8; Jaj. 7:29) Afɔ Yesu Kristo ni atsɛɔ lɛ “naagbee Adam” lɛ awo eshafeelɔi aweku mli, shi osɔfo ko he ehiaaa lɛ, ejaakɛ oblayoo fro ko ni ji Maria fɔ lɛ, ni ewala lɛ jɛ Nyɔŋmɔ ŋɔɔ diɛŋtsɛ. Afɔ lɛ akɛ mɔ ni bɛ esha ni eda akɛ mɔ ni bɛ esha ni ehi shi akɛ mɔ ni bɛ esha kɛyashi efɔleshaa gbele be mli. (1 Kor. 15:45-47; Heb. 7:26; 1 Pet. 2:21-24) Akɛni ebɛ esha hewɔ lɛ ebaanyɛ etsɔ osɔfonukpa ni eshã afɔle ni yeɔ emuu.
14, 15. (a) Te fee tsɛŋ ni Yesu batsɔ osɔfonukpa—kɛtsɔ lɛ diɛŋtsɛ eyiŋ ni eto ekɛ eeefee nakai nɔ, aloo yɛ mɛɛ gbɛ nɔ? (b) Yɛ mɛɛ gbɛ nɔ Lala 2:7 ba mli yɛ shi ni Yehowa tee Yesu lɛ hewɔ ni te fee tɛɛŋ ni Yesu nyɛ ebatsɔ osɔfo tamɔ Melkizedek?
14 Namɔ fee Yesu Kristo osɔfonukpa tsɛbelɛ Yuda odehei aweku lɛ mli moŋ ejɛ lɛ? Ani lɛ diɛŋtsɛ eto eyiŋ akɛ ebaafee ehe osɔfonukpa? Dabi; enyɛŋ efee nakai. Atsɔɔ enɛ mli ahawɔ yɛ Hebribii 5:4-6 yɛ nɛkɛ wiemɔi nɛɛ amli: “Ni mɔ ko eŋɔɔɔ nyam nɛɛ ehaaa lɛ diɛŋtsɛ ehe, akɛ ja Nyɔŋmɔ tsɛ lɛ, tamɔ etsɛ Aaron hu lɛ. Nakai nɔŋŋ Kristo hu, jeee lɛ diɛŋtsɛ ewo ehiɛ nyam akɛni eye osɔfonukpa lɛ, shi moŋ, mɔ ni kɛɛ lɛ akɛ: ‘Mibi jio, ŋmɛnɛ mifɔo’ lɛ wolɛ. Taakɛ bɔ nɔŋŋ ni ekɛɛ yɛ he kroko akɛ: ‘Osɔfo jio kɛmiiya naanɔ yɛ Melkizedek gbɛjianɔ lɛ naa.’”
15 Kɛtsɔ Yesu Kristo ni etee lɛ shi kɛjɛ gbohii ateŋ lɛ nɔ hewɔ lɛ, Nyɔŋmɔ Ofe lɛ ha nɛkɛ wiemɔi ni atsɛ kɛjɛ Lala 2:7 taakɛ David ŋma lɛ ba mli, no hewɔ lɛ Nyɔŋmɔ batsɔ Naanɔ Tsɛ kɛha Yesu Kristo ni atee lɛ shi lɛ, ni akɛni atee lɛ shi akɛ mɔ ni fiteee dɔŋŋ hewɔ lɛ ebatsɔ eŋwɛi Wala-Halɔ, Yehowa Nyɔŋmɔ naanɔ Bi. Akɛni agbɛnɛ etsɔ Bi ni fiteee dɔŋŋ hewɔ lɛ, abaanyɛ afee lɛ “osɔfo kɛmiiya naanɔ,” mɔ ni sɛɛyelɔ ko ehiaaa lɛ, ni no hewɔ lɛ ebaanyɛ etsɔ osɔfo “yɛ ‘Melkizedek gbɛjianɔ lɛ naa!”—Bɔf. 13:33-37; Lala 110:4..
