“E Wanawana Ane Mutiakina Te Boaaki”
E TAEKINA ae kangai Taeka N Rabakau 23:12: “Kanima nanom ma te reirei, ao taningam ma taeka n ataibwai.” N te kibu aei, te taeka ae “reirei” ke te kataneiaki n te aroaro ni maiu ae riai, e nanona taonan nanora i bon iroura, ao boaakira naba ae reke mairouia tabeman. Te reirei ni kaetieti aei, e kainnanoa ataakin te bwai ae riai ni kaetaki ao aroni kaetana. Mangaia are, a rangi ni kakawaki “taeka n ataibwai” aika kona n onimakinaki ibukin te reirei ni kaetieti.
Nibwan taeka aika wanawana bokin te Baibara ae Taeka N Rabakau. A koreaki taeka n rabakau aikai bwa e aonga n “ataki iai te rabakau ma te reirei; . . . Aika e na reke iai reireian te aba n te rabakau, ma te raoiroi, ma te motiki-taeka ae riai, ma te aro ae riai.” (Taeka N Rabakau 1:1-3) Ti wanawana ngkana ti ‘anga taningara’ nako iai. E anga te reirei ae manena Taeka N Rabakau mwakoro 15 i aoni kaetietara n te un, kabonganakin te newe n te aro ae riai, ao tibwaan te atatai. Ti na rinanoi kiibu tabeua iai.
Tera ae “Raira Nako te Un”? E kabwarabwara irekereken te taetae ni kawai ma te marakinnano ke te un, Uean Iteraera rimoa ae Toromon ni kangai: “E raira nako te un [“ae riao,” NW] te kaeka ae nimamanei: ma e karika te un te taeka ae kananomaraki.” (Taeka N Rabakau 15:1) E kabwarabwaraki te “un” bwa korakoran te nano ke te rotaki n te marakinnano. E kabwarabwaraki te “un ae riao” bwa “te un ae moan te korakora ae kangaanga aron katokana.” E na kanga te taeka n rabakau ni kona ni buokira ni kaitaraa te aomata ae un ao bon unra naba?
A kabatiai riki kangaanga taeka aika kammaraki. N te itera are teuana, te kaeka ae nimamannei, e kona ni karekea te raoi. Ma, e aki bebete n taai nako tabekan te kaeka ae nimamannei nakon te aomata ae un. Ma e na bebete riki karaoan anne ngkana ti kataia n ota ni bukin unna. E taku te Baibara: “Ngkana e nanowanawana te aomata ao e aki kakaiun; ao boni karineana manuokan te bure i rouna.” (Taeka N Rabakau 19:11) E kona n ae e un ibukina bwa e nanokokoraki ke e kan tabeakinaki? Tao akea irekereken unna ma baika ti a tia ni karaoi ke n tataekin. Ngkana ti kaitiboo ma aomata aika kauntaeka nakoira n ara mwakuri ni minita, tiaki e riiriki aei ibukina ngkai a aki toki aomata ni karekei rongorongo aika kairua ibukin ara koaua ke ni kamatakiaki n rongorongo aika kairua? E riai bwa ti na un ao ni kabooia n taeka aika kamarakinano? E ngae ngke ti aki ataa raoi bukin unin te aomata anne, ma e kaotaki bwa akea te taotaonakinnano iroura ngkana ti kaekaia n te taeka ae kammaraki. Ti aki riai ni kaeka n aron anne.
Moan te rangi ni manena naba nakoira irakin te reirei ae ti na anga te kaeka ae nimamannei ngkana ti tobwai unra. Ti kona ni maiuakina te reirei anne rinanon kaotan nanora ao ara namakin n taeka aika aki-kamarakinano nakon are e ongora. N onean mwin kabonganakin taeka aika kamarakinano ke n tinaraa n ara utu, ti kona ni kakorakoraira ni kaota te nimamannei. E kauekea te kani karekekai te taetae ae kammaraki n angiin te tai. Kaotan nanom nakon te aomata ma te aamarau, e kauarerekea tiribureana ao e kona ni kairia bwa e na kabwara ana bure.
