Buu-Mɔɔ INTANƐT NƆ WOJIATOOHE
Buu-Mɔɔ
INTANƐT NƆ WOJIATOOHE
Ga
@
  • ɛ
  • ɔ
  • ɛ́
  • ɛ̃
  • ɔ̃
  • ã
  • ŋ
  • á
  • BIBLIA
  • WOJI
  • ASAFOŊ KPEEI
  • Maŋtsɛyeli lɛ ni Nine Aaashɛ Nɔ
    “Ha Omaŋtsɛyeli lɛ Aba”
    • Yitso 6

      Maŋtsɛyeli lɛ ni Nine Aaashɛ Nɔ

      1. (a) Yɛ nɔyeli gbɛfaŋ lɛ, mɛni Yehowa kɛhaa kɛ akɛto nɔ ni adesai enyɛ amɛkɛha lɛ he? (b) Mɛni hewɔ wɔbaanyɛ wɔtswa wɔshihilɛ wɔbɔle Nyɔŋmɔ Wiemɔ lɛ he ni wɔsheee gbeyei lɛ?

      KƐ AKƐ nɔ ko ni osumɔɔ miiha bo lɛ, te ofeɔ onii yɛ he ohaa tɛŋŋ? Ani obɔɔ mɔdɛŋ ni onine ashɛ nɔ? Ojogbaŋŋ, Yehowa Nyɔŋmɔ miiha bo hegbɛ kɛha naanɔ wala namɔ yɛ nɔyeli ni eye emuu shishi. Eji anɔkwale akɛ, yɛ nɔyelii amli ŋmɛnɛ lɛ, maŋkwralɔi babaoo efite, ni bei pii lɛ amɛ shiwoi bafeɔ nɔ ni sɛɛnamɔ ko kwraa bɛ he. Ni kɛ amɛhiɛ jwɛŋmɔ kpakpa po lɛ, adesai ema nɔ mi akɛ amɛnyɛŋ amɛkɛ nɔyeli kpakpa aba ni Nyɔŋmɔ Maŋtsɛyeli lɛ he bɛ mli. (Abɛi 20:24) Shi nɛkɛ be nɛɛ mli fɛɛ lɛ, Nyɔŋmɔ miito nibii ahe gbɛjianɔ fiofio, ni baatsa nɔ kɛyashɛ e-Maŋtsɛyeli nɔyeli ni eye emuu lɛ shishitoo mli, ni eefɔ̃ mɛi ni sumɔɔ jalɛ nifeemɔ lɛ anine koni amɛbana he sɛɛ. Anyɛɔ akɛ he fɔɔ eyiŋtoo nɔ, ni eji anɔkwale hu. Enyɛŋ emale. Wɔbaanyɛ wɔtswa wɔshihilɛ wɔbɔle e-Wiemɔ lɛ he ni wɔsheee gbeyei kwraa.—Kpojiemɔ 21:​1-5; Tito 1:⁠2.

      2. (a) Mɛɛ be, ni mɛɛ gbɛ nɔ Nyɔŋmɔ jaje eyiŋtoo akɛ ebaato jalɛ maŋtsɛyeli ko shishi lɛ etsɔɔ yɛ? (b) Mɛni Hebribii 11:​4-7 jieɔ lɛ kpo yɛ mɛi ni bɔ mɔdɛŋ ni amɛnine ashɛ Maŋtsɛyeli hiɛnɔkamɔ lɛ nɔ lɛ ahe?

