Te Nimamannei Bon Te Aroaro Ni Kristian Ae Rangi Ni Kakawaki
“Karina te nano ae . . . nimamanei.”—I-KOROTE 3:12.
1. Tera ae karika te nimamannei bwa te aroaro ae moan te raoiroi?
NGKANA e nimamannei te aomata ke e maem, ao ti kukurei ni kani memena i rarikina. Ma e ngae n anne, e taku te Uea ae Toromon, bwa e “korakora muin te taeka ae e bebete.” (Taeka N Rabakau 25:15, BK) Te nimamannei bon te aroaro ae moan te raoiroi are e boota te akoi ma te korakora.
2, 3. Tera irekereken te nimamannei ma te taamnei ae raoiroi, ao tera ae ti na iangoia n te kaongora aei?
2 E karina te nimamannei te abotoro Bauro i buakon “uaan te Tamnei” aika taekinaki n I-Karatia 5:22, 23. Te taeka n Erene ae rairaki bwa “nimamanei” n te Baibara ae te New World Translation n te kibu 23, e a rairaki bwa “te maem” ke “te akoi” ni Baibara tabeua. Ni koauana, e kangaanga kakaaean te taeka ae titeboo raoi nanona ma te taeka n Erene aei n angiin taetae, kioina ngkai e kabwarabwaraa aroaron nanon te aomata ae nimamannei ke ae maem, ao tiaki aroarona ae e kaotiotia. E taekina aron nanon te aomata ao ana iango.
3 Ti na iangoi katoto man te Baibara aika aua, bwa ti aonga n ota raoi n nanon te taeka ae nimamannei ao aron kakawakina naba. (I-Rom 15:4) Ngkana ti iaiangoi katoto aikai, ti na aki tii ataa te aroaro aei, ma ti na ataa naba aron karekeana ao ni maiuakinna.
E “Kakawaki I Matan te Atua”
4. Ti kanga n ataia ae e kakawaki te nimamannei iroun Iehova?
4 Kioina ngkai te nimamannei boni kanoan naba uaan taamnein te Atua, ao e riai naba n rangi n irekereke ma aroaron te Atua ae moan te raoiroi. E koreia te abotoro Betero bwa e “kakawaki i matan te Atua” te “nano ae nimamanei ae rau.” (1 Betero 3:4) Eng, e kaotiota te nimamannei Iehova ao e rangi ni kakawaki irouna. Bon aio raoi bukina are a riai iai ni karikirakea te nimamannei ana toro te Atua. Ma tera aron te Atua ae moan te mwaaka ae te kabanea n rietata ana Tautaeka n te iuniweeti, ni kaotiota te nimamannei?
5. Kioina ngkai e nimamannei Iehova, tera ngkanne ara kaantaninga ibukin taai aika a na roko?
5 Ngke a riaon ana tua te Atua te moan taanga are Atam ma Nei Ewa are a na aki kana uaan te kai n ataa te raoiroi ma te buakaka, ao e oti iai bwa bon nanoia ni kan karaoia. (Karikani Bwaai 2:16, 17) Nanoia n aki-ongeaba e karika te bure, te mate, ao te iraraure ma te Atua ibukiia ao ibukia natiia aika tuai n riki. (I-Rom 5:12) E ngae ngke e eti ana moti Iehova iai, ma e aki kaaki taekaia aomata n arania bwa a bane n akiako ao a aki tau ni kamaiuaki. (Taian Areru 130:3) Ma e kaotiota te atataiaomata ae boto i aon nanona ae nimamannei, ao e aki kani karaoa te motikitaeka ae matoatoa. Iehova e katauraoa iai te kawai are a kona ni kawaria aomata aika aki-kororaoi ma ni karekea te akoaki mairouna. Eng, ti a kona ni kawara ana kaintokanuea Iehova ae moan te rine n akea te maaku ke te tabeaianga, ibukina bwa e a tia n anganira te bwaintangira ae ana karea ni kaboomwi Natina ae Iesu Kristo.—I-Rom 6:23; Ebera 4:14-16; 1 Ioane 4:9, 10, 18.
