Iehova—ae Teuare E Bati Mwaakana Ao E Korakora
“E aki bua teuana mai buakoia, ba e bati ni maka ma ni korakora.”—Itaia 40:26, Bk.
1, 2. (a) Tera te bwai ae karika te korakora ae e boutokoa naba maiura? (b) Kabwarabwara bwa bukin tera ngkai Iehova bon Nibwan te mwaaka ao te korakora ni kabane.
TE KORAKORA bon te bwai ae aki bati n iaiangoaki iroura. N te katoto, ti aki rangi ni kabanea ara tai n iangoa taekan te iti ae kaura ara taura ke ae e karika te kabuebue, ke bebeten katoman ara bwai ma te iti bwa e aonga ni maiu. Bon tii maten te iti ae aki kaantaningaki ae kauringira bwa e na kuri n toki te waaki inanon angiini kaawa aika bubura, ngkana akea te iti. Angiin te iti ae ti kabongana, e a riki man ana mwakuri nibwan te korakora ibukin te aonnaba ae teimatoa—ae taai.a Ni katoa teekan, taai e kang bwaai aika mwaakaroiroi n te mwaiti ae nimaua te mirion te tan, ao e kanakoa te korakora ae bati ae kateimatoa te maiu i aon te aonnaba.
2 E reke mai iia korakoran taai ni kabane? Antai ae e karika te bwai ae bati korakorana ae mena i karawa aei? Iehova ae te Atua. E kangai taekana n Taian Areru 74:16: “Ko katauraoa te oota ma taai.” Eng, Iehova bon Nibwan te korakora ni kabane, n arona naba Nibwan te maiu ngaia. (Taian Areru 36:9) Ti aki riai ni kakeaa bongan korakorana. Rinanon te burabeti are Itaia, Iehova e kauringira bwa ti na tararake n tarai bwaini karawa, n aron taai ao itoi, ma n iaiangoia bwa a kanga n riki bwaai aikai. “Tararake nako karawa! Antai are e kariki itoi akanne? E karinanii ni nneia n ai aron te tanga ni buaka, ao e wetei n araia nako n tatabeua, ao e aki bua teuana mai buakoia, ba e bati ni maka ma ni korakora.”—Itaia 40:26, BK; Ieremia 32:17.
3. Ti a kanga ni kakabwaiaki man kaotiotakin mwaakan Iehova?
3 Kioina ngkai e bati korakoran Iehova, ti kona n onimakinna bwa e na teimatoa taai n anga te oota ao te kabuebue ae ti kainnanoia ibukin maiura. Ma ti kainnanoa korakoran te Atua ibukin bwaai aika mwaiti riki nakon ae tii bwaai aika a kainnanoaki ibukin rabwatara. Kamaiuara man te bure ao te mate, ara kaantaninga ibukin boong aika imwaira, ao mwiokoan Iehova iroura, a bane n reitaki raoi ma arona ni kaotiota korakorana. (Taian Areru 28:6-9; Itaia 50:2) E onrake te Baibara ni katoto aika kakoaua aron mwaakan Iehova ni kona ni karikibwai ma ni kakamaiu, ni kamaiuia ana aomata, ao ni kamaunaia ana kairiribai.
E Kaotaki Korakoran te Atua n Ana Karikibwai
4. (a) E kanga n rootaki Tawita ngke e taratara karawa n te bong? (b) Tera ae kaotaki ibukin mwaakan te Atua ni bwaai aika a buti i karawa?