      2 Nyɔŋmɔ yiŋ ni eto akɛ ebaato jalɛ maŋtsɛyeli ko shishi lɛ jeee ehee. Beni Nyɔŋmɔ Maŋtsɛyeli lɛ he ba sane klɛŋklɛŋ kwraa yɛ Eden lɛ, Nyɔŋmɔ jaje eyiŋtoo akɛ ebaaha ana “seshi” ko ni “aaanaanaa” Satan kɛ eshwiei lɛ anɔ. (1 Mose 3:15; Romabii 16:20) Habel, Henok kɛ Noa jie hemɔkɛyeli kpo yɛ nakai Yehowa shiwoo lɛ mli, yɛ nakai blema je lɛ yiwalɛ nifeemɔi lɛ amli. Akɛni amɛyɛ hekɛnɔfɔɔ akɛ Nyɔŋmɔ baawo “mɛi ni taoɔ esɛɛ gbɛ lɛ” anyɔmɔ hewɔ lɛ, amɛŋmɛ amɛtsui shi yɛ heguɔgbee shishi, ni amɛhala akɛ ‘amɛkɛ Nyɔŋmɔ aaanyiɛ’ ni amɛkɛshiɛ jalɛ hu amɛtsɔɔ. (Hebribii 11:​4-7) Mɛɛ nɔkwɛmɔ nii kpakpai nɛ kɛha mɛi fɛɛ ni naa hemɔkɛyeli yɛ Nyɔŋmɔ Maŋtsɛyeli lɛ ‘baa’ lɛ mli lɛ!

      WEKUKPAA KO NI SA KADIMƆ WAA

      3. Taakɛ aŋma yɛ 1 Mose 12:​1-7 lɛ, Abraham fee nɔkwɛmɔ nɔ kpakpa eha wɔ yɛ mɛɛ gbɛ nɔ?

      3 Nɔ ni fe afii 400 yɛ Nu Afua lɛ sɛɛ lɛ, Nyɔŋmɔ ha efee faŋŋ akɛ “seshi” ni awo shi yɛ ehe, ni baaye maŋtsɛ lɛ baaba kɛjɛ Abraham wekukpaa lɛ mli. Shi mɛni hewɔ Abraham? Ejaakɛ Nyɔŋmɔ na hemɔkɛyeli krɛdɛɛ ko yɛ emli. Etsɛ Abraham kɛjɛ ejaku maŋ, ni ji Kaldeabii amaŋ Ur lɛ mli, ni etsu lɛ kɛtee shikpɔŋ hee ko kwraa nɔ, ni ji Kanaan, ni ekɛɛ lɛ akɛ:

      “Omli aaajɛ ajɔɔ shikpɔŋ lɛ nɔ wekui fɛɛ. . . . Oseshi lɛ maŋɔ nɛkɛ shikpɔŋ nɛɛ maha.” (1 Mose 12:​3, 7; Bɔfoi lɛ Asaji 7:4)

      Yɛ nɔ najiaŋ ni ekɛ ehe aaakpɛtɛ maŋ nɔ he ni afɔ lɛ yɛ lɛ he moŋ lɛ, Abraham shi jɛmɛ, ni ekuuu esɛɛ kɛyaaa jɛmɛ dɔŋŋ. Eesumɔ ni efee tsakemɔ kwraa yɛ eshihilɛ mli, bɔni afee ni efee toiboo ni eye emuu kwraa eha Nuŋtsɔ Maŋtsɛ Yehowa. Lɛlɛŋ, nɔkwɛmɔ nɔ fɛfɛo jogbaŋŋ nɛ, kɛha mɛi fɛɛ ni baahi shi akɛ mɛi ni ejɔɔ amɛhe nɔ amɛha Yehowa ŋmɛnɛ lɛ!

      4. Mɛɛ gbɛ nɔ ajɔɔ Sara yɛ ehemɔkɛyeli lɛ hewɔ yɛ? (Hebribii 11:​11, 12)

      4 Eyɛ mli akɛ eŋa, Sara hi shi ni efɔɔɔ aahu kɛyashi egbɔlɛ be mli tɔ̃ɔ moŋ, shi sɛɛ mli lɛ, Yehowa ma nɔ mi eha Abraham, ni ekɛɛ lɛ akɛ: “Majɔɔ lɛ, ni eeetsɔ jeŋmaji anyɛ, ni maji anɔ maŋtsɛmɛi aaajɛ emli aba.” (1 Mose 17:16) Beni eye afii 90 lɛ, ajɔɔ anɔkwafo Sara kɛtsɔ binuu, Isak, mɔ ni ji maŋtsɛmɛi pii ablematsɛ ni efɔ eha Abraham yɛ naakpɛɛ gbɛ nɔ lɛ nɔ.​—⁠Mateo 1:​2, 6-11, 16; Kpojiemɔ 17:⁠14.