‘E Atoatonga te Ataibwai te Wi n te Aro ae Riai’
E rota arora n taetae ni kawai te taotaonakinnano, ao e rota naba te bwai ae ti taekinna. E taekina ae kangai Toromon: “A atoatonga te ataibwai n te aro ae riai neweia akana rabakau: Ma a nurakina te taeka ae akea manena wiia akana nanobaba.” (Taeka N Rabakau 15:2) Ti aki ngkanne “atoatonga te ataibwai” ngkana ti karikirakea nanora ni kani buokiia aomata ao n taekina ana kaantaninga te Atua ae kamimi nakoia? E kabwaka te aomata ae nanobaba ni karaoa aio ibukina bwa akea ana atatai.
Imwain ae e reita nako ana reirei Toromon i aoni kabonganan te wi, e kabotaui baika uoua n te aro ae kammwakura te iango ni kangai: “A memena matan Iehova n taabo ni kabane, N tarataraiia akana buakaka ma akana raoiroi.” (Taeka N Rabakau 15:3) Ti kona ni kimwareirei iai ibukina bwa ti tuangaki “ba a biribiri matan Iehova ni kabuta aonaba ni kabane, ba E na kaotia ba E korakora i bukiia akana a moa n eti nanoia nako Ina.” (2 Rongorongo 16:9) Ngkana ti kaakaraoa ae raoiroi ao e bon ataira te Atua. Ao e noriia naba akana a kaakaraoa ae buakaka, ao e na bukiniia iai.
E manga kamataataa kakawakin te wi ae tataekina te rau Toromon ngke e kangai: “Te newe ae kakamaiu bon te kai ni kamaiu: Ma iowawana boni karawawatan te nano.” (Taeka N Rabakau 15:4) Te taeka ae “kai ni kamaiu,” e kauekea iangoan aaro aika kakamaiu ma ni kakorakora. (Te Kaotioti 22:2) A kaungaki nanoia aomata ake a ongoraea ana taetae ni kawai te aomata ae wanawana ma n rau, bwa a ringaki nanoia aika raraoi iai. Ni kaaitaran anne, e urua nanon te tia ongora te taeka ae mwamwana te aba ke ae kamwara.
Butimwaean te Reirei ni Kaetieti ao ‘Tibwaan te Ataibwai’
E reitia nako te uea ae wanawana ni kangai: “E riba ana reirei tamana te aomata ae nanobaba: Ma e wanawana ane mutiakina te boaaki.” (Taeka N Rabakau 15:5) E na kanga ni mutiakina te boaki te aomata ngkana akea ae boaia? E nanonaki n te kibu aei bwa e riai ni karaoaki te reirei ni kaetieti ngkana e kainnanoaki, ke e aki? Tabeia kaaro n te utu, a na kaetietia natiia, ma bon taben riki te tama. Taben te ataei bwa e na mutiakinna. (I-Ebeto 6:1-3) Ma e ngae n anne, a bane ni karekei reirei ni kaetieti ana toro Iehova n itera aika kakaokoro. E taku Ebera 12:6: “Ane E tangiria Iehova ao E kamarakia n reireia, ao E kataereia natina ni kabaneia aika E mwaneiia n akoiia.” E kaotaki bwa ti wanawana ke ti nanobaba, man aroarora nakon reirei ni kaetieti ake ti anganaki.
E manga kabotaui riki baika uoua Toromon ni kangai: “A kamaea nako te ataibwai matanriaia akana rabakau: Ma tiaki aron nanoia akana nanobaba.” (Taeka N Rabakau 15:7) Kamaenakoani koraa ai aron tibwan te atatai. N taai ake rimoa, e aki uniki ana koraa ni kabane te tia ununiki n te tabo ae tii teuana. Ma e kamaei koraa tabeua n te tai teuana n te aro bwa e na buta te tawaana. Bon anne naba aron tibwakin te atatai. N te katoto, ti aki wanawana ngkana ti a taekin naba bwaai ni kabane ake ti atai man te Baibara n te tai anne, ngkana ti kaitiboo ma te aomata n ara mwakuri ni minita. N onean mwin anne, e rabakau n taua aron ana taetae ni kawai te aomata ae wanawana. E ‘kamaenakoa’ te atatai n arona ni katereterea moa te reirei teuana man te Baibara, ao e a manga kabotoa ana reirei tabeua riki i aona. E tabeakina naba iai aia iango taan ongora. E karaoa aio Teuare karaoa te banna ni katoto ibukira ae Iesu Kristo, ngke e maroro ma ainen Tamaria temanna.—Ioane 4:7-26.