4 Te abotoro Bauro e kabwarabwara bwa ‘mwakana ae akea tokina e kona n noraki raoi ni bwaai ake e kariki’ ara tia Karikiriki. (I-Rom 1:20) Tienture tabeua imwain anne ao, te tia areru ae Tawita, are e aki toki n tararake nako karawa ngke te tia kawakin tiibu ngkoa, e ataa aron kamimin te iuniweeti ao korakoran te tia Karikia. E korea ae kangai: “Ngkana I taratarai am karawa ake ana makuri tabonibaim, ma namakaina ma itoi, ake Ko motiki aroia; ao tera te aomata, ngkai Ko ururingnga? Ao natin te aomata, ngkai Ko kakawaria?” (Taian Areru 8:3, 4) E ngae ngke e uarereke ana atatai i aon bwaai aika a mena i karawa, ma e ataia Tawita bwa moan te mangori ngaia ni kabotauaki ma te tia Karika ara iuniweeti ae bubura aei. Ni boong aikai, e a bati riki aia atatai taan rabakau i aon bwaini karawa, i aon buburan te iuniweeti ao te korakora ae kateimatoaa. N aron te katoto aei, a tuangira bwa ni katoa teekan, taai e kanakoa te korakora ae boraoi ma te korakora ae nako ngkana a na karebwetauaki taian bwaura n te mwaiti ae 100,000 te birion te tan.b Moan te uarereke mwakoron te korakora anne ae roota te aonnaba; ma e bon tau anne ibukin kateimatoan te maiu ni kabane i aon ara buraneti. Taai, bon tiaki te itoi ae te kabanea ni korakora i karawa. Itoi tabeua a kanakoa te korakora inanon teuana te teekan ae boraoi ma te korakora ae kanakoaki iroun taai inanon teuana te bong. Iangoa ngkanne te korakora ae mena iroun Teuare kariki bwaini karawa aikai! E bon eti Eriu ngke e kakatonga ni kangai: “Teuare Moan te Mwaka, ti aki kona n ataia raoi; moan te raoiroi ni mwakana.”—Iobi 37:23.
5. Baikara bwaai aika a kakoaua bwa iai korakoran Iehova aika a noraki n ana mwakuri?
5 Ngkana ti ‘taratarai ana mwakuri te Atua’ n aron are e karaoia Tawita, ti na nori bwaai aika kakoaua mwaakana n taabo nako—n te ang ao n naoni marawa, n te baa ao te iti, ni karaanga aika korakora ao maunga aika rietata. (Taian Areru 111:2; Iobi 26:12-14) Irarikin anne, ao Iehova kauringa Iobi bwa maan a kakoauaa naba aron Korakorana. Tabeman mai buakoia bon te Beemota ke te ibobatemati. E tuanga Iobi ni kangai Iehova: “E mena korakorana i nanon babatina, . . . Rinikaokaona ai aroni bwaai ni kamatoani kaikain aika biiti.” (Iobi 40:15-18) Korakoran te kao-te-mwaane ae aki manana e ataaki naba n taai ake a taekinaki n te Baibara, ao ngke e tataro naba Tawita ni bubutii bwa e na kamanoaki man “win te raian . . . ao . . . mani koroia kaao-anti.”—Taian Areru 22:21; Iobi 39:9-11.
6. Tera ae kaikonakaki n te kao-te-mwaane n te Baibara, ao bukin tera? (Nora te kabwarabwara ae inano.)
6 Ibukin korakoran te kao-mwaane, ao e a kakabonganaki n te Baibara ni kaikonakaka iai korakoran Iehova.c Ana miitara te abotoro Ioane ibukin ana kaintokanuea Iehova e kaoti bwaai aika maiu aika aman, are teuana mai buakoia ae matana ae ai aron te kao-te-mwaane. (Te Kaotioti 4:6, 7) E teretere bwa teuana mai buakon aroaron Iehova aika kakawaki riki aika kaotiotaki irouia kerubim aikai, bon te korakora. Ake tabeua, bon te tangira, te wanawana, ao te kaeti taeka ae riai. Kioina ngkai te korakora bon teuana mai buakon aroaron te Atua ae moan te kakawaki, ataakin raoi aron korakorana ao aron kabonganana irouna e na kaanira riki ma ngaia, ma ni buokira ni katotonga aroarona n te aro ae ti kabongana mwaakara ae ti anganaki n te aro ae riai.—I-Ebeto 5:1.