      5. Mɛɛ gbɛ nɔ awo Abraham kɛ Isak toiboo lɛ he nyɔmɔ yɛ?

      5 Yɛ be ko sɛɛ lɛ, Yehowa kɛ kaa ko ba Abraham kɛ Isak fɛɛ nɔ koni ekɛtao amɛmli ekwɛ. Ekɛɛ Abraham ni ekɛ ebinuu koome pɛ ni ekɛ Sara fɔ nɛɛ afa gbɛ aaashɛ gbii etɛ gbɛ nyiɛmɔ kɛya Moria Gɔŋ lɛ nɔ, koni ekɛ lɛ ayasha afɔle yɛ jɛmɛ eha lɛ. Yɛ nakai beaŋ lɛ, eeenyɛ efee akɛ ekolɛ Isak eye aaafee afii 25 ni ehe wa bɔ ni eeenyɛ etere lai ni tsii kɛkwɔ gɔŋ lɛ; ni ehe wa bɔ ni eeenyɛ ete shi ewo etsɛ ni eye afii 125 lɛ, kɛji eesumɔ ni efee nakai. Shi tsɛ lɛ kɛ bi lɛ fɛɛ kɛ toiboo tsu nɔ ni ataoɔ yɛ amɛdɛŋ lɛ he nii yɛ nɛkɛ nifeemɔ ni kanyaa mɔ waa nɛɛ mli, aahu kɛyashɛ he ni Yehowa bɔfo ko batsi Abraham nine naa beni ewo kakla lɛ nɔ ni ekɛbaagbe lɛ lɛ. Akɛ too gwantɛŋ ko baye Isak najiaŋ ni akɛsha afɔle lɛ.​—⁠1 Mose 22:​1-14.

      6. (a) Mɛɛ gbalɛ mli mfoniri ko afee yɛ enɛ mli? (b) Mɛni hewɔ esa akɛ ona shiwoo ni yɔɔ 1 Mose 22:18 lɛ he miishɛɛ krɛdɛɛ ko lɛ?

      6 Nyɔŋmɔ miifee bɔ ni ekɛ lɛ diɛŋtsɛ e-Bi lɛ baasha afɔle, ni ekɛjie adesai aje lɛ he eshai lɛ kɛya kwraa lɛ he mfoniri yɛ gbalɛ mli yɛ biɛ. (Yohane 1:29; Galatabii 3:16) Ejaakɛ Nyɔŋmɔ kɛɛ Abraham yɛ nakai beaŋ akɛ:

      “Oseshi lɛ mli aaajɛ ajɔɔ shikpɔŋ lɛ nɔ jeŋmaji fɛɛ, ejaakɛ obo migbee toi.”​—⁠1 Mose 22:​15-18.

      7. Mɛɛ gbɛ ko ni wɔɔkɔ Yehowa baawo wɔ nyɔmɔ yɛ he?

      7 Mɛɛ toiboo he nɔkwɛmɔ nii ni sa kadimɔ waa Abraham kɛ Isak ji nɛkɛ! Ekolɛ ebaŋ akɛ aaabi ni wɔ hu wɔsha afɔle ni amɛsha lɛ eko, shi ehe miihia ni wɔba wɔhe shi wɔha Yehowa taakɛ amɛfee lɛ, kɛjɛ anɔkwa suɔmɔ ni wɔyɔɔ wɔha lɛ lɛ mli. (Yakobo 4:7; 2 Korintobii 9:13) Wɔ suɔmɔ mli ni wɔɔjɛ ni wɔkɛ wɔhe kɛ nibii ni wɔ diɛŋtsɛ wɔnaa he miishɛɛ lɛ asha afɔle, bɔni afee ni wɔnine ashɛ ‘Maŋtsɛyeli ni baa lɛ’ nɔ lɛ ji gbɛ ni Yehowa kpɛlɛɔ nɔ be fɛɛ be ni ewoɔ he nyɔmɔ hu.​—⁠Mateo 6:⁠33.