16. Namɔ ji Melkizedek ni taakɛ 1 Mose wolo lɛ tsɔɔ lɛ, te fee tɛɛŋ ni ebapue yɛ yinɔsane mli?
16 Nakai naakpɛɛ yinɔsane mli gbɔmɔ Melkizedek lɛ—namɔ ni? Ejeee Hebrinyo. Ejeee Israelnyo Ejeee Levinyo Ejeee Yudanyo Trukaa, ni ebapue yɛ heni Yerusalem yɔɔ ŋmɛnɛ lɛ, yɛ afi 1943 kɛ 1933 D.Ŋ.B. lɛ mli. “Abram Hebrinyo” lɛ kɛ lɛ kpe yɛ be mli ni eku esɛɛ kɛmiijɛ tawuu yɛ heko ni bɛŋkɛ Hebron ŋmɛnɛ lɛ kɛmiiba shia lɛ. Fɛɛ ni Hebri Ŋmalɛi lɛ kɛɔ wɔ yɛ nɛkɛ kpe ni amɛkpe nɛɛ he nɛ: “Ni beni eku esɛɛ kɛjɛ Kedorlaomer kɛ maŋtsɛmɛi ni fata ehe lɛ agbee lɛ kɛbaa lɛ, Sodom maŋtsɛ lɛ je kpo eyakpee lɛ yɛ ŋanɔjɔɔ ni atsɛɔ lɛ maŋtsɛjɔɔ lɛ mli ni Salem maŋtsɛ lɛ osɔfo ji lɛ. Ní ejɔɔ lɛ ni ekɛɛ lɛ akɛ: Aaajɔɔ Abram aha ŋwɛi flooflo Nyɔŋmɔ, ni ji ŋwɛi kɛ shikpɔŋ tsɛ lɛ; ni aaajie ŋwɛi flooflo Nyɔŋmɔ lɛ yi, akɛ eŋɔ ohenyɛlɔi lɛ ewo odɛŋ! Ni Abram ha lɛ nii lɛ fɛ mlijaai nyɔŋma amli ekome.”—1 Mose 14:17-20.
17. Melkizedek fee Yesu Kristo he mfoniri akɛ osɔfonukpa lɛ mɛɛ gbɛi sɔrɔtoi anɔ. ni ani Yesu ji mɔ ni baye Melkizedek sɛɛ?
17 Enɛ ewieee mɔ ni Melkizedek tsɛ akɛ adesa lɛ ji he, koni wɔnyɛ wɔkɛɛ akɛ Melkizedek na osɔfoyeli lɛ kɛjɛ etsɛ dɛŋ. Ni nakai nɔŋŋ hu ekɛɛɛ wɔ be mli ni Melkizedek gbo, koni wɔnyɛ wɔkɛɛ akɛ esɔfoyeli lɛ ba naagbee yɛ jɛmɛ. No hewɔ lɛ osɔfoyeli lɛ yaa nɔ kɛyashiɔ be ni aleee. Nɔ ni kɛ enɛ kpaa gbee lɛ, abɔɔɔ amaniɛ akɛ mɔ ko baye Melkizedek sɛɛ. Yɛ enɛɛmɛi ahewɔ lɛ, abaanyɛ akɛ lɛ atsu nii ni akɛ lɛ ato Osɔfonukpa Yesu Kristo he. Aloo, abaanyɛ akɛɛ akɛ Yesu Kristo ji osɔfo “kɛmiiya naanɔ yɛ Melkizedek gbɛjianɔ lɛ naa.” Yesu Kristo naaa esɔfoyeli lɛ kɛjɛɛɛ Melkizedek ŋɔɔ; ejeee osɔfo ni ye Melkizedek sɛɛ. Efee nakai yɛ “gbɛjianɔ lɛ naa” tamɔ nakai Salem maŋtsɛ kɛ osɔfo lɛ.