“Iehova Tabaota, . . . ae Mwaka”
7. Ti na kanga ni kona ni kakoaua bwa e na bon tokanikai te raoiroi i aon te buakaka?
7 N te Baibara, Iehova e aranaki bwa “te Atua ae Moan te Mwaka,” ae te nakoa ae kauringira bwa ti aki riai ni kauarerekea mwaakana ke n nanououa n aron ana konaa ni kamaunaia ana kairiribai. (Karikani Bwaai 17:1; Te Otinako 6:3) N tarana, e nene ni matoa ana waaki ae buakaka Tatan, ma n ana taratara Iehova, “ai aron te timtim ae ti teuana man te baketi botanaomata, ao a atongaki ba ai aroni bubun te tano i aon tauan te rawawata.” (Itaia 40:15) Ibukin mwaakan te Atua, bon akea te nanououa bwa e na tokanikai te raoiroi i aon te buakaka. N te tai ae e a taabangaki iai te buakaka, ti kona ni kabebetei nanora n ataakin ae “Iehova Tabaota, ae Atuan Iteraera ae Mwaka,” e na kamauna te buakaka n aki toki.—Itaia 1:24; Taian Areru 37:9, 10.
8. Baikara taanga ni buaka aika kaaini karawa, aika a mena i aan ana kairiri Iehova, ao tera ae kaota mwaakana nakoira?
8 Taeka aika “Iehova Tabaota” (aika nanoia “Iehova ae Atuaia taanga”), aika kabonganaki 285 te tai n te Baibara, a boni kauringira naba taekan mwaakan te Atua. ‘Taanga ni buaka’ aika a nanonaki ikai, bon aomata aika taamnei aika mwaiti kurikuri aika a kairaki iroun Iehova. (Taian Areru 103:20, 21; 148:2) N tii te bongina, temanna mai buakoia anera aikai e tiringia tautia n Aturia aika a tei n eka nako Ierutarem, n te mwaiti ae 185,000. (2 Uea 19:35) Ngkana ti ataa mwaakan ana taanga ni buaka Iehova i karawa, ti aki kona ni kai kamaakaki irouia kairiribai. E aki raraoma iai te burabeti are Eritai ngke e mwane iroun te taanga ni buaka teuana ae a kakaea, ibukina bwa e aki katotonga aron ana toro, bwa rinanon ana onimaki, teuae Eritai e nora te taanga ni karawa ae abwabwaki ae tauraoi ni buokia.—2 Uea 6:15-17.
9. Bukin tera ngkai ti riai ni katotonga aron Iesu n onimakina kamanoara iroun te Atua?
9 N aron naba anne, Iesu e ataa aron boutokoana irouia anera ngke e kaitara ma te koraki aika a uotii aia kabaang ao aia bwai n oro n te oo-n-aroka ae Ketetemane. Ngke e a tia n tuanga Betero bwa e na manga kaoka ana kabaang nakoni nnena, Iesu e tuangnga bwa ngkana e kainnanoaki, e kona ni butiia Tamana bwa e na kanakoia “taanga n anera . . . aika maiti riki nakon tengauni ma ua taanga.” (Mataio 26:47, 52, 53) Ngkana ti ataia naba bwa a tauraoi taanga ni karawa ni kairaki iroun te Atua, ao ti na onimakina naba reken buokara mairoun te Atua. E korea ae kangai te abotoro Bauro: “Ao ti kanga iai i bukini baikai? Ngkana tao E tauu bukira te Atua, ao ai antai ae kona n ekira nako?”—I-Rom 8:31.
10. Iehova e kabongana mwaakana ibukia antai?
10 Mangaia are bon iai bukina ae bati bwa ti na onimakina kamanoara iroun Iehova. N taai nako e kabongana mwaakana n te aro ae raoiroi, ao n te aro ae boraoi naba ma aroarona tabeua—n aron te kaeti taeka ae riai, te wanawana, ao te tangira. (Iobi 37:23; Ieremia 10:12) E ngae ngkai aomata aika iai te mwaaka irouia a karaoa ae ribuaka nakoia aomata aika mangori aika nanorinano, ngke a iangoa kabatian oin kakabwaiaiia, ma Iehova ‘E kateirakea ane akea ana bwai mai buakon te tano,’ ao ‘e bati mwaakana ni kamaiua te aba.’ (Taian Areru 113:5-7; Itaia 63:1) N aron are e ataaki iroun Nei Maria, ae tinan Iesu ae nanorinano, “Teuare mwaaka” e kabongana mwaakana n aki tii iangoa oin kakabwaiana, ma e buokiia naba aomata aika a maakua, e kananorinanoia aomata aika a nanorieta, ao e karietataia akana a nanorinano.—Ruka 1:46-53.