6. E kanga ni kaotiotaki te nimamannei n aroaron te Atua nakon Kain?
6 E a kaman kaotiota arona n nimamannei Iehova imwain rokon Iesu i aon te aba, ngke a anganga karea nakoina natin Atam aika Kain ao Abera. N ataakin raoi nanoia, ao e aki mutiakina ana karea Kain Iehova, ma e “mutiakina” Abera ma ana karea. Akoakin Abera iroun te Atua e kauna Kain bwa e na karaoa te mwakuri ae aki riai. E taekinaki n te Baibara bwa “e bati n un Kain, ao e moa noku.” Tera are e karaoia Iehova? E un ni buakakan nanon Kain? E aki. E titirakina Kain ma te bwanaa ae nimamannei bwa bukin tera ngkai e rangi n un. E tuangaki naba Kain iroun Iehova arona ae e na karaoia bwa e aonga ni “mutiakinaki” iai. (Karikani Bwaai 4:3-7) Bon te koaua bwa e kororaoi nimamannein Iehova.—Te Otinako 34:6.
E Anai Nano te Nimamannei ao E Kaunganano
7, 8. (a) Ti na kanga ni kona n ataa aron Iehova ae te nimamannei? (b) Tera ae kaotaki ibukin Iehova ao Iesu n taeka aika koreaki ni Mataio 11:27-29?
7 Te kawai ae rangi n tamaroa ibukin ataakin aroaron Iehova aika rianako aroia, boni man reiakinan maiun Iesu Kristo ao ana mwakuri ni minita. (Ioane 1:18; 14:6-9) I nanon tikuna i Kariraia n ana kauoua n ririki ni waakinan te angareirei, ao e karaoi mwakuri aika rangi ni kamimi i Koratin, Betetaita, Kaberenaum, ao n te aono anne. Ma e ngae n anne, ao angiia aomata a kamoamoaia, a aki kan ongora, ao a rawa ni kakoauaa naba. Tera aron Iesu iai? E ngae ngke e kakorakora ni kauringia ibukin kangaanga aika a na kaaitara ma ngaai ibukin akean aia onimaki, ma e taonaki n te nanoanga ngke e iangoa mamaaran aia onimaki, aomata aika mangori aika te nan ʽam ha·ʼaʹrets ake ibuakoia I-Iutaia.—Mataio 9:35, 36; 11:20-24.
8 E oti n ana mwakuri Iesu bwa e “ata te Tama” ao e kakairi irouna. E tatangira ni kaoia aomata aika mangori ni kangai: “Bane mai nako Iu, ngkami akana kam kua ao kam rawawata, ao N na motiki rawami. Amoa amou i aomi, ao reirei i Rou; ba I nimamanei ao I nanorinano; ao e na reke i roumi iai motikan rawaia tamneimi.” Ai karaunano ra ma ni kaunganano taeka aikai nakoia aika karawawataki! A anaaki naba nanora iai. Ngkana ti kunnikainira n te nimamannei, ao ngkanne, ti na riki iai bwa raoia te koraki ake “e kani kaotia te Nati” nakon Tamana.—Mataio 11:27-29.
9. Tera te aroaro ae reitaki ma te nimamannei, ao e kanga Iesu n riki bwa te banna ni katoto ae raoiroi n te itera aei?
9 E kaan nanon te taeka ae nimamannei ma te taeka ae “nanorinano.” N te itera are teuana e kona ni kairiko te nanorieta bwa ko na kainikatonga, ao e aki toki naba ni kairiia aomata nakon karaoan aaro ni bangaaomata aika iowawa. (Taeka N Rabakau 16:18, 19) E nanorinano Iesu i nanon ana tai ni karaoa ana mwakuri ni minita i aon te aba. E rangi ni kaokoro naba arona ma aroia taan tautaeka ake i aon te aba, ngke e rin i Ierutarem onoua te bong imwain matena, ao e kamoamoaki bwa aia Uea I-Iutaia. E kakoroa nanon ana taetae ni burabeti Tekaria ibukin te Mesia are e kangai: “Noria, E nako im am Uea, ae nimamanei, ae toka i aon te aati ma bunin te aati.” (Mataio 21:5; Tekaria 9:9) E nora te miitara Taniera are te burabeti ae kakaonimaki, ae taekan Iehova ngke e mwiokoa Natina bwa e na tautaeka. Ma n te taetae ni burabeti are mai mwaina, e kabwarabwaraa iai Iesu bwa te “moa ni mangori i buakoia aomata.” Mangaia are e rangi ni kaan nanon te nimamannei ma te nanorinano.—Taniera 4:17; 7:13, 14.