Tibwatibwakin te atatai e nanona taekinan te reirei ae manena. Taekinan taeka aika kaotaota ma ni kaungaa te aba e kainnanoa te iango moa. Mangaia are, “e iango moa te aomata ae raoiroi ao e a tiba taetae.” (Taeka N Rabakau 15:28, BK) Ai kakawakira ae ara taeka a na riki n aron tamrurun te karau ae kamwaimwaa aontano ao e kabwaia te aba iai, ma tiaki aron te ieka ae uotinako baika a mena imwaina!
‘Raoiroin Aroarora’
Kataabangakan ataakin Iehova ma ana kaantaninga, ao te angakarea nakoina n “uaani matanriara” ae “karaoiroan te Atua,” bon te aroaro ni maiu ae wanawana. (Ebera 13:15) Ma ngaia are, ti riai n ‘raoiroi n aroarora ni kabane’ bwa e aonga ni butimwaeaki ara karea iroun Iehova. (1 Betero 1:14-16) Ni kamanenan kabotau aika uoua n taeka n rabakau, e kamatoa Toromon n taekina te koaua ae kakawaki nakoira ni kangai: “Aia karea akana buakaka bon te bwai ae bati n ribaki iroun Iehova: Ma te bwai ae tangiraki i Rouna aia tataro akana raoiroi. Te bwai ae bati n ribaki iroun Iehova aron te aomata ae buakaka: Ma E tangira ane kaaea te raoiroi.”—Taeka N Rabakau 15:8, 9.
Tera aia iango n te boaki te koraki ake a kitana te kawai nakon te maiu, ao tera mwina nakoia? (Mataio 7:13, 14) “E na reke te kai ae rawawata iroun ane kitana te kawai: Ane riba te boaaki ao e na mate.” (Taeka N Rabakau 15:10) A aki butimwaea te reirei ni kaetieti taani kaakaraoa ae buakaka tabeman mairouia kaain te ekaretia ni Kristian aika mwiokoaki iai, ao a aki raraoma. Ma a motika nanoia bwa a na kitana te kawai ae eti. Ai nanobabara! Te Baibara ae An American Translation, e raira te taeka n rabakau aei ni kangai: “E tataningaa te aomata ae e kitana te kawai ae eti te reirei ni kaetieti ae matoatoa; e na mate ane e ribaa te taeka n reirei.”
Tera aron te aomata ngkana e bon ribaa boakina ma e bakaaea te butimwaia? Bon te nanobaba naba. E taekina ae kangai uean Iteraera: “A mena Tiore ma Abaton i matan Iehova: Ao ai bati ra riki menan nanoia natiia aomata i matana!” (Taeka N Rabakau 15:11) Bon akea te bwai ae raroanako n te aro ni kaikonaki mairoun te Atua ae maiu, nakon Tiore are nneia maate. Ma e boni mena i matana. E kona ni kautiia te koraki ake a mena iai bwa e kinaia ao e atai raoi aroaroia. (Taian Areru 139:8; Ioane 5:28, 29) Ai bebetera iroun Iehova ataakin nanoia aomata! E korea ae kangai te abotoro Bauro: “A bane bwaai ni kakiaki rabunaia ma ni kaotaki raoi i matan Teuare ti nangi taekin arora nako Ina.” (Ebera 4:13) A kona ni mwamwanaki aomata n te kewe, ma e aki kona ni mwane iai te Atua.
E aki tii ribaa boakina te aomata ae rawa nakon te reirei ni kaetieti ma e ribaiia naba aomata ake a boaia. E taku Toromon: “E aki tangira te boaaki te tia kaenaena.” E taekina te iango ae titeboo ma anne bwa e aonga ni mataata aei: “E rawa ni kawariia akana rabakau.” (Taeka N Rabakau 15:12) Ai karakora kaantaningaan te aeka n aomata anne bwa e na kaeta kawaina!
Te Kaantaninga ae Raoiroi
A tomaaki ana taeka Toromon aika tenua ake imwina n taekan te “nano.” Ni kabwarabwaraan rotakin taraakin matan nanora, e taekina ae kangai te uea ae wanawana: “E kangarengarea te mata te nano ae kukurei: Ma e uruaki te tamnei n rawawatan te nano.”—Taeka N Rabakau 15:13.