Iehova E Kaota Mwaakana Nakoia Ana Toro
11. Tera te bwai ae kaota mwaakan te Atua ae noraki irouia I-Iteraera aika a mena n te rereua n te ririki 1513 B.C.E.?
11 N taai tabetai, Iehova e kaotiota korakorana nakoia ana toro. Te tai teuana ae e karaoa anne, bon n te Maunga are Tinai n 1513 B.C.E. A a tia I-Iteraera n nora mwaakan te Atua ae kamimi inanon te ririki arei. Reke ni kai aika korakora aika tebwina, a kaota korakoran bain Iehova, ao aia aki-konabwai atuaia kaain Aikubita. E aki maan imwin anne, ao e kakoauaki riki mwaakan te Atua ngke a rinanon Taari ae Uraura n te kakai, ao a nora naba kamaunan ana taanga ni buaka Barao. Tenua te namwakaina imwin anne ngke a mena irarikin te Maunga are Tinai, Iehova e weteia I-Iteraera bwa a na riki bwa “ana aomata mai buakoia botanaomata ni kabaneia.” Ao a berita ni kangai ngaiia: “Ti na tou mwin ana taeka Iehova ni kabane.” (Te Otinako 19:5, 8) Ao ngkanne, Iehova e kaota mwaakana n te aro ae kamimi. E ruru te Maunga are Tinai ao e otinako te bubu mai iai, ao iai naba tangin te bu, taian iiti, ao rurungan te baa. A maaku aomata aika a tei i kiraroa. Ma Mote e tuangia bwa a riai n reireiaki iai taekan maakan te Atua, ae te maaku ae na kairia bwa a na ongeaba ni bwaai ni kabane aika a tangiraki iroun Atuaia ae moan te mwaaka ae tii ngaia ae koaua ae Iehova.—Te Otinako 19:16-19; 20:18-20.
12, 13. Baikara bwaai aika a kaira Eria bwa e na kitana ana tabo ni mwakuri are e mwiokoaki iai, ma e kanga Iehova ni kakorakoraa?
12 Tabeua te tienture imwin anne n ana tai Eria, e a noraki riki kaotan mwaakan te Atua irarikin te Maunga are Tinai. E a tia te burabeti n nora mwaakan te Atua ni mwamwakuri. Inanon tenua ma te itera te ririki, te Atua e “kaina karawa,” ibukin aron te botannaomata ae Iteraera ni kitana ma ni kabwaoua te koaua. (2 Rongorongo 7:13) Inanon tain te rongo ae riki iai, a kaamwarakea Eria taian reben ngke e mena ni mwaruan te Karaanga ae Kerita, ao imwina riki, e karaoaki te kakai are e a kamwaitaki riki ana burawa ao ana oera te aine are e a tia ni mate buna, bwa e aonga n reke kanan teuarei mai iai. Iehova e angan Eria te mwaaka ni kona ni kauta natin te aine are e a tia ni mate buna arei, man te mate. Ao n tokina, n te kataaki ae kamimi are e a kaotaki iai bwa antai te Atua ni koaua, e ruo te ai mai karawa ni kabueka ana karea Eria. (1 Uea 17:4-24; 18:36-40) Ma e ngae n anne, e a manga maaku Eria ao e bwara nanona ngke e taetae ni kakamaaku Nei Ietebera bwa e na tiringnga. (1 Uea 19:1-4) E biri nako man te aba ngke e taku bwa e a bane ana mwakuri ni burabeti iai. E akoia Iehova ni kaota nakoina te mwakuri ae kamimi, ae e na karaua ma ni kaunga riki nanona.