18. Taakɛ Melkizedek gbɛi Iɛ shishi tsɔɔ lɛ, mɛɛ osɔfoyeli nɛkɛ Yesu Kristo nɔ lɛ baafee, ni yɛ mɛɛ gbɛ nɔ Hebribii 6:20 kɛyashi 7:3 tsɔɔ saji ni kɔɔ Melkizedek he lɛ mli?
18 Akɛni gbɛi Melkizedek lɛ shishi ji “Jalɛ Maŋtsɛ” ni akɛni Yesu Kristo hu tamɔ lɛ yɛ “gbɛjianɔ lɛ naa” hewɔ lɛ, enɛ maa nɔ mi akɛ Osɔfonukpa ni Yesu Kristo yeɔ afii akpe lɛ baafee jalɛ osɔfoyeli ni osɔfoyeli ko ni tsɔɔ ŋaa fɔŋ ni lakaa mɛi bɛ mli. Atsɔɔ enɛ mli fɛfɛo aha wɔ yɛ Hebribii 6:20 kɛyashi 7:8, heni wɔkaneɔ yɛ akɛ: “Heni hiɛnyiɛlɔ lɛ ni ji ‘Yesu, mɔ ni tsɔ naanɔ osɔfonukpa yɛ Melkizedek gbɛjianɔ lɛ naa lɛ bote hawɔ lɛ. Shi Melkizedek nɛɛ, lɛ ji ‘Salem maŋtsɛ, Nyɔŋmɔ, Ofe lɛ osɔfo, ni kɛ Abraham yakpe beni eku esɛɛ kɛjɛ maŋtsɛmɛi lɛ agbee lɛ mli ni ejɔɔ lɛ lɛ, ni Abraham ha lɛ nii fɛɛ mlijaai nyɔŋma mli ekome, mɔ ni klɛŋklɛŋ kɛ atsɔɔ egbɛi lɛ shishi lɛ, eji jalɛ maŋtsɛ, shi no sɛɛ hu lɛ, Salem maŋtsɛ, ni ji hejɔlɛ maŋtsɛ lɛ; mɔ ni bɛ tsɛ, ebɛ nyɛ, ebɛ wekukpaa, ebɛ gbii ashishijee loo wala naagbee tete, shi aŋɔ lɛ ato Nyɔŋmɔ bi lɛ he lɛ, ehiɔ shi akɛ osɔfo daa nɛɛ.”
19. Yɛ mɛɛ gbɛ nɔ aŋɔ Melkizedek “ato Nyɔŋmɔ bi lɛ he” yɛ osɔfoyeli he sane nɛɛ mli, no hewɔ lɛ Yesu osɔfoyeli lɛ damɔ mɛni nɔ?
19 Te fee tɛɛŋ ni aŋɔ Melkizedek “ato Nyɔŋmɔ bi lɛ he” aloo akɛ lɛ tsu nii akɛ mɔ ni feɔ Yesu Kristo, Nyɔŋmɔ Bi lɛ he mfoniri lɛ? No ji akɛ Yehowa Nyɔŋmɔ kɛ Melkizedek tsu nii akɛ nɔkwɛmɔ nɔ ko yɛ be mli ni ewieɔ kita ko ni E-baaka yɛ e-Bi Yesu Kristo he lɛ he lɛ. Nyɔŋmɔ kɛ emumɔ tsirɛ Maŋtsɛ David koni ewie yɛ Lala 110:1-4 (NW) akɛ: “Yehowa kɛɛ mi-Nuntsɔ lɛ akɛ: ‘Ta mininejurɔ nɔ kɛyashi beyinɔ ni maŋɔ ohenyɛlɔi lɛ mafee onajiashi maaŋoo.’ Yehowa eka kita ni eshwaŋ ehe: ‘Bo ji osɔfo kɛyashi naanɔ yɛ Melkizedek gbɛjianɔ lɛ naa.’” No hewɔ lɛ taakɛ eji yɛ Melkizedek nɔ lɛ gbɛfaŋ lɛ, ahaaa Yesu Kristo osɔfoyeli lɛ adamɔ adesa wekukpaa kɛ gboshiniyeli nɔ. Ehe ehiaaa ni ena osɔfoyeli kɛtsɔ Melkizedek aloo Aaron ni jɛ Levi akutso lɛ mli lɛ weku lɛ mli osɔfoi anɔ. Yesu osɔfoyeli lɛ damɔ Yehowa Nyɔŋmɔ kita ni eka lɛ nɔ, kɛ shi ni atee lɛ kɛjɛ gbohii ateŋ akɛ mɔ ni fiteee dɔŋŋ kɛtee ŋwɛi wala mli yɛ Nyɔŋmɔ ninejurɔ nɔ lɛ nɔ.