Tera ae kona ni karekea rawawatan te nano? E taku te Baibara: “E karawawata nanon te aomata te raraoma; ma e kakukureia te taeka ae raoiroi.” (Taeka N Rabakau 12:25) Ti na kanga n tuka karawawatan nanora ni baika aki nakoraoi ake ti a tia ni karaoi? N onean mwin are ti na teimatoa n iangoi baika ti aki kona ni kaetii, ti kona n iangoi kakabwaia aika mwaiti kurikuri ni kaineti ma te onimaki ake e a tia n anganira Iehova ngkai, ao ake e na karaoi nakoira n taai aika a na roko. Anne are e kaanira riki ma ngaia. Eng, e karekea te kimwareirei nakon nanora kaaniara ma te “Atua ae kukukurei.”—1 Timoteo 1:11, NW.
Irarikin anne, te rongorongo n te Baibara bon te kabanea n tamaroa ibukin kabebetean te nano ao karekean te kukurei. E taekinna te tia areru bwa e kukurei te aomata ae iai irouna “ana tua Iehova; ao e ururinga ana tua ni ngaina ao ni bong.” (Taian Areru 1:1, 2) Ti kona ni kaungaki ngkana ti wareka te Baibara ao n iaiangoa ae taekinaki iai, ngkana e maraki nanora. Iai riki mwiokoara mairoun te Atua. A rau nanora bwa “akana kamae n ununiki ma rannimataia a na tai ma te kakatonga.”—Taian Areru 126:5.
E taku Toromon: “E ukoukora te ataibwai nanon te aomata ae wanawana: Ma a kana te aro n nanobaba wiia akana nanobaba.” (Taeka N Rabakau 15:14) E kaota nakoira te kaokoro ae korakora te taeka n rabakau aei, ae i marenan ana angareirei te aomata ae wanawana ao ae nanobaba. E ukoukora moa te atatai te aomata ae rabakau nanona, imwain ae e anga te taeka n reirei. E kakauongo raoi ao e karekea te kamataata i aoni baika riki. E ukeuke n te Baibara ni kakaai tuua ao booto n reirei aika kaineti ma te bwai ae riki. E boto ana taeka n reirei man Ana Taeka te Atua. E aki kani kakaai bwaai ni kakoaua i aon te bwai ae riki te aomata ae nanobaba, ma e bon tii taekin baike a manennanti n rin n ana iango. Ti wanawana ngkana ti nenera te taeka n reirei mairouia ake a ataibwai ma n ikawai n te onimaki, nakon ae ti na ongo irouia te koraki ake e boraoi ara kaantaninga ma ngaiia. Ai raoiroira “bwaai n tituaraoi aika mwaane” n te ekaretia ni Kristian ake a “ukoukora te ataibwai” imwain aia angareirei!—I-Ebeto 4:8, NW.
E taekina te kakabwaia ae kakawaki te taeka n rabakau are imwina, ngkana e kateimatoaki iangoakin baika raraoi. E taku uean Iteraera: “A bane ni bubuaka aia bong akana rawawata: Ma ane e kukurei nanona ao iai i rouna te amarake ae akea tokina.” (Taeka N Rabakau 15:15) Iai te tai ni kakabwaia ni maiura aei, te tai ni kangaanga, ni kimwareirei ao n tang. Ngkana ti iaiangoa ae aki raoiroi n taai nako, e na taonakinako ngkanne ara iango n te nanokawaki, ao ti na karawawataki ni kabanea ara bong ni maiu. E kona ni kerikaki nanokawakira ibukin rawawatan te maiu aei ao a na rau ma ni kukurei nanora, ngkana ti kaatuua iangoan kakabwaia ake ti anganaki ao te kaantaninga are e a tia n anganira te Atua. Te teimatoa n iaiangoi baika raraoi e karekea ‘te baka n amwarake ae akea tokina.’
Mangaia are ti bia kakorakoraa tangiran te reirei ni kaetieti. Ti bia kariaia bwa e na aki tii taua taekan ara namakin, taetaera ao ara mwakuri, ma e na rota naba ara kaantaninga.
[Taamnei n iteraniba 29]
“E raira nako te un te kaeka ae nimamanei”
[Taamnei n iteraniba 31]
Tabeia kaaro, katauraoan te reirei ni kaetieti
[Taamnei n iteraniba 31]
“A kamae nako te ataibwai matanriaia akana rabakau”