13 Inanon ana tai Eria ni karaba inanon te nangananganibwaa, e nora te mwakuri ae kakamaaku ae kaotii mwaaka aika tenua aika a baireaki aroia iroun Iehova: te ang ae korakora, mwaeiein te aba, ao te kabanea ae te ai. Ma ngke e taetae Iehova nakon Eria, e taetae n “te bwana ae marara n rau.” E mwiokoia ni mwakuri riki tabeua, ao e kaongoa bwa bon iai n te aba taan taromauria Iehova aika kakaonimaki aika 7,000 mwaitiia. (1 Uea 19:9-18) Ma ngaia are ngkana ti namakina te bwara n nano ibukin uarereken uaan ara mwakuri ni minita, n ai aron are e riki nakon Eria, ti kona ni butiia Iehova bwa e na anganira te “mwaaka ae moan te korakora”—ae te mwaaka ae kona ni kakorakoraira bwa ti na waakina tataekinan te rongorongo n aki toki.—2 I-Korinto 4:7.
Mwaakan Iehova E Kakoaua bwa A na Kakoroaki Bukin Ana Berita
14. Tera ae kaotaki n oin aran Iehova, ao tera aron irekereken mwaakana ma arana?
14 Mwaakan Iehova e a rangi n reitaki ma arana ao kakoroan bukin nanona. Te ara ae kaokoro ae Iehova, are nanona “E Karikia bwa E na Riki,” e kaotia bwa e karikia ibon irouna bwa te tia Kakoroa Bukin ana kaantaninga. Akea te bwai teuana ke te aomata temanna ae kona n tuka te Atua man kakoroan bukin ana kaantaninga, e ngae ngkai aomata aika a nanououa a taku bwa a aki boto i aon te wanawana ana kaantaninga. N aron are e taekinna n te taina Iesu nakoia ana abotoro, “a konaki bwaai nako iroun te Atua.”—Mataio 19:26.
15. A kanga ni kauringaki Aberaam ma Nei Tara bwa akea te bwai teuana ae aki konaaki ni karaoaki iroun Iehova?
15 Ibukin kaotan anne, n te taina, Iehova e beritanna nakon Aberaam ao Nei Tara bwa e na karika tibuia bwa te botannaomata ae mwaiti n aomata. Ma e ngae n anne, akea natiia aika a riki inanon ririki aika mwaiti. A uaia ni kara ngke Iehova e tuangia bwa e nang kakoroaki bukin te berita arei, ao e ngare iai Nei Tara. E kaeka te anera ni kangai: “Iai te bwai teuana ae aki kokonaki iroun Iehova?” (Karikani Bwaai 12:1-3; 17:4-8; 18:10-14) Abubua te ririki imwin arei i abaia tibuni Moaba, ngke e ikotiia tibun Aberaam Mote—ake a a tia n riki bwa te botannaomata ae mwaiti n aomata—e kauringiia bwa te Atua e a tia ni kakoroa bukin ana berita. E kangai Mote: “E tangiriia ami bakatibu [Iehova], ao E rineiia aia kariki i mwiia, ao E kairiko i matana, ni mwakana ae korakora, mai Aikubita; ba E na kakioia nako botanaomata mai mwaim aika ababaki riki aika korakora riki nako im, ba E na kariniko, n anganiko abaia ba abam, n ai arona n te bong aei.”—Te Tua-Kaua 4:37, 38.
16. Bukin tera bwa Tarukaio a kakewea taekan te manga-uti?
16 Tienture tabeua imwin anne, Iesu e boaia Tarukaio, ake a aki kakoaua te manga-uti. Bukin tera ngke a rawa ni kakoaua ana berita te Atua ae e na manga kamaiuiia maate? E tuangia ae kangai Iesu: “Kam aki ata te Baibara, ma mwakan te Atua.” (Mataio 22:29) Te Baibara e kakoaua nakoira bwa ‘a na bane aomata ake a mena i nanon ruaia ni mate n ongo bwanan teuare Natin te aomata ao a na oti nako.’ (Ioane 5:27-29) Ngkana ti ataa ana taeka te Baibara ibukin te manga-uti, onimakinan mwaakan te Atua e na kakoaua nakoira bwa a na boni manga kautaki maate. Te Atua e ‘na onga te mate n aki toki, . . . bwa bon ana taeka Iehova.’—Itaia 25:8.