      8. (a) Mɛɛ gbɛ nɔ esoro gbɛ ni Yakob kɔ lɛ yɛ, kɛ akɛto Esau nɔ lɛ he? (b) Mɛɛ jɔɔmɔi Isak jaje eshwie Yakob nɔ?

      8 Isak bi Yakob hu ji mɔ ko ni bɔ mɔdɛŋ ni enine ashɛ Maŋtsɛyeli lɛ nɔ. Shi enyɛminuu Esau ni ekɛ lɛ ji haaji lɛ hiɛ esɔɔɔ krɔŋkrɔŋ nii, shi moŋ eyana Kanaan yei kɛ epɛsɛmkunya heloonaa nibii ahe miishɛɛ. Ni ehɔɔ ekromɔ bi gbɛhe ni jara wa waa lɛ eha Yakob kɛha niyenii folo ko kɛkɛ! (Hebribii 12:16) Yakob ni ejwɛŋmɔ yɔɔ mumɔŋ nibii anɔ lɛ bu kromɔ bi gbɛhe lɛ akɛ nɔ ni jara wa waa, ni Yehowa kudɔ nibii ni tee nɔ lɛ koni enyɛ ehiɛ nakai nyɔmɔwoo lɛ mli, ni enine shɛ nuumo Isak dɛŋ jɔɔmɔi anɔ po. Esau kɛ yei ni jaa daimonioi bote gbalashihilɛ mli, shi ákɛ mɔ ni tamɔɔɔ nakai lɛ, Yakob fa gbɛ kakadaŋŋ kɛtee Mesopotamia koni eyatao ŋa yɛ Yehowa jálɔi ateŋ. Nakai beaŋ lɛ, Isak kɛ nɛkɛ wiemɔi nɛɛ wo Yakob shi waa akɛ:

      “Mawu Ofe lɛ ajɔɔ bo, ni eha oshwere ni oyi afa, koni otsɔ maji asafo.”​—⁠1 Mose 25:​27-34; 26:​34, 35; 27:​1-23; 28:​1-4.

      9. (a) Mɛni hewɔ atsake Yakob gbɛi ni atsɛ lɛ Israel lɛ? (b) Mɛɛ gbɛ nɔ wɔɔtsɔ ni enɔkwɛmɔ nɔ lɛ he aba sɛɛnamɔ aha wɔ?

      9 Yɛ sɛɛ mli, beni eshwɛ fioo ni ebaana afii 100 lɛ, Yakob tsɔɔ bɔ ni ebuɔ mumɔŋ nibii akɛ amɛhe hiaa waa lɛ ekoŋŋ. Ekɛ ŋwɛibɔfo ko nɔ aahu nyɔɔŋnyɔɔŋ fɛɛ kɛha jɔɔmɔ. Ákɛ E-duromɔ ni yɔɔ enɔ lɛ he okadi lɛ, Yehowa tsake Yakob gbɛi yɛ jɛmɛ ni etsɛ lɛ Israel, ni shishi ji “Mɔ ni kɛ Nyɔŋmɔ Shiɔ Mple.” (1 Mose 32:​25-31) Wɔ hu wɔɔna nyɔmɔwoo ŋmɛnɛ, kɛji wɔple waa akɛ wɔnine aaashɛ mumɔŋ ninamɔ nɔ, beni wɔtsiɔ wɔhe kɛjɛɔ jeŋ fɔŋ ni ebɔle wɔhe kɛkpe nɛɛ mumɔ lɛ he lɛ.​—⁠Mateo 6:​19-21.