20, 21. (a) Mɛni hewɔ ehe hiaa ni tsakemɔ aba osɔfoyeli Iɛ mli, kɛjɛ Aaron nɔ lɛ mli kɛya nɔ ni tamɔ Melkizedek nɔ lɛ mli yɛ adesai ni gboiɔ Iɛ hewɔ? (b) Yɛ mɛɛ gbɛ nɔ atsɔɔ enɛ mli yɛ Hebribii 7:11-14?
20 Atsɔ Mla ni Yehowa Nyɔŋmɔ kɛha Israelbii lɛ kɛtsɔ Mose ni ji teŋdamɔlɔ lɛ nɔ yɛ Sinai Gɔŋ ni yɔɔ Arabia lɛ nɔ ato osɔfoyeli lɛ yɛ Aaron Levinyo lɛ weku mli. Shi akɛni Aaron weku lɛ na esha kɛ emuu ni ayeee kɛjɛ Adam nɔtɔlɔ lɛ ŋɔɔ hewɔ lɛ, amɛnyɛɛɛ ni amɛnyɛŋ amɛkɛ osɔfonukpa ko ni yeɔ emuu aha; amɛnyɛɛɛ amɛna osɔfoyeli ko ni yeɔ emuu. (Rom. 5:12) No hewɔ lɛ shihilɛ ni adesai fɛɛ yɔɔ mli lɛ bi ni Yehowa atsake osɔfoyeli lɛ, atsake osɔfoyeli ni yeee emuu ni amɛmlibii gboɔ lɛ kɛya osɔfoyeli ni yeɔ emuu ni hiɔ shi daa lɛ nɔ. No hewɔ lɛ enɛ bi osɔfonukpa ko ni tamɔ blema Melkizedek. Enɛ ji nɔ ni atsɔɔ yɛ be mli ni Hebribii 7:11-14 kɛɛ akɛ:
21 “Agbɛnɛ kɛji emuuyeli tsɔ Levi osɔfoyeli lɛ nɔ kɛba lɛ (ejaakɛ eyinɔ [Levi osɔfoyeli lɛ] awa maŋ lɛ mla yɛ) , kulɛ mɛɛba ehia lolo akɛ osɔfo kroko ate shi yɛ Melkizedek gbɛjianɔ lɛ naa, ni awooo lɛ yɛ Aaron gbɛjianɔ lɛ naa? Ejaakɛ kɛ atsake osɔfoyeli lɛ, belɛ ehia akɛ atsake mla lɛ hu. Ejaakɛ mɔ [Yesu Kristo] he ni ekɛɛ nii nɛɛ yɛ lɛ, eji akutso kroko mli nyo, nɔ mli ni mɔ ko jɛko ebatsuko afɔleshaalatɛ lɛ he nii pɛŋ; ejaakɛ eyɛ faŋŋ akɛ Yuda mli wɔ-Nuntsɔ lɛ jɛ, nakai akutso lɛ Mose ewieee he nɔ ko yɛ osɔfoyeli hewɔ” lɛ.
June Daa Gbi Ŋmalɛ
(Kɛ́ ootao ona bɔ ni saji nɛɛ ji diɛŋtsɛ lɛ, no lɛ kwɛmɔ wolo lɛ mli)