17. N ningai te bong are e na kainnanoaki onimakinan Iehova irouia aomata n te aro ae kaokoro?
17 N te tai ae e a kaan roko ngkai, e na roko te tai are ti na boni bane n riai n onimakina mwaakan te Atua ni kakamaiu, n te aro ae kaokoro. Tatan te Riaboro e na ninia ana aomata te Atua, aika a na tara n aki mano n te tai arei. (Etekiera 38:14-16) Ngkanne, te Atua e na kaota mwaakana ae korakora ibukira, ao aomata ni kabane a na ataia bwa bon Iehova ngaia. (Etekiera 38:21-23) Bon aio te tai are ti riai ni kateimatoa onimakinan riki te Atua ae Moan te Mwaaka iroura, bwa ti aonga n aki nanotiotio n te tai ae kakawaki aei.
18. (a) Baikara kakabwaia aika a na reke iroura ngkai ti iaiangoa aron mwaakan Iehova? (b) Tera te titiraki ae na rinanoaki n te kaongora are imwin aei?
18 Akea te nanououa bwa a bati bukina ae ti riai n iaiangoa aron mwaakan Iehova ni kakamaiu. Ngkana ti iangoa aron ana mwakuri, ti a kairaki n te nanorinano bwa ti na karaoiroa ara tia Karikiriki ae Kakannato, ma ni kaitau nakoina ngkai e kabongana mwaakana n te aro ae wanawana ma n tatangira. Ti na bon aki maaku ngkana ti onimakina Iehova ae Atuaia taanga. E na bon aki nanotiotio onimakinan ana berita iroura. Ma e ngae n anne, uringnga bwa ti karikaki ni katotongan te Atua. Mangaia are iai mwaakara—e ngae ngkai tao iai tiana. Ti na kanga ni kona ni katotonga ara tia Karikiriki ni kabongana mwaakara? E na rinanoaki anne n te kaongora are imwin aei.
[Kabwarabwara ae nano]
a E taabangaki ngkai kakoauan ae bwaai aika kabuekaki n aron te bwa ao te kooro—aika a kabonganaki irouia angiin taabo aika a karika te iti—a karekea korakoraia man taai.
b Ni kaitara ma anne, te bwai ni buaka ae mwaakaroiroi ae te kabanea ni bubura ae e a tia ni karebwetauaki, e boraoi ma te korakora ae nako man karebwetauan te bwaura n te mwaiti ae 57 te mirion te tan.
c Te kao-anti ae taekinaki n te Baibara aei bon te aurochs (Urus n te taetae n Ratin). Uoua tenga te ririki n nako, maan aikai a nonoraki n te aba ae aranaki bwa Buranti ngkai (ae arana rimoa Gaul), ao Julius Caesar e korea taekaia maan aikai ni kangai: “Taian uri aikai a uarereke riki nakon te erebwanti teutana, ma boni kao-mwaane teiteiia, mataia, ao rabwataia. A rangi ni korakora ma n rangi ni birimwaaka: a aki nanoangaiia aomata ke maan, ngkana a noriia.”
Ko Kona ni Kaekai Titiraki Aikai?
• A kanga bwaai aika karikaki ni kaotioti ibukin mwaakan Iehova?
• Baikara taanga ni buaka aika a kona ni kabonganaki iroun Iehova ibukin boutokoan ana aomata?
• N ningai taai tabeua ae Iehova e kaota mwaakana iai?
• Tera ae kakoaua nakoira bwa e na boni kakoroa bukin ana berita nako Iehova?
[Taamnei n iteraniba 10]
“Tararake nako karawa! Antai are e kariki itoi akanne”
[Te Kabwarabwaraan te Taamnei 12]
Photo by Malin, © IAC/RGO 1991
[Taamnei n iteraniba 15]
Iaiangoan taai ake e a kaotaki iai mwaakan Iehova e kakorakora riki aron onimakinan ana berita