10. Bukin tera ngkai e aki mamaara te nimamannei are e kaotiotaki irouia Kristian?
10 Ti buokaki bwa ti na kaan riki ma Iehova ao Iesu man te nimamannei ae kororaoi are a kaotiotia. (Iakobo 4:8) Te koaua bwa te nimamannei e aki nanonaki iai akean te korakora. E rangi n raroa nanona ma anne! E kaotiota te mwaaka ao te korakora ae bati te Atua ae moan te mwaaka ae Iehova. E korakora unna ni karaoan ae buakaka. (Itaia 30:27; 40:28) E teimatoa Iesu ni kaota korakoran nanona n aki kan kakeaa ae eti, e ngae ngke e niniaki iroun Tatan te Riaboro. E rawa naba n taotaona nanona nakon aia waaki ni bitineti mataniwin Aaro aika aki-eti i aan te tua. (Mataio 4:1-11; 21:12, 13; Ioane 2:13-17) Ma e teimatoa ni bwaina te nimamannei ngke e nora aki konabwaiia ana abotoro, ao e taotaona nanona nakon mamaaraia. (Mataio 20:20-28) E eti ana taeka te tia reiakina te Baibara are e kabwarabwaraa te nimamannei ni kangai: “Iai te korakora ae ai aron te biti itinanikun te aro ni karaurau.” Ti bia kaotiota te aroaro ni Kristian ae te nimamannei.
Mote bon te Kabanea n Nimamannei
11, 12. Bukin tera bwa e kamimi aroaron Mote n nimamannei, ngke e iangoaki aron kaikawaana?
11 Te katenua ni katoto ae ti na iangoia bon rongorongon Mote. E kabwarabwaraki teuaei n te Baibara bwa e “nimamanei riki nakoia aomata ni kabaneia aika mena i aonaba.” (Warekaia Iteraera 12:3) E koreaki te kabwarabwara aei i aan ana kairiri te taamnei ae raoiroi. E kairaki Mote bwa e na butimwaea ana kairiri Iehova, man aroarona ae te nimamannei.
12 E kaokoro aron kaikawaan Mote. Iehova e bairea kamaiuan Mote ae natiia I-Ebera aika kakaonimaki, i buakon te babakanikawai ao te tiritiri ae taabangaki. Ni moan rikiraken Mote, e maeka ma tinana are e reiakinna taekan te Atua ae koaua ae Iehova. Imwina riki e a manga kamwaingaki Mote man mwengana ao e kamaekaki n te tabo ae rangi n okoro. “E reireiaki Mote n aia rabakau I-Aikubita ni kabane,” e taku te Kristian are kamateaki rimoa ae Tetebano. “E korakora [Mote] n taetae ma ni makuri.” (Mwakuri 7:22) E moanna ni kaotiota ana onimaki ngke e nori mwakuri n ribuaka nakoia tarina irouia mataniwi aika kateaki iroun Barao bwa taan taraia tooro. E birinako Mote mai Aikubita nakon te aba ae Mirian imwin tiringan te I-Aikubita irouna, are e noria n orea te I-Ebera.—Te Otinako 1:15, 16; 2:1-15; Ebera 11:24, 25.
13. Tera aron rotakin Mote n tikuna ni maeka i Mirian i nanon 40 te ririki?
13 E tararuaia i bon irouna Mote i nanon 40 ana ririki n te rereua. E kaitiboo ma natin Reuera aika aine aika itiman mwaitiia i Mirian ao e buokiia n iti ran ibukin kamoaia ana nanai tamaia aika mwaiti. Ngke a okira mwengaia ataei-n-aine aikai, ao a kaongoa Reuera ae e kamaiuiia temanna “te I-Aikubita” mairouia taani kawakin tiibu aika a iowawa nakoia. E kaoa Mote Reuera, ao e a maeka teuaei ma kaain te utu aei. E aki un ibukin aaro ni kairiribai ake e a tia ni kaaitarai; ao a aki tuuka bitakin aroni maiuna nakon are e bwabwainaki n ana tabo are boou. E teimatoa nanona ni kan karaoa nanon Iehova. E tiku ni kawakinia ana nanai Reuera i nanon 40 te ririki, ao i nanon te tai anne e mare ma Nei Tibora, ao e kaikawaiia natina mwaane. E karikirakea ma ni katamaroa riki aroarona ae te nimamannei are e a rangi n ataaki iai. Eng, rinanon kataaki aika matoatoa, e a reke reireian Mote iai bwa e na bwabwaina te nimamannei.—Te Otinako 2:16-22; Mwakuri 7:29, 30.
