Ès ou té sav sa ?

O 1^ié sièk, kisa sé prèt-la adan Tanp Jérizalèm-lan té ka fè épi san sé zannimo-a yo té sakrifié ?

CHAK lanné, antan sé Izrayélit-la, sé prèt-la té ka sakrifié milié zannimo anlè lotèl Tanp-lan. An istowyen juif 1^ié sièk-la yo ka kriyé Jozèf, ékri ki lè Lapak rivé, yo té ka tjwé pasé 250 000 ti mouton. Kifè, té ni san an gran bondans ki té ka koulé jou-tala (Lév. 1:10, 11 ; Nonb 28:16, 19). Koté tout san-tala té ka alé ?

Yonn-dé siantifik fouyé zòn-lan alantou tanp-lan ki té ka ègzisté antan Jézi. Épi yo touvé an kannal, nou ka sipozé ki té ka sèvi pou fè san-an sòti an Tanp-lan.

Annou wè 2 bagay ki té ka pèwmèt lotèl-la rété pwòp :

• Pliziè twou anba lotèl-la : I ni an liv ansien yo ka kriyé Michnaa, yo ékri apré lanné 200 apré Jézikri. Adan liv-tala, ki ka palé di lwa épi tradision sé Juif-la, yo ka palé osi di an kannal ka pasé anba tè, ki ka sanm sa nou fini palé a. Liv-la ka èsplitjé i té ni 2 twou ki té plasé an kwen lotèl-la. San sé sakrifis-la épi dlo-a pou nétwayé lotèl-la té ka désann adan sé twou-a. Apré sa, yo té ka kontinié désann adan kannal-la, jiktan yo rivé adan ravin Sédron-an.

  Sé siantifik-la ka konfirmé ki sa liv-la di a vré. An liv asou listwa sé Juif-lab ka èsplitjé, yo touvé tout an sistèm kannal bò Tanp-lan. Liv-tala ka di, i ka sanm yo té ka sèvi sé kannal-la pou fè sòti an Tanp-lan, dlo-a yo té sèvi pou nétwayé san-an, lè yo té ka fè sakrifis.

• Sé pa dlo i té mantjé : Sé prèt-la té bizwen anpil dlo pou lavé pié lotèl-la, épi pou pèwmèt san-an désann adan kannal-la. Adan vil-la, té ni an sistèm kannal dlo ki té ka pèwmèt yo trapé tout dlo-a yo té ni bizwen, pou fè bagay potalan tala. Adan sistèm-tala, ou té ka touvé kannal, sitèn épi pisin. Siantifik-la yo ka kriyé Joseph Patrich ka èsplitjé, i ka sanm pa té ni piès tanp a lépòk-tala ki té ni an sistèm kannal dlo osi bien fètc.