      10. (a) Mɛɛ gbɛ nɔ gbalɛ ni yɔɔ 1 Mose 28:3 lɛ ba mli yɛ? (b) Mɛni ji nɔkwɛmɔ nii ni yɔɔ miishɛɛ ni yɔɔ Hebribii 11:​1–12:​1, ni kɔɔ aŋkroaŋkro anɔkwayeli he lɛ ekomɛi?

      10 Lɛlɛŋ hu, Yehowa to Yakob seshibii ahe gbɛjianɔ ni efee amɛ “maji asafo,” ni kɛtsɔ E-teŋdamɔlɔ Mose, mɔ ni E-kɛtsu nii ni ekɛje Biblia lɛ ŋmaa shishi lɛ nɔ lɛ, Nyɔŋmɔ kɛ nakai Israel maŋ lɛ wie, ni ekɛɛ:

      “Kɛji nyɛaabo migbee toi . . . lɛ, nyɛaatsɔ osɔfoi amaŋtsɛyeli kɛ maŋ krɔŋkrɔŋ nyɛha mi.” (2 Mose 19:​5, 6)

      Dɔlɛ sane ji akɛ, akɛni heloonaa Israel booo Nyɔŋmɔ gbee toi hewɔ lɛ, amɛbatsɔɔɔ nakai mumɔŋ maŋtsɛyeli lɛ. Shi beni amɛkɛ amɛhe bɔɔ nakai maŋ lɛ he lɛ, gbɔmɛi aŋkroaŋkroi pii hiɛ amɛ anɔkwayeli mli amɛha Nyɔŋmɔ​—⁠tamɔ kojolɔi ni hi Israel lɛ, gbalɔi lɛ kɛ tsutsu yoo ajwamaŋ, Rahab. Wɔbaanyɛ wɔkane nɛkɛ “odasefoi” anɔkwafoi nɛɛ ahe saji yɛ Hebribii 11:​1–12:⁠1, ni mɛɛ hewalɛwoo ni miishɛɛ yɔɔ mli amɛkɛhaa gbɔmɛi ni miitao ni ‘Nyɔŋmɔ Maŋtsɛyeli lɛ aba’ yɛ ŋmɛnɛŋmɛnɛ beaŋ lɛ nɛkɛ!

      11. Te ooofee tɛŋŋ otamɔ nakai odasefoi anɔkwafoi lɛ?

      11 Ani oosumɔ ni ofee mɔ ni he wa waa yɛ hemɔkɛyeli mli? Ani oosumɔ ni amrɔ nɛɛ otamɔ nakai hii kɛ yei ni na hemɔkɛyeli lɛ koni ‘onine ashɛ maŋ ni hi, ni ji ŋwɛi lɛ nɔ,’ hɛɛ, koni onine ashɛ “maŋ ni yɔɔ shishitoo ni wa, ni etolɔ kɛ emalɔ ji Nyɔŋmɔ lɛ” nɔ? (Hebribii 11:​10, 16) ‘Shi,’ ekolɛ ooobi akɛ, ‘mɛni ji nakai “maŋ” lɛ?’

      MAŊ NI NYƆŊMƆ TO LƐ

      12. Mɛɛ “maŋ” nakai Nyɔŋmɔ tsuji ni hi shi blema lɛ bɔ mɔdɛŋ ni amɛnine ashɛ nɔ? (Kwɛmɔ Hebribii 11:​22-32; Rut 1:​8, 16, 17 hu.)

      12 Nakai “maŋ” lɛ ji Nyɔŋmɔ Maŋtsɛyeli ni ewo shi yɛ he lɛ. Mɛni hewɔ wɔkɛɔ nakai? Ojogbaŋŋ, yɛ blema lɛ, bei pii lɛ efeɔ anɔkwale akɛ maŋ lɛ nɔŋŋ feɔ maŋtsɛyeli, ni maŋtsɛ ji mɔ ni yeɔ nɔ. Maŋtsɛ ni atsĩ etã klɛŋklɛŋ yɛ Biblia lɛ mli kɛ nɔkpɛlɛmɔ ji “Melkizedek . . . Salem [maŋ lɛ nɔ] maŋtsɛ, Nyɔŋmɔ Ofe lɛ osɔfo” lɛ. Afii ohai abɔ sɛɛ lɛ, ato Yerusalem maŋ lɛ shishi ama nakai hekome too lɛ nɔŋŋ, ni taakɛ Salem ji lɛ, ebafee ŋwɛi Maŋtsɛyeli ni yɔɔ Maŋtsɛ kɛ Osɔfonukpa kpeteŋkpele, Yesu Kristo dɛŋ lɛ he mfoniri. (1 Mose 14:​1-20; Hebribii 7:​1, 2, 15-17; 12:​22, 28) Eyɛ mli akɛ nakai beaŋ lɛ, amɛleee ehe saji fɛɛ fitsofitso moŋ, shi Abraham kɛ Sara, kɛ agbɛnɛ hu Isak kɛ Yakob kɛ ekaa tao “nakai maŋ” ni Mesia lɛ baaye nɔ akɛ maŋtsɛ lɛ. Abraham “mli fili lɛ akɛ eeena.” Bo hu obaanyɛ ona miishɛɛ beni ojɛɔ hemɔkɛyeli mli obɔɔ mɔdɛŋ ni ona gbɛhe yɛ nakai Maŋtsɛyeli gbɛjianɔtoo lɛ mli lɛ.​—⁠Hebribii 11:​14-16; Yohane 8:⁠56.

      13, 14. Mɛɛ gbɛ nɔ Yakob gbele saa nɔ gbalɛ lɛ bɔi mlibaa yɛ?

      13 Yakob fɔ bihii 12, ni yɛ be ni sa mli lɛ amɛbatsɔmɔ Israel akutsei 12 lɛ yitsei. Beni ekã egbele saa nɔ lɛ, Yakob gba akutsei 12 lɛ ateŋ mɔ mli ni Nyɔŋmɔ nɔyelɔ ni yɔɔ Maŋtsɛyeli hewalɛ lɛ aaajɛ aba lɛ efɔ shi, ni ekɛɛ:

      “Jata binuu ji Yuda; . . . Maŋtsɛ tso ejeŋ Yuda dɛŋ, . . . kɛyashi beyinɔ ni [Shilo] Mɔ Nɔ ni Ji lɛ aaaba, ni lɛ toi majimaji lɛ aaabo.” (1 Mose 49:​9, 10)

      Ani Shilo jɛ Yuda mli? Hɛɛ, lɛ emli ejɛ!

      14 Yakob gbalɛ lɛ mlibaa bɔi kpojee nɔ ni fe afii 600 sɛɛ. Nakai beaŋ Yehowa hala “lɛ diɛŋtsɛ etsui naa nuu” kɛjɛ Yuda akutso lɛ mli. Egbɛi ji David. Nyɔŋmɔ ha nɛkɛ ‘jata ni jɛ Yuda akutso lɛ mli’ ni yɔɔ ekaa nɛɛ fee E-webii Israel hiɛnyiɛlɔ kɛ amɛnɔ maŋtsɛ. (1 Samuel 13:14; 16:​7, 12, 13; 1 Kronika 14:17) Yehowa kɛ naanɔ maŋtsɛyeli he shiwoo ko ha Maŋtsɛ David.​—⁠Lala 89:​21, 28-30.

      15. Mɛni hewɔ ni Yehowa butu Yuda maŋtsɛyeli lɛ, ni be enyiɛ eye?

      15 David, ni je enɔyeli lɛ shishi yɛ afi 1077 D.Ŋ.B. lɛ ji Yuda maŋtsɛmɛi aweku ni ye nɔ yɛ Yerusalem maŋtiase lɛ mli lɛ mli klɛŋklɛŋ mɔ. Be fɛɛ be ni emaŋtsɛmɛi lɛ jɛɔ amɛsuɔmɔ mli amɛboɔ Yehowa toi lɛ, maŋ lɛ shwereɔ. Shi kɛ maŋtsɛ lɛ batsɔ mɔ fɔŋ ni etse Yehowa jalɛ mlai lɛ ahiɛ atua lɛ, ehaa maŋbii lɛ naa amanehulu. (Abɛi 29:⁠2) Yuda naagbee maŋtsɛ, Zedekia, je gbɛ efee efɔŋ waa. Nyɔŋmɔ gbalɔ lɛ jaje etsɔɔ lɛ akɛ: “ ‘Akpɔ akekre lɛ! . . . Butumɔ, butumɔ, butumɔ mabutu lɛ; . . . kɛyashi beyinɔ ni mɔ gbɛnaa ni ji lɛ aaaba, ni maŋɔha lɛ!’ ” Nuŋtsɔ Maŋtsɛ Yehowa butu nakai maŋtsɛyeli lɛ, aahu kɛyashi be mli ni maŋtsɛ, mɔ “gbɛnaa ni ji” lɛ baaba.​—Ezekiel 21:​26, 27.

      MAŊTSƐ, MƆ “GBƐNAA NI JI” LƐ

      16. Te Ŋmalɛi lɛ tsɔɔ mɔ ni ji Maŋtsɛyeli lɛ niyelɔ ni hiɔ shi daa lɛ mli ehaa tɛŋŋ?

      16 Namɔ akɛ “gbɛnaa ni ji” David maŋtsɛyeli lɛ baaha akɛ egboshinii? Biblia mli wolo ni ji Mateo lɛ klɛŋklɛŋ kukuji 17 lɛ kɛ hetoo lɛ haa. Amɛjaa “seshi” ni awo shi yɛ ehe lɛ wekukpaa lɛ sɛɛ mo kɛjɛɔ Abraham nɔ aahu kɛyashiɔ David nɔ, kɛ agbɛnɛ kɛyaa Yosef, mɔ ni yɛ be ko sɛɛ lɛ ebatsɔ Maria wu lɛ hu nɔ. Enɛ hewɔ lɛ Maria kromɔ binuu lɛ baana “gbɛnaa” kɛha Maŋtsɛyeli lɛ. Enɛ hewɔ lɛ, mra mli yɛ afi 2 D.Ŋ.B. lɛ, bɔfo Gabriel nyɛ etswa adafi yɛ binuu ni ebaaŋɔ lɛ hɔ yɛ emusuŋ lɛ he akɛ:

      “Ni ooowo lɛ gbɛi akɛ Yesu. Eeetsɔ agbo, ni aaatsɛ lɛ Ŋwɛinyo lɛ Bi, ni Nuŋtsɔ [Yehowa] Nyɔŋmɔ aaaŋɔ etsɛ David maŋtsɛsɛi lɛ aha lɛ. Ni eeeye Yakob we lɛ nɔ maŋtsɛ kɛaatee naanɔ, ni emaŋtsɛyeli lɛ sɛɛ efoŋ.” (Luka 1:​26-33)

      Yehowa etsu eyiŋtoi ahe nii yɛ gbɛ ni yɔɔ nyam nɔ yɛ afii ohai abɔ lɛ amli koni ekɛjie nɛkɛ David maŋtsɛyeli lɛ gboshiniyelɔ ni baahi shi daa nɛɛ kpo. Beni wɔtiɔ nɛkɛ nibii nɛɛ amli lɛ, ani ewajeee wɔ hemɔkɛyeli yɛ Nyɔŋmɔ shiwoo ni kɔɔ ‘emaŋtsɛyeli ni baaba’ lɛ he lɛ mli?

      17, 18. (a) Namɛi anine baashɛ ŋwɛi maŋtsɛyeli lɛ nɔ? (b) Namɛi ji gbɔmɛi anɔkwafoi ni abaatee amɛ shi kɛba shikpɔŋ nɛɛ nɔ lɛ ateŋ mɛi komɛi? (d) Mɛni esa akɛ enɛ yoomɔ awo wɔ hewalɛ ni wɔfee?

      17 Jeee akɛ wɔ fɛɛ wɔbaanyɛ wɔkpa gbɛ akɛ wɔkɛ Yesu baahi ŋwɛi maŋtsɛyeli lɛ mli, ejaakɛ nakai hegbɛ lɛ yɛ kɛha ekaselɔi lɛ ateŋ “asafoku bibioo” ko pɛ. (Luka 12:32) Maŋtsɛ David po naaa hiɛnɔkamɔ ni tamɔ nɛkɛ. Akɛɔ wɔ akɛ: “David eyaaa ŋwɛi.” (Bɔfoi lɛ Asaji 2:34) Ni nakai nɔŋŋ hu Yohane Baptisilɔ lɛ kɛ hii kɛ yei anɔkwafoi ni hi shi yɛ blema lɛ boteee “ŋwɛi maŋtsɛyeli lɛ mli.”​—⁠Mateo 11:11; Hebribii 11:​39, 40.

      18 Shi kɛlɛ, abaatee nɛkɛ emuuyeli mlihiɛlɔi anɔkwafoi nɛɛ ashi kɛba wala mli yɛ shikpɔŋ nɛɛ diɛŋtsɛ nɔ ekoŋŋ, ni amɛteŋ mɛi babaoo baatsɔmɔ “lumɛi” yɛ Nyɔŋmɔ Maŋtsɛyeli gbɛjianɔtoo lɛ mli. (Lala 45:17) Ani osumɔŋ ni okpee amɛ atuu kɛjɛ gbohii abui amli kɛba, ni okɛ amɛ ana naanyobɔɔ kpakpa mli ŋɔɔmɔ? Eka shi faŋŋ akɛ obaasumɔ! No lɛ, tswaa ofai shi hu akɛ obaabɔ mɔdɛŋ ni onine ashɛ nakai “maŋ” lɛ nɔ kɛtsɔ mɛi krokomɛi fɛɛ ni hiɛ sɔɔ nakai hegbɛ ni yɔɔ nyam lɛ ni okɛ amɛ aaafee “nanemɛi nitsulɔi yɛ Nyɔŋmɔ maŋtsɛyeli lɛ hewɔ” lɛ nɔ.​—⁠Kolosebii 4:⁠11.

  • Maŋtsɛyeli lɛ ni Nine Aaashɛ Nɔ
    “Ha Omaŋtsɛyeli lɛ Aba”
    • [Mfonirii ni yɔɔ baafa 52, 53]

      AMƐBƆ MƆDƐŊ NI AMƐNINE ASHƐ NYƆŊMƆ MAŊTSƐYELI LƐ NƆ

      HABEL c. 3900 D.Ŋ.B.

      NOA 2970-2020 D.Ŋ.B.

      ABRAHAM, SARA, ISAK, YAKOB 2018-1711 D.Ŋ.B.

      YOSEF 1767-1657 D.Ŋ.B.

      MOSE 1593-1473 D.Ŋ.B.

      RAHAB 1473 D.Ŋ.B.

      KOJOLƆI 1473-1117 D.Ŋ.B.

      RUT, NAOMI c. 1300 D.Ŋ.B.

      DAVID 1107-1037 D.Ŋ.B.

      GBALƆI 1117-442 D.Ŋ.B.

      YOHANE BAPTISILƆ LƐ 2 D.Ŋ.B.-31 Ŋ.B.

Ga Woji (1980-2025)
Shi Mli
Botemɔ Mli
  • Ga
  • Kɛmaje
  • Bɔ Ni Misumɔɔ Lɛ Mihãa
  • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
  • Mlai Ni Yɔɔ He
  • Ohe Saji
  • Ohe Saji Lɛ Ahe Gbɛjianɔtoo
  • JW.ORG
  • Botemɔ Mli
Kɛmaje