14. Kabwarabwaraa te bwai are e riki n ana tai Mote ni mataniwi i aoia Iteraera, ae kaotiotaki iai arona n nimamannei.
14 E teimatoa ni kaotiota te aroaro ae te nimamannei Mote imwin rineana iroun Iehova bwa e na mataniwi i aon te botannaomata ae Iteraera. E tua temanna te rorobuaka nakon Mote bwa a taetae ni burabeti Eretata ma Metata n te maeka n rianna, e ngae ngke akea ngaiia ngke e nurakina taamneina Iehova i aoia 70 unimwaane ake a na buoka Mote. E taku Iotua: “Au toka ae Mote, ko na tukiia.” E kaeka Mote ma te nimamannei ni kangai: “Ko tauanen i bukiu? A bia riki ni burabeti ana aomata Iehova ni kabaneia, ao E bia kaki tamneina Iehova i aoia!” (Warekaia Iteraera 11:26-29) E buoka kamarauan te nano ae matoatoa te nimamannei n te tai arei.
15. E ngae ngke e aki-kororaoi Mote, ma bukin tera ngkai e raoiroi touan mwin ana katoto?
15 N te taina ao e a taraa ni kerikaki aron Mote n nimamannei. E mwaninga taekan kamoamoan te tia karaoi kakai ae Iehova i Meriba i rarikin Kateti. (Warekaia Iteraera 20:1, 9-13) E ngae ngke e aki-kororaoi Mote, ma e buokaki ni kabane ana bong n ana onimaki ae teimatoa, ao e rotiira ngkai naba aroarona ae te nimamannei are e kaotiotia ngkoa.—Ebera 11:23-28.
E Kaaitaraki te Iowawa n te Nimamannei
16, 17. Tera te kauring ae reke man rongorongoia Nabara ma Nei Abikaira?
16 E reke te kauring man te bwai are riki n ana tai Tawita, teutana te tai imwin maten ana burabeti te Atua are Tamuera. Karakinaia taangan Nabara ma buuna ae Nei Abikaira. Ai kaokoro ra aroaroia naaka uoman aikai! E “nanowanawana” Nei Abikaira ma e “bwabwananun” buuna, ao a buakaka ana mwakuri nako. E rawa ni katauraoa te amwarake Nabara ngke e butiaki irouia ana koraki Tawita ake a a tia ni buoka ngkoa tararuakin ana nanai mai irouia taan iraa. E roko unin te aomata ae raoiroi ae Tawita ao e mwananga ma ana koraki aika kabaeaki nukaia n te kabaang bwa a nang buakana Nabara.—1 Tamuera 25:2-13.
17 Ngke e ongo te bwai are e riki Nei Abikaira, e kawaekoaa ni katauraoa te kabuki, te wain, te iriko-ni-man, ao keeke aika kakaokoro, ao e mwananga bwa e na butimwaea Tawita. E onnonia Tawita neiei ni kangai: “Au toka, e na mena boon te bure i aou . . . I butiko ba e na taetae am toro te aine i taningam, ao ko na ongo ana taeka nako am toro te aine.” E tirobaki unin Tawita n ana onnon Nei Abikaira. Imwin ongoran Tawita n ana kabwarabwara neiei, ao e taku: “E na karaoiroaki Iehova, ae Atuaia Iteraera, ae kanakomaiko n te bong aei ba ko na butimwaeai: ao e na materaoi rabakaum, ao ko na kabaia, ngkoe ae ko tauai n te bong aei ba N na aki rin n te raraa ni bure iai.” (1 Tamuera 25:18, 24, 32, 33) Imwin tabeua te tai ao e a mate Nabara ibukin ana bwabwananun. Aroaron Nei Abikaira aika raraoi e karekea te kukurei nakoina, ngke e a riki bwa buun Tawita. E katea te banna ni katoto nakoia aomata aika a toro iroun Iehova ni boong aikai, aroaron neiei n nimamannei.—1 Tamuera 25:36-42.
Teimatoa n Nimamannei
18, 19. (a) Baikara bitaki aika kai noraki ngkana ti kunnikainira n te nimamannei? (b) Tera ae kona ni buokira bwa e na uaana mwin tuoara i bon iroura?
18 Ti riai ni kaotiota te nimamannei. E korakora riki ae nanonaki iai nakon ae tii ataakin te katei, ke bwainakin te akoi. Bon te aroaro ae e anai nanoia aomata ao e kabebeteia. Tao ti a bon tia n tataneiai rimoa ni bwabwanaa n un ao ni karaoa ae ribuaka. Ma imwin reiakinan ana koaua te Baibara, ao e bitaki aroarora nakon ae kakukurei ma n raoiroi riki. E taekina te bitaki aei Bauro ngke e kaumakia raona ni Kristian ni kangai: “Karina te nano ae nanoanga, te atataiaomata, te nanorinano, te nimamanei, te taotaonaki n nano.” (I-Korote 3:12) E kabotauaki te oneaki aei n te Baibara ma bitakia maan aika tiritiri aika kameanti, rebwari, raian, taian bea, ao atibi, nakoni maan aika manana n aron te tiibu-te-teei, te kooti te-teei, te kao-te-teei, ao ai te kao. (Itaia 11:6-9; 65:25) A mimi aomata ni bitaki aika rangi ni korakora aikai. Ma ti kakoauaa bwa e reke te bitaki aei man ana mwakuri taamnein te Atua, ae uaana teuana bon te nimamannei.
19 E koaua bwa e nanonaki n aei bwa ngkana ti a tia ni karaoi bitaki aika kainnanoaki ao ni katabui maiura nakon Iehova, ao ngkanne ti a aki manga kainnanoa karaoiroan nanora bwa ti na aki kakaiun? Bon tiaki ngaia anne. Nora te katoto: E kainnanoaki kateimatoan tararuakin kunnikai aika boou bwa a aonga n teimatoa n taraa n itiaki ao n taraaraoi. Neneran ana Taeka te Atua ao kananoan ara iango i aon katoto aika i nanona e na buokira n tuoi raoi aroarora. Tera ae oti ibukin aroarom ngkana ko tirotiroiko n te tirotaam ae te Baibara?—Iakobo 1:23-25.
20. Ti na kanga ni kona n tokanikai ni kaotiota te nimamannei?
20 Ti karikaki ma anuara aika kakaokoro nako. A kunea tabeman ana toro te Atua bwa e bebete maiuakinan te nimamannei nakoia ake tabeman riki. Ma e ngae n anne, a riai Kristian ni kabane ni karikirakea uaan taamnein te Atua n ikotaki naba ma te nimamannei. E kaungaunga Bauro ma te tangira nakon Timoteo ni kangai: “Kaea te raoiroi, ma tangiran te Atua, ma te onimaki, ma te tangira, ma te taotaonaki n nano, ma te nimamanei.” (1 Timoteo 6:11) Te taeka ae “kaea” e nanonaki iai te kakorakora. E rairaki ni Baibara tabeua te kaunganano aei bwa ‘kaatuua iangoana.’ Ngkana ko kakorakorako ni kananoa am iango i aoni katoto man ana Taeka te Atua aika raraoi, a kona ngkanne n teimatoa n tiku n am iango kaanga titeboo ma a karinaki i nanom. A na kaetii arom ao a na kaiririko.—Iakobo 1:21.
21. (a) Bukin tera ngkai ti riai ni kaaea te nimamannei? (b) Tera ae na maroroakinaki n te kaongora ae imwin aei?
21 E oti man kateira ae ti kaakaraoia nakoia aomata bwa tera arora ni kaineti ma te nimamannei. E titiraki te tia rimwin Kristo ae Iakobo ni kangai: “Ai antai te aomata ae rabakau ae atatai i buakomi? E na kaoti ana makuri man arona ae raoiroi n te nimamanei are bwain te rabakau.” (Iakobo 3:13) Ti na kanga ni kaotiota te aroaro ni Kristian aei ni mwengara, n te mwakuri ni minita ni Kristian, ao n te ekaretia? Iai reirei aika a na buokira iai aika taekinaki n te kaongora ae imwin aei.
Te Kauring
•Tera ae ko reiakinna ibukin te nimamannei man aia banna ni katoto
• Iehova?
• Iesu?
• Mote?
• Nei Abikaira?
• Bukin tera ngkai ti riai ni kakorakoraira ni kaaea te nimamannei?
[Taamnei n iteraniba 22]
Bukin tera ngke e tangira ana karea Abera, Iehova?
[Taamnei n iteraniba 23]
E oti iroun Iesu bwa iai rekereken te nimamannei ma te nanorinano
[Taamnei n iteraniba 24]
E kaota te katoto ae tamaroa Mote n te